అథ ద్రవ్యైర్ద్రవ్యాన్తరస్యారమ్భం ద్రవ్యాదర్థాన్తరత్వం చ సత్తాయాః ప్రతిహన్తి —
దవ్వం సహావసిద్ధం సదితి జిణా తచ్చదో సమక్ఖాదా .
సిద్ధం తధ ఆగమదో ణేచ్ఛది జో సో హి పరసమఓ ..౯౮..
ద్రవ్యం స్వభావసిద్ధం సదితి జినాస్తత్త్వతః సమాఖ్యాతవన్తః .
సిద్ధం తథా ఆగమతో నేచ్ఛతి యః స హి పరసమయః ..౯౮..
స్తథా కించిదూనచరమశరీరాకారాదిపర్యాయైశ్చ సంకరవ్యతికరపరిహారరూపజాతిభేదేన భిన్నానామపి సర్వేషాం
సిద్ధజీవానాం గ్రహణం భవతి, తథా ‘సర్వం సత్’ ఇత్యుక్తే సంగ్రహనయేన సర్వపదార్థానాం గ్రహణం భవతి . అథవా
సేనేయం వనమిదమిత్యుక్తే అశ్వహస్త్యాదిపదార్థానాం నిమ్బామ్రాదివృక్షాణాం స్వకీయస్వకీయజాతిభేదభిన్నానాం
యుగపద్గ్రహణం భవతి, తథా సర్వం సదిత్యుక్తే సతి సాదృశ్యసత్తాభిధానేన మహాసత్తారూపేణ శుద్ధసంగ్రహ-
నయేన సర్వపదార్థానాం స్వజాత్యవిరోధేన గ్రహణం భవతీత్యర్థః ..౯౭.. అథ యథా ద్రవ్యం స్వభావసిద్ధం తథా
౧౮౨ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-
అపనా -అపనా స్వరూపాస్తిత్వ భిన్న -భిన్న హై ఇసలియే స్వరూపాస్తిత్వకీ అపేక్షాసే ఉనమేం అనేకత్వ
హై, పరన్తు సత్పనా (-అస్తిత్వపనా, ‘హై’ ఐసా భావ) జో కి సర్వ ద్రవ్యోంకా సామాన్య లక్షణ హై ఔర
జో సర్వద్రవ్యోంమేం సాదృశ్య బతలాతా హై ఉసకీ అపేక్షాసే సర్వద్రవ్యోంమేం ఏకత్వ హై . జబ ఇస ఏకత్వకో
ముఖ్య కరతే హైం తబ అనేకత్వ గౌణ హో జాతా హై . ఔర ఇసప్రకార జబ సామాన్య సత్పనేకో ముఖ్యతాసే
లక్షమేం లేనే పర సర్వ ద్రవ్యోంకే ఏకత్వకీ ముఖ్యతా హోనేసే అనేకత్వ గౌణ హో జాతా హై, తబ భీ వహ
(సమస్త ద్రవ్యోంకా స్వరూప -అస్తిత్వ సంబంధీ) అనేకత్వ స్పష్టతయా ప్రకాశమాన హీ రహతా హై . ]
(ఇసప్రకార సాదృశ్య అస్తిత్వకా నిరూపణ హుఆ) ..౯౭..
అబ, ద్రవ్యోంసే ద్రవ్యాన్తరకీ ఉత్పత్తి హోనేకా ఔర ద్రవ్యసే సత్తాకా ౧అర్థాన్తరత్వ హోనేకా
ఖణ్డన కరతే హైం . (అర్థాత్ ఐసా నిశ్చిత కరతే హైం కి కిసీ ద్రవ్యసే అన్య ద్రవ్యకీ ఉత్పత్తి నహీం
హోతీ ఔర ద్రవ్యసే అస్తిత్వ కోఈ పృథక్ పదార్థ నహీం హై) : —
అన్వయార్థ : — [ద్రవ్యం ] ద్రవ్య [స్వభావసిద్ధం ] స్వభావసే సిద్ధ ఔర [సత్ ఇతి ]
(స్వభావసే హీ) ‘సత్’ హై, ఐసా [జినాః ] జినేన్ద్రదేవనే [తత్త్వతః ] యథార్థతః [సమాఖ్యాతవన్తః ]
కహా హై; [తథా ] ఇసప్రకార [ఆగమతః ] ఆగమసే [సిద్ధం ] సిద్ధ హై; [యః ] జో [న ఇచ్ఛతి ] ఇసే
నహీం మానతా [సః ] వహ [హి ] వాస్తవమేం [పరసమయః ] పరసమయ హై ..౯౮..
౧. అర్థాన్తరత్వ = అన్యపదార్థపనా .
ద్రవ్యో స్వభావే సిద్ధ నే ‘సత్’ — తత్త్వతః శ్రీ జినో కహే;
ఏ సిద్ధ ఛే ఆగమ థకీ, మానే న తే పరసమయ ఛే . ౯౮.