Page 4 of 540
PDF/HTML Page 13 of 549
single page version
तत्सिद्धयर्थ प्रशमविषयं ज्ञेयतत्त्वं बुभुत्सुः।
सर्वानर्थान् कलयति गुणद्रव्यर्याययुक्त्या
प्रादुर्भूतिर्न भवति यथा जातु मोहाङ्कुरस्य।। ६।।
adhikār hato ne...!”
sambandhavāḷun, mārun chaitanya tenā vaḍe - ke je (chaitanya) samānajātīy athavā asamānajātīy anya
dravyane chhoḍīne mārā ātmāmān ja varte chhe. tenā vaḍe - hun potānā ātmāne sakaḷ trikāḷe dhruvatva
dharatun dravya jāṇun chhun...! āhā... hā...! chhe? have emān ṭūṅkāmān līdhun (keḥ) adhikaraṇ (ātmārūpī
adhikaraṇ), gnāyakabhāv, chaitanyabhāv e ātmā sāthe sambandh rākhe chhe, ātmāmān e (bhāv) varte chhe.
gnāyakabhāv, chaitanyabhāv eno ādhār ātmā chhe. eno ādhār nimitta, rāg ane paryāy nahīn.
āhā... hā! jhīṇī vāt chhe, bhāī! gnāyakapaṇun eṭale chaitanyapaṇun. te paradravyane chhoḍīne mārā ātmāmān
varte chhe. mārā ātmā sāthe ene sambandh chhe. māro ātmā, e gnānatattva ne chaitanyatattva ne gnāyak
tattvanī sāthe joḍāyel chhe. enī draṣhṭi dravya upar jāy chhe. ‘chaitanya’ ane ‘gnāyak’ dravyane ādhāre
athavā dravyanā sambandhe rahelun chhe! ahīn ādhār kahyo. tyān (gāthā-90mān) dravyamān varte chhe. dravyanā
sambandhamān chhe. (em kahyun). paradravyane chhoḍīne chaitanya svarūp bhagavān, trikāḷī chaitanya - trikāḷī
chaitanya svabhāv e prabhu ātmāmān, ā (svaparanun gnāyak) sambandhavāḷun emān (ātmāmān) vartanārun
ene ahīn adhikaraṇ kahyun. āhā...hā...hā...! ātmārūpī adhikaraṇ (kahyun), ātmārūpī ādhār-
ādhāramān rahelun (chhe), e gnāyakapaṇun, gnān tattvano adhikār pūrṇa kare chhe ne...! (ane gney tattva -
pragnāpan adhikārano prārambh kare chhe).
āshray chhe. lyo...! ṭhīk...! (‘samayasār’) samvar adhikār - gāthā-181, 182, 183) mān kahyun
(keḥ) bhedagnān (vaḍe)
Page 5 of 540
PDF/HTML Page 14 of 549
single page version
apekṣhāe ene ādhār (tarīke) līdho. māro ātmā gnānasvabhāv (chhe) upayog upayogamān chhe.
(ātmadravyano) gnānasvabhāv enā ādhāre ātmā chhe.
ane dravya teno ādhey chhe. āhā.... hā...!
gnānano ādhār koi (nimitta, rāg ke par nathī). koī nimittathī gnān thāy ke rāgathī gnān thāy,
em nathī. kem ke gnānatattva je trikāḷī gnāyak chaitanya tattva (chhe) eno ādhār, (eno) sambandh-
sanyog to ātmā sāthe chhe. āhā... hā...!
ādhāre rahelo guṇ...! e (gnāyak) guṇano ādhār to bhagavān ātmā chhe. āhā... hā...! tethī
eṇe gnān pragaṭ karavun hoy (to) eṇe to gnānano ādhār-ātmā, tyān draṣhṭi devī paḍashe. em kahe
chhe. āhā...hā..! chaitanya trikāḷī hon...! paryāy nahīn, trikāḷī gnāyak kaho ke chaitanya kaho (ekārtha chhe)
eno ādhār ātmā chhe. āhā...hā...! samajāṇun kāī...?
mārā ṣhaṭkārakanā pariṇamananā ādhāre hun (utpanna thaī) chhun. samajāṇun? je gnānanī paryāy em jāṇe
chhe ke ā gnāyak chaitanya guṇ, eno ādhār ātmā chhe. jāṇe chhe to paryāy ne...? kāī guṇ jāṇato
nathī. bhagavān ātmā jem trikāḷ chhe. dhrav chhe. em gnāyakasvabhāv - chaitanya svabhāv trikāḷ chhe.
dhruv chhe. paṇ tene dhruvane (gnāyakane) dharatun je dravya (chhe) tene hun dhruvane dharatān dravyapaṇe nakkī karun chhun.
e nakkī karanārī je paryāy chhe. e paryāy paṇ kharekhar to (potānā) ṣhaṭkārakapaṇe svatantra pariṇame
chhe. āhā... hā... hā...!! lakhāṇ to juo! vītarāganā shāsananī syādvād shailī ā! (koī kahe keḥ)
rāgathī paṇ thāy; svabhāvathī paṇ thāy; nimittathī paṇ thāy; upādānathī paṇ thāy (paṇ) em
nahīn.... āhā... hā!
