Pravachansar Pravachano-Gujarati (English transliteration). Date: 13-06-1979; Gatha: 100.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 17 of 44

 

Page 205 of 540
PDF/HTML Page 214 of 549
single page version

gAthA – 99 pravachanasAr pravachano 20p
pravachana tA. 13–6–79.
‘pravachanasAr’ 99 gAthA.
bhAvArtha– thoDun’ ka chAlyun chhe. pharIne (laIe.)
(ahInyAn kahe chhe ke) “darek dravya.” eTal chhae dravya AvyA. darek dravya eTale badhA dravya
AvyA. anant - AtmAo anant, paramANuo anant, asankhya kAlANu (ek) dharmAstikAy,
(ek) adharmAstikAy, (ek) AkAsh. ek vAt. (have bIjI vAt)
“sadAy svabhAvamAn rahe chhe”
te dravyo sadAy (potapotAnA) svabhAvamAn rahe chhe. “tethI te sat chhe.” (te dravya chhe - astitva chhe).
“te svabhAv utpAd–vyayadhrauvyasvarUp pariNAm chhe.” te svabhAv chhe, temAn e (trilakShaN) svabhAv
chhe. keTalun spaShTa chhe! darek dravya potAnA svabhAvamAn chhe ane svabhAv utpAdavyayadhrauvya (svarUp) chhe.
eTale ke te dravya tenA svabhAvamAn utpannane kALe paryAy utpanna thAy. dravya nahIn. dravya utpanna thAy ja
nahIn. dravyano je svabhAv utpAdavyayadhrauvya, emAn e pote dravya varte chhe, ke dravya utpAdane kare chhe. A
to karamane laIne paryAy thAy e vAt AmAn rahetI nathI.
(shrotA) Ave chhe ne shAstramAn?
(uttara) e to kathan (chhe) nimittanun gnAn karAvavA. shvetAmbaramAn to ekalI karmathI ja badhI vAtun.
ahInyAn to vADAmAn to I thaI gyun chhe. AhA... hA!
ahInyAn kahe chhe ke darek dravya, siddhAnt ne vastusthit chhe. te dravya sadAy potAnA svabhAvamAn rahe
chhe. koInI (bIjA dravyanI) paryAyamAn ke guNamAn jatun nathI. AhA.. hA! e svabhAv “utpAd” to
darek dravya, potAnI vartamAn paryAyanA utpAdanamAn eno svabhAv chhe mATe utpanna thAy chhe. enA utpanna
(thavA) mATe, bIjA dravyanA svabhAvanI ene jarUr nathI. tem bIjun dravya paN (potAnA) svabhAvathI
(potAnA) utpAdavyayamAn chhe. karam je chhe jaD, e paN paramANudravya chhe ne e dravya utpAdavyayadhrauvya
svabhAvamAn chhe (vaLI) svabhAv chhe utpAdavyayadhrauvya (svarUp). eTale (paramANu) karam paN tenI
paryAyamAn utpanna thAy chhe, pUrvanI paryAy vyay thAy chhe, kAyam rahevAnI apekShAe dhrauvya chhe. paryAy paN
(dhrauvya) hon! AhA...! have karam paN jayAre potAnA svabhAvamAn utpAd, vyay ne dhrauvyamAn varte, e
AtmAne vikAr karAve e vAt kyAn rahI? (chhe ja nahIn). moTo vAndho A atyAre. sampradAyamAn
(AvI ja mAnyatA) ahInyAn to nA pADe chhe. svabhAv
“utpAd.” ek samayamAn te dravyano svabhAv
utpAd, vyay ne dhrauvya. te samayamAn e tenA pariNAm chhe. e traNya pariNAm chhe. AhA... hA! bhed
thyAne traN, utpAd, vyay ne dhrauvya dravyanA e traNya pariNAm chhe. AhAhA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “jem dravyanA vistArano nAnAmAn nAno ansh.” vastu chhe jeTalI

