అథోత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యాణాం పరస్పరావినాభావం దృఢయతి —
ణ భవో భంగవిహీణో భంగో వా ణత్థి సంభవవిహీణో .
ఉప్పాదో వి య భంగో ణ విణా ధోవ్వేణ అత్థేణ ..౧౦౦..
న భవో భఙ్గవిహీనో భఙ్గో వా నాస్తి సంభవవిహీనః .
ఉత్పాదోపి చ భఙ్గో న వినా ధ్రౌవ్యేణార్థేన ..౧౦౦..
కహానజైనశాస్త్రమాలా ]
జ్ఞేయతత్త్వ -ప్రజ్ఞాపన
౧౮౯
యద్యపి పర్యాయార్థికనయేన పరమాత్మద్రవ్యం పరిణతం, తథాపి ద్రవ్యార్థికనయేన సత్తాలక్షణమేవ భవతి .
త్రిలక్షణమపి సత్సత్తాలక్షణం కథం భణ్యత ఇతి చేత్ ‘‘ఉత్పాదవ్యయధౌవ్యయుక్తం సత్’’ ఇతి వచనాత్ . యథేదం
పరమాత్మద్రవ్యమేకసమయేనోత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యైః పరిణతమేవ సత్తాలక్షణం భణ్యతే తతా సర్వద్రవ్యాణీత్యర్థః ..౯౯..
ఏవం స్వరూపసత్తారూపేణ ప్రథమగాథా, మహాసత్తారూపేణ ద్వితీయా, యథా ద్రవ్యం స్వతఃసిద్ధం తథా సత్తాగుణోపీతి
కథనేన తృతీయా, ఉత్పాదవ్యయధ్రౌవ్యత్వేపి సత్తైవ ద్రవ్యం భణ్యత ఇతి కథనేన చతుర్థీతి గాథాచతుష్టయేన
భావార్థ : — ప్రత్యేక ద్రవ్య సదా స్వభావమేం రహతా హై ఇసలియే ‘సత్’ హై . వహ స్వభావ
ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్యస్వరూప పరిణామ హై . జైసే ద్రవ్యకే విస్తారకా ఛోటేసే ఛోటా అంశ వహ ప్రదేశ
హై, ఉసీప్రకార ద్రవ్యకే ప్రవాహకా ఛోటేసే ఛోటా అంశ వహ పరిణామ హై . ప్రత్యేక పరిణామ స్వ -కాలమేం
అపనే రూపసే ఉత్పన్న హోతా హై, పూర్వరూపసే నష్ట హోతా హై ఔర సర్వ పరిణామోంమేం ఏకప్రవాహపనా హోనేసే
ప్రత్యేక పరిణామ ఉత్పాద -వినాశసే రహిత ఏకరూప – ధ్రువ రహతా హై . ఔర ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్యమేం
సమయభేద నహీం హై, తీనోం హీ ఏక హీ సమయమేం హైం . ఐసే ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్యాత్మక పరిణామోంకీ
పరమ్పరామేం ద్రవ్య స్వభావసే హీ సదా రహతా హై, ఇసలియే ద్రవ్య స్వయం భీ, మోతియోంకే హారకీ భాఁతి,
ఉత్పాద -వ్యయ -ధ్రౌవ్యాత్మక హై ..౯౯..
అబ, ఉత్పాద, వ్యయ ఔర ధ్రౌవ్యకా పరస్పర ౧అవినాభావ దృఢ కరతే హైం : —
అన్వయార్థ : — [భవః ] ఉత్పాద [భఙ్గవిహీనః ] ౨భంగ రహిత [న ] నహీం హోతా,
[వా ] ఔర [భఙ్గః ] భంగ [సంభవవిహీనః ] వినా ఉత్పాదకే [నాస్తి ] నహీం హోతా; [ఉత్పాదః ]
ఉత్పాద [అపి చ ] తథా [భఙ్గః ] భంగ [ధ్రౌవ్యేణ అర్థేన వినా ] ధ్రౌవ్య పదార్థకే బినా [న ]
నహీం హోతే ..౧౦౦..
౧. అవినాభావ = ఏకకే బినా దూసరేకా నహీం హోనా వహ; ఏక -దూసరే బినా హో హీ నహీం సకే ఐసా భావ .
౨. భంగ = వ్యయ; నాశ .
ఉత్పాద భంగ వినా నహీం, సంహార సర్గ వినా నహీం;
ఉత్పాద తేమ జ భంగ, ధ్రౌవ్య -పదార్థ విణ వర్తే నహీం. ౧౦౦.