(ādhār) chhe ja kyān...? guṇ guṇanā ādhāre nahīn, guṇ dravyanā ādhāre chhe. (ahīn) eṭalun siddha
karavun chhe. eṭale ke guṇonun chaitanyanun gnāyakapaṇun, e dravyanī sāthe sambandh (mān) chhe. sambandh chhe. chhe guṇ
svatantra paṇ guṇanun svatantrapaṇun chhe paṇ (adhiṣhṭhān) dhruv konun chhe. (to kahe chhe keḥ) e dhruvanun dhruv je
dravya chhe enī sāthe (ene) sambandh chhe. em paryāy (anubhūti) nirṇay kare chhe. āhā... hā... jhīṇī
vāt chhe, bhāī...!
Page 6 of 540
PDF/HTML Page 15 of 549
single page version
bāhya (padārtha) sāthe sambandh chhe nahīn. (ahīn) (guṇonī) eṭalī svatantratā siddha karavā (ā) kahyun
chhe. guṇ svatantra chhe paṇ chhe to dravyamān ne..? kāī guṇ addhar chhe...? paryāy chhe e (dravyathī) bhinna
chhe, dravyane guṇ e be to abhinna (abhed) chhe...! shun kahyun...? (keḥ) guṇanī svatantratā vaī jāy chhe
em āhīn nathī. kem ke guṇ nitya chhe ane eno ādhār ātmā paṇ nitya chhe e to abhed chhe.
paryāyanī jem (bhed) nathī. kharekhar (to) paryāyanī utpattimān dravya ene pahoñchī vaḷe chhe. em je
kahyun chhe (chhe). vaḷī paryāyane dravya pahoñchī vaḷe chhe, dravya prāpta kare chhe; dravya pāme chhe (e je kahyun chhe
te) e enī paryāyane ā dravya chhe e (paryāyane) pāme chhe. bījun koī tattva (dravya) pāmatun nathī
em siddha karavun chhe. (darek) dravyanī paryāyane- te te paryāyane (te te) dravya pāme chhe. dravya pahochī vaḷe
chhe. jīv (ā paryāyane) prāpta kare chhe em kahīne e paryāy parathī thatī nathī. em siddha karavun chhe.
paṇ ahīnyā to guṇ chhe te dhruv chhe ane dravya chhe e (paṇ) dhruv chhe; (to) paṇ guṇono ādhār te
dravya chhe. ātmā chhe guṇamay chhatān guṇano ādhār dravya chhe, em kahīne ākhī chīj (pūrṇa vastu)
siddha karavī chhe. āhā...hā...! samajāṇun kāni? āvī jhīṇī vāto...!!
mārun chaitanya tenā vaḍe ke je (chaitanya) samānajātīy athavā asamānajātīy anya dravyane chhoḍīne
mārā ātmāmān ja varte chhe tenā vaḍe) bahiraṅg prakāshavāḷun svataḥsiddha svabhāv-gnān ane darshan e
‘jāṇavun’ ane ‘dekhavun’ evo trikāḷī svabhāv eno, ekarūp dravya chhe ene ādhāre (gnān-darshanādi)
chhe em kahevun chhe, guṇathī dravya judun chhe em nathī. paryāy chhe te dravyathī judī chhe. āhāhā...! ek nyāye
gnāyak (bhāv) je dravya chhe te (gnānādi) guṇ (rūpe) nathī (kāraṇ ke te guṇo) atatbhāve (chhe).
kem ke dravya chhe te ekarūp chhe (ane) guṇo chhe te anekarūp chhe. ethī e apekṣhāe atatbhāv kīdho
(chhe) vaḷī paryāy chhe e paṇ guṇ ane dravyane atatbhāv chhe paṇ chhatān paryāy chhe e kṣhaṇik chhe,
guṇ chhe e dhruv chhe, tethī te guṇano ādhār, - adhikaraṇ prabhu (ātmā) chhe. potāno bhagavān
ātmā (gnān-darshanādi guṇono) ādhār chhe...! āhā... hā! thoḍāmān paṇ dravya, guṇ ne paryāyanī
prasiddhi (santoe) alaukik rīte karī chhe. bāpu...! ā kāī (alpagnanī vāṇī nathī) (ā to)
sarvagna parameshvar, sarvagna trilokanāth, tīrthaṅkaradevanī vāṇī chhe. bhāī..! ā koi ālī - duvālīnī
vāt nathī...! āhā...hā... samajāṇun kāni...?
paryāyane jāṇatān paryāyanun svarūp ja traṇakāḷ, traṇ lokane jāṇe evun (chhe). (ane) traṇ kāḷ, traṇ
lok chhe māṭe jāṇe (chhe) em paṇ nahīn. ek samayanī kevaḷagnān-darshananī paryāy traṇ kāḷ, traṇ
lokane jāṇe chhe em kahevun e (paryāyanī) shakti keṭalī chhe e batāve chhe! bākī (e paryāy) traṇ
kāḷ, traṇ lokane aḍatī paṇ nathī!