Page 206 of 540
PDF/HTML Page 215 of 549
single page version

gAthA – 99 pravachanasAr pravachano 206
pahoLI, enA je pradesho chhe. eno nAnAmAn nAno ansh eTale je pradesh chhe. eno nAnAmAn nAno
bhAg. game te (dravya) ho, anant (pradeshI) ho ke asankhya (pradeshI) ho. paN e dravyano je vistAr
- Am pahoLAI chhe. eno nAnAmAn nAno ansh “te pradesh chhe.” “tem dravyanA pravAhano nAnAmAn
nAno ansh te pariNAm chhe.”
AhA.... hA! keTalI gAthA chokhkhI chhe!! chhatAn garabaD AvI hAle!!
vikAr paN utpAdapaNe dravya pote kare e eno svabhAv chhe. ey ahInyAn to svabhAv kIdho panDitajI!
vikAr svabhAv? nyAn I vAndhAn AvyA’ tA ne 13nI sAlamAn. varNIjInI hAre. (varNIjI kahe) ‘vikAr
karma vinA thAy to to I (AtmAno) svabhAv thaI jashe.’ ApaNe ya AmAn Avyun’ tun dravyaAsrav
vinA bhAvaAsrav thAy nahIn. savAramAn. (e to) jaD-jaD, jaD hoy nimitta tarIke. enA vinA
bhAvaAsrav thAy nahIn. (paN) I to nimittanun phakat gnAn karAvyun chhe. thAy chhe to potAnA
utpAdavyayadhrauvya (svabhAvathI) dravya potAnA svabhAvamAn chhe. e svabhAv utpAdavyayadhrauvya (svarUp)
chhe, ane te utpAd te samayano je thAy e samayano (chhe) te thAy. ohohoho.
(shrotA) anekAnt
Avyun? (uttara) anekAnt Avyun ne...! bIje - ADe - avaLe na thAy. bIjAthI na thAy. Aghe -
pIchhe na thAy I anekAnt chhe. AvI vAt chhe.’ AhA.. hA! AchAryoe! digambar santoe! paramasatne
samAjanI pAse mUkavAmAn pAchhI pAnI rAkhI nathI. ke AvI vAt karIshun to duniyAmAn besashe ke kem!
(shrotA) munione samAjanI shun paDI chhe! (uttara) koInI darakAr nathI. vastunI sthiti chhe e
pramANe prasiddha karI chhe. Ah...hA!
(kahe chhe) jainamAn lAkaDun A. karamane laIne thAy. karam vinA thaI jAy (vikAr) to svabhAv
thaI jAy, ahInyAn to kahe chhe ke I utpAdavyayadhrauvya (svabhAv ja chhe) vikAr paN levo hon, ekalo
avikAr nahIn. utpAdamAn vikArI, avikArI paryAy (chhe) evA utpAd, vyay ne dhrauvya te (dravyano)
svabhAv chhe. lyo! ahIn to svabhAv kIdho bhAI! vikArane svabhAv kIdho! AhA.. hA!
स्वस्थ
भवनम् स्वभावः– potAnI paryAyamAn thAy mATe te svabhAv chhe. bahu atyAre! panDitomAn vAndho badho!
ek vaLI hukamIchandajI nIkaL‌yA. hen bichArA! vaLI sharIre ThekANun nahIn. ek nIkaL‌yo ek panDitamAn!
hushiyAr! satya vAtane prasiddha karavAmAn. gnAnachandajI chhe. Ah... hA!
shun kIdhun? “utpAdavyayadhrauvyasvarUp pariNAm chhe.” pahelAn (kahyun) dravya chhe I svabhAvamAn chhe.
svabhAv teno utpAdavyay ne dhrauvya chhe. AhA...! te utpAd, vyay ne dhrauvya tenA pariNAm chhe. dravya
utpanna thatun nathI, dravya vyay thatun nathI, dravya dhruv rahetun nathI. AhA... hA... hA.. hA..! I dravyanA traNya
pariNAm chhe. utpanna thavAmAn pariNAm, vyay thavAmAn pariNAm ane dhrauvya rahevAmAn (pariNAm) traNya
bhAg pADayA ne..! AhA... hA...! e pariNAm chhe. “jem dravyanA vistArano nAnAmAn nAno ansh te
pradesh chhe.”
AkAshamAn ke jIvamAnno asankhya pradeshamAnthI ek pradesh (chhe.) “tem dravyanA pravAhano.”
AhA... hA! je dravyano svabhAv - utpAdavyayadhrauv ya- temAn te dravya (varte chhe)

Page 207 of 540
PDF/HTML Page 216 of 549
single page version

gAthA – 99 pravachanasAr pravachano 207
pravAhakramamAn tenI je paryAy thavAnI chhe te pravAhano “nAnAmAn nAno ansh te pariNAm chhe.” chAhe to
jIvamAn vikArI - mithyAtva (bhAv) thAy, to paN te utpAd teno dravyano svabhAv chhe. svabhAv te
utpAd, vyay ne dhrauvya chhe. mithyAtva paN eno svabhAv chhe em kIdhun (chhe.) AhA...hA...hA! vastu je
chhe - darek dravya, bhagavAne, jineshvaradeve je joyAn. ke darek dravya-vastu potAnA svabhAvamAn chhe. (e
vastu) parane aDatI nathI, par (ene) aDI nathI. ane potAno je svabhAv chhe (e) utpAd, vyay
ne dhrauvya (svarUp) chhe. kem ke utpAdavyayadhrauvya te sat ne sat te dravya (chhe.) AhA.. hA! AvI vAt
ne.... kyAn navarAsh have, satno nirNay shun? vAstavik svabhAvano.
kahe chhe ke te dravya je chhe AtmA, teno pravAh eTale paryAyano pravAhakram, je pravAhanA kramamAn
je paryAy AvavAnI chhe te ja Avashe. ADI - avaLI paryAy nahIn thAy. ane te pravAhanA utpAdamAn
dravya Avashe. dravyane laIne utpAd chhe. AhA... hA! karmane laIne ane sharIrane laIne AtmAmAn
mithyAtvano utpAd nathI, karmane laIne e utpAd nathI. em kahe chhe. AhA.... hA! rAg ne dveSh te
pravAhakramamAn jIvanA pariNAm thAy te teno svabhAv chhe. e utpAdavyay ne dhrauvya eno svabhAv chhe ne
svabhAvamAn sadAy dravya rahelun chhe. AhA... hA! te AtmAthI mithyAtva ne rAgadveSh thAy chhe. karamathI
nahIn. AhA...! Akarun kAm chhe. lokone Avun satya sAmbhaLavA ya maLe nahIn. bichArA kyAn kyAy
(rakhaDe chhe..!) karam kare... karam kare... vikAr kare I karam kare, ApaNo AtmA karma kare ne karamane
bhogave. Am bhagavAn nA pADe chhe. bIjA dravyanA pariNAm, bIjA dravyanA pariNAmane kare, em
vastunA svarUpamAn nathI. AhA... hA!
(kahe chhe ke) tyAre (darek dravyanun) svarUp shun chhe? darek dravya potA svabhAvamAn chhe. AtmAmAn
(lyo ne) ek nigodano jIv. lasaN, DungaLI, (Adi kandamULamAn) ek angulanA asankhya bhAgamAn
anant AtmAo tyAn (chhe.) ane tenI hAre taijas ne kArmAN ek ek jIvane babbe sharIr (chhe.)
te nigodano jIv paN-darek dravya Avyun ne to - enA potAnA mithyAtvanA bhAv, utpAdavyayadhrauvya,
enA svabhAvamAn AtmA, (tethI) te dravyano svabhAv te utpAd te samayano, kALakramamAn je paryAy
thavAno te tenA pravAhakramamAn te mithyAtva (tenA) dravyane laine chhe. AhA... hA! AkarI vAtun! rAg-
dayA, dAn, vrat, bhakti (Adi) nA pariNAm te rAg, shubharAg chhe. ene dharma mAnavo (mithyAtva
chhe) ane (mAnanAr) mithyAdraShTi chhe. AhA...hA! e mithyAdraShTipaNun jIvanA dravyano svabhAv chhe.
AhA...hA...hA...hA! A.. re! ko’ bhAI! AvI vAtun sAmbhaLavI mushkelI paDe bApA! traNalokanA nAth,
jineshvaradev, sarvagna prabhu enI A vANI chhe!! AhA... hA! nyAyathI Am besI jAy evI (vAt)
chhe. paN jayAre sAmbhaLavA maLe tyAre... ne! abhavIne paN je mithyAtvano uday thAy chhe, te abhavIno
jIv paN pote sadAy potAnA svabhAvamAn chhe ane eno svabhAv te utpAdavyay ne dhrauvya chhe. to je
mithyAtvanA utpAdamAn Ave chhe I dravyanA pravAhakramamAn pariNAmamAn dravya Ave chhe. AhA... hA!

