Pravachansar Pravachano-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Date: 06-06-1979,07-06-1979,06-06-1979,07-06-1979; Gatha: 98,98 Anvayarth, Tika.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 13 of 44

 

Page 142 of 540
PDF/HTML Page 151 of 549
single page version

gāthā – 97 pravachanasār pravachano 142
pravachan tā. 6 tathā 7–6–79
have ā (nīche pramāṇe) sādrashya astitvanun kathan chheḥ-
इह विविहलक्खणाणं लक्खणमेगं सदिति सव्वगयं।
उवदिसदा खलु धम्मं जिणवरवसहेण पण्णत्तं।। ९७।।
‘pravachanasār’ gāthā - 97.
have sādrashya astitva (nī vāt chhe). eṭale chhe... chhe... chhe... ne... chhe badhān chhe ne...! e ‘chhe’
badhān chhe e apekṣhāe sādrashya-astitva (kahevāmān āve chhe) badhā ek chhe em nahīn. jevā ātmā
chhe evā anant ātmā chhe, anant paramāṇu chhe. dharmāsti chhe, kālāṇu chhe. e sādrashya astitva ‘chhe’
sarakhā. ‘chhe paṇe’ sarakhā chhe. em. ‘chhe’ badhā paṇ ‘chhe paṇe’ badhān sarakhā chhe. e sattāmān (kahyun)
“vidhavidhalakṣhaṇīnun sarav–gat ‘sattva’ lakṣhaṇ ek chhe,” badhāmān ek lakṣhaṇ chhe. chhe.... chhe....
chhe... chhe..... e badhāmān ek lakṣhaṇ chhe. paramāṇu paṇ chhe, dharmāstikāy chhe, ātmā chhe, (adharmāstikāy
chhe), ākāsh chhe. ‘chhe’ emān ‘nathī’ em thāy? ‘chhe’ e sadrash mahāsattānī apekṣhāe chhe. (badhā
padārtho) ‘chhe’ em. āhā... hā..!”
dharmane upadeshatā jinavaravr̥uṣhabh nidiṣhṭa chhe.
ahīn thoḍo anvayārtha laīe, thoḍo vakhat chhe ne...!
anvayārthaḥ- (धर्म) dharmane [खलु] kharekhar [उपदिशता] upadeshatā [जिनवरवृषभेण]
jinavaravr̥uṣhabhe [इह] ā vishvamān [विविधलक्षणानां] vividhalakṣhaṇavāḷā (bhinna-bhinna svarūp-
astitvavāḷā sarva) dravyonun, [सत् इति] ‘sat’ evun [सर्वगतं] sarvagat [लक्षणं] lakṣhaṇ
(sādrashya-astitva) [एकं] ek [प्रज्ञप्तम्] kahyun chhe.
“dharmane kharekhar upadeshatā jinavaravr̥uṣhabhe” jinavaravr̥uṣhabh (eṭale) jinavaromān shreṣhṭha tīrthaṅkare
“ā vishvamān vividhalakṣhaṇavāḷā.” bhale chaittanya lakṣhaṇavāḷā ātmāo, jaḍalakṣhaṇavāḷā paramāṇuo
ādi, em vividh lakṣhaṇavāḷā dravyo, “bhinna–bhinna svarūp–astitvavāḷā sarva” sarva dravyonun “sat
evun”
āhā... hā...! bhale enā lakṣhaṇo bhinna ho, paṇ ‘chhe paṇe’ emān sarva dravyo āvī jāy chhe.
“chhe” evun ‘sat’ sarvagat’ sarvamān vyāpanārun “lakṣhaṇ (sādrashya astitva ek kahyun chhe” ‘sat’
‘chhe’ ek e apekṣhāe. badhā (padārtho) chhe ne....! be chhe em chhe kāī? to ek chhe ne bījun nathī,
athavā ek chhe ne bījun ochhun chhe, ek sat ākhun chhe ne ek (sat) ochhun chhe evun chhe kāī? badhun
pūraṇ chhe eke-ek. badhā svarūp-astitvamān eke-ek (judāñjudān) līdhā chhe. sādrashya - astitvamān
badhān chhe enī vyākhyā kare (chhe).
(ahīnyā kahe chhe ke;) ” ṭīkāḥ– ā vishvamān, vichitratāne vistāratā (vividhapaṇun –
anekapaṇun darshāvatā), anya dravyothī vyāvr̥utta rahīne vartatā” anya dravyothī, bhinna-bhinna sthitie
rahīne, evā”

