Pravachansar Pravachano-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Date: 06-06-1979; Gatha: 97.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 12 of 44

 

Page 129 of 540
PDF/HTML Page 138 of 549
single page version

gāthā – 96 pravachanasār pravachano 129
pravachanaḥ tā. 6–6–79.
‘pravachanasār’ 96 gāthā. juo, kauns sudhī āvī gayun ne...! 177 pānun chhe. kausamān chhe.
(‘jevī rīte dravyanun ane guṇ – paryāyanun ek ja astitva chhe.” darek padārtha, dravya je chhe ane guṇ
- paryāy (je chhe) enun astitva ek ja chhe. dravyanun astitva judun ane guṇ, paryāyanun astitva judun
em nathī.
“em suvarṇanā draṣhṭānt pūrvak samajāvyun”, tevī rīte have dravyanun ane utpād–vyay–
dhrauvyanun paṇ ek ja astitva chhe.” e to guṇ-paryāyanā ā bhed pāḍayā. guṇ, paryāy (eṭale)
utpād, vyay ne dhruv. utpād - vyayamān paryāy āvī, dhruvamān guṇ āvyā. tevī rīte “dravyanun ane
utpād vyay– dhrauvyanun ek ja astitva chhe. “em suvarṇanā draṣhṭānt pūrvak samajāvavāmān āve chhe”.
āhā... hā! “jem dravye, kṣhetre, kāḷe ke bhāve suvarṇathī jeo pr̥uthak jovāmān āvatā nathī”
utpād-vyay paryāy kuṇḍaḷādi. ane pīḷāsh ādi (guṇo) dhruv. “jeo pr̥uthak jovāmān āvatā
nathī” sonāthī tenā utpād- vyay ne dhruv judā jovāmān āvatā nathī. chhe? “kartā – karaṇ –
adhikaraṇarūpe”
āhā... hā..! sonānī je kuṇḍaḷ (ādi) avasthā thāy ane guṇ rahe, e to kartā
dravya chhe. sonāmānthī (je) utpād- vyay paryāy thāy, utpād- vyay - dhrauvya kahyun chhe paṇ ahīnyā
guṇ, paryāyanī vāt chhe. astitvamān guṇ, paryāy āvyā. sonāmānthī je dāgīnānī paryāy thāy, tenā
utpādak suvarṇa sonun chhe. sonī nahīn āhā... hā! (shrotāḥ) hathoḍā-eraṇ vinā kāī thāy?
(uttaraḥ) hathoḍo - eraṇ kām nathī karatā andar! hathoḍānī paryāy chhe enun kartā enun dravya chhe
hathoḍā āmathī ām thāy chhe. e paryāyanun kartā enun dravya chhe. āhā..! “kuṇḍaḷādi –utpādonā,
bājubandh ādi vyayonā ane pīḷāsh ādi dhrauvyonā”
bājubandh ādino vyay ane kuṇḍaḷ ādino
utpād, ane pīḷāsh ādi dhruv e
“svarūpane dhāraṇ karīne pravartatā suvarṇanā astitva vaḍe jemanī
niṣhpatti thāy chhe.” sonānī hayātīthī ja e guṇane paryāy chhe. utpād-vyay - ne dhrauvya, e sonānā
je kuṇḍaḷ (ādi) thāy, bāju bandh paryāy pahelī eno vyay thāy, ane pīḷāshapaṇe dhrauvya rahe. enā
kartā-karaṇ-sādhan (adhikaraṇ) e sonun chhe.
“evā kuṇḍaḷādi– utpādo, bājubandh ādivyayo ane
pīḷāshaādi dhrauvyo vaḍe je suvarṇanun astitva chhe, te (suvarṇano) svabhāv chhe.”; e suvarṇane
utpād-vyay-dhruvapaṇe rahevun - eno kartā- karaṇ suvarṇa chhe. e suvarṇano svabhāv chhe. jhīṇī vāt bahu
bāpu! āhā.. hā!
‘gney adhikār chhe ne...! samakitano adhikār kharo ā’ āhā... hā... hā!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “tem dravye, kṣhetre, kāḷe ke bhāve dravyathī jeo pr̥uthak jovāmān āvatā
nathī, kartā–karaṇ–adhikaraṇarūpe utpād– vyay–dhrauvyonā svarūpane dhāraṇ karīne pravartatā dravya ja pote
tenī paryāyanun kartā-karaṇ - adhikaraṇ chhe.
“dravyanā astitva vaḍe jemanī niṣhpatti thāy chhe, – evā
utpād – vyay–dhrauvyo vaḍe je dravyanun astitva chhe, te svabhāv chhe. (dravye, kṣhetre, kāḷe ke bhāve dravyathī
judān nahi

Page 130 of 540
PDF/HTML Page 139 of 549
single page version

gāthā – 96 pravachanasār pravachano 130
jovāmān āvatān utpādo, vyayo ane dhrauvyonun astitva te dravyanun ja astitva chhe; kāraṇ ke utpādo,
vyayo ane dhrauvyonā svarūpane dravya ja dhāraṇ karatun hovāthī”
e sonun ja tene dhāraṇ kare chhe,
traṇeyane āhā... hā! “dravyanā astitvathī ja utpādo, vyayo ane dhrauvyonī niṣhpatti thāy chhe, dravya
na hoy to utpādo, vyayo ane dhrauvyo paṇ na hoy. āvun astitva te dravyano svabhāv chhe).
bhāṣhā
to jarī sādī, paṇ have tene (samajavun paḍashe ne...!) āhā... hā!
(kahe chheḥ) athavā, jem dravye, kṣhetre, kāḷe ke bhāve kuṇḍaḷādi–utpādothī, bājubandh ādi
vyayothī ane pīḷāshaādi dhrauvyothī je pr̥uthak jovāmān āvatun nathī, kartā–karaṇ–adhikaraṇarūpe
suvarṇanā svarūpane dhāraṇ karīne pravartatā kuṇḍaḷādi – utpādo, bājubandh ādi vyayo ane
pīḷāshaādi dhrauvyo vaḍe jenī niṣhpatti thāy chhe – evā suvarṇanun”
jenī niṣhpatti chhe (eṭale)
dravyanī-suvarṇanī “evā suvarṇanun, mūḷasādhanapaṇe temanāthī niṣhpanna thatun, je astitva chhe, te svabhāv
chhe; tem dravye kṣhetre, kāḷe ke bhāve utpād, –vyay–dhrauvyothī je pr̥uthak jovāmān āvatun nathī”.
āhā...
hā.. hā! kartā - karaṇ - adhikaraṇ (rūpe)’ .
āhā...! e dravya je chhe. tenī utpādaparyāy (je chhe)
te enī kartā chhe. vyay paryāy, te enī kartā chhe. dravyano olun (pahelān kahyun hatun ke) dravya eno kartā
chhe. utpād-vyay-dhruvano dravya kartā (chhe). (ahīnyān kahe chhe ke) ā utpād, vyay, ne dhruv e dravyano
kartā chhe. āhā.... hā! jo utpādanī paryāy bahār na hoy, to to dravyanun kartāpaṇun rahetun nathī. vāt
samajāy chhe āmān? (marma chhe.) dravyanī ek - ek paryāy, anādi- anant chhe. emān vartamān
paryāy pragaṭ na hoy, to to enun kartā - karaṇ (adhikaraṇ) paṇun dravyamān chhe e rahetun nathī,.
samajāy chhe kāī? evī rīte vāt siddha karī chhe. ke je bhūtanī ne bhaviṣhyanī paryāyo te dravyamān
shaktirūpe rahī, paṇ vartamān paryāy chhe e jo dravyamān bhaḷī jāy, to paryāy, dravyanun kartā chhe e paṇ
rahetun nathī. āhā...! samajāṇun kāī? je ahīn paryāy thāy chhe. paramāṇu-sonun (dravyanī) kuṇḍaḷ, e
paryāy jo pragaṭ na hoy, to sonānī kartā to e paryāy chhe, to paryāy kartā na rahe to dravya ja siddha
thatun nathī. āhā... hā! chhe?
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “kartā–karaṇ–adhikaraṇarūpe dravyanā svarūpane dhāraṇ karīne.” olī
(pahelān) suvarṇanī vāt hatī. ahīnyān darek padārthanī vāt chhe. ‘kartā-karaṇ-adhikaraṇarūpe, ‘dravyanā’
svarūpane dhāraṇ karīne vastu chhe teno utpād, vyay ane dhruv. e traṇey dravyanā kartā chhe. āhā... hā...
hā! dravyanī ‘siddhi’ e utpād - vyay - dhruvathī thāy chhe. āhā... hā! ghaṇo siddhānt! jo pragaṭ
paryāy na hoy, ane vartamān paryāy paṇ andar bhaḷī jāy, to dravyanī utpādaparyāy (vinā) kartā-
karaṇ -sādhan dravyane (siddha) karavā rahetun nathī. to dravya ja siddha thatun nathī. samajāy chhe kāī?
(marmanī vāt chhe) ākhun dravya ja siddha thatun nathī. kemake utpād chhe je chhe - pragaṭ paryāy je chhe e
dravyanī kartā chhe, pragaṭaparyāy chhe e dravyanun karaṇ-sādhan chhe, pragaṭaparyāy chhe e dravyanun adhikaraṇ chhe.
(eṭale) ādhār chhe. traṇ karaṇ līdhā chhe (ahīn) āhā... hā... hā! bhāṣhā jarī olī chhe, paṇ
samajāy tevī chhe. (shrotāḥ) mūḷ sādhan kahyun e...! (uttaraḥ) mūḷasādhan chhe ī. (ahīnyān)
mūḷasādhanapaṇe shabda vāparyo chhe. olāmān (pahelān) bījī rīte vāparyo chhe. dravya enun kāraṇ