Page 208 of 540
PDF/HTML Page 217 of 549
single page version

gAthA – 99 pravachanasAr pravachano 208
(kahe chhe ke) ghaNA em kahe chhe ‘ekendriy - nigodanA jIv chhe ene karamanun jor chhe. manuShya
thyo-pachhI bahAr Avyo pachhI jor ochhun chhe e vAtanI ahIn bhagavAnanA pADe chhe. hen! AhA... hA...
hA! kem ke darek dravya - bhagavAne anant dravya joyAn. (temAn) anant AtmAo, anant paramANuo,
asankhya kAlANuo, ek dharmAsti, ek adharmAsti, ek AkAsh-chha dravya (chhe) jAtie chha ne
sankhyAe anant (chhe). darek dravya ek samayamAn potAnA svabhAvamAn varte chhe. ane eno svabhAv te
utpAdavyayadhrauvya (svarUp) chhe. ethI tene pravAhakramamAn je pariNAm thavAnA chhe (je) je thavAnA chhe te
pariNAm te samayamAn pravAhakramamAn Ave. e dravyano utpAd chhe tyAn, dravyanun pariNAm chhe, dravyanAn
pariNAm chhe. AhA... hA... hA! gnAnAvaraNIyane laIne gnAn rokANun, darshanamohanIyane laIne samakit
rokANun. are, badhI vAtun khoTI. are... re! vItarAg trilokanAth! dravyanI svatantratA (no) AmAn
DhanDhero pITe chhe. ka je dravya chhe tene pahele samaye vikAr mand hato ane bIje samaye tIvra Avyo. to kahe
chhe ke kem Avyo? ke pravAhakramamAn te pariNAm tene, te dravyamAn UpajavAnA te pariNAm hatA. AhA...
hA! samajANu kAI? bhAI! AvI chIj chhe. duniyAne AkarI paDe AkhI. kaI nirNayanA ThekANA na
maLe. AhA.. hA! bhaktino bhAv je samaye AvavAno chhe te samaye utpAd tarIke (thavAno ja) teno
svabhAv chhe utpAdavyayadhrauvya tethI te samaye pravAhakramamAn utpAd Avashe. AhA... hA! samajANun kAI?
(ahInyAn kahe chhe ke) te ‘darek pariNAm sva–kALamAn potAnA rUpe Upaje chhe.” darek pariNAm
(dravyanA) pachhI te mithyAtvanA (hoy) kevaLagnAnanA (hoy) samakitanA (hoy). AhA... hA!
chAritranA (hoy). e samakitanA pariNAm utpAdarUpe tenA pravAhakramamAn jayAre AvavAnA chhe to te
dravya te pariNAmarUpe Upaje chhe. e karmane laIne (karmanA abhAvathI) tyAn samakit pAmyo, ke guru
(pAsethI) deshanA sAmbhaLI mATe pAmyo, em nathI. ahInyAn kahe chhe. e pravAhakramamAn e samakitanI
paryAyanA pariNAm AvavAnA (hatA te Ave chhe). e utpAd dravyano chhe. ane (utpAdavyayadhrauvya)
traN pariNAm thaIne (te) dravyano svabhAv chhe. ane te dravya te svabhAvamAn varte chhe. AhA... hA...
hA! bhAShA to chokhkhI chhe bApu! paN mArag (pheravI nAkhyo) atyAre to karamane laIne vikAr thAy.
karamane laIne vikAr thAy (e vAt ja mAnDI chhe) prabhu ahIn (enI) nA pADe chhe. AhA... hA!
(shrotA) enI kor hA pADe chhe to ahInyAn (prabhu) to nA pADe ja ne...! (uttara) hen! paN
chokhkhI chAlI chhe vAt. varNIjInI hAre chokhkhI chAlI’ tI vIs varas pahelAn. ‘karmane laIne ja vikAr
thAy nahitar vikAs svabhAv thaI jashe’ (eNe) em kahyun. ahInyAn to (kahyun) vikAr potAthI-
ShaTkArakathI pariNamanathI thAy. ‘panchAstikAy’ nI 62 gAthA. (
कम्मं वि सग कुव्वदि सेण सहावेण
सम्ममपाणं। जीवोविय तारिसओ कम्मसहावेण भावेण।। ६२।। (anvayArtha– karma paN potAnA
svabhAvathI potAne kare chhe ane tevo jIv paN karmasvabhAv bhAvathI (-odayikAdi bhAvathI) barAbar
potAne kare chhe). ghaNA panDito hatA, badhA hatA. bansIdharajI, phUlachandajI, kailAsachandajI badhA hatA. je
samayamAn eno vikAr thavAno, te samay te vikAranAn pariNAm te dravye karyA chhe. e