Page 143 of 540
PDF/HTML Page 152 of 549
single page version

gāthā – 97 pravachanasār pravachano 143
vartatā ane pratyek dravyanī sīmā bāndhatā evā visheṣhalakṣhaṇabhūt svarūp–astiv vaḍe” bhinna-bhinna
svarūp chhe e sarvanun e to barābar chhe.
“(sarva dravyo) lakṣhit thatān hovā chhatān” darek dravya potānān
svarūp - astitvathī bhinna-bhinna. judā-judā lakṣhit thatān hovā chhatān” sarva dravyonun, vichitratānā
vistārane asta karatun.”
āhā... hā...! gnānanun lakṣhaṇ ātmānun jaḍanun lakṣhaṇ-svarūp-astitva bhale
ho. paṇ e badhānun vichitratānā vistārane asta karatun bhinna-bhinna nahīn paṇ ‘chhe’ bas! badhā ‘chhe’
ane sarva dravyomān pravartīne vartatun ane pratyek dravyanī bandhāyelī sīmāne avagaṇatun” bhinna–bhinna na
gaṇatān ‘sat’ evun je sarvagat sāmānya lakṣhaṇabhūt sādrashya astitva te kharekhar ek ja jāṇavun”

‘chhe’ ī paṇe jāṇavun. bhale lakṣhaṇ bhed chhe sarvanān. paṇ (sādrashyaastitva) mān koī bhed chhe nahīn.
‘pravachanasār’ 97 gāthā chāle chhe. pahelo peregrāph thaī gyo chhe. bījo peregrāph sādrashya
astitva siddha kare chhe. eṭale darek dravya potānān astitvathī, parathī bhinna chhe darek dravya potānān
svarūpanān astitvathī, parathī bhinna chhe. paṇ pratyek ātmāo chhe. paramāṇuo chhe ane bījā badhā
padārtho chhe evī sadrash ‘sat’ nī apekṣhāe, anekapaṇun eṭale bhinna chhe te lakṣhamān letān nathī. ahīnyān
ek ‘sat’ chhe, badhān dravyo ‘chhe’ ‘chhe paṇe’ sadrashadraṣhṭimān mahāsattā keṭalāk kahe chhe ne...! mahāsattā
bhinna chhe (paṇ) em nathī. badhā thaīne evī ek mahāsattā chhe (em koī māne chhe paṇ) em
nathī. āhā... hā...! paṇ chhe... chhe... chhe.... chhe... e sādrashya-astitvapaṇe (chhe). ekapaṇun judun paṇ chhe
(eṭale svarūp-astitva) ane chhe... chhe.... chhe.... chhe... paṇemmān badhun āvī jāy chhe sādrashyapaṇāmmān.
emān ekapaṇun judun chhe. anekapaṇun ghuṇṭāī jāy chhe. āhā... hā...! āvī vāt chhe. vastunī sthiti!
(shrotā) anekapaṇun anekapaṇāpaṇe rahe chhe ghuṇṭāī kevī rīte jāy chhe..? (uttaraḥ) em chhe vastu tarīke
(darekanun) svarūp-astitva bhinna-bhinna chhe. paṇ ek pote chhe evā badhā chhe e (‘sat’) apekṣhāe
sādrashya-astitva kahyun chhe. ‘saṅgrahanay’ nī draṣhṭie (apekṣhāe) badhā ek chhe em kahevāmān āve chhe.
chhe... chhe... chhe... chhe.... chhe... e apekṣhāe (badhā ek ‘sat’ chhe) badhā ek thaī jāy chhe em nathī.
anya (mat) mān to em kahe chhe vedānt ādimān kahe chhe mahāsattā - sarvavyāpakavastu chhe. ek ja chhe.
be (dvaitta) nathī kāī! ahīnyān to vastu chhe (e) potānā svarūpe chhe parasvarūpe nathī. evun anekapaṇun
hovā chhatān, pote chhe ane bījā chhe em “chhe paṇā” mān anekapaṇun lakṣhamān nathī āvatun ‘chhe paṇān’
mān chhe. badhun evun lakṣhamān āvyun. āhā...! āvo mārag chhe.
“(e rīte ‘sat’ evun kathan ane ‘sat’ evun gnān sarva pardāthono parāmarsha karanārun chhe. jo
te em na hoy (arthāt jo te sarvapadārthaparāmarshī na hoy) to koīk padārtha sat (hayātīvāḷo)
hovo joīe. koīk asat (hayātī vināno) hovo joīe. koīk sat tathā asat hovo joīe,
ane koīk avāchya hovo joīe,; parantu te to viruddha ja chhe. ane ā (‘sat’ evun kathan ane
gnān sarvapadārthaparāmarshī hovānī vāt) to siddha thaī shake chhe, vr̥ukṣhanī jem.
(ahīnyān kahe chhe ke;) “jem ghaṇān bahuvidh vr̥ukṣhone” bahuvidh vr̥ukṣho kahyān ne! (eṭale) ghaṇān
prakāranān - (jemake) āmbānā jhāḍ ne, pīpaḷanā jhāḍane (ādi) “potapotānā visheṣhalakṣhaṇabhūt” darek

