Pravachansar Pravachano-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Introduction; Edition Information; Thanks & Our Request; Version History; Pujya Gurudev Shree Kanjiswami; Prastavna; Publisher's Note; Content; Pravachansaar Pravachano ; Gatha: 93.

Next Page >


Combined PDF/HTML Page 1 of 44

 

Page -8 of 540
PDF/HTML Page 1 of 549
single page version

background image
om
paramātmane namaḥ
shrī pravachanasār pravachano

shrī pravachanasārajī shāstranā samyagdarshananā adhikārarūp
gneyatattva pragnāpananī gāthā 93 thī 114 uparanā
pūjya gurudevashrī kānajīsvāmīnā apūrva pravachano.

–ḥ saṅkalanakāraḥ–
shrī vajubhāī ajamerā
B. Sc. Med. L. L. B.
rājakoṭ.

–ḥ prakāshakaḥ–
shrī digambar jain svādhyāy mandir ṭrasṭa
shrī kānajī svāmī mārga
pañchanāth ploṭ
rājakoṭ– 360 001.

Page -7 of 540
PDF/HTML Page 2 of 549
single page version

background image



pratham āvr̥utti. prat 2000
san. 20pa1, chaitrashud–13.
pū. sadgurudevashrī kānajīsvāmīno
61 mo maṅgaḷ parivartan din
dināṅkaḥ 13–4–199p, guruvār.

Page -6 of 540
PDF/HTML Page 3 of 549
single page version

background image
Thanks & Our Request
This shastra has been kindly donated by Nilay and Shraddha Dedhia, New
York, USA who have paid for it to be "electronised" and made available on
the internet.
Our request to you:
1) We have taken great care to ensure this electronic version of
Pravachansaar Pravachano is a faithful copy of the paper version. However if you
find any errors please inform us on so that we can
make this beautiful work even more accurate.
2) Keep checking the version number of the on-line shastra so that if
corrections have been made you can replace your copy with the corrected
one.
3) If you would like to donate a shastra to AtmaDharma.com, please visit:-
to see the list of shastras we would like to see next on AtmaDharma.com.

Page -5 of 540
PDF/HTML Page 4 of 549
single page version

background image
Version History
Version
Number Date Changes
001 29 May 2004 First electronic version.