Page 209 of 540
PDF/HTML Page 218 of 549
single page version

gAthA – 99 pravachanasAr pravachano 209
pariNAm (e) dravyanA chhe. karmane laIne nahIn. karma paradravya chhe. e karma (ne) paN tenA pravAhakramamAn
je pariNAm AvavAnA e utpAdavyayadhrauvya svabhAvamAn e paramANuo chhe. karmanA (je) paramANuo chhe
e paramANuo karmanA pariNAmapaNe AvyA chhe. AhA.. hA!
(kahe chhe) gnAnAvaraNIyapaNe pariName chhe (karmanA) paramANu, te samaye te paramANunA te
paryAyapaNe - utpAdapaNe thavAno teno svabhAv chhe. AhA... hA! AvI vAtun chhe. “darek pariNAm sva–
kALamAn”
sva-kALamAn chhe. ne.. .! pariNAm svakALe ja Upaje chhe. je samaye je tenA pariNAm thavAnA
te ja thAy chhe, AghA - pAchhA nahIn. AhA.... hA... hA! kem ke utpAd, pravAhakramamAn eno je samay
Ave chhe tyAre te samayanA te pariNAm potAthI Upaje chhe. ene karmanI ne paranI apekShA chhe nahIn.
AhA... hA..! em agnAnIe rAgadveSh karyA-thyA. e potAnA pariNAmathI thyA. ane e vakhate karma
bandhANun. e karmanA paramANuo tenA karmarUpe (pUrvanI avasthA) vyay thaIne pariNamyA tethI te karma
bandhANun chhe. ahInyAn rAgadveSh thyA mATe karma bandhANun chhe em nathI. AhA... hA! AvI vAtun have!
(shrotA) em ne em uparathI adhdharathI kaI karma bandhAy. ...! (uttara) e vAt ja nathI. e prashna
karyo’ to tyAn mULashankar (deshAI) e tyAn rAjakoTamAn em ke (jIv) rAg na kare to kyAn karma
bandhAy? em prashna karyo hato. paN I prashna ja AnhI nathI. mUL, tattvanI draShTinI AkhI khabar nahIn.
AhA... hA!
(kahe chhe ke) ahInyAn rAg thAy chhe. e paN potAnA utpAdano - pariNAmano kAL chhe. mATe
dravya te rAgapaNe pariName chhe. ek vAt. (have bIjI vAt) ane sAme jyAn chAritramohanA
pariNAmapaNe (karma) bandhAy. paramANuo paN te chAritramohanI paryAyapaNe utpanna thAy evo eno
svabhAv chhe. I svabhAvamAn I paramANuo rahyA chhe. e paramANuno enA utpAdavyayadhrauvya
(svabhAvamAn) rahyA chhe. e mithyAtvanA - darshanamohanA je pariNAm thyAn e pariNAm te paramANuoe
utpanna karyAn chhe. ane (jIve) rAgadveSh-mithyAtva sevyun mATe darshanAmoh (rUpe paramANuo) thyAn chhe em
nathI. Avun chhe!! AhA... hA! vItarAg sivAy AvI vAt kyAn chhe? shvetAmbaramAn to e chhe (karmathI
vikAr thAy) digambaramAn (paN) e chhe. panDitoy (pokAre chhe) karmane laIne thAy... karmane laIne thAy.
shvetAmbaramAn to chokhkhI vAt ja I chhe (karmane laIne badhun thAy.) AhA... hA! paradravyane laIne
paradravyanA pariNAm thAy! ahInyAn bhagavAn nA pADe chhe. traN kAL, traN lokamAn Am banatun nathI.
darek kALe, darek dravya, ‘potAnA svabhAvamAn varte chhe’ ane te svabhAv teno ‘sat (eTale)
उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तम् सत् (chhe). te - paNAnA utpAdapaNe te paryAy tenA kALakrame AvI te, te -
paNAnA (utpAdanA) e dravyanA pariNAm chhe. dravyathI te pariNAm utpanna thyAn chhe. AhA... hA!
samajAy chhe?
(juo,) A bhAShA thAy chhe. (te) bhAShA vargaNA (chhe). kahe chhe ke e paramANu je bhAShAnA

Page 210 of 540
PDF/HTML Page 219 of 549
single page version

gAthA – 99 pravachanasAr pravachano 210
(bhAShAvargaNAnA) chhe. te (atyAre) bhAShA vargaNApaNe chhe. e paN potAnA utpAdanA kAraNe chhe. ane
pachhI bhAShApaNe pariNamyA e paramANuono utpAdanavyayadhrauvya svabhAv (chhe) emAn e paramANuo
rahyA chhe. mATe tenun te bhAShAnI paryAyapaNe te paramANuo utpanna thayAn chhe. bhAShAnI paryAy AtmAthI
thAy chhe, ke hoThathI thAy chhe, ke jIbhathI thAy chhe em nathI. A.... re... Are! AvI vAtun! AhA...
hA! have atyAre to I chAle chhe Akhun ‘karamane laIne vikAr thAy’ ane dayA-dAn ne vratanA shubh
pariNAmathI dharam- dharam thAy. e (abhiprAy) mithyAtva chhe. te paN mithyAtvanA pariNAm utpanna
thavAnA kALamAn te dravye utpanna karyAn chhe. karamane laIne nahIn, parane laIne nahIn. AhA... hA! AvI
vAt chhe!!
(shrotA) agar aise mithyAtva hoto pariNAm ho jAve... (uttara) pariNAm kIdhunne...!
pariNAm chhe. dravya pariNAmapaNe Avyun to pariNAm te pariNAmano kAL to ek samayano ja hoy.
ane te pariNAmane to svabhAv kIdho chhe. mithyAtva ne rAgadveShanA pariNAmane paN - te ja samaye
utpanna thAy tene tyAn - (te) svabhAv kIdho chhe. AhA...! e svabhAvamAn ja dravya rahyun chhe. AhA...
hA... hA! ko’ bhAI! Avun (tattva) (A) vAt chhe!!
(kahe chhe ke) (ATh prakAranA karma chhe) prabhue paN pharamAn karyun chhe. are, paN kaI apekShAe
kahyun bhAI bApu! gnAnAvaraNIy karma kIdhun chhe nyAn. I to nimittanun kathan jaNAvyun hatun, bAkI
gnAnAvaraNIy (karma) thI gnAn avarAy chhe e vAt ja jUThI chhe. e gnAn (guN)nI hINI dashA thavI,
te vakhatanA te pariNAm - utpAd thAy, te dravye ja te utpAd pariNAm karyAn chhe. karmane laIne nahIn.
gnAnAvaraNIyano uday thyo mATe gnAnanI hINI dashA thAy chhe em nathI. e hINI dashA utpAdanA kALe,
teno samay hato pravAhakramamAn tethI hINI dashA thaI ane dravya pote te gnAnanI hINIdashA-paNe Avyun
chhe. AhA... hA! samajANun kAI? moTo goTo chhe atyAre (mAnyatAmAn). A be vAtun AkhI.
nimittathI thAy ane vrat ne tap ne bhakti karavAthI dharam thAy. be ya (mAnyatA) mithyAtva chhe. e
mithyAtva paN dravya pote (e) pariNAmapaNe thAy chhe. koIe ene upadesh Apyo (khoTo) mATe tene
evA mithyAtvanA pariNAm thAy chhe em nathI. AhA... hA! Avun chhe!! AmAn konI hAre charchA ke
vAratA karavI!!
(ahInyAn kahe chhe ke) “darek pariNAm sva–kALamAn potAnA rUpe Upaje chhe.” joyun? te te
samayamAn te te pariNAm, potApaNe Upaje chhe. parane laIne nahIn. vikAr ho ke avikAr ho,
samyagdarshanaparyAy paN tenA pravAhakramamAn AvavAnI paryAy - tenA utpAdapaNe dravya pote Upaje chhe
tyAn, dravyanA e pariNAm chhe. AhA..! e pariNAm eno svabhAv chhe. em mithyAtva paN -
(Atmadravyane) nathI mAnatA (ane) dayA, dAn vrat, bhakti, pUjAthI dharam mAnavo evun je mithyAtva,
te samay te mithyAtvanA pariNAm tenA kALe tenA pravAhakramamAn AvyA te dravya pote pariNAmapaNe
Upajayun chhe. AhA... hA! karmathI nahIn. ekendriyane karamanun jor chhe mATe tyAn nigodamAn paDayA chhe.