Page 144 of 540
PDF/HTML Page 153 of 549
single page version

gāthā – 97 pravachanasār pravachano 144
dravyanun pot - potānun khās judān lakṣhaṇabhūt “svarūp–astitvanā avalambanathī ūbhun thatun” potānā
svarūpathī (je) astitva chhe enāthī jaṇātun avalambanathī ūbhun thatun “je anekatva tene” je
anekapaṇun chhe tene,” sāmānyalakṣhaṇabhūt sādrashyadarshak” e chhe chhe, chhe, chhe (evun sādrashya) āmavanamān
āmbānā jhāḍ hoy, bāvaḷanān jhāḍ hoy, pīpaḷānā jhāḍ hoy, (āmalīnān jhāḍ hoy, (āmalīnān
jhāḍ hoy), bījān (jhāḍ hoy) em darek judān judān chhe chhatān paṇ badhān ‘chhe’ e apekṣhāe badhā ek
thāy chhe ek thāy chhe eṭale badhī chīj ek thatī nathī. paṇ chhe. chhe... chhe... chhe.... paṇāmmān ekapaṇun
kahevāy chhe. āhā... hā...! āvun chhe.. ahīnyān evī vāt nathī ke ātmā (nā) dravya-guṇ-paryāy
anek chhe chhatān paṇ draṣhṭi karī chhe ek upar e (vāt) ahīnyān nathī. samajāy chhe kāī?
(kahe chhe ke;) ā ātmā, dravya chhe - guṇ chhe ne paryāy chhe em anek (paṇe) chhe. chhatān
draṣhṭino viṣhay chhe te anek (paṇun) nathī. samyagdarshanano viṣhay, ek trikāḷī dhruv chhe. ī paryāy chhe
e dhruv nun lakṣha kare chhe bhale! paryāy paṇ sābit karī. lakṣhya trikāḷ (dhruvadravya) chhe teno svīkār
karīne draṣhṭi karīne, paryāy tenun lakṣha kare chhe. (tethī) enā paryāyanī siddhi thaī. paryāy ‘chhe’ paṇ
paryāy ‘bhinna’ chhe ane eno viṣhay je trikāḷ (chhe) e ‘bhinna’ chhe. em ahīnyān nathī. ahīnyān
to darek dravyanun svarūp potāthī chhe, dravya-guṇ-paryāyathī chhe. em badhān sarva dravyo (potānān) dravya-
guṇ-paryāyathī ‘chhe’ chhe. chhe. chhe. chhe. evā ekapaṇāmān - svarūp - astitvanun anekapaṇun-lakṣhamān
āvatun nathī, eṭale tirobhūt thaī jāy chhe. āhā... hā...! vāṇiyāne āvī vāt sāmbhaḷavī!