Page -4 of 540
PDF/HTML Page 5 of 549
single page version

background image
adhyātmayugasraṣhṭhā paramokārī
pūjya gurudev shrī kānajī svāmī

Page -3 of 540
PDF/HTML Page 6 of 549
single page version

background image
prāstavik
kalikāl sarvagnatulya shrīmad bhagavat kundakundāchārya devanā pañchaparamāgamomān sanātan digambar
tattvagnān paripūrṇapaṇe pratipādit thayel chhe. ā paramāgamamān shrī samayasār, pravachanasār
niyamasār, pañchāstikāy tathā aṣhṭapāhuḍ chhe. ā darek āgamanī viṣhayavastu bhinna bhinna
prakāranī hovā chhatān shrī pañchāstikāyanī gāthā 172 anusār sarva shāstronun tātparya vītarāgatā
chhe. ane vītarāgatā traṇey kāḷe trikāḷī gnāyak bhagavānane dhyey banāvīne pariṇamavāthī ja
pragaṭ thāy chhe. ā rīte dhyeyabhūt dhruv nij paramātma dravyanun svarūp tathā tene viṣhay banāvīne
pragaṭatī vītarāgatā pratyek āgamanā vāchakamānthī kāḍhī te prakāre pariṇaman thavā māṭe shāstra
svādhyāy karavāmān āve chhe.
ā pañchaparamāgamomān shrī pravachanasārajī shāstrane pū. kr̥upāḷu sadguru dev shrīe divya
dhyanino sār kahel chhe. ā shāstranī shailī gnān pradhān hovā chhatān tenā vāchakanun vāchya to
bhagavān ātmā ja chhe. ā shāstra traṇ adhikāro vibhājit chhe. (1) gnānatattva pragnāpan
(2) gneyatattva pragnāpan (3) charaṇānun yog sūchak mūlikā.
āmā gneyatattva pragnāpan adhikārane shrī jayasen āchārya mahārāje samyagdarshanano
adhikār kahel chhe. je vidhi thī dhyeyarūp gnāyakadev anubhavamān āve chhe te vidhinun anusaraṇ
karanār sādhak bane chhe tyāre tenun gney kevā prakāranun hoy chhe tenī ghaṇī vishad charchā gneyatattva
pragnāpan adhikāramān karavāmān āvī chhe. padārthanun yathārtharūp kevun chhe. dravya guṇ paryāy temaj
utpād- vyay dhrauvya sambandhī samyakbodh kayā prakāre thavā yogya chhe. chhae dravyonā bandhāraṇane
darshāvatā temānthī prayojanabhūt nij paramātmā dravyanun astitva kayā prakāre rahelun chhe tenun ghaṇun
spaṣhṭa vivechan gāthā 93 thī 113mān karīne āchārya bhagavāne gāthā 114mān paryāyārthīk chakṣhune
sarvathā bandh karīne ekalā ughāḍelā dravyārthīk chakṣhu vaḍe jotān vastu kevī jovā maḷe chhe. tenī ghaṇī
adabhūt ane apūrva vāt karīne gney sambandhī yathārtha draṣhṭi āpī chhe. prastut grathamān ā kāraṇe
gneyatattva pragnāpananī gāthā 93 thī 114 no samāvesh karavāmān āvel chhe.
hālamān pravartatī tattvagnān sambandhī yathārtha samajaṇanī paristhiti nājuk chhe. bin

Page -2 of 540
PDF/HTML Page 7 of 549
single page version

background image
anubhavījano dvārā pravachan shāstrajī shāstra jevā ghaṇā gūḍh e gahan āgamamān āchārya
mahārāje kahevā dhārel viṣhayavastuno je rīte artha karavāmān āve chhe tenāthī tattvagnanī kāī
virādhanā to nathī thatīne e vichārane lakṣhamān rākhīne samyagdarshananā adhikārarūp gneyatattva
pragnāpananī gāthā 93 thī 114 uparanā pūjya gurudevashrīnā pravachano akṣharashaḥ prakāshit thāy
tathā ā atishayadhārī mahāpuruṣhe simandhar bhagavānane sākṣhāt sāmbhaḷīne temaj ā bhavamān
ahīn āvīne svānubhavapūrvak shrīmad kundakundāchārya devanun hr̥uday je rīte samajīne uparokta
gāthāonā bhāvo je bhāṣhāmān pragaṭ karyā chhe te mumukṣhu samāj samakṣha raju thāy ane temānthī
ātmārthījano potānā gneyano yathārtha bodh pāmī kārya siddhi karī shake tevo umadā āshay ā
prakāshan pāchhaḷ rahelo chhe. gāthā 93 thī gneyanun pragnāpan karatān karatān gāthā 114mān dhyeyanā
dhyānathī vidhi darshāvī apūrva bhāvo pū. shrīe pragaṭ karyā chhe.
param upakārī pūjya gurudevashrīnā ghaṇā viṣhayo uparanā pravachano samaye samaye prakāshit
thayelā chhe. ane temānā ghaṇā kharā hālamān upalabdha paṇ chhe. parantu shrī pravachanasārajī shāstra
uparanā pūjyashrīnā pravachano ṭep uparathī teoshrīnī ja bhāṣhāmān prakāshit karavāno kadāch ā
pratham prasaṅg chhe. ā granthamān je gāthāo uparanā pravachano saṅkalit karavānāvel chhe. teno sukṣhma
upayogapūrvak gnāyakanā lakṣhe svādhyāy karanār ātmārthījanane potānā prayojananī siddhi māṭe
ghaṇun prerakabaḷ prāpta thavānun prabaḷ nimittapaṇun ā pravachanomān rahel chhe. tem ā ṭepo sāmbhaḷatī
vakhate lāgavāthī ā granth saṅkalit thai shighra prakāshit thāy tevā prayāso karavāmān āvyā chhe.
mumukṣhu samāj ā prakāshanano nij hitārthe upayog karīne nij upādānanā unnatikramano
lābh meḷavashe tathā tattvanā yathārtha bodh dvārā ā munaṣhyabhavanun sārthakay pāmashe tevī abhyarthanā
sah.
tā. 17–3–199p pramukh shrī
rājakoṭ. shrī digambar jain svādhyāy mandir ṭrasṭa – rājakoṭ.