Page 211 of 540
PDF/HTML Page 220 of 549
single page version

gAthA – 99 pravachanasAr pravachano 211
em ahInyA (enI) nA pADechhe. (shrotA) Ap nA pADo chho paN kahe chhe nae ‘kammo baLiyo, jIvo
baLiyo’ (uttara) I kammo baliyo (eTale) rAg - vikAr pote baLiyA I. vikAranA pariNAm
je samaye ekadam tIvra thavAnA, te potAthI thyA chhe ne te potAno svabhAv chhe ane te svabhAvamAn
AtmA chhe. AhA.. hA! Avun chhe! duniyAthI viruddha bahu! AhA...hA!
(shrotA) bhAvanagar paTTaNI sAheb paN em kahetA hatA? (uttara) hA, paTTaNI ya em
kaheto hato. paTTaNI shun? Anun (tattvanun) bhAn bichArAne! ene shun bhAn? divAn hato ne...!
bhAvanagar darabArano. vyAkhyAnamAn AvyA hatA 93 nIAt chhe, trANun varas keTalAn thyAn? betAlIs
varas. vyAkhyAnamAn ghaNun mANas hatun. - hajAro mANas. (ahIn) gurukuLamAn vyAkhyAn hatun.
(vyAkhyAn) sAmbhaL‌yun. pachhI UbhA thaIne bhAShaN karyun. prabhAshankar paTTaNI (e). ‘koI vakhate karmanun
jor hoy ne koI vakhate Atmanun jor (hoy)’ AhA....hA...hA...hA...hA! kIdhun o kAI bhAn na
maLe, moTA divAn thaIne phare chhe ne mUDhan! prabhAshankar paTTaNI, bhAvanagar darabAranA divAn, vyAkhyAnamAn
AvyA hatA, vyAkhyAnamAn to rAjAo paN ghaNA-bahu AvatA. bhAvanagar darabAr paN AvyA’ tA
vyAkhyAnamAn be - traN vakhat ahInyAn. gujarI gayA. shrIkRiShNakumAr, e ya bichArAne bhAn nahIn.
mANas naram. sAmbhaLato’ to men to eTalun kahyun tyAn ene. ‘je koI mANas mahine pAnch hajAr mAnge
e nAno mAngaN ane lAkhkho jue, karoD jue, mAnge. e mAngaNamAn ya mAngaN, moTo mAngaN -
moTo bhikhArI chhe. mAg-mAg, lAv, lAv. bhagavAnamAn anant AnandanI lakShmI paDI chhe tyAn to joto
nathI. AhA... hA! enA tane mAhAtmya Ave! jagatanI (chIj) paisA tenun tane mAhAtmay!
maravAno! AnhI amAre kyAn amArI pAse kyAn paisA levA chhe kAI enI pAsethI? ke rAjA chhe.
karoDanI Upaj. bhAvanagar (sTeT) nI karoDanI Upaj. eno dIkaro chhe ek. Avyo’ to. kIdhun
bhIkhArA chhe badhA rAjA ne A sheThiyAo karoDopati. shAstramAn pATh chhe (evo)
‘वराकाः’ kahyA chhe.
varAkA eTale rAnkA. potAnI chIj (AtmAnI) nI kimmat na maLe ane paranI chIjanI kimmat TAnke,
kimmat (enI) TAnkavA jAy e bhikhArA- rAnkA chhe. AhA... hA! paisA jarI pAnch - pachAs lAkh
maLe, bAyaDI jarI sArI maLe, chhokarAn thAy, makAn pAnch - pachIs lAkhanun kare tyAn rAjI- rAjI. te
(badhA) bhikhArA (chhe.) paranI chIjane laIne tane rAjIpo! mAngaN chho! e vastu mane maLe to ThIk!
AhA... hA! ebhAI! ahInyAn to paramAtmA (kahe chhe). digambar santo je kahe chhe te paramAtmAe kahyun
chhe. paramAtmAnI sIdhI vANI sAmbhaLI emanI kundakundAchArye ATh dI’ .
‘tyAn amArI hAjarI hatI,
benanI hAjarI hatI.’ chhevaTe rog evo Avyo’ to ‘AnhI Upajavun thaI gyun’ AhA... hA!
ahInyAn mahAsiddhAnt... mahAsiddhAnt... je siddhAnt traN kALamAn phare nahIn kyAy eke ya nyAy!!
AhA... hA!
kahe chhe (koI jIvane) pahele samaye krodh mand hato ane bIje samaye tIvra thayo. paN kaI