Page 131 of 540
PDF/HTML Page 140 of 549
single page version

gāthā – 96 pravachanasār pravachano 131
(eṭale utpād-vyay-dhruvanun) (paṇ) ā to utpād-vyay-dhruv enun mūḷ sādhan chhe, dravyanun - em
shabda vāparyo chhe. bhāī! dravya, utpād-vyay-dhruvanun (kartā-karaṇ) sādhan chhe. emān to sādhāraṇ vāt
līdhī chhe. āhā... hā! (vāt) jhīṇī chhe, dhīrethī - samajavun! prabhu, ā to mārag! vastu, je chhe, e
utpād - vyay ne dhruvanī kartā chhe, e sādhāraṇ vāt karī, ahīnyān to dravya, je chhe, emān utpād-
vyay-dhruv na hoy, to e utpād - vyayane dhruv to dravyanā kartā (karaṇ-adhikaraṇ) chhe. (e vinā)
dravya ja siddha thatun nathī. āhā... hā... hā!
vedāntavāḷā paryāyane mānatā nathī. paryāy (hoy) dravyane? paṇ bhāī, e paryāy bahār na
hoy (paṇ) e paryāy, dravyanī kartā chhe. (shrotāḥ) dravyane e (ja) siddha kare chhe...! (uttaraḥ) hen!
dravyane siddha kare chhe, paryāy. dravya, dravyane siddha na kare. paryāy dravyane siddha kare. āhā! ākarī vāt
chhe. ī to olāmān. ‘chiddavilāsamān’ āvyun chhe ne..! ‘anitya nityano nirṇay kare chhe.’
(kahe chhe keḥ) em, anantā dravyo je chhe. enī vartamānaparyāy pragaṭ na hoy, ane e paryāy
jo guṇ hoy, kān vartamānaparyāy andaramān hoy - to te paryāy kartā-karaṇ -sādhan -adhikaraṇ dravyanun
je chhe (e paryāy bahār na hoy to) dravya ja siddha thatun nathī. āhā... hā! samajāy chhe kāī....?
vedānt paryāyane mānatā nathī pragaṭ. ekalun dravya (māne) āhā... hā... e dhruv chhe ene siddha karanār
koṇ...? dhruv (dhruvane) siddha kare..? enī je paryāy chhe. utpād- vyayanī paryāy je chhe - e tene
siddha kare chhe. “ā dravya” chhe ene utpād- vyay siddha kare chhe. pragaṭaparyāy je chhe e dravyane siddha-
sābit kare chhe. bījī rīte laīe to, ā to astitvaguṇanī vyākhyā līdhī chhe.
paṇ ākhun paramānandasvarūp je chhe. je pūraṇaānand ane pūraṇagnān ādi akhaṇḍ - ek
dravyasvarūp (ātmā) chhe. tenī (pragaṭ) paryāyathī tenī (dravyanī) siddhi thāy chhe, eṭale paryāyathī
teno nirṇay thāy chhe. ahīnyān to e ātmāne ke pratyek padārthane (jo) utpād- vyay-dhruv na hoy
to e utpād- vyav-dhruv (to) dravyane siddha kare chhe. (jo e na hoy to dravya siddha thatun nathī.) to
utpād paryāy na hoy, vyayaparyāy na hoy, dhruv na hoy to dravya siddha karanārun (koī) rahetun nathī.
āhā... hā... vedānt sarvavyāpak mānīne paryāyane uḍāvī dye chhe. pragaṭ paryāy chhe (nahīn), pragaṭ
pariṇaman chhe ja nahīn em māne chhe. samajāṇun kāī...? āhā... hā...!
ahīnyān to kahe chhe keḥ darek padārtha (utpād-vyay-dhruv sahit chhe). ā to adhyātmanī jhīṇī
vāt chhe. prabhu..! (kahe chhe) e paryāy vartamānamān (ke je) samyagdarshan-gnān ādinī pragaṭ paryāy na
hoy, to e paryāy (ja) dravyane siddha kare chhe. e to rahetun nathī. āhā... hā...! bhāī, āvī vātun
chhe. nīche chhe juo, (phūṭanoṭamān) utpād- vyay- dhrauvyo ja dravyanān kartā chhe, (karaṇ ane adhikaraṇ
chhe; tethī utpād- vyay-dhrauvyo ja dravyanā svarūpane dhāraṇ kare chhe.) chhe..? nīche. āhā.. hā! are
utpād- vyayanī paryāy na hoyato dravyane siddha na kare (uparānt) are, pūrvanī paryāy vyay na thāy
to dravyane siddha na kare (eṭale vyay vinā dravya siddha na thāy.) ane emān kāyam rahenārun dhrauvya chhe
e na hoy to (paṇ) dravya siddha na thāy. dhrauvya sattva chhe (sattva vinā sat siddha na thāy). ā
dhrauvya dravyane siddha kare chhe. dhrauvya - dhruvapaṇun e kartā chhe