Page -1 of 540
PDF/HTML Page 8 of 549
single page version

background image
prakāshakiy nivedan
pañch paramāgamomānnun ek evā shrī pravachanasārajī shāstranā samyagdarshananā adhikārarūp
gneyatattva pragnāpananī gāthā 93 thī 114 uparanā pūjya gurudevashrī kānajī svāmīnā pravachano
prakāshit karatā rājakoṭ digambar mandir anupam harṣha ane kr̥utagnatā anubhave chhe.
rājakoṭ digambar jīn mandiranī ek mukhya kāmagīrī hammeshāe rahī chhe ke shakya teṭalī
rīte pūjya gurudevashrīnā tattvagnānanī mahattam prabhāvanā thāy. ā prayojanane lakṣhamān rākhīne
bhūtakāḷamān ghaṇā prakāshano sansthānā upakrame prakāshit thayel chhe. ane mumukṣhu samāje te kāryane
sārī rīte āvakār paṇ āpel chhe.
ā “pravachanasār pravachano” nāmanā granthamān saṅkalit viṣhayavastu pūjya gurudevashrīnī
mūḷ bhāṣhāmān akṣharashaḥ pragaṭ thāy tevā āshayathī gneyattva pragnāpananī gāthā-93 thī 114
uparanā pūjya gurudevashrīnā pravachano ṭepo uparathī akṣharakṣhaḥ lakhī levāmān āvyā chhe. ā samagra
lakhāṇane pharīvār ṭepo sāthe sarakhāvī levāmān āve chhe. temaj shrī devashībhāī chāvaḍā dvārā
pharīvār ṭepo sāthe meḷavatā jaine eḍīṭīṅg karī presakopī taiyār karavāmān āvel chhe. āmān e
bābatanun khās lakṣha rākhavāmān āvel chhe. ke, pūjya gurudevashrīnī bhāṣhā ane bhāvane pūrepūrā
akṣharasaḥ samāvel karavāno prayās karyo chhe.
ā pustak chhapāvavānī samagra kāryavāhī sakriyapaṇe saharṣha svīkārī laī javābadārī pūrvak
kārya paripūrṇa karavāmān āpavā badal shrī maheshabhāī shāhano paṇ sansthā ābhār māne chhe.
ā pustakamān lesar ṭāīp seṭīṅg karī āpavā badal vaibhav enṭaraprāijh tathā r̥uṣhabh
kompyuṭarsanā temaj ā pustak sundar rīte chhāpī āpavā badal me. kītābaghar prinṭarīno paṇ
sansthā ābhār māne chhe. ā prakāshanamān je je bhāīoe pratyakṣha ke parokṣha sāth āpel chhe te
sarveno sansthā hr̥uday pūrvak ābhār māne chhe.

tā. 17–3–199p
lī.
rājakoṭ. shrī digambar jain svā. mandir ṭrasṭa
shrī kānajī svāmī mārga
rājakoṭ.