Page 212 of 540
PDF/HTML Page 221 of 549
single page version

gAthA – 99 pravachanasAr pravachano 212
karma nimitta kharun ke nahIn? nimittane laIne! (jain siddhAnt tattvamImAnsA’) mAn Avyun chhe. pahelA
k kkrodh hato ane pachhI mAn thayun. e tyAn mAnano uday Ave, Ave eTalun. nimittapaNe to Ave
ne...! A nAnkhyun chhe bhAIe phUlachandajIe (panDitajIe). Ave bhale. paN thayA chhe pariNAm potAnA
te pravAhakramamAn. AhA...hA...hA...hA!
Ato “99” gAthA. bhagavAn kundakundAchArya! AhA...! digambar sant! chAlatA siddha!! eno
pokAr chhe jagat pAse. tame sAmbhaL‌yun hoy ke na sAmbhaL‌yun hoy bhale! ‘paN darek dravyanA je pariNAm
thavAnA te thAy chhe.’ AhA...hA! chAr-pAnch paramANu be guN chIkAshavALA chhe. te bIjA chAr
guNavALAmAn jAy, chAraguNavALA thaI jAy. kahe chhe ke e to vyavahAranA kathan chhe. chAr guNanI utpanna
thavAno paryAyano te samay chhe. tethI e dravya chAr guNapaNe Upajayun chhe. AhA.. hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “darek pariNAm sva–kALamAn potAnA rUpe Upaje chhe, pUrva rUpathI nAsh
pAme chhe ane sarva pariNAmomAn ekapravAhapaNun hovAthI darek pariNAm utpAdavinAsh vinAno ekarUp–
dhruv rahe chhe.”
AhA.. hA! ekarUp dhruv rahe chhe. traNe ya lIdhA. pote utpanna thavAnI apekShAe utpanna
(utpAd), pUrvanI apekShAe vinaShTa-vyay, ane dhruv. chhechhechhe e dhruv. (dhrauvya). ek ja pariNAmamAn
traNapaNun utpAd-vyay ne dhrauvya (paNe) vartutun dravya te potAnA svabhAvamAn, te dravya potAnA kAraNe varte
chhe. AhA...hA..! shun svatantratA!! AvI vAt. vItarAg! digambar sant ane digambar sarvagna, e sivAy
kyAy chhe nahIn (A vAt) AhA.. hA! vADAvALAne khabar nathI! (AvA tattvanI!) .
AhA... hA! (ek samayamAn) utpAd pariNAm vinAnun dravya na hoy, vyay pariNAm vinAnun
dravya na hoy, dhrauvya pariNAm vinAnun dravya na hoy. AhAhAhA! samajANun kAI? kem ke te dravya
potAnA svabhAvamAn varte ane utpAdavyayadhrauvya svabhAv chhe. te utpAdaparyAy pragaT chhe tene traNyapaNun
lAgu paDe chhe. pragaTaparyAyane potAnI apekShAe utpAd chhe, paranI (pUrvanI) apekShAe vyay chhe, ane
chhechhechhechhechhe e apekShAe dhrauvya chhe. A pragaTaparyAyanI apekShAe (traNapaNun chhe.) te te samayanA, te te
paryAyamAn, Upajatun dravya potAnA svabhAvathI, potAnA svabhAvamAn Upaje chhe. AhA.. hA!
(kahe chhe) olA-agnAnIoe Ishvar kartA chhe em TharAvyun, ane jainamAn karma (ne) kartA chhe
em TharAvyun. (kartApaNAnI mAnyatAmAn banne samAn) karma jaD have ene Ishvar TharAvyo. karamane laIne
bApu rakhaDavun paDe, karamane laIne (ApaNane) vikAr thAy. (A abhiprAye) mArI nAkhyA!!
(shrotA) karme vAL‌yo ADo Ank..! (uttara) kAI nahIn. bhaktimAn Ave chhe ne..!
कर्म बिचारे
कौन, भूल मेरी अधिकाइ, अग्नि सहे घनघात, लोहकी संगति पायी AhA.... hA! bhAre vAt!

Page 213 of 540
PDF/HTML Page 222 of 549
single page version

gAthA – 99 pravachanasAr pravachano 213
navvANumI gAthA (kramabaddhanI) (shrotA) be navaDA..! (uttara) be navaDA. aphar. aphar bey!!
AhA... hA! ane te paN vastu - AtmA, potAnA svabhAvamAn varte, svabhAv utpAdavyayadhrauvya, ane
utpAd te te samayano pravAhakramamAn thavAno te te. (AvI vastusthiti) eNe have jovAnun kyAn rahyun?
eNe jovAnun dravya vaDe. je utpanna thAy te utpAd pariNAmamAn (gayo) e dravya upar draShTi, jovAnI
rahI. te paN te samayanA te pariNAm dravyamAn jovAnA- utpanna pote svatantra utpanna dravyamAn thAy chhe.
AhA... hA! mithyAtvano vyay thayo mATe samakitanI utpatti thaI eme ya nathI. em kahe chhe. e
(vAt) hajI Avashe 101 (gAthA) mAn. je paryAy, je samaye utpanna thaI, te utpAd ne tenA vyay ke
dhrauvyanI jarUr nathI. AhA... hA.. hA! are... re! Avun (tattvagnAn) dharam vItarAgano!! olA -
sthAnakavAsI kahe ke vrat karo ne dayA pALo, kriyAkAnD (karo) enun nAm chAritra. draShTi mithyAtva chhe
tyAn chAritra kyAthi AvyA? shvetAmbaramAn mUrtipUjA ne bhakti, jAtrA ne dhamAlun! AhA... hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “darek pariNAm sva–kALamAn potAnA rUpe Upaje chhe, pUrva rUpathI nAsh
pAme chhe ane sarva pariNAmomAn ekapravAhapaNun hovAthI darek pariNAm utpAd– vinAsh vinAno
ekarUp – dhruv rahe chhe.”
te pariNAm tene dhruv rahe chhe. jene utpanna ke vyayanI apekShA nathI. chhechhechhechhechhe
te samayanun sat te paryAyarUpe chhe. AhA... hA! e paryAyane tyAn sat kahevAmAn Ave chhe, dhruv kahevAmAn
Ave chhe. AhA..! paN e dhruvane paN ahInyAn pariNAm kIdhA chhe, traNey ne pariNAm kahI ane dravya
te svabhAvamAn varte chhe, te pariNAmamAn te ja dravya varte chhe em. AhA... hA! vANiyAne - vepArIne
navarAsh na maLe. dhandhA ADe have AvI vAtun! kalAk navaro thAy ke sAmbhaLavA jAy to mAthe kahe
(jay nArAyaN’ thaI rahyun jAv. AhA... hA! satya shun chhe ane asatya shun chhe? (teno nirNay karavo
joIe.) AhA... hA! are! AvI jindagI jAy chhe. ‘ek kor rAm ne ek kor gAm’ eTale
vikalpathI mAnDIne par vastu badhI (e gAm) emAnthI khasIne dravyasvabhAvamAn jA. (e rAm). jyAn
AtamarAm birAje chhe! AhA... hA!
(ahInyAn kahe chhe ke) “vaLI utpAd–vyay–dhrauvyamAn samayabhed nathI.” joyun? utpAd pahele
samay thAy ne vyay bIje samaye thAy ne trIjA samaye dhrauvya rahe em nathI. ek ja samayamAn traN chhe.
sekanDanA asankhyamAn bhAgano samay, emAn ek samayamAn traN chhe. AhA..! navvANun gAthA gajab chhe!!
‘TharI jAy evun chhe’ AhA... kyAy bahAramAn eNe jovAnun chhe nahIn.
‘pote ja bhagavAn!
anantaguNathI birAjamAn chhe.’ (shrotA) gharanun kAm kedI’ karavun? (uttara) koN kare? gharanA.
vakIlAtanA (kAm) koNe karyA’ tA’ abhimAn karyA’ tA. e ya panDitajI! (A rAmajIbhAI) moTA
vakIl hatA. olo ek bIjo nahIn vakIl, koN? so, baso rUpiyA leto’ to. hA, bhulAbhAI
(deshAI) badhA gappe - gappa mAranArA. AhA... hA!
(juo,) A (sharIr) to anantaparamANuno pinD chhe, teno chhello ek paramANu-poInTa,