Page 7 of 540
PDF/HTML Page 16 of 549
single page version
paryāyane aḍavā (sparshavā samartha) nathī chhatān gnānanī paryāy, kevaḷagnān ne lokālokane nimitta
kahevāy chhe; ane lokālok chhe e kevaḷagnānanī paryāyamān nimitta chhe. nimitta kahetān enāthī (gnān)
thayun chhe em nahīn, (shun) lokālokathī kevaḷagnān thayun chhe? ane kevaḷagnān chhe to enāthī lokālok chhe
em (paṇ) nathī paṇ nimitta jyān āvyun eṭale (agnānī) lokone em thai jāy keḥ (nimittathī
thāy chhe) paṇ ākhā lokālokane ek samayanī kevaḷagnānanī paryāy nimitta (chhe). ane kevaḷagnānanī
paryāyane lokālok nimitta chhe. (nimitta chhe bas!) anantā siddhonā astitvane keḷavagnānanī paryāy
(nimitta) chhe. eṭale ek bījī chīj (nī hājarī) chhe. āhā... hā!
adhikaraṇamān) (gnānadarshan) tenā sambandhavāḷun chhe. eṭale gnān (darshan) - chaitanyasvabhāv (ne)
chaitanyanī (dravyanī) sāthe ādhār chhe. anantachaitanya (guṇo) chaitanyadravyane ādhāre chhe, ethī karīne
(e) parādhīn chhe em nathī. e to abhinna chhe, abhed chhe e apekṣhāe gnāyakatattvano svabhāv
chaitanyanā ādhāre chhe em kahyun chhe. arthāt ātmāmān āshray lai rahelān evā gnānatattvano - trikāḷī
hon! e rīt yathārthapaṇe nishchay karī, gnāyakatattvano nirṇay karī. (e nirṇay karanārī) paryāy (chhe)..
āhā... hā! bhagavān! janma - maraṇ rahit (thavāno ā ek upāy chhe) bāpā! juone! 33
varṣhanī ummare temaṇe brahmacharya līdhelun, 3p varṣhathī brahmacharya chhe. atyāre emane hemarej thai gayun chhe.
ahā... hā! bey (kṣhayopashamagnān ane sharīr) jaḍ chhe. kayā samaye konī paryāy kem thavānī? te
paryāyane pahoñchī vaḷato eno paramāṇu chhe! ātmā e paryāyane pahoñche nahīn. ātmā to jāṇanār-
dekhanār (chhe). enī (gnātā-draṣhṭānī) paryāyane to ātmā pahoñche, enī paryāyane pāme. paṇ e
paryāy em jāṇe chhe ke, je dravyathī - guṇathī paryāy utpanna thaī chhe. hamaṇān āvashe ne...! gāthā-
93mān (āvashe). dravya guṇātmak chhe ane paryāy dravya-guṇathī utpanna thāy chhe em kaheshe. vastusthiti
jaṇāvavī chhe ne...? paṇ paryāy chhe e svataḥ siddha chhe, e paryāy svataḥ siddha ṣhaṭkārakathī pariṇamatī
paryāy (chhe) āhā... hā! samajāṇun kāni?
chhe. ‘chetan’ evun je dravya ene ādhāre ‘chaitanya’ evo guṇ (rahelo) chhe, em paryāye nirṇay karyo
chhe. āhā... hā... hā!! ā to sādī bhāṣhā chhe. (par bhāv gambhīr chhe! (samajāṇun kāī?
nishchay karīne (-te nirṇay karanārī) paryāy chhe. oho... ho! ā to bhāṣhā sādī chhe! chār chopaḍīno
bhaṇelo paṇ ā vāt samajī shake. (ā vāt) pakaḍī shake! āmān kāī sanskr̥it ne moṭā vyākaraṇ,
evā kāī (bhaṇataranī jarūr na paḍe). (paryāy dravyano nirṇay kare eṭale) vyākaraṇ badhun āvī gayun.
sanskr̥it eṭale sanskār. paryāye,
Page 8 of 540
PDF/HTML Page 17 of 549
single page version
arthe, eṭale (gnān-darshan) svabhāv chetanane ādhāre chhe tethī pūrṇa paryāy pragaṭ karavāne “tenī
siddhine arthe (–kevaḷagnān pragaṭāvavā arthe) ” eṭale gnāyakachaitanya pūrṇa chhe. e pūrṇasvarūp dravya
(pūrṇa) nā ādhāre chhe evo je nirṇay karyo. e nirṇayanī paryāyamān, jīv pūrṇa chaitanya ne chetan chhe.