Page 0 of 540
PDF/HTML Page 9 of 549
single page version

background image
pravachanasār pravachano anukramaṇikā
gāthā pravachan dināṅk pānā kramāṅk
shlok-6 gāthā-93 27-pa-79 1 thī 49
’’ 28-pa-79
’’ 29-pa-79
’’ 30-pa-79
gāthā 94 30/31-pa-79 pa0 thī 86
’’ 1-6-79
’’ 2-6-79
gāthā 9p 2/3-6-79 87 thī 113
’’ 4-6-79
gāthā 96 pa-6-79 114 thī 139
’’ 6-6-79
gāthā 97 6/7-6-79 140 thī 147
gāthā 98 7/8-6-79 147 thī 169
’’ 10-6-79
gāthā 99 10-6-79 170 thī 214
’’ 11-6-79
’’ 12-6-79
’’ 13-6-79
gāthā 100 13/14-6-79 21p thī 289
’’ 1p-6-79
’’ 16-6-79
’’ 17-6-79
’’ 18-6-79
’’ 19-6-79
gāthā 101 19/20-6-79 290 thī 31p
’’ 21-6-79
gāthā 102 22-6-79 316 thī 329
gāthā 103 23-6-79 330 thī 344
gāthā 104 24-6-79 34p thī 360
gāthā 10p 2p-6-79 361 thī 369
gāthā 106 2p-6-79 370 thī 397
’’ 26-6-79
’’ 27-6-79
gāthā 107 27-6-79 398 thī 41p
’’ 28-6-79
gāthā 108 29-6-79 416 thī 427
gāthā 109 29/30-6-79 428 thī 439
gāthā 110 30-6-79 440 thī 44p
gāthā 111 30-6-79 446 thī 464
’’ 1-7-79
gāthā 112 7-7-79 46p thī 481
’’ 8-7-79
gāthā 113 8-7-79 482 thī pa02
’’ 9-7-79
gāthā 114 10-7-79 pa03 thī pa40
’’ 11-7-79
’’ 12-7-79
’’ 13-7-79
kul gāthā 97 thī 114 = 22 kul pravachano 42

Page 1 of 540
PDF/HTML Page 10 of 549
single page version

background image
gāthā – 93 pravachanasār pravachano 1
– नमः सिद्धेम्यः –
– नमः ऽनेकान्ताय –
shrīmad bhagavatkundakundāchārya devapraṇīt
shrī
pravachanasār
gneyatattva – pragnāpan adhikār
have gneyatattvanun pragnāpan kare chhe arthāt gneyatattva jaṇāve chhe. temān (pratham) padārthanun samyak
(sāchun) dravyaguṇaparyāyasvarūp varṇave chhe.ḥ-
अत्थो खलु दव्वमओ दव्वाणिं गुणप्पगाणि भणिदाणि ।
तेहिं पुणो पज्जाया पज्जयमूढा हि परसमया ।। १३।।
अर्थः खलु द्रव्यमयो द्रव्याणि गुणात्मकानि भणितानि ।
तैस्तु पुनः पर्यायाः पर्ययमूढा हि परसमयाः ।। ९३।।
chhe artha dravyasvarūp, guṇ – ātmak kahyān chhe dravyane,
vaḷī dravya – guṇathī paryayo; paryāyamūḍh parasamay chhe.. ।। 93।।
gāthā–93.