buddhivāḷāne..... nathī! vāṇiyāne hāth āvyo chhe... ne.. jainadharma (ā) dharam, dharam! ahīn to kahe chhe
vr̥ukṣhapaṇun visheṣh chhe e bhinna chhe. paṇ badhān vr̥ukṣhomān, ā vr̥ukṣhapaṇe chhe badhā (e apekṣhāe) ek chhe.
chhatān ā ekamān anekapaṇun ḍhaṅkāī jāy chhe. chhatān ḍhaṅkāyā chhatān - anekapaṇun vr̥ukṣhanun vr̥ukṣhapaṇe judun rahe chhe
āhā... hā...! samajāṇun kāī?
āhā... hā...! ahīnyān to sāvachet - ekāgra andar! ke bhagavān ātmā, anekaguṇonun
ekarūp enā guṇo chhe, guṇī chhe ne paryāy chhe. e traṇ chhe ī anek (paṇe) chhe chhatān, sat... sat...
sat... tarīke te ek chhe. ane ‘ek’ e rīte hovā chhatān, paryāy-vartamānaparyāy chhe e trikāḷ
paramātmasvarūp, pūrṇānandano nāth, akhaṇḍ parameshvar, eno ī (paryāy) svīkār kare chhe. (samayasār)
320 gāthāmān āvyun chhe ne...!
‘dhyātā purūṣh em bhāve chhe ke ‘je sakalanirāvaraṇ–akhaṇḍ–ek
pratyakṣhapratibhāsamay – avinashvar–shuddha pāriṇāmik paramabhāv lakṣhaṇ nijaparamātma dravya te ja hun
chhun’ parantu em bhāvato nathī ke ‘khaṇḍagnānarūp hun chhun.’
tyān ākhun akhaṇḍ ek dravya levun chhe. ahīnyān
ek dravyanun-paryāyanun tiryak levun chhe. ane bījā badhān ‘sat’ chhe temān ekapaṇun letān, temān anekapaṇun
te ḍhaṅkāī jāy chhe. ahīnyān je ekapaṇun chhe (e) svarūpanun ekapaṇun chhe. e je samyagdarshan (chhe) ī
paryāy (chhe) ane temān shraddhā nāmano guṇ paṇ trikāḷ (chhe) ane dravya paṇ trikāḷ (chhe) traṇey
chhe. chhatān paryāy, (samyagdarshananī) khaṇḍ-khaṇḍ gnānane dhyānamān letī nathī. āhā... hā...! (e) paryāy,
akhaṇḍagnāyakabhāv (chhe) ene lakṣhamān lye chhe, tyāre tene vāstavik pūraṇ satyatānun (potānun) ekapaṇun
- samyagdarshanamān ekapaṇun bhāse chhe. āhā... hā...! e (ekapaṇun) judun ane ā (ekapaṇun) judun!!
ā ‘chhe’ darek dravyamān dravya-guṇ-paryāy chhe, te svarūp astitva (chhe). te bījānān