evī pūrṇa paryāyanī prasiddhi karavā, eṭale (hajī) pūrṇa paryāyamān āvyo nathī. hajī to yathārtha nirṇay
samyagdarshanādi thayun chhe. āhā... hā! samajāṇun kāī?
vastu chhe, pūrṇa guṇ chhe to evī ja (pūrṇa) paryāy paṇ thavī joie; tethī āvo nirṇay karanāre
“tenī siddhane arthe” e pūrṇa chhe chhe to enī pūrṇa paryāyamān prāptine māṭe (-kevaḷagnān pragaṭāvavā
arthe) “prashamanā lakṣhe (–upasham prāpta karavānā hetuthī) ” - dravya ane guṇ ja pūrṇa (chhe). bhāī!
mārga kanīk judī jāt chhe! ā to antaranā māraganī vāto chhe! loko bahārathī kalpe chhe ne...! ā
vyavahār karyo - ā karyā ne ā karyā! pañch - kalyāṇak karyā ne... lākhkho rūpiyā kharchyā ne. gajarath
kāḍhayā. emān shun tun (chho)! emān kyān ātmā āvyo?! e (badhun) thāy chhe tene gnānanī paryāy
(jāṇe chhe) gnāyakane em (ene) ātmā sāthe sambandh chhe, em (gnānī) jāṇanāro rahe chhe, e
(ātmā) jāṇanāro rahe chhe. ī (e) jevun pūrṇa svarūp (potānun) chhe evī pūrṇa paryāyanī prāptinā
arthe - chhene? enī siddhinā arthe pūrṇa bhagavān chaitanyane ādhāre astipaṇe, sattāpaṇe, hovāpaṇe chhe.
evā chaitanyanī chetanānā ādhāre rahelo bhagavān (ātmānī) pūrṇa paryāyanī prasiddha arthe vastu
pūrṇa chhe to enī prāpti paryāyamān pūrī thavā arthe - tenī siddhine arthe - kevaḷagnān pragaṭāvavā
arthe
kīdhun. “prashamaviṣhay” em shabda chhe. pāṭhamān. ‘prasham’ viṣhay chhe jeno. (kāraṇake) upasham prāpta
karavānā hetuthī. prasham-vītarāgatā prāpta karavānā hetuthī, ām (shā māṭe) kahyun? keḥ upey - upāy
chhe. paṇ eno (upāyano) upey to siddhapad chhe. ethī upāye chaitanyaguṇ na chetananā ādhāre chhe
evo nirṇay karyo. paryāyamān pūrṇa (thavā arthe) pūrṇa guṇanī, pūrṇa dravyanī pratīti āvī ane (dravya-
guṇ) pūrṇa chhe evun gnān paṇ paryāyamān āvyun paṇ paryāy pūrṇa thai nathī; ethī pūrṇaparyāyane pragaṭ
karavā māṭe... chhe? tenī siddhine arthe eṭale eno artha e pūrṇa chhe tenī siddhine arthe (arthāt) pūrṇa
paryāyanī prāptine arthe (eṭale ke) jevun dravya chetan pūrṇa chhe, evo chaitanyaguṇ pūrṇa chhe, evī paryāy
pūrṇa (thāy) - kevaḷagnān thāy tene arthe (gneyatattva jāṇavāno īchchhak (jīv) sarva padārthone dravya-
guṇ-paryāy sahit jāṇe chhe).” em (e rīte) traṇey (ek-) pūrā thai jāy. āhā... hā..!
āvo mārag) have... (āvo) mārga ja sāmbhaḷavā maḷe nahīn,. are re! (bichārā jīvo shun kare?!)
āvī rīt chho!!
vītarāgatā ane
Page 9 of 540
PDF/HTML Page 18 of 549
single page version
upāyanun dhyey, dravya to dhyey chhe ja. te to draṣhṭimān dhyey chhe paṇ pragaṭ karavā māṭe upey e siddhapad
(chhe). te tenun (sādhakanun) sādhya chhe. sādhavā māṭe sādhya e chhe. āhā..hā..hā! samajāṇun kāni?