Page 132 of 540
PDF/HTML Page 141 of 549
single page version

gāthā – 96 pravachanasār pravachano 132
ne...! dhruv (dravyanun) dhrauvya kartā chhe. dhruvanun dhrauvya sādhan chhe. dhruvanun dhrauvya adhikaraṇ chhe. āhā... hā!
āvī vātun chhe have, ko ‘bhāī...! āvun jhīṇun chhe. lokone samajavāmān (agharun lāge...!) (vedānt)
nishchayābhāsī thaī gyā chhe. pragaṭaparyāy chhe ene eṇe mānī nathī. samajāy chhe kāī..? shrīmade (shrīmad
rājachandre) kahyun chhe. ‘paryāyane eṇe mānī nathī māṭe vedāntī nishchayābhāsī chhe. shrīmadamān chhe. (hāthanondh
1. pr̥u. 173)
(vedānt. ātmā ek, anādi māyā, bandhamokṣhanun pratipādan e tame kaho chho em ghaṭī shakatān
nathī..? ānand ane chaitanyamān shrī kapiladevajīe virodh kahyo chhe tenun shun samādhān chhe... yathāyogya
samādhān vedāntamān jovāmān āvatun nathī.
ātmā nānā vinā, bandhamokṣha hovā yogya ja nathī. te to
chhe, tem chhatān kalpit kahevāthī paṇ upadeshādi kārya karavā yogya ṭharatān nathī.”)
ā to (“pravachanasār”) āmān to shun khāmī hoy (na hoy) pravachanasāramān to shun vastu
(tattva alaukik..!) ohohohoho...!
ahīnyān to kahe chhe keḥ samyagdarshananī paryāy, pragaṭ na hoy to e paryāy to dravyane siddha kare
chhe, to dravya ja siddha nahīn thaī shake. āhāhāhā..! samyagdarshananī paryāy, samyaggnānanī paryāy samyak
chāritranī paryāy pragaṭ pariṇamanamān bahār utpādapaṇe na hoy, to e (ātmā) dravya ja siddha thatun
nathī. ane pūrvanī paryāyano vyay na thāy, to (paṇ) dravya siddha thatun nathī. ane dhruvapaṇun na hoy to
paṇ dravya siddha thatun nathī. āhā... hā... hā! gajab vāt chhe...! digambar santoe gajab kām karyā
chhe..!! thoḍāmān paṇ eṭalun badhun samāḍī dīdhun chhe. āhā... hā.. keṭalun samāḍayun chhe. evī vāt have
(shvetāmbaramān ya nathī.) batrīs sūtra jenā 31 hajār shlok..! varaso - varas vāñchatā be mahinā...!
emān paṇ kāī (tattva) nahī, paṇ ā (tattva) nahīn bāpā..! ā to anrtapūraṇaparamātmāsvarūp,
akhaṇḍ enī paryāy na hoy to ene siddha karavānun sādhan rahyun nahīn. to to dravya ja siddha nahīn thāy.
āhā... hā.. hā...! dravyaguṇ na hoy to e utpād- vyay-dhruvanī siddhi thatī nathī. e pahelī vāt
āvī gaī. have ahīnyān utpād- vyay-dhruv na hoy, to dravya siddha thatun nathī. samajāy chhe kāī
āmān...? bhāṣhā to sādī chhe have (bhāvabhāsan kaṭhaṇ chhe). em bhūt ne bhaviṣhyanī paryāy
vartamānamān (pragaṭ) nathī. paṇ vartamānanī paryāy, vartamān pragaṭ na hoy ne andar hoy, to e dravya
ja siddha thatun nathī. (e paryāyane māne) e nishchayābhāsī, mithyādraṣhṭi chhe. evī vāt chhe bhāī...!
samajāy chhe kāī...? jhīṇī vāt bahu bhāī...! āhā... hā... hā!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) dravya, utpād-vyay-dhrauvyano kartā-karaṇ (eṭale) sādhan ne ādhār (e
to) siddha chhe. paṇ ā to utpādanī paryāy te kartā-karaṇ (sādhan) - adhikaraṇ, vyay paṇ kartā-
karaṇ-sādhan ne adhikaraṇ em dhrauvya paṇ kartā-karaṇ-sādhan ne adhikaraṇ (chhe). konun? keḥ dravyanun.
āhā... hā... hā!
ahīn to magajamān em āvyun keḥ je dhruv, trikāḷī, sachchidānand, prabhu, pūraṇ chhe. (ātmā)
enā paryāy tyān vaḷe chhe tyāre ‘ā dravya chhe’ em tyān siddha thāy chhe, bhāī...! paryāyamān dravya
(jāṇavāmān) na āve to (ā) ‘dravya chhe’ em siddha kyāthī thayun? ‘dravya chhe’ em āvyun kyāthī?
āhā.. hā! dhī.. methī samajavun. paryāy (eṭale) je pragaṭ pariṇaman (e) na hoy. to ‘ā dravya
chhe. evun jāṇyun koṇe? dravya to

Page 133 of 540
PDF/HTML Page 142 of 549
single page version

gāthā – 96 pravachanasār pravachano 133
dhruv chhe, e to jāṇavānī kriyā, enāmān chhe nahīn. (niṣhkriy) samajāṇun kāī? pariṇaman e ja
dravyane siddha kare chhe. āhā... hā... hā...! ā pariṇaman to vedānte mānyun nahīn. pragaṭ. e to dhruv chhe.
(kūṭastha) ekalun jāv. (rakhaḍavā!) ahīnyā e kahe chhe. jhīṇī vāt chhe bhāī!
(kahe chheḥ) ā prabhu (ātmā) pūraṇ ānand ne pūraṇ prabhu akhaṇḍānand prabhu dravya, enī draṣhṭi
thatān, e draṣhṭinī paryāy, e dravyane siddha kare chhe, dravyane name chhe. āhā... hā... hā! e ‘vyay’ chhe e
paṇ dravyane siddha kare chhe. bhale (e paryāy) vyay thaī paṇ te ‘sat’ hatun ne...! “utpādavyay–
dhrauvyayuktan sat”
chhe ne..! “vyay” paṇ sat chhe. e pūrvanī avasthā “vyay” thaī e paṇ dravyane
siddha kare chhe. “vyay” kartā-karaṇ - sādhan ne adhikaraṇathī dravyane siddha kare chhe. āhā... hā! em
paṇ utpādanī paryāy kartā thaīne, sādhan thaīne, adhikaraṇ thaī ne dravyane siddha kare chhe. tem pragaṭ
paryāy gaī (dravyamān) e “vyay’ nī paryāy paṇ dravyane siddha kare chhe. āhā... hā! e vyay kartā,
‘vyay’ sādhan, ‘vyay’ adhikaraṇ (eṭale) ādhār e paṇ dravyane siddha kare chhe. traṇ bol kartā-
karaṇ - adhikaraṇ, chha kārakamān (ahīnyān e) traṇ līdhā chhe, (ane) ahīnyān karmakārak, sampradānakārak
ane apādānakārak nathī līdhā. bākī ahīnyā to olā - paryāyothī dravyane siddha karavānī vāt chhe
ne...! nahitar to paryāy je chhe e ṣhaṭkārakapaṇe pariṇamatī utpanna thāy chhe. paṇ ahīnyān to paryāyathī
‘dravya’ siddha karavun chhe. āhā... hā... hā..!
āhā... hā! samyagdarshananī paryāy, utpād chhe, ane e paryāy, dravyanī kartā, dravyanun karaṇ ane
dravyanun adhikaraṇ chhe (arthāt) te samakitanī paryāy, dravyanī kartā, dravyanun karaṇ ane dravyanun
adhikaraṇ chhe. emān ek nyāy phare to ākhun tattva pharī jāy. samajāy chhe kāī?
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “rktā – karaṇ – adhikaraṇarūpe’ dekho, koṇ? utpād- vyayane dhuv.
āhā... hā! ‘dravyanā svarūpane dhāraṇ karīne pravartatā utpād– vyay–dhrauvyo vaḍe jenī niṣhpatti thāy
chhe.’
āhā... hā! ‘utpādavyayadhrauvyayuktam sat’ e utpād-vyay-dhrauvya vaḍe dravyanī siddhi thāy chhe.
dravya tyāre tenā lakṣhamān āve chhe. ahīnyān ātmā upar utāryu chhe eṭalā māṭe (kahyun lakṣhamān āve chhe)
bījāmān (eṭale) bījā dravyone kāī lakṣhamān āve, evun nathī. (ātmadravya sivāy) bījā anya
pāñch dravyamān to tenī paryāy, utpād-vyay-dhruv tem siddha kare eṭalun bas. paṇ (e paryāyo) dravyane
siddha kare chhe e jāṇanār chhe ātmā. shun kahyun e? keḥ bījā anantā dravyo je jaḍ chhe, enā utpād-
vyay ne dhrauvya (je kartā - karaṇ - sādhan - adhikaraṇ dravyanā chhe) e kāī e (jaḍ) dravya jāṇe
chhe? enun dravya jāṇe chhe? e jaḍ (paryāy) jāṇe chhe? e jāṇanār to bhagavān gnān chhe. e gnān
em jāṇe chhe ke utpād-vyay ane dhrauvya, kartā-karaṇ ne adhikaraṇ e dravyanun chhe. em gnān jāṇe chhe.
em potānun gnān paṇ vartamānaparyāy je pragaṭ chhe samakitanī - gnānanī shāntinī vagere, e paryāy
utpād chhe e kartā- sādhan - karaṇ ane adhikaraṇ dravyanun chhe. āhā.. hā! hā! (shrotāḥ)
mithyātvanā vyayathī dravya siddha thāy ne...! (uttaraḥ) utpād- vyay ne dhruvathī dravya siddha thāy chhe.
mithyātvano vyay thāy chhe, samakitanī utpatti ane dravya dhruvapaṇe rahyun. e traṇey dravyane siddha kare chhe.
ṭhīk pūchhayun eṇe. em ke vyay mithyātvane chhe ne...! mithyātvano vyay, samakitanī utpatti, pragaṭ
paryāyanī utpatti ane pragaṭ paryāy hatī teno vyay, dhruvanun dhruvapaṇun eno bhāv