Page 145 of 540
PDF/HTML Page 154 of 549
single page version

gāthā – 97 pravachanasār pravachano 14p
(svarūp) astitva karatān judun chhe. darekanun hovāpaṇun jundun chhe, paṇ ‘chhe’ evā sādrashya - astitvane
laīne ‘ek’ - ‘chhe’ evā ekapaṇānnān lakṣhye anek nām judun-judun svarūp - astitva chhe tyān
(anekapaṇun ekapaṇāmān) ḍhaṅkāī jāy chhe. āvo mārag have! bhāī! sāmbhaḷ‌yun na hoy koī dī’
āvun...! āhā.... hā.... hā...!
ahīnyān e kahe chhe ke; “sādrashyadarshak vr̥ukṣhapaṇā vaḍe ūbhun thatun ekatva tirohit kare chhe.” chhe..
chhe... chhe... chhe... - jaḍ chhe - chaitanya chhe. āhā... hā...! bhavī jīv chhe, abhavī jīv chhe, paryāy chhe,
guṇ chhe, dravya chhe, paṇ chhe... chhe. chhe.... mān badhāmān -sadrashapaṇun -ek paṇun je bhinna-bhinna (dravyomān) chhe
e ḍhaṅkāī jāy chhe. chha? “ekatva tirohit kare chhe” chhe chhe evun je ekatva, e bhinna-svarūpanun
astitva chhe tene te ḍhāṅkī dye chhe. āhā... hā... ā te vītarāg - kevaḷīnun satya shun chhe enī
vāstavik sthitinī sattā dharāve chhe. bījān - anyamatio. bījī rīte kahetā hoy to, tevun svarūp
nathī. samajāy chhe kāī?
(ahīnyān kahe chhe ke;) tem (eṭale) vr̥ukṣhanī jem. - jem ghaṇān vr̥ukṣho vanamān hoy - “tem
ghaṇān bahuvidhadravyone pot potānā visheṣh lakṣhaṇabhūt svarūp – astitvanā avalambanathī ūbhun thatun
je anekatva tene”
, jem dravya chhe anek (e sarva) potānā svarūp astitvane laīne (bhinna-
bhinna) anek chhe e anekatva”
tene sāmānyalakṣhaṇabhūt sādrashyadarshak” samānapaṇun chhe. chhe, chhe, chhe,
sādrashya (eṭale) samānapaṇun, (sarakhāmaṇun) e sādrashyadarshak ‘sat’ paṇā vaḍe – ‘sat’ evā bhāv
vaḍe – hovāpaṇā vaḍe” badhun chhe chhe - paṇān vaḍe “ūbhun thatun ekatva” (eṭale) chhe badhun. (svarūp-
astitva) chhe e anekatvapaṇān vaḍe ekatva (ūbhun thāy chhe) eṭale anekapaṇun tirohit kare chhe.
(arthāt) bhinna-bhinna chhe tene te ḍhāṅkī dye chhe. āhā.. hā...! āvun chhe! bhāṣhā to sādī chhe paṇ have
(samajavun to ene chhe.) vastu to!! paramātmā jineshvaradev je rīte vastunun svarūp (dekhe chhe te kahe chhe)
‘chhe’ (svarūp astitva) bhinnapaṇun - anekapaṇun chhe paṇ sādrashyapaṇān vaḍe badhun ek chhe. ekamān anekapaṇun
ḍhaṅkāī jāy chhe chhatān ‘ek’ mān anekapaṇun - bhinnapaṇun (rahetun) nathī, em nahīn, āhā... hā... hā!
(kahe chhe ke;) “vaḷī jem te vr̥ukṣhonī bābatamān, sāmānyalakṣhaṇabhūt sādrashyadarshak”
sāmānyalakṣhaṇ (eṭale) chhe, chhe, chhe evā (sādrashyadarshak) “vr̥ukṣhapaṇānthī ūbhā thatān ekatva tirohit
thavun hovā chhatān” e ek-ek vr̥ukṣhanun svarūp jaṇāve chhe. chhe, chhe, chhe em (svarūp-astitva anekapaṇun
ekapaṇāmmān ḍhaṅkāī jatun hovā chhatān”
(potapotānā) visheṣh–lakṣhaṇabhūt svarūp–astitvanā
avalambanathī ūbhun thatun anekatva spaṣhṭapaṇe prakāshamān rahe chhe (ābād rahe chhe, naṣhṭa thatun nathī”
āhā... hā.. shun kīdhun?
(shrotā;) ekapaṇun to kahyun paṇ ekapaṇun thāy nahīn...! (uttaraḥ) ekapaṇun chhe,
chhe, chhe, chhe, chhe e kāī.... (ekarūp kīdhun) chhatān temān anekapaṇun je - bhinna (svarūp- astitva chhe)
e spaṣhṭapaṇe prakāshe chhe, e ḍhaṅkāī gayun māṭe bhinna- bhinna nathī, em nathī. āhā... hā...! e vr̥ukṣhanun
draṣhṭānt kahyun (have siddhānt kahe chhe sarva dravyomān)
(ahīnyān kahe chhe ke;) “tem sarvadravyonī bābatamān paṇ, sāmānyalakṣhaṇabhūt sādrashyadarshak ‘sat’
paṇāthī” chhe chhe chhe chhe chhe ī sāmānyalakṣhaṇ chhe. (e satpaṇāthī)” ūbhā thatān ekatva vaḍe tirohit thatun
hovā chhatān (potapotānān) visheṣhalakṣhaṇabhūt svarūp– astitvanā avalambanathī”
darek ātmā ane