pūrṇa chaitanyano ādhār (chhe.) jeṇe ‘chetan’ (ātmāno) yathārthapaṇe nirṇay karyo ene have (bhān
varte chhe ke) pūrṇa gnān pūrṇachetananā ādhāre chhe. ene shakti ane svabhāvarūpe (chaitanya) chhe, ene
paryāyarūpe (pūrṇapaṇe pragaṭ) karavā māṭe “prashamanā lakṣhe” vītarāgabhāvanā lakṣhe (-upasham prāpta
karavānā hetuthī) vāt to ī (ek ja) chhe. upasham eṭale (mand kaṣhāyarūp) upasham em nahīn
(paṇ) vītarāgabhāv chhe - kaṣhāyarahit vītarāg-bhāvanī paryāy ane keḷavagnānanī paryāy, ene prāpta
karavānā hetuthī - “gneyatattva jāṇavāno īchchhak (jīv) ” - potānun je gnān (chhe) eno ādhār
ātmā (chhe), paṇ gnān chhe ī paryāyamān jeṭalā gneyo (jaṇāy) chhe tene jāṇavāno īchchhak (jīv)
(eṭale ke) anant gneyo je dravya-guṇ-paryāy (sahit) chhe tene jāṇavāno īchchhak jīv sarva padāthone
(jāṇe chhe). je sarva padārthone dravya-guṇ-paryāy sahit jāṇe chhe. joyun? ahīnyān to kahe chhe (keḥ)
“sarva padārthone dravya–guṇ–paryāy sahit jāṇe chhe.” -ahīnyān to kahe chhe keḥ sarva padārthone dravya-guṇ-
paryāyapaṇe (jāṇe chhe). eṭale ekanun dravya-guṇ-paryāyanī jyān svataḥ siddhi thaī (to) evā anantā
padārthonā dravya-guṇ - paryāy evī rīte chhe tenun gnān ene thaī jāy chhe! ā gnānatattva adhikār
thayo ne (temān) gnānatattvanun pūrṇatānun (svarūp) batāvyun. have gneyatattva adhikāranī sharūāt ā ek
shlokamān bey (nī) vāt kare chhe - sandhi kare chhe. āhā...hā...!
gayun ne...! antarmukh ane bahirmukh prakāshavāḷun em āvyun hatun. ī to (e to) potāno svabhāv ja
evo chhe! antarmukh (eṭale) potāno ane bahirmukh (eṭale) par, beyane jāṇavānā svabhāvavāḷun
(chaitanya) chhe. evun ā chaitanya ane gnāyak, tenī pūrṇa prāpti māṭe sarva padārthone (dravya-guṇ-paryāy
sahit jāṇe chhe.) have āvā (chaitanyano svabhāv) sarva padārthone jāṇavāno chhe. (sādhak) chhahmastha chhe,
samyagdraṣhṭi chhe, gnānatattvano nirṇay karyo chhe. to e gnānatattva to jāṇanārun chhe eṭale jāṇanārun chhe
(to) e sarva padārthone jāṇavā māṭe (puruṣhārthashīl) chhe. sarva padārthone dravya-guṇ-paryāy sahit jāṇe
chhe. āhā... hā...! vajan āhīn chhe,
(dravya-guṇ-paryāy sahit) jāṇavāno īchchhak chhe..! eṭale ke kevaḷagnānanī prāpti karavāno īchchhak chhe..!
chhe...? (pāṭhamān) tenī siddhine arthe gneyatattvane jāṇavāno īchchhak. eṭale kevaḷ gnān prāpta karavā māṭe
(īchchhak) sarva padārthone dravya-guṇ-paryāy sahit jāṇe chhe.
karavāno kāmī sarva padārthone jāṇavā īchchhak (jīv) dravya-guṇ-paryāyane jāṇe chhe (ke) jethī
mohāṅkuranī bilakul utpatti na thāy. vītarāgatā ane kevaḷagnān thāy.
Page 10 of 540
PDF/HTML Page 19 of 549
single page version
parane pūrṇane jāṇī nahīn shakīe. em (jāṇavun - mānavun) rahevā de. bāpu! ī shun kīdhun...? tenī chīj
(muninī vastu-dravya) kevaḷagnān upajāvavāne arthe (puruṣhārthī chhe) to kevaḷagnān to chhe nahīn
atyāre? (ā kāḷe, kṣhetre) pragaṭ thatā nathī. have sāmbhaḷane...! samyagdraṣhṭinī bhāvanā (to)
kevaḷagnān pragaṭāvavānī (hoy chhe). dhyey (pragaṭāvavun) te ja chhe. draṣhṭimān dhyey dravya chhe. e judī vastu
chhe. upāyamān upey to siddhapad pūrṇa chhe. tenun (samyagdraṣhṭinun) lakṣha pūrṇa chhe. ane pūrṇatāne lakṣhe sharūāt
e (sāchī) sharūāt chhe. paryāyanī (pūrṇatānun) lakṣha chhe. āhā...hā...!
gnāyakabhāvano sambandh dravya sāthe chhe evun samyagdarshan thayun evun gnān thayun evun gnān thayun. te gnān, pūrṇa
prāptine arthe kevaḷ gnānanī prāptine arthe sarve padārthonā dravya-guṇ-paryāy jāṇe chhe. atyāre pāñchamo
āro chhe tethī sarva dravya-guṇ-paryāy ne jāṇe em na banī shake (paṇ) em nathī. em kahe chhe.