Page 134 of 540
PDF/HTML Page 143 of 549
single page version

gāthā – 96 pravachanasār pravachano 134
- e traṇey kartā-karaṇ-adhikaraṇ dravyane siddha kare chhe. āhā... hā! jhīṇun -jhīṇun!! vāṇiyāne dhandhā
āḍe navarāsh na maḷe! (tattva samajavānī) e bhāī! (shrotāḥ) enāthī dravya siddha thāy chhe,
utpād-vyay - dhruvathī dravya siddha thāy chhe. (uttaraḥ) hā... hā! .. hā! e dravya siddha thāy chhe. utpād-
vyay-dhruv (paṇ) siddha thāy chhe. dravyathī utpād-vyay-dhruv siddha thāy chhe. utpād-vyay-dhruvathī dravya
siddha thāy chhe. pahelo adhikār chālyo ne...! (emān) dravyathī utpād-vyay-dhruv siddha thāy chhe em
kīdhun. pachhī ahīnyān ā ṭīkāmān have kahe chheḥ utpād - vyay - dhruvathī, utpād - vyay - dhruv - kartā
- karaṇ adhikaraṇ (rūpe) dravya siddha thāy chhe, kartānun kārya dekhāy chhe bhale karaṇ līdhun nathī paṇ e
kartā dravyane siddha kare chhe. āhā! bahu jhīṇī vāt chhe!
(kahe chhe keḥ) samyagdarshan thatān, e paryāyano utpād ane mithyātvano vyay ane kāyam
rahenār eno dhruvapaṇāno bhāv-dhrauvyabhāv e kartā- karaṇ - adhikaraṇ (rūpe) dravyane sābit kare
chhe. āhā... hā! jene utpādano paryāy pragaṭ nathī tene dravya siddha nathī, em kahe chhe. samajāṇun kāī?
vedānt jevī mānyatā thaī gaī. jene pragaṭ paryāy thaī, ek samayanī paryāy pragaṭ chhe, e (je)
paryāy pragaṭ chhe e siddha kare chhe, jo paryāy pragaṭ na hoy to dravyane siddha kare koṇ? āhā... hā!
samajāṇun kāī?
‘kartā – karaṇ– adhikaraṇarūpe dravyanā svarūpane dhāraṇ karīne.’ dravyanā ‘svarūpane’
dhāraṇ karīne, utpād- vyaye dravyanā svarūpane dhāraṇ karyun. āhā... hā...! dhrauvye dravyanā svarūpane dhāraṇ
karyun. dhrauvyathī dravyanā dhruvasvarūpane dhāraṇ karyun. āhā... hā...! antaranī vātun jhīṇī bāpu bahu...!
āhā... hā...! keṭalī... amr̥utachandrāchārya...! gāthāmānthī ṭīkā āvī kāḍhī. āhā... hā.. hā...! ke
kundakundāchāryane ām kahevun chhe. ane bhagavān pāsethī ā sāmbhaḷ‌yun chhe...! bhagavān pāse ā sāmbhaḷ‌yun
chhe. (vaḷī) kundakundāchāryanā shlokamān ā chhe. ā enī ṭīkā karīne dravya duhe chhe ā eno bhāv chhe.
āhā... hā..
(kahe chhe keḥ) evun sāmbhaḷ‌yun hoy. utpādakartā ne dravya tenun (kārya) (eṭale ke) kartā utpād ne
dravya enun kārya. āhā... hā! (shrotāḥ) utpād na hoyato...! (uttaraḥ) paṇ paryāy na hoy to
‘dravya chhe’ em jāṇyun koṇe...? ātmāmān chhe em ene jāṇavānun nathī. bījānun to astitva chhe ja
e utpād eno kartā ne dravya enun kārya. evun ā gnān jāṇe. eṭale kahe chhe ke ā je paryāy utpanna
thāy chhe, e paryāy enā paramāṇune siddha kare chhe. ene gnān jāṇe chhe. shun kīdhun samajāṇun...? ā bhāṣhā
bolāy chhe. e bhāṣhānī paryāy chhe, e utpād chhe. pūrvanī vargaṇāno vyay chhe. guṇ dhruv chhe. e
bhāṣhānā utpād-vyay ne dhrauvya e paramāṇudravyane siddha kare chhe. em jāṇe chhe koṇ...? “gnān” e
shabda-bhāṣhāne to khabare ya nathī) ke ame shun chhīe..?) vastunun svarūp ām chhe. paṇ enun gnān
kone chhe...? gnān jāṇe... āhā... hā..! eṭale ā paryāy je utpanna thāy chhe. e paryāy enā
paramāṇu (dravya) ne siddha kare chhe. ene gnān jāṇe chhe. āhā... hā... ā vrat karone... bhakti karone...
pūjā karo... ne upavās karone...!! vakhat (eḷe gāḷ‌yo).
āhā... hā... ahīnyān to bījun līdhun chhe bhāī...! pahelān ṭīkāmān līdhun chhe ne...! astitva dharma
vibhāv rūpe pariṇamato nathī. vaḷī astitvane vibhāv shun paṇ? (astitva eṭale) ‘chhe’ to e
‘chhe’ vikr̥ut thaī jāy, vibhāv thaī jāy...? chhe ne? pahelān (ṭīkāmān) āvī gyun chhe ne...! kyān
āvyun chhe. juo,