anvayārthaḥ– [अर्थः– खलु] padārtha [द्रव्यमयः] dravya svarūp chhe; [द्रव्याणि] dravyo [गुणात्मकानि]
guṇātmak (भणितानि) kahevāmān āvyā chhe. [तैः तु पुनः] ane vaḷī dravya tathā guṇothī [पर्यायाः] paryāyo
thāy chhe. (पर्ययमूढाः हि) paryāyamūḍh jīvo [परसमयाः] parasamay (arthāt mithyādraṣhṭi) chhe.
ṭīkāḥ– ā vishvamān je koī jāṇavāmān āvato padārtha chhe te ākhoy 1 vistār sāmānyasamudāyātmak
ane 2 āyatasāmānyasamudāyātmak dravyathī rachāyelo hovāthī dravmay (dravyasvarūp) chhe. vaḷī 3 dravyoek jemano
āshray chhe evā vistāravisheṣhosvarūpaguṇothī rachāyelān (-guṇonān banelān) hovāthī guṇātmak chhe, vaḷī paryāyo
- ke jeo āyatavisheṣhosvarūp chhe teo-jemanān lakṣhaṇ (upar) kahevāmān āvyān evān dravyothī temaj guṇothī
rachāyel hovāthī dravyātmak paṇ chhe, guṇātmak paṇ chhe. temān, anekadravyātmak ekatānī
4 pratipattinā kāraṇabhūt
dravyaparyāy chhe. te dvividh chhe. (1) samānajātīy ane (2) asamānajātīy.
--------------------------------------------------------------------------------------
1. vistārasāmānya samudāy - vistār sāmānyarūp samudāy. vistār eṭale pahoḷāi. dravyanā pahoḷāi -
apekṣhānā (- ek sāthe rahenārā, sahabhāvī) bhedone (-vistāravisheṣhone) guṇo kahevāmān āve chhe; jemake gnān, darshan,
chāritra vagere jīvadravyanā vistāravisheṣho arthāt guṇo chhe. te vistāravisheṣhomān rahelā visheṣhapaṇāne gauṇ karīe to e
badhāmān ek ātmāpaṇārūp sāmānyapaṇun bhāse chhe. ā vistārasāmānya (athavā vistār sāmānya-samudāy) te dravya chhe.
2. āyatasāmānyasamudāy - āyatasāmānyarūp samudāy. āyat eṭale lambāi. arthāt kāḷ apekṣhit pravāh.
dravyanā lambāi - apekṣhānā (ek pachhī ek pravartatā, kramabhāvī, kāḷ apekṣhit) bhedone (-āyatavisheṣhone) paryāyo kahevāmān
āve chhe, te kramabhāvī paryāyomān pravartatā visheṣhapaṇāne gauṇ karīe to ek dravyapaṇārūp sāmānyapaṇun ja bhāse chhe. ā
āyātasāmānya (athavā āyatasāmānyasamudāy) te dravya chhe.
3. anant guṇonā āshray ek dravya chhe. 4. pratipatti - prāpti; gnān; svīkār.