āhā... hā...!
(samādhānaḥ) nahīn nahīn...nahīn... pragaṭ karavā māṭe jāṇe chhe; pūrṇa dashā pragaṭ karavā māṭe jāṇe
sarva dravya-paryāy jaṇāshe eṭale pahelethī dravya-guṇ-paryāy kevā chhe e jāṇavā māṭe prayatna kare chhe.
(puruṣhārtha kare chhe.) āvun chhe...! vītarāgatā-vītarāgabhāve pūrṇa prāpti karavī chhe.
shāstranī shrīmad amr̥utachandrāchāryadevavirachit tattvadīpikā nāmanī ṭīkāmān gnānatattva–pragnāpan nāmano
pratham shrutaskandh samāpta thayo.) āhā... hā! pahelo shrutaskandh. 92 mī gāthāno (chaitanya) piṇḍ...!
(samāpta thayo.) have, gāthā - 93. “gney-adhikār’ have āve chhe. ā gney adhikār, e darshan
adhikār chhe. pahelo gnān adhikār chhe, ā bījo samakit adhikār (ane) trījo charaṇānuyog
sūchak (chūlikāno) adhikār chhe.
sharūātamān āvī gayun chhe ne...! ātmā gnān pramāṇ chhe, gnān gney pramāṇ chhe, “gney”
lokālokapramāṇ chhe. evī vāt to pahelī sharūātamān karī gayā chhe. āhā...hā...! paṇ (enun)
māhātmya (āvavun joīe) bāpā...! alaukik vāto chhe. bhāī...! bhale saṅkṣhep ruchi hoy. samajāy
chhe...? vistāranun (na jāṇe) chhatān ya enī ruchimān pūrṇa jāṇavun ane kevaḷagnān pragaṭāvavun e ja hoy
chhe. e saṅkṣheparuchino arthaḥ 80nī sālamān karyo hato. keṭalān varṣha thayān...? pañchāvan (varṣha pahelān)
sampradāyamān e loko evo artha karatā keḥ āpaṇo viṣhay
Page 11 of 540
PDF/HTML Page 20 of 549
single page version
gaṇadhar (dev), samakit ane gnān āpaṇane maḷyun chhe. have āpaṇe chāritra karavānun bākī chhe. ane
ame saṅkṣheparuchivāḷā chhīe tyāre kīdhun ke, em nathī. moṭī sabhā hajāro māṇas hatā. kīdhun, ahīn
saṅkṣheparuchino arthaḥ vistār (vāḷun) evun gnān nathī, paṇ vāstavik tattva chhe tenī (yathārtha) draṣhṭi
ane ruchi tenun gnān chhe. tene ahīn saṅkṣheparuchi kahevāmān āve chhe. āhā... hā...!
ahīnyā dravya-guṇ-paryāy līdhā. pahelethī ja dravya-guṇ-paryāy shabda upāḍayā (chhe) * gāthā-93,
ṭīkā (pachhī leshun) pahelī gāthā chhe ne eṭale anvayārtha laīe. “
āvyā chhe. ane vaḷī dravya ane guṇothī (abhed) e dravya chhe. te svarūp chhe. vaḷī te dravya-guṇ
svarūp ja (padārtha) chhe. te dravya ane guṇothī paryāyo thāy chhe. “
vibhāvaparyāy em līdhun chhe. lokone samajāy ne...! e rīte chhe. dravya-guṇathī utpanna thayelī paryāy chhe.
paryāy mūḍh (jīvo) chhe enī draṣhṭi to par dravya upar jāy chhe. samān-asamān jātīy (dravya
paryāy) upar paryāyamūḍhanī draṣhṭi jāy chhe. e paryāy mūḍh chhe athavā parasamay (chhe) mithyādraṣhṭi chhe.
“ā vishvamān” - (joyun) pahelān vishva līdhun. ghaṇān padārthovāḷun tattva tene vishva kahe chhe. ghaṇān
vistārasāmānya samudāy eṭale vistārasāmānyarūp samudāy vistār eṭale pahoḷāī. dravyanā
pahoḷāī - apekṣhānā ek sāthe rahenārā sahabhāgī (arthāt) guṇo. pahoḷāī eṭale ām tīrachhā
(tīrachhā) bhagavān ātmā ke darek vastu - emān (je) guṇo chhe anantā te ām tīrachhā (chhe).
ane paryāy chhe te ām (lambāī) chhe. āyat (eṭale lambāī).
ek sāthe rahenārā sahabhāvī bhedo e guṇo chhe. te ek sāthe rahe chhe. anantā evā sahabhāgī bhedone
- vistār visheṣhone - guṇo kahevāmān āvyā chhe. āhā... hā! ātmā vastu chhe ne....! (temān) gnān,
ānand, darshan ādi (guṇo) pahoḷā-ām chhe. pahoḷāī, pahoḷāī - tīrachhā chhe. (vistār chhe.)
paryāy chhe. te āyat - lāmbī- kāḷ apekṣhāe - e pachhī ek, ek pachhī ek (utpād-vyay) rūpe
lambāī chhe. āhā...hā....! samajāy chhe kāī...?