Page 135 of 540
PDF/HTML Page 144 of 549
single page version

gāthā – 96 pravachanasār pravachano 13p
ṭīkānī sharūātmān “astitva kharekhar dravyano svabhāv chhe. ane te (astitva) anya sādhanathī
nirapekṣha hovāne līdhe anādi – anant hovāthī tathā ahetuk ekarūp vr̥uttie sadāy pravartatun hovāne
līdhe ‘vibhāvadharma’ thī vilakṣhaṇ hovāthī.”
astitva chhe. chhe’ emān vibhāv shun āve...?
astitvamān vibhāv āve to viparīt thaī jāy, to astitva viparīt thaī jāy..? eṭale
astitva ‘nathī’ em thaī jāy...? shun kīdhun ī...? astitva nāmano je guṇ chhe, e vibhāv rūpe
thato nathī. ‘chhe’ ene vibhāvarūpe thavun eṭale shun...? ‘chhe’ ene viparītarūpe thavāy...? ‘chhe’ nun
‘nathī’ thaī jāy...? āhā... hā...! bījā guṇo hīṇī (avasthā) rūpe pariṇame, paṇ ā astitva
nāmano guṇ chhe e ‘chhe’ e vibhāv ke ‘nathī’ em thāy...? vibhāvano artha to e thyo ke ‘chhe’
e ghaṭī gyun. ‘chhe’ emān ghaṭe shun.... ne vadhe shun...? āhā... hā!
have, olā māḷā ‘indoravāḷā paṇḍito bhegā thaīne em kahetā ‘tā keḥ ‘ek dravyanī paryāy,
bījā dravya na kare’ em na māne to digambar nahīn, vāh re prabhu shun kahevun chhe bhāī..! evo virodh
karavā khātar āvun thāy..! āhā... hā... hā! hajī em kahe ke vyavahārathī nishchay chhe em mānatā
nathī, nimittane bilakul kartā mānatā nathī, em kahe chhe e vāt barābar chhe. nimitta chhe em māne
paṇ nimitta (kāī kare nahīn) to nimitta nakāmun gyun. to nimitta kahe chhe shun karavā...? paṇ eto
vastu chhe bījī. bījī chīj chhe e bījī chīj ahīn kāī kare chhe, enā utpādane (paṇ) e utpād
to (enun) dravya kare chhe. ane enā utpādathī to dravyanī siddhi chhe. nimittanā utpādathī dravyanī siddhi
chhe...? (kadī na hoy.) āhā... hā.. āvun chhe. bhāṣhā to sādī chhe, prabhu..! dhīme dhīme samajāy evun
chhe. na samajāy evun nathī. e bhāī...! bāne ṭhīk chhe hamaṇān, ā mahino thyo,... vaishākh sud
agiyārase āvyā chhe ne...! mahino thyo. āhā..hā! olāne bār mahinā thyā, nāīrobīmān, mandiranun
muhūrta...! jeṭh shud-11 thyun chhe tyān. pandar lākh (kharchīne) digambar mandir (bane chhe) āphrikāmān
digambar jain mandir koī dī’ be hajār varas thayān na hotun.
(shrotāḥ) anādikāḷathī hoy chhe...!
(uttaraḥ) bīje, tyān desh hoy chhe tyān hoy chhe. paṇ atyāre atyāre (bane chhe) bākī badhun hoy to
badhā deshamān hatun paṇ atyāre to ā sthiti chhe. anārya jevo desh thaī gyo... āhā... hā...!
(ahīnyā kahe chhe keḥ) “kartā – karaṇ – adhikaraṇ rūpe dravyanā svarūpane dhāraṇ karīne,
āhā... hā... hā! “pravartatā utpād– vyay dhrauvyo vaḍe jenī niṣhpatti thāy chhe. (konī niṣhpatti...?)
dravyanī. “evā dravyanun, mūḷasādhanapaṇe temanāthī niṣhpanna thatun.” āhā... hā... joyun,’ mūḷasādhan’
shabda ahīnyā vāparyo. olā mān nahoto vāparyo ke shemān? ke dravyathī - utpād - vyay- dhruv thāy tyān
mūḷasādhan tarīke nahotun. kāraṇ ke temān dravyanun astitva to chhe utpād- vyay - dhruvapaṇe kare chhe. (tyān
ṭīkāmān ām chhe
“kartā – karaṇ – adhikaraṇ rupe utpād–vyay – dhrauvyonā svarūpane dhāraṇ karīne
pravartatā dravyanā astitva vaḍe jemanī niṣhpatti thāy chhe.) ahīnyān mūḷasādhanapaṇe shabda vāparyo chhe.
kāraṇ ke sādhan ā chhe. utpād vyay-dhrauvyathī dravya chhe e sādhan chhe. (mūḷasādhanapaṇe’ olāmān shabda
nahoto. dravya je chhe utpād - vyay - dhrauvyapaṇe thāy (tyān) mūḷasādhanapaṇe em nahotun. nyāy
samajāy chhe āmān? ānhī e sādhan kahyun