Page 2 of 540
PDF/HTML Page 11 of 549
single page version

background image
gāthā – 93 pravachanasār pravachano 2
tyān, samānajātīy te jevā ke anekapudgalātmak padvi-aṇuk, tri- aṇuk vagere; (2)
asāmānajātīy te - jevā ke jīvapudgalātmak dev, manuṣhya vagere. guṇ dvārā āyatanī anekatānī
pratipattinā kāraṇabhūt guṇaparyāy chhe. te paṇ dvividh chhe. (1) svabhāvaparyāy ane vibhāv paryāy.
temān, samasta dravyone potapotānā agurulaghuguṇ dvārā pratisamay pragaṭatī ṣhaṭsthānapatit hānivr̥uddhirūp
anekapaṇānī anubhūti te svabhāvaparyāy; (2) rūpādikane ke gnānādikane
6sva-paranā kāraṇe pravartatī
7pūrvotar avasthāmān thatun je tāratamya tene līdhe jovāmān āvatā svabhāvavisheṣhorūp anekapaṇānī
8āpatti te vibhāvaparyāy.
have ā (pūrvākat kathan) draṣhṭāntathī draḍh karavāmān āve chheḥ-
jem ākhuny
* paṭ avasthāyī (-sthir rahetā) evā vistārasāmānyasamudāy vaḍe ane doḍatā
(-vahetā, pravāharūp) evā āyatasāmānyasamudāy vaḍe rachātun thakun te - may ja chhe, tem ākhoy
padārtha ‘dravya’ nāmanā avasthāyī vistārasāmānyasamudāy vaḍe ane doḍatā āyatasāmānyasamudāy vaḍe
rachāto thako dravyamay ja chhe. vaḷī jem paṭamān, avasthāyī vistār sāmānyasamudāy ke doḍato
āyatasāmānyasamudāy guṇothī rachāto thako guṇothī judo aprāpta hovāthī guṇātmak ja chhe, tem
padārthomān, avasthāyī vistār sāmānyasamudāy ke doḍato āyatasāmānyasamudāy jenun nām ‘dravya’ chhe
te - guṇothī rachāto thako guṇothī judo aprāpta hovāthī guṇātmak ja chhe. vaḷī jem anekapaṭātmak
(ekathī vadhāre vastronā banelā)
*dvipaṭik, tripaṭik evā samānajātīy dravyaparyāy chhe, tem
anekapudlātmak dvi-aṇuk, tri-aṇuk evā samānajātīy dravyaparyāy chhe; ane jem anek reshamī ane
sutarāu paṭonā banelā dvipaṭik, tripaṭik, evā asamānajātīy dravyaparyāy chhe, tem anek jīv -
pudgalātmak dev, manuṣhya evā asamānajātīy dravyaparyāy chhe. vaḷī jem kyārek paṭamān potānā sthūl
agurulaghuguṇ dvārā kāḷakrame pravartatā anek prakārorūpe pariṇamavāne līdhe anekapaṇānī pratipatti te
guṇātmak svabhāvaparyāy chhe, tem samasta dravyomān potapotānā sūkṣhma agurulaghuguṇ dvārā pratisamay
pragaṭatī ṣhaṭsthānapatit hānivr̥uddhirūp anekapaṇānī anubhūti te guṇātmak svabhāvaparyāy chhe; ane jem
paṭamān, rūpādikane sva-paranā kāraṇe pravartatī pūrvāettar avasthāmān thatān tāratamyane līdhe jovāmān
āvatā svabhāvavisheṣhorūp anekapaṇānī āpatti te guṇātka vibhāvaparyāy chhe, tem samasta dravyomān,
rūpādikane ke gnānadikane sva-paranā kāraṇe pravartatī pūrvottar avasthāmān thatā tārāmyayane līdhe jovāmān
āvatā svabhāvavisheṣhorūp anekapaṇānī āpatti te guṇātmak vibhāvaparyāy chhe.
kharekhar ā sarva padārthonā dravyaguṇaparyāyasvabhāvanī prakāshak pārameshvarī - (parameshvare kahelī)
vyavasthā bhalī - uttam-pūrṇa yogya chhe, bījī koī nahīn; kāraṇ ke ghaṇāy (jīvo) paryāyamātrane ja
avalambīne tattvanī apratipatti jenun lakṣhaṇ chhe evā mohane pāmatā thakā parasamay thāy chhe.
----------------------------------------------------------------------
(pa) dvi-aṇuk - be aṇuno banelo skandh. (6) sva te upādān ane par te nimitta. (7) pūrvottar-pahelānī ane
pachhīnī. (8) āpatti-āvī paḍavun te. * paṭ - vastra, * dvipaṭik - be tākā sāndhīne banāvelun vastra. (banne tākā ek ja jātanā
hoy to samānajātīy dravyaparyāy kahevāy ane jo be tākā bhinna jātinā (- jem ke ek reshamī ne bījo sutarāu) hoy to
asamānajātīy dravyaparyāy kahevāy.

Page 3 of 540
PDF/HTML Page 12 of 549
single page version

background image
gāthā – 93 pravachanasār pravachano 3
bhāvārthaḥ– padārtha dravyasvarūp chhe. dravya anantaguṇamay chhe. dravyo ane guṇothī paryāyo thāy chhe.
paryāyo be prakāranā chhe. (1) dravyaparyāy; (2) guṇaparyāy. temān dravyaparyāyo be prakāranā chhe. (1)
samān - jātīy- jem ke dvi- aṇuk, tri-aṇuk vagere skandh. (2) asamānajātīy - jem ke
manuṣhya, dev vagere. guṇaparyāyo paṇ be prakāranā chhe. (1) svabhāvaparyāy-jem ke siddha nā guṇ
paryāyo. (2) vibhāvaparyāy jem ke svapar hetuk matignān paryāy.
āvun jinendra bhagavānanī vāṇīe darshāvelun sarva padārthonnun dravya-guṇ - paryāy svarūp ja
yathārtha chhe. je jīvo dravya guṇane nahīn jāṇatā thakā kevaḷ paryāyane ja avalambe chhe, teo nijasvabhāvane
nahīn jāṇatā thakā parasamay chhe. 93.


om