Page 214 of 540
PDF/HTML Page 223 of 549
single page version

gAthA – 99 pravachanasAr pravachano 214
te paramANu potAnA svabhAvamAn chhe. ane teno svabhAv utpAdavyayadhrauvya (svarUp) chhe. ane
utpAdavyayadhrauvya e traNey ek samayamAn lAgu paDe chhe. te pariNAmamAn dravya pote Ave - pariName chhe.
e paramANunI Am gati thAy ke sthit rahe emAn (ene) paranI apekShA chhe nahIn. AhA... hA!
(shrotA) paranI gati lye evun Ap... (uttara) A shun kahe chhe? Avyun ne...! utpAd svakALe thAy
chhe. dravya, (utpAdavyayadhrauvya) tenA pariNAm chhe. ene paranI apekShA nathI. paradravyane laIne. AhA..
hA! A to santonI vANI! sUkShma chhe!! digambar santonI vANI AhA...! kyAy chhe nahIn. paN ene
samajavI bahu kaThaN bahu vADAmAn janmyA ene. olo - indralAlajI, jayapur kaheto ke digambaramAn
janmyA e badhA samakitI (to) chhe. have eNe chAritra levA (nun ja bAkI chhe). badhA mAnanArA Am
- karamane laIne thAy ne vratanA pariNAmane laIne dharam thAy ne...! mAnanArA AvA mithyAdraShTi ane
ame jainadharmI - samakitI chhaIe (em mAne.) AhA.. hA! shun thAy bApu!
(shrotA) tIrthankar badhA
samakit laIne janme eTale e badhA tIrthankaro kahevAy ne...! (uttara) shun kahe chhe? tIrthankaro laIne
Ave chhe samakit paryAy chhe ne...! bhagavAn mAtAnA peTamAn Ave chhe tyAre traN gnAn ne samakit
laIne Ave chhe. e samakit paryAyanun pariNAm potAnA dravyane laIne chhe AhA.... hA! gajab vAt
chhe!!
(ahInyA kahe chhe ke) “vaLI utpAd – vyay dhrauvyamAn samayabhed nathI, traNe ya ek ja samaye
chhe.” AhA... hA! “AvA utpAdavyayadhrauvyAtmak pariNAmonI paramparAmAn... . dravya.... svabhAvathI
ja... sadAy... rahetun hovAthI.”
sAdI bhAShA karI nAkhI (bhAvArtha chhe ne) utapAdavyayadhrauvya pariNAmonI
paramparAmAn dravya svabhAvathI ja sadAy rahetun hovAthI
“dravya pote paN, motInA hAranI mAphak,
utpAdavyayadhrauvyAtmak chhe. AhA... hA! bahu saras!!
visheSh kaheshe.....

