చేతనద్రవ్యానుజ్ఞాతృత్వమస్తి; తాని ఖలు మాం కారకానుజ్ఞాతారమన్తరేణాపి క్రియమాణాని . తతోహం తత్కారకానుజ్ఞాతృత్వపక్షపాతమపాస్యాస్మ్యయమత్యన్తం మధ్యస్థః ..౧౬౦.. అథ శరీరవాఙ్మనసాం పరద్రవ్యత్వం నిశ్చినోతి — దేహో య మణో వాణీ పోగ్గలదవ్వప్పగ త్తి ణిద్దిట్ఠా .
శరీరం చ వాక్ చ మనశ్చ త్రీణ్యపి పరద్రవ్యం, పుద్గలద్రవ్యాత్మకత్వాత్ . పుద్గలద్రవ్యత్వం తు తేషాం పుద్గలద్రవ్యస్వలక్షణభూతస్వరూపాస్తిత్వనిశ్చితత్వాత్ . తథావిధపుద్గలద్రవ్యం త్వనేకపరమాణు- అథ కాయవాఙ్మనసాం శుద్ధాత్మస్వరూపాత్పరద్రవ్యత్వం వ్యవస్థాపయతి — దేహో య మణో వాణీ పోగ్గలదవ్వప్పగ త్తి ణిద్దిట్ఠా దేహశ్చ మనో వాణీ తిస్రోపి పుద్గలద్రవ్యాత్మకా ఇతి నిర్దిష్టాః . కస్మాత్ . వ్యవహారేణ జీవేన సహైకత్వేపి నిశ్చయేన పరమచైతన్యప్రకాశపరిణతేర్భిన్నత్వాత్ . పుద్గలద్రవ్యం కిం భణ్యతే . పోగ్గలదవ్వం హి పుణో పిండో పరమాణుదవ్వాణం పుద్గలద్రవ్యం హి స్ఫు టం పునః పిణ్డః సమూహో భవతి . కేషామ్ . పరమాణుద్రవ్యాణా- మిత్యర్థః ..౧౬౧.. అథాత్మనః శరీరరూపపరద్రవ్యాభావం తత్కర్తృత్వాభావం చ నిరూపయతి — ణాహం పుగ్గలమఇఓ అనుమోదక నహీం హూఁ; మైం కర్తా – అనుమోదక వినా భీ (మైం ఉనకే కర్తాకా అనుమోదక హుఏ వినా భీ) వే వాస్తవమేం కియే జాతే హైం . ఇసలియే ఉనకే కర్తాకే అనుమోదకపనేకా పక్షపాత ఛోడకర యహ మైం అత్యన్త మధ్యస్థ హూఁ ..౧౬౦..
అన్వయార్థ : — [దేహః చ మనః వాణీ ] దేహ, మన ఔర వాణీ [పుద్గలద్రవ్యాత్మకాః ] పుద్గలద్రవ్యాత్మక [ఇతి నిర్దిష్టాః ] హైం, ఐసా (వీతరాగదేవనే) కహా హై [అపి పునః ] ఔర [పుద్గల ద్రవ్యం ] వే పుద్గలద్రవ్య [పరమాణుద్రవ్యాణాం పిణ్డః ] పరమాణుద్రవ్యోంకా పిణ్డ హై ..౧౬౧..
టీకా : — శరీర, వాణీ ఔర మన తీనోం హీ పరద్రవ్య హైం, క్యోంకి వే పుద్గలద్రవ్యాత్మక హైం . ఉనకే పుద్గలద్రవ్యపనా హై, క్యోంకి వే పుద్గలద్రవ్యకే స్వలక్షణభూత
నే తేహ పుద్గలద్రవ్య బహు పరమాణుఓనో పిండ ఛే. ౧౬౧.
౩౧౦ప్రవచనసార[ భగవానశ్రీకుందకుంద-