Page 12 of 540
PDF/HTML Page 21 of 549
single page version
dravyanā visheṣh guṇ bhedo chhe ene gauṇ karīe - (draṣhṭimān na laīe) to e badhāmān ek ātmā
sāmānyapaṇe bhāse chhe. te anantā guṇonun sāmānya ane visheṣhapaṇun je chhe te ekalun dravya chhe. ekalun
bhāse chhe. ek sāmānyapaṇārūp sāmānyapaṇun bhāse chhe. ā vistārasāmānya (samudāy) te dravya chhe. te
vastu chhe. shun kīdhun...? samajāṇun...? vastumān guṇo chhe te visheṣh chhe, dravya sāmānya chhe. emān (dravyamān)
guṇo visheṣh chhe. āhā...hā...hā...!! anantā guṇonun visheṣhapaṇun je chhe te visheṣhapaṇun jo lakṣhamān na lyo
to te anant guṇonun rūp te ātmadravya chhe. vistārasāmānyanun rūp te padārtha chhe. āhā...! āvī
bhāṣhā...!
nahīn. kem ke dravyanī sāthe to paryāy paṇ rahelī chhe. (paṇ paryāy kramabhāvī chhe.) ane guṇo ek
sāthe rahyā chhe. ām sāthe anantā...!! āhā...hā...! (sādhakane) evā ātmānun sāmānyapaṇun bhāse
chhe. ā vistārasāmānya te dravya chhe. (jo ke) āyatasāmānyasamudāy (paṇ) dravyathī rachāyelo bījī
apekṣhāe chhe. chhe to dravya enun e. vistārasāmānyanun dravya judun ane āyatasāmānyanun dravya judun evun
kāī nathī..! āhā... hā...!
nākho to te sāmānyavistāraguṇo te dravya chhe. ane āyatasāmānyasamudāy (eṭale) lambāī
(apekṣhānā) ām ek pachhī ek (kramabhāvī) paryāyo chhe te kramavartī chhe. guṇo ek sāthe akrame chhe
paryāyo kramabhāvī (kramavartī) chhe. padārthanā anantaguṇo chhe te badhā sahabhāvī - sāthe chhe. ane paryāyo
sāthe nathī - ek pachhī ek - ek pachhī ek - em lambāīne ām paryāyo thāy chhe. kāḷ
apekṣhāe to ā dravyanā, lambāī - apekṣhānā ek pachhī ek pravartatā kramabhāvī, kāḷaapekṣhit bhedone
- āyatavisheṣhone - paryāyo kahevāmā āve chhe. te (paryāy) ek pachhī ek, ek pachhī ek kramabaddha
(chhe). (pāṭhamān) em to kīdhun ne...! andar ‘kramabhāvī’ (eṭale) krame thanārā (kahyun) (temān)
kramabaddha āvī gayun! kramabaddha visheṣh kahevā māṭe kram niyamit nākhyun chhe. (vaḷī) krame to thāy paṇ
nishchit samaye je (paryāy) thavānī (hoy) te ja thāy. ‘sarva vishuddha adhikār’ mān e nākhyu chhe. e
kramaniyamit - kramabaddha chhe. ene ahīn kramabhāvī paryāy kīdhī chhe.
sāmāyik karavī, poṣhah karavo ke pratikramaṇ karavun (e vāt to āvī nahī, paṇ bhāī!) e sāchī
sāmāyik kem thāy enī vāt chāle chhe. atyāre to badhī khoṭī sāmāyiko, khoṭā poṣhahane khoṭā
paḍikkamaṇā kem ke hajī mithyātvanun pratikramaṇ nathī tyān avrat-pramād-kaṣhāyanun pratikramaṇ kyāthī
āvyun...? (eṭale ke samakit vinā sāchun pratikramaṇ hotun nathī) āhā...hā....hā...!
Page 13 of 540
PDF/HTML Page 22 of 549
single page version
hovāthī guṇātmak chhe.