OM

Page 215 of 540
PDF/HTML Page 224 of 549
single page version

gAthA – 100 pravachanasAr pravachano 21p
have utpAd, vyay ane dhrauvyano paraspar avinAbhAv draDh kare chhe-
ण भवो भंगविहीणो भंगो वा णत्थि संभवविहीणो ।
उप्पादो वि य भंगो ण विणा धोव्वेण अत्थेण ।। १००।।
न भवो भंगविहीनो भंगो वा नास्ति संभवविहीनः ।
उत्पादोऽपि च भंगो न बिना ध्रौव्येणार्थेन ।। १००।।
utpAd bhang vinA nahi, sanhAr sarga vinA nahi;
utpAd tem ja bhang, dhrauvya – padArtha viN varte nahi. 100
gAthA 100
anvayArtha– (भवः) utpAd (भंगविहीनः) 2 bhang vinAno () hoto nathI (वा) ane
(भंगः) bhang (संभवविहिनः) utpAd vinAno (नास्ति) hoto nathI; (उत्पादः) utpAd, (अपि
) tem ja (भंगः) bhang (ध्रौव्येण अर्थैन विना) dhrauvya padArtha vinA () hotA nathI.
TIkA– kharekhar 3sarga 4sanhAr vinA hoto nathI ane sanhAr sarga vinA hoto nathI; pasRuShTi
ane sanhAr 6sthiti vinA hotAn nathI, sthiti sarga ane sanhAr vinA hotI nathI.
je sarga chhe te ja sanhAr chhe, je sanhAr chhe te ja sarga chhe; je sarga ne sanhAr chhe te ja sthiti chhe,
je sthiti chhe te ja sarga ne sanhAr chhe. te A pramANe je kumbhano sarga chhe te ja 7mRuttikApinDano sanhAr
chhe, kAraN ke bhAvanun bhAvAntaranA abhAvasvabhAve avabhAsan chhe (arthAt bhAv anyabhAvanA
abhAvarUp svabhAve prakAshe chhe - dekhAy chhe.) vaLI je mRuttikApinDano sanhAr chhe te ja kumbhano sarga chhe,
kAraN ke abhAvanun bhAvAntar bhAvasvabhAve avabhAsan chhe (arthAt nAsh anyabhAvanA utpAdarUp
svabhAve prakAshe chhe). vaLI je kumbhano sarga ane pinDano sanhAr chhe te ja mRuttikAnI sthiti chhe, kAraN ke
8vyatireko anvayane atikramatA (oLangatA, chhoDatA) nathI. vaLI je mRuttikAnI sthiti chhe te ja
kumbhano sarga ane pinDano sanhAr chhe, kAraN ke vyatireko dvArA ja 9anvay prakAshe chhe.
ane jo Am ja (upar samajAvyun tem ja) na mAnavAmAn Ave to ‘anya sarga chhe, anya
sanhAr chhe, anya sthiti’ chhe evun Ave chhe (arthAt traNe judAn chhe evun mAnavAno prasang Ave chhe.)
em thatAn (shA doSho Ave te samajAvavAmAn Ave chhe)
kevaL sarga shodhanAr kumbhanI (-vyay ane dhrauvyathI judo ekalo utpAd karavA janAr ghaDAnI),
10utpAdanakAraNanA abhAvane lIdhe, utpatti ja na thAy; athavA to asatno ja utpAd
----------------------------------------------------------------------
1. avinAbhAv = ek vinA bIjAnun nahi hovun te; ekabIjA vinA hoI ja na shake evo bhAv.
2. bhang =
vyay; nAsh. 3. sarga = utpAd; utpatti.
4. sanhAr = vyay; nAsh. pa. sRuShTi=utpatti.
6. sthiti = Takavun te; dhruv rahevun te; dhrauvya. 7. mRuttikApinD= mATano pinD; mATIno pinDo.
8. vyatirek = bhed; ekanun bIjArUp nahi hovun te; ‘A te nathI’ evA gnAnanA nimittarUp bhinnarUpapaNun.
9 anvat= ekarUpatA; sadrashatA; ‘A te ja chhe’ evA gnAnanA kAraNabhUt ekarUpapaNun.
10. utpAdanakAraN=utpattinun kAraN.

Page 216 of 540
PDF/HTML Page 225 of 549
single page version

gAthA – 100 pravachanasAr pravachano 216
thAy. tyAn (1) jo kumbhanI utpatti na thAy to badhAy bhAvonI utpatti ja na thAy. (arthAt jem
kumbhanI utpatti na thAy tem vishvanA koIpaN dravyamAn koI paN bhAvano dravyamAn koIpaN bhAvano
utpAd ja na thAy e doSh Ave); athavA (2) jo asatno utpAd thAy to
1vyomapuShpa vagereno
paN utpAd thAy (arthAt shUnyamAnthI paN padArtho utpanna thavA mAnDe e doSh Ave.)
vaLI kevaL sanhAr ArambhanAr mRuttikAmpinDano (-utpAd ane dhrauvya rahit ekalo vyay karavA
janAr mRuttikApinDano), 2sanhArakAraNanA abhAvane lIdhe, sanhAr ja na thAy; athavA to satno ja
uchchhed thAy. tyAn, (1) jo mRuttikApinDano sanhAr na thAy to badhAy bhAvono sanhAr ja na thAy
(arthAt jem mRuttikApinDano vyay na thAy tem vishvanA koIpaN dravyamAn koIpaN bhAvano vyay ja na
thAy e doSh Ave); athavA (2) jo satno uchchhed thAy to chaitanya vagereno paN uchchhed thAy
(arthAt sarva dravyono samULago vinAsh thAy e doSh Ave).
vaLI 3kevaL sthiti prApta karavA janArI mRuttikAnI, vyatireko sahit sthitinA - anvayano
tene abhAv thavAne lIdhe, sthiti ja na thAy; athavA to kShaNikanun ja nityapaNun thAy. tyAn, (1) jo
mRuttikAnI sthiti na thAy to badhAy bhAvonI sthiti ja na thAy (arthAt jo mATI dhruv na rahe, na
Take, to mATInI jem vishvanun koIpaN dravya dhruv ja na rahe - Take ja nahi e doSh Ave); athavA
(2) jo kShaNikanun nityapaNun thAy to chittanA kShaNik bhAvonun paN nityapaNun thAy (arthAt manano
darek vikalpa paN trikALik dhruv bane e doSh Ave.)
mATe dravyane 4uttar uttar vyatirekonA sarga sAthe, pUrva pUrva vyatirekonA sanhAr sAthe ane
anvayanA paavasthAn sAthe avinAbhAvavALun, jene nirvighna (abAdit) trilakShaNapaNArUp 6lAnchhan
prakAshamAn chhe evun, avashya sammat karavun. 100.





----------------------------------------------------------------------
1. vyomapuShya = AkAshanAn phUl.
2. sanhArakAraN = sanhAranun kAraN.
3. kevaLasthiti = (utpAd ane vyay vinAnun) ekalun dhruvapaNun; ekalun TakavApaNun; ekalun avasthAn. (anvay vyatireko sahit ja hoy
chhe tethI dhrauvya utpAdavyay sahit ja hoy, ekalun hoI shake nahi. jem utpAd (athavA vyay) dravyano ansh chhe -samagra
dravya nathI, tem dhrauvya paN dravyano ansh chhe - samagra dravya nathI.)
4. uttar uttar = pachhI pachhInA.
pa. avasthAn = Takavun te; dhruv rahevun te.
6. lAnchhan = chihna.