Page 136 of 540
PDF/HTML Page 145 of 549
single page version

gāthā – 96 pravachanasār pravachano 136
ke utpād-vyay- ne dhrauvyane siddha karavānun sādhan chhe. āhā... hā...! āchārye paṇ gajab karyo chhe ne...!
ā... hā... e vāt thaī chūkelī chhe vañchāī gyu tyāre “mūḷasādhanapaṇe temanāthī niṣhpanna thatun, je
astitva chhe.”
vastu chhe tenun hovāpaṇun enun mūḷasādhan utpād-vyay ne dhrauvya chhe. āhā... hā... hā
enāthī siddha thāy chhe te dravya! ‘mūḷasādhan’ to e chhe. have e paryāyane na māne (ene) mūḷasādhan
to rahe nahi! hen! āhā... hā... hā...! dravyane siddha karavā (eṭale) dravyano anubhav karavā māṭe paryāy
pragaṭ chhe. e nathī to to e rahyun nahīn e loko to (vedānt) em kahe chhe ne... ātmāno anubhav e
shun vaḷī, to to dvait thaī gayun! ātmāno anubhav shun? ātmā chhe bas! paṇ ahīnyān to kahe chhe ke
‘chhe’ eno je anubhav thāy paryāyamān tyāre ‘chhe’ evun khyālamān āve. kāraṇ paramātmā chhe āhā...
hā..! (koṇ?) bhagavān trikāḷī ānandano nāth, sachdiānand prabhu! sanātan satya dhruv chhe. enun e
taraph dhyān gayā vinā, te taraph shraddhā gayā vinā ā kāraṇ paramātmā nitya dhruv chhe e koṇ nakkī
kare? (e gnān-shraddhā-dhyānanī paryāy nakakī kare chhe)
‘lākh bātakī bāt yahai, nishchay ur lāo;
terī sakal jag dand–phand, nit ātam dhyāo’ (‘chhah ḍhāḷā’ - chothī ḍhāḷ-9.) āhā... hā... hā...!
(kahe chhe;) bhagavān ātmā pūraṇ svarūp chhe. dravya svarūp pūraṇ chhe. ene paryāy siddha kare chhe.
paryāyathī tenī utpatti dravyanī thāy chhe. siddha kare chhe eṭale utpatti (kare chhe) dravya to chhe ja. shrīmade
kahyun chhe ne....! (chhapadanā patramān)... ‘shraddhāpaṇe kevaḷagnān thayun chhe, vichār dashāe kevaḷagnān thayu chhe;
īchchhādashāe kevaḷagnān thayun chhe. mukhyanayanā hetuthī kevaḷagnān vartte chhe... shraddhā thatān kevaḷagnān thayun
eṭale kevaḷagnān to hatun j paṇ shraddhā thaī tyāre ‘kevaḷagnān chhe’ em āsthā āvī. āhā... hā...!
“evā dravyanun –mūḷasādhanapaṇe” emān (ṭīkāmān traṇ bolamān) karaṇamān (eṭale) sādhan to āvyun’
tun. shun kīdhu? kāī samajāṇun.? kartā-karaṇ-adhikaraṇ kahyun temān sādhan to āvyun tun. chhatān visheṣh ā
sādhan ke je dravya chhe utpād - vyay- dhrauvyanun kartā - karaṇ ne sādhan ne adhikaraṇ chhe, e karatān
(visheṣh) utpād- vyay - ne dhrauvya e dravyanun sādhan chhee mūḷasādhan chhe. āhā... hā!
(shrotā;) ene
khabar paḍe nahī kāī...! (uttaraḥ) ene badhī khabar paḍe, ke dravyane khabar paḍe chhe kāī...? āhā....
hā... hā...! āvī vātun have kyān āmān! e bhāī! āvun tattva jhīṇun lyo. olu to bhakti karo,
vrat karo. bhagavānanī pūjā karo. rath kāḍho... pañch kalyāṇak karo. are kāī emān, karo... karo to
mithyātva chhe sāmbhaḷane. karavānī buddhi e ja mithyātva chhe. ar... ra...! tyāre to...! gajab vāt
bāpu! bhāv hoy shubh! ke āvun hoy ī. paṇ e shubhabhāv vikr̥ut chhe. enāthī ātmānī siddhi na
thāy. ā ‘ātmā āvo chhe’ em e vikr̥ut (avasthāthī) na thāy. eno avikr̥utasvabhāv je nirmaḷ
(chhe) enī shraddhā gnān shānti ādinī je nirmaḷaparyāy, tenāthī dravyanun bhān thāy, tethī tene
‘mūḷasādhan’ utpād- vyay - dhrauvyane kīdhun. āhā... hā...hā... hā.! utpād- vyay - dhrauvya te dravya chhe
tyān tene mūḷasādhan na kahyun bhāī! shun kahyun? ke dravya - vastu chhe e guṇ, paryāyanān kartā- karaṇ-
adhikaraṇ-sādhan chhe em (pahelā) āvī gayun chhe ne...! paṇ ‘mūḷasādhan’ tyān shabda vāparyo nathī.
(shrotāḥ) tyān karaṇ kahyun chhe paṇ ‘mūḷasādhan’ kahyun nathī... (uttar;) hā... sādhan-karaṇ to āvī gayun chhe

Page 137 of 540
PDF/HTML Page 146 of 549
single page version

gāthā – 96 pravachanasār pravachano 137
paṇ ahīnyān ‘mūḷasādhan’ kahyun (ahīnyān) karttā kīdhun chhe, utpād- vyayane dhrauvya te dravyanun kartā, dravyanu
svarūp dhāraṇ kare chhe. dravyanān svarūpane jaṇāve chhe e āthī utpād-vyay dhrauvyathī jaṇāve chhe. tethī te
‘mūḷasādhan’ chhe. āhā... hā... hā... hā...!
(kahe chhe ke;) jo utpād - vyayanī paryāy na hoy to, kārya shemān thāy chhe? ane e kāryamān
ānī (dravyanī) siddhi thāy chhe. āhā... hā...! trikāḷī bhagavān chidānand birāje chhe, bhagavān
pūraṇ svarūp birāje chhe, anant - anant guṇanā pūrṇa (piṇḍ) rūpe dravya prabhu birāje chhe, jene kāraṇ
paramātmā kaho, pañchamabhāv kaho, gnāyak kaho, bhūtārtha kaho, (sandesh astitva kaho.) (ekārtha chhe.)
āhā... hā...! ene - dravyane, utpād-vyay-dhrauvya (siddha kare chhe) (kone...?) ātmā ne, āpaṇe
ātmāmān utāravun chhe. ho! bījā jaḍ-anantā dravyo chhe. paṇ e bījā kāī jāṇe chhe? ‘mūḷasādhan’
ā dravyanun chhe, e bījā jaḍ- dravyo (kāī) jāṇe chhe? jo ke jaḍane māṭe sādhan to ā ja chhe.
utpād vyay ne dhrauvya te dravyanī siddhi karavānun sādhan chhe. paṇ ene (jaḍane) kyān khabar chhe? khabar
karanār to bhagavān ātmā chhe. āhā...! (ātmā jāṇe chhe ke) mārun dravya te utpād-vyay-dhrauvyathī
chhe ane bījānā dravya enā utpād-vyay- dhrauvyathī chhe. āhā... hā...! have āvī vātun hoy
sonagaḍhanī (loko kahe chhe) ekānt chhe ne ā chhe, bichārā kahe...! khabar na maḷe tattvanī, āhā..!
jindagī chālī jāy chhe bāpā! āhā! are! anādi - anant kāḷamān- vachchamān āvyo ek
(manuṣhyano) bhav (paṇ) bhavanā abhāv karavā māṭeno ā bhav chhe. ā to. āhā... hā... hā...
hā..!! (shrotāḥ) toj bhav saphaḷ thayo kāī kahevāy...? (uttar;) tyāre tene manuṣhya kahevāy.
‘gnāyak īti manuṣhya;’ manuṣhya ene kahīye ke je jāṇavānun. kārya kare. āh... hā..! ā kone jāṇavānun
kārya kare? ke (ātma) dravyane (bījāne nahi) ane te utpanna thaī je gnān, darshan shānti ādinī
paryāy, e ‘mūḷasādhan’ (ātma) dravyane siddha karavānun (sādhan) chhe, āhā.... hā... hā...! āmān
kāīk’ ya pher paḍe to ākhā tattvano goṭo ūṭhe. (eṭale ke ātmā na jaṇāy.) samajāṇun kāī.?
(ahīnyān kahe chhe ke;) “mūḷasādhanapaṇe temanāthī niṣhpanna thatun.” eṭale utpād vyay ne dhrauvya
thī - mūḷasādhanathī dravya niṣhpanna thatun “je astitva chhe, tte svabhāv chhe.” astitva (je chhe) te
dravyano svabhāv chhe.” (utpādothī, vyayothī ane dhrauvyothī bhinna nahi jovāmān āvatā dravyanun
astitva te utpādo, vyayo ane dhrauvyonun ja astitva chhe? dhrauvyonu astitva chhe, joyun. ....?
dhrauvyonun astitva chhe, dhruvanun nahīn dhruvapaṇun chhe te dravyane siddha kare chhe. āhā... hā... hā...! ‘dhruvapaṇun’
chhe te dravya ne siddha kare chhe, āhā... hā... āvī vāt...!
“kāraṇ ke dravyanā svarūpane utpādo, vyayo
ane dhrauvyo ja dhāraṇ karatān hovāthī” āhā... hā... hā! dhrauvya ho? dhruv nahīn. “utpādo, vyayo
ane dhrauvyonā astitvathī ja dravyanī niṣhpatti thāy chhe.”
āhā... hā... hā... hā! shun paṇ thoḍā
shabdomān..! (tattvanun pūrṇa svarūp..!) santoe jagatane, dravyanī prasiddhi, ‘mūḷasādhan’ tarīke kahī (chhe)
āhā... hā..! em ātmāmān paṇ guṇo samyagdarshan, gnān ādinī paryāy ane mithyātvanī
(paryāy) no vyay, e enī (paryāy je) utpanna thaī e (ātma) dravyanān ‘mūḷasādhan’ tarīke
prasiddhi kare chhe. ‘chhe’ enī prāpti, ‘chhe’ eno nirṇay (‘chhe’ enī siddhi) e kare chhe. ‘chhe’ eno
nirṇay, utpād-vyay ne dhrauvya kare. āhā... hā...! samajāṇun kāī? thoḍu