Page 146 of 540
PDF/HTML Page 155 of 549
single page version

gāthā – 97 pravachanasār pravachano 146
darek paramāṇu potānā svarūp astitvanā avalambanathī “ūbhu thatun anekatva spaṣhṭapaṇe prakāshamān
rahe chhe”
ek-ek sat sat sat sat ek kīdhun māṭe e judāpaṇun nāsh thaī jāy chhe em nathī.
āhā.... hā...! vītarāgano mārag āvo chhe bhāī...! bhāī ek ja kahe chhe ‘sarvavyāpak’ tyāre to
e badhā anek chhe. ekānt anek chhe, paṇ anek bhinna-bhinna jāt chhe enun nām gnān chhe. chha e
dravyo tyān kāī jāṇatān nathī. ek chetan chhe ane pāñch achetan chhe. e ‘chhe’ paṇe badhā ‘sat’ mān
jāy chhe tem chhatān ‘sat’ mān ekapaṇe rahyān chhatān anekapaṇun judun dravya chhe tyān teno nāsh thato nathī.
āhā... hā... hā! ām vastunī sthiti je rīte chhe te rīte siddha kare chhe. āhā... hā... “ghaṇān
(arthāt saṅkhyāthī anek) ane bahuvidh (athāt āmravr̥ukṣha ashok vr̥ukṣha ityādi anek prakāranān)
vr̥ukṣhonun potapotānun svarūp– astitva bhinna–bhinna hovāthī svarūp – astitvanī apekṣhāe temanāmān
anekapaṇuñchhe.”
ghaṇān prakāranān vr̥ukṣhonun potānun svarūp - astitva bhinnabhinna hovāthī svarūp -
astitvanī apekṣhāe temanāmān anekapaṇun chhe. jhāḍadīṭh anekapaṇun judun - judun chhe “parantu vr̥ukṣhapaṇun ke je
sarva vr̥ukṣhonun sāmānya lakṣhaṇ chhe.” (eṭale) vr̥ukṣhapaṇun bas. ā ye vr̥ukṣha, ā ye vr̥ukṣha, ā ye vr̥ukṣha em
bas vr̥ukṣhapaṇun, e apekṣhāe (sāmānya lakṣhaṇ)
“ane je sarva vr̥ukṣhomān sādrashya – samānapaṇun batāve chhe
tenī apekṣhāe sarva vr̥ukṣhomān ekapaṇun chhe.” āhā... hā...!
(ahīnyān kahe chhe ke;) “ā ekapaṇāne mukhya karīe tyāre anekapaṇun gauṇ thāy chhe.” chhe chhe
chhe chhe chhe em mukhya karīe tyāre anekapaṇun gauṇ thāy chhe. bhinna bhinna chīj tyāre gauṇ thāy chhe.
āhā!! vāṇiyāne navarāsh kyāre ā samajavānī! ā ‘pravachanasār’ chhe. bhagavānanī divyadhvani chhe
enun ā mākhaṇ chhe. (shrotā) samajī shake to vāṇiyā ja samajī shake chhe. (uttaraḥ) hen! samaje tedī’
ne bichārāne ā lyo ne! āhā... hā! (shrotā;) bījā ne maḷe tem nathī..! (uttar;) bījāmān chhe
ja kyān (ā tattva). “tevī rīte ghaṇān (arthāt anant) ane bahuvidh (arthāt chha prakāranān) ”
joyun? chha prakāranān (kahyān) ghaṇān (eṭale) anant ane chha prakāranān
“dravyonun potapotānun svarūp –
astitva bhinna bhinna hovāthī svarūp–astitvanī apekṣhāe temanāmān anekapaṇun chhe” darek dravya
judāñjudān chhe. “parantu satpaṇun hovāthī (hovāpaṇun’ chhe’ evo bhāv).” hovāpaṇānno bhāv, ā ye
hovāpaṇun, ā ye hovāpaṇun, -e chhe, e chhe, e chhe. (evo bhāv)”
ke je sarvadravyonun sāmānyalakṣhaṇ
chhe ane je sarva dravyomān sādrashya batāve chhe tenī apekṣhāe sarva dravyomān ekapaṇun chhe.” sarva dravyo kahyā
ne..! chha e dravya, chha! e svarūp-astitva (paṇe) ek ek bhinna chhe e chhe chhe chhe chhe chhe (evā)
sādrashya-astitvamān chha e dravyo samāī jāy chhe. “ā ekapaṇān ne mukhya karīe tyāre anekapaṇun
gauṇ thāy chhe.”
chhe chhe chhe chhe chhe em badhānun ekapaṇun karīe (tyāre) bhinna-bhinna chīj je chhe te
gauṇ thaī jāy chhe. abhāv thato nathī. āhā... hā..!
jem paryāy ne abhūtārtha kīdhī ne...! (‘samayasār’) 11mī gāthā. (ववहारोऽभूदत्थो
भूदत्थो देसिदो दु सुद्धणओ] e paryāyane gauṇ karīne aūbhatārtha kīdhī chhe. paryāy nathī em nahīn.
darek dravyanī paryāy pragaṭ, traṇe kāḷe dravyanī paryāy pragaṭ, pragaṭ pragaṭ chhe. vartamān! samajāṇun kāī?
āhā... hā...! paryāy abhūtārtha kīdhī eṭale ke nathī e gauṇ karīne nathī kahyun chhe. abhāv karīne
nathī em nathī kahyun. āhā... hā...!