pahoḷāī -apekṣhānā - ek sāthe rahenārā, sahabhāvī) bhedone (vistāravisheṣhone) guṇo kahevāmān
āve chhe; jem ke gnān, darshan, chāritra vagere jīvadravyanā vistār - visheṣho arthāt guṇo chhe. te
vistār-visheṣhomān rahelān visheṣhapaṇāne gauṇ karīe to e badhāmān ek ātmā rūp sāmānyapaṇun
bhāse chhe. ā vistārasāmānya te dravya chhe. ane kramabhāvī visheṣhapaṇāne gauṇ karīne eṭale paryāy
traṇey kāḷanī paryāyone (gauṇ karīe to e badhāmān ek dravyapaṇārūp sāmānyapaṇun ja bhāse chhe.) te
dravya chhe (ā) vistār sāmānya (te) dravya chhe. ane ām lambāīthī (lambāī - apekṣhānā)
kramabhāvī paryāyomān pravartatā visheṣhapaṇāne gauṇ karīe to te ek dravya chhe. vistār sāmānyanun dravya
judun ane āyatasāmānyanun dravya judun em nathī. samajāṇun kāī....? ām ek sāthe (sahabhāvī)
anantā guṇo chhe. e paṇ dravya chhe. (ane) enī je dravya-guṇathī, trikāḷīthī utpanna thayelī paryāyo -
e trikāḷī paryāyono samudāy - emān visheṣh kāḍhī nākho (draṣhṭimān na lyo) to te samudāy ekalun
dravya rahe chhe. jem vistārasāmānyanun dravya chhe evī rīte āyatasamudāyanun (paṇ) e ja dravya chhe.
vistārasamudāyanun dravya judun ane āyatasamudāyanun dravya judun em nathī. e to be prakāre (dravya)
samajāvyun chhe. be enān judān judān dravya nathī. āhā...hā! samajāṇun kāī....?
ek ja dravya be prakāre chhe) hajī to dravyane - guṇane ane paryāyane samajāvavā ā vāt chhe. are...!
shun thāy? (pote samaje to thāy).
ahīnyān to (koī) bāhyathī asādh (hemarej thavāthī) chhe. (paṇ) jene ā dravya-guṇ-paryāyanī
vāstavikatānī khabarun ya nathī te (antarathī kharekhar) asādh prāṇī chhe. e mithyātvamān asādh
(mūḍh) thaī gayā chhe...! (kāraṇ ke) ene sādh (vastu-sthitinun bhān) nathī ke ā dravya te
vistārasāmānyaguṇono samudāy ane āyātasāmānyasamudāy-trikāḷī lambāī - apekṣhānā paryāyo chhe
te dravya chhe.
guṇo. te anantī paryāyono samudāy-visheṣhone kāḍhī nākho (lakṣhamān na lyo) to jīvanun
vistārasāmānya dravya chhe te ja pote āyatasāmānyanun dravya chhe. āhā...hā... have āvī bhāṣhā....
(koī dī’ sāmbhaḷī na hoy) are re....! āvī (vastutattvanī) vāt chhe. bāpā...! ātmā kaho ke
paramāṇu kaho ke chha dravyamānthī koīpaṇ dravya (nī vyākhyā) kaho, dravya ja ene kahīe ke ām tīrachhā
(pahoḷāī-apekṣhānā guṇo-sahabhāvī) no piṇḍalo te dravya chhe.
Page 14 of 540
PDF/HTML Page 23 of 549
single page version
vistārasāmānyanun dravya to enun e (chhe). lambāīnī apekṣhāe ek pachhī ek pachhī ek te paryāy chhe
kem ke anantī paryāyono piṇḍ te guṇ (chhe). ane anantā guṇono vistārano ekarūp piṇḍ te dravya
(chhe). jhīṇī vāt chhe bāpu...! vītarāg jineshvarano mārga evo alaukik chhe...! ane enā phaḷ to
anantānant ānand! jenā phaḷamān kevaḷagnānanī prāpti thāy (chhe). jene antar āvo dravya-guṇ-
paryāyano nirvikalpapaṇe (nirṇay) bese tene (kevaḷagnānanun phaḷ āve...!) āhā...hā...hā...!
andar (dravyamān) paḍī chhe. (āhā...hā!) (vartamān) pragaṭ paryāy em nirṇay kare chhe ke! badhī pragaṭ
paryāy ane badhā guṇonā piṇḍ ja dravya chhe. chhatān tyān vaḷī (‘samayasār’) gāthā-49 mān
(‘avyakta’ nā chha bolamān - bol - pāñchamāmān kahyun chhe keḥ “vyaktapaṇun tathā avyaktapaṇun bheḷān
mishritarūpe tene pratibhāsavā chhatān paṇ te kevaḷ vyaktapaṇāne ja sparshato nathī māṭe ‘avyakta’ chhe)’
kahyun keḥ paryāyane dravya sparshatun nathī. aḍatun nathī ane e paryāyo dravyane sparshatī nathī. aḍatī nathī.
e vartamānanī apekṣhāe (kahyun) chhe. (paṇ) trikāḷaparyāyano samudāy te to dravya chhe. trikāḷ ane
visheṣh ne paryāy evā bhed lakṣhamānthī kāḍhī nākho to trikāḷanī lambāīnun te dravya chhe. e
āyatasamudāy chhe. samudāyadravyathī rachāyelo hovāthī dravya svarūp chhe. āhā...hā...! ā hajī ekalā
dravyanī vāt thaī. have enā guṇonī vyākhyā karashe.