Page 138 of 540
PDF/HTML Page 147 of 549
single page version

gāthā – 96 pravachanasār pravachano 138
pher-pher vāñchīe jhīṇun paḍe to.... rātre koī prashna karatā nathī...! āhā... hā... hā!
“utpādo, vyayo ane dhrauvyo na hoy to dravya paṇ na hoy.” āhā... hā...! pragaṭ paryāy jo
na hoy, to dravya ja na hoy. āhā... hā...! “āvun astitva te dravyano svabhāv chhe.”
bhāvārthaḥ–” astitvane ane dravyane pradeshabhed nathī.” astitva nām ‘chhe.’ evā bhāvane
ane dravyane pradeshabhed nathī. te astitva ane dravya ekaj pradesh chhe. “vaḷī te astitva anādi–
anant chhe” āvī gyun chhe ne pahelā āvī gyun chhe ne...? (ṭīkānī) sharūātamān chhe. juo, (bījī
līṭī) “nirapekṣha hovāne līdhe anādi– anant hovāthī” chhe ne...! “tathā ahetuk” anādi-anant
chhe tene hetu koṇ...? āhā.... hā... hā... vaḷī ene utpād- vyay ne dhrauvya sādhan (hetu) kahyun! paṇ
e to ‘mūḷasādhan’ paṇe chhe’ āhā... hā... hā...! keṭalun lojīk nākhyun chhe. nyāyathī (kahyun chhe paṇ)
māṇaso madhyastha thaīne (samajatā nathī ke) shāstrano āshay shun chhe! e kāḍhe! samaje nahī ne
āḍāavaḷā goṭā karīne artha ūbhā kare. āhā... hā...! e sonagaḍhano siddhānt ekānt chhe. ekānte,
ekānt chhe em kahevānun jainadharmamān bahu sahelun thaī gayun! are bhagavān bāpu. tāru ekānt tun kahevā
jaīsh? nirmaḷ paryāy te dravyane pahoche! e to āpaṇe āvī gayun ne...! nirmaḷ paryāy tene -
dravyane pakaḍe chhe. rāg tyān chhe māṭe te sādhan nathī. em āvī gayun chhe pahelān āmān. bhagavān
mahāprabhu! ek samayanā paramātmasvarūpe ja prabhu chhe. paramātma svabhāv eno hīṇo ochho adhik chhe
nahin. enun siddhapaṇun-tenī samyagdarshananī paryāy, gnānanī paryāyamān je anādi anant chhe em (dravya)
siddha thāy chhe. ahīnyān to astitvaguṇanī vāt karī chhe paṇ ā to ātmā upar (utāryu chhe) “ahetuk
ekarūp pariṇatie sadāy pariṇamatun hovāne līdhe”
joyun? pariṇatie pariṇamatun hovāne līdhe (eṭale
paryāy) em paṇ dhruvadravya em nahīn”
ek rūp pariṇatie sadāy pariṇamatun hovāne līdhe” ekarūp
pariṇatie sadāy pariṇamatun hovāthī - chhe... chhe... chhe... chhe... chhe... chhe. chhe..... e rīte ja sadāy
pariṇame chhe, paryāyamān paṇ ansharūpe (chhe) paṇ e dravya, guṇ ne paryāy ek ja chhe badhun āhā... hā..
hā... hā...! bhāī, amāre dharam karavo joīe; ā vātane shun? bāpu, dharam karavo hoy tyāre (to
samajavun paḍashe ke) dharam karanār koṇ? e paryāy chhe ke dravya? ane kayā dravyane āshraye e paryāy
thāy? enī khabar ya nahīn ne dharam thāy kyāthī tane?
(shrotāḥ) dharam pote ja paryāy chhe...!
(uttaraḥ) paryā ya (samyagdarshan - gnān-chāritrarūpe) pariṇame chhe e dharam chhe, paṇ e pariṇame chhe e
samyagdarshan (paryāy) dravyane siddha kare chhe, ke ā ansh chhe e ākhā dravyano chhe. āhā... hā... hā...
hā!!
“ekarūp pariṇatie sadāy pariṇamatun hovāne līdhe vibhāvadharmathī paṇ bhinna prakāranun chhe”
astitvaguṇ chhe emān vibhāv sho? ‘chhe’ emān vibhāv shun..? vibhāv be prakārano ‘chhe’ emānthī
‘nathī’ em thāy to vibhāv thāy. paṇ ‘nathī’ em thāy kyāthī emān? āhā.... hā... hā...
astitvaguṇ paṇ vibhāvadharmathī bhinna prakārano’ chhe.
“ām hovāthī astitva dravyano svabhāv ja
chhe.” āhā... hā.. hā...! “guṇ-paryāyonun ane dravyanun astitva bhinna nathī, ek ja chhe; kāraṇ ke
guṇ – paryāyo dravyathī ja niṣhpanna thāy chhe, ane dravya ‘guṇ–paryāyothī ja niṣhpanna thāy chhe” ‘dravya’
guṇ paryāyothī ja niṣhpanna thāy chhe.
shun kīdhu

Page 139 of 540
PDF/HTML Page 148 of 549
single page version

gāthā – 96 pravachanasār pravachano 139
ī? guṇ - paryāyonun ane dravyanun astitva judun nathī. kāraṇ ke guṇ- paryāyo dravyathī ja niṣhpanna
thāy chhe. ek vāt. ane dravya guṇ-paryāyothī ja niṣhpanna thāy chhe. bījī vāt sanyukta karyu! sanyukta ja
chhe.
“vaḷī evī ja rīte utpād vyay–dhrauvyanun ane dravyanun astitva paṇ ekaj chhe.” āhā...!
utpād- vyay- dhrauvyonun ne dravyanun hovāpaṇun ek ja chhe. “kāraṇ ke utpād– vyay–dhrauvyo dravyathī ja
nīpaje chhe.” ane “dravya utpād vyay – dhrauvyothī nīpaje chhe.
āhā... hā... hā..! tattvagnān jhīṇun!
vītarāganun tattvagnān bāpu jhīṇun bahu! sarvagna parameshvare jevun joyun chhe (ne) jevun svarūp chhe tevun kahyun
chhe. eṇe karyu nathī kāī koī bījā dravyanun (jene) kahyun chhe enun ya karyu nathī. āhā.... hā... hā..!
em bhāṣhā paṇ eṇe karī nathī. āhā... hā...! chhatān em kahevāy ke emaṇe jevun jāṇyun evun kahyun
kahenāranī bhāṣhānī paryāy, to jaḍane (paramāṇu dravyane) siddha kare chhe. e kāī bhagavānane siddha nathī
karatī ke ā bhagavānanī bhāṣhā chhe...! bhāṣhānā guṇ paryāy, bhāṣhānā paramāṇune siddha kare chhe.
bhāṣhānā utpād-vyay ne dhrauvya, bhāṣhānā paramāṇu ne siddha kare chhe. āhā... hā... āvun chhe!
“ā
pramāṇe svarūp – astitvanun nirūpaṇ thayun.” svarūp astitva eṭale potānā svarūpe ek - ek
vastu chhe em nakakī karyu.
visheṣh āvashe.
om

Page 140 of 540
PDF/HTML Page 149 of 549
single page version

gāthā – 97 pravachanasār pravachano 140
have ā (nīche pramāṇe) sādrashya - astitvanun kathan chhe;-
इह विविहलक्खणाणं लक्खणमेगं सदिति सव्वगयं ।
उवदिसदा खलु धम्मं जिणवरवसहेण पण्णत्तं ।। ९७।।
इह विविधलक्षणानां लक्षणमेंकं सदिति सर्वगतम् ।
उपदिशता खलु धर्म जिनवरवृषभेण प्रज्ञप्तम् ।। ९७।।
vidhavidh lakṣhaṇīnun sarav–gat ‘sattva’ lakṣhaṇ ek chhe,
–e dharmane upadeshatā jinavaravr̥uṣhabh nirdiṣhṭa chhe. 97.
gāthā 97.
anvayārthaḥ– [धर्मं] dharmane [खलु] kharekhar [उपदिशता] upadeshatā [जिनवरवृषभेण]
jinavar vr̥uṣhabhe [इह] ā vishvamān [विविधिलक्षणानां] vividhalakṣhaṇavāḷān (bhinna-bhinna svarūp
astitvavāḷān sarva) dravyonun. [सत् इति] ‘sat’ evun (सर्वगतं). sarvagat [लक्षणं] lakṣhaṇ
(sādrashya-astitva) [एकं] ek [प्रज्ञप्तम्] kahyun chhe.
ṭīkāḥ– ā vishvamān, vichitratāne vistāratā (vividhapaṇun - anekapaṇun darshāvatā) anya dravyothī
vyāvr̥utta rahīne vartatā ane pratyek dravyanī sīmā bāndhatā evā visheṣhalakṣhaṇabhūt svarūp- astitva vaḍe
(sarva dravyo), lakṣhit thatān hovā chhatān sarva dravyonun, vichitratānā vistārane asta karatun, sarva dravyomān
pravartīne vartatun ane pratyek dravyanī bandhāyelī sīmāne avagaṇatun, ‘sat’ evun je sarvagat sāmānya
lakṣhaṇ - bhūt sādrashya - astitva te kharekhar ek ja jāṇavun. e rīte ‘sat’ evun kathan ane ‘sat’
evun gnān sarva padārthono parāmarsha karanārun chhe. jo te em na hoy (arthāt jo te sarvapadārthaparāmarshī na
hoy) to koīk padārtha sat (hayātīvāḷo) hovo joīe, koīk asat (hayātī vināno) hovo
joīe, koīk sat tathā asat hovo joīe, ane koīk avāchya hovo joīe; parantu te to viruddha
ja chhe. ane ā (‘sat’ evun kathan ane gnān sarvapadārthaparāmarshī hovānī vāt) to siddha thaī shake chhe,
vr̥ukṣhanī jem.

----------------------------------------------------------------------
1. jinavaravr̥uṣhabh-jinavaromān shreṣhṭha; tīrthaṅkar.
2. sarvagat=sarvamān vyāpanārun.
3. vyāvr̥utta=judun; chhuṭun; bhinna.
4. parāmarsha=sparsha; khyāl; vichār; lakṣha; smaraṇ.

Page 141 of 540
PDF/HTML Page 150 of 549
single page version

gāthā – 97 pravachanasār pravachano 141
jem ghaṇān bahuvidh vr̥ukṣhone potapotānā visheṣhalakṣhaṇabhūt svarūp- astitvanā avalambanathī
ūbhun thatun je anekatva tene, sānyalakṣhaṇabhūt ‘sādrashyadarshak vr̥ukṣhapaṇā vaḍe ūbhun thatun ekatva tirohit
kare chhe, tem ghaṇān bahuvidh dravyone potapotānā visheṣhalakṣhaṇabhūt svarūp- astitvanā avalambanathī
ūbhun thatun je anekatva tene sāmānya lakṣhaṇabhūt sādrashyadarshak ‘sat’ paṇā vaḍe (‘sat’ evā bhāv
vaḍe, hovāpaṇā vaḍe, ‘chhe’ paṇā vaḍe) ūbhun thatun ekatva tirohit kare chhe. vaḷī jem te vr̥ukṣhonī
bābatamān, sāmānyalakṣhaṇabhūt sādrashyadarshak vr̥ukṣhapaṇāthī ūbhā thatā ekatva vaḍe tirohit thatun hovā chhatān
(potapotānā) visheṣhalakṣhaṇabhūt svarūp-astitvanā avalambanathī ūbhun thatun anekatva spaṣhṭapaṇe
prakāshamān rahe chhe - (ābād rahe chhe, naṣhṭa thatu nathī), tem sarva dravyonī bābatamān paṇ,
sāmānyalakṣhaṇabhūt sādrashyadarshak ‘sat’ paṇāthī ūbhā thatā ekatva vaḍe tirohit thatun hovā chhatān
(potapotānā) visheṣhalakṣhaṇabhūt svarūp astitvanā avalambanathī ūbhun thatun anekatva spaṣhṭapaṇe
prakāshamān rahe chhe. (ghaṇān (arthāt saṅkhyāthī anek) ane bahuvidh (arthāt āmravr̥ukṣha, ashokavr̥ukṣha
ityādi anek prakāranān) vr̥ukṣhonun potapotānun svarūp-astitva bhinna bhinna hovāthī svarūp-astitvanī
apekṣhāe temanāmān anekapaṇun chhe. parantu vr̥ukṣhapaṇun ke je sarva vr̥ukṣhonun sāmānya lakṣhaṇ chhe ane je
sarvavr̥ukṣhomān sādrashya (samānapaṇun) batāve chhe tenī apekṣhāe sarva vr̥ukṣhomān ekapaṇun chhe; ā ekapaṇā ne
mukhya karīe tyāre anekapaṇun gauṇ thāy chhe; tevī rīte ghaṇān (arthāt anant) ane bahuvidh (arthāt
chha prakāranān) dravyonun potapotānun svarūp- astitva bhinna-bhinna hovāthī svarūp-astitvanī apekṣhāe
temanāmān anekapaṇun chhe, parantu satpaṇun (-hovāpaṇun, ‘chhe’ evo bhāv) ke je sarva dravyonun sāmānya
lakṣhaṇ chhe ane je sarva dravyomān sādrashya batāve chhe tenī apekṣhāe sarva dravyomān ekapaṇun chhe. ā
ekapaṇāne mukhya karīe tyāre anekapaṇun gauṇ thāy chhe. vaḷī ā pramāṇe jayāre sāmānya satpaṇāne
lakṣhamān letān sarva dravyonā ekatvanī mukhyatā thavāthī anekatva gauṇ thāy chhe, tyāre paṇ te (samasta
dravyonun svarūp - astitva sambandhī) anekatva spaṣhṭapaṇe prakāshamān ja rahe chhe.) (ā pramāṇe sādrashya
- astitvanun nirūpaṇ thayun) 97.







----------------------------------------------------------------------
pa. sādrashya=samānapaṇun; sarakhāpaṇun.
6. tirohit= ttirobhut; āchchhādit; adrashya.