Page 147 of 540
PDF/HTML Page 156 of 549
single page version

gāthā – 97 pravachanasār pravachano 147
11mī gāthāmān abhūtārtha kīdhī. paryāy ne jūṭhī kīdhī e paryāy chhe. darek dravyanī pragaṭaparyāy chhe. ane
e jem dravya chhe tem paryāy paṇ chhe. (shrotāḥ) paryāy na hoy to jāṇe koṇ? (uttaraḥ) paryāy pote
ja jāṇanār chhe. kārya to paryāyamān thāy chhe. dravyamān thātun hashe? (jāṇavānun kārya?) anitya nityano
nirṇay kare chhe. nitya, nityano nirṇay karatun nathī paṇ tyān (11mī gāthāmān) nathī em kīdhun gauṇ
karīne kīdhun chhe. paryāyano abhāv karīne em nahīn. badhun chhe chhe chhe chhe chhe ekapaṇun kahyun temān anekapaṇun
gauṇ rahe chhe temān badhāno abhāv thaī jāy chhe em nathī āhā... hā... hā.! āvun chhe! ā ekapaṇu
mukhya kahyun tyāre anekapaṇun gauṇ thāy chhe. “vaḷī ā pramāṇe jayāre sāmānya satpaṇānne mukhyapaṇe
lakṣhamān letān”
chhe... chhe... chhe... chhe... chhe... chhe... chhe... badhān dravyo chhee em lakṣhamān letān “sarva dravyonān
ekatvanī mukhyatā thavāthī anekatva gauṇ thaī jāy chhe.”
jem vr̥ukṣhamān anekapaṇun gauṇ thaī jāy chhe
em dravyomān paṇ anekapaṇun gauṇ thaī jāy chhe. vr̥ukṣhano dākhalo āpyo chhe.”
tyāre paṇ te (samasta
dravyonun svarūp–astitva sambandhī) anekatva spaṣhṭapaṇe prakāshamān ja rahe chhe” badhā chhe chhe chhe em
sādrashya (astitva) lakṣhaṇ batāvyun chhatān temān ek-ekanun (svarūp-astitva) paṇānnun astitva
spaṣhṭapaṇe prakāshamān rahe chhe, tenun bhinnapaṇun (eṭale) teno paryāy spaṣhṭa prakāshamān rahe chhe
āhā.hā..hā..! have āvun sāmbhaḷ‌yun ya na hoy! ‘chhe’ e dravya ek kahevāy, paṇ ek - ek dravyanun
bhinna svarūp chhe enun prakāshamānapaṇun jatun (rahetun) nathī. chhe chhe chhe evun sadrash-astitva batāvyun temān
je (svarūp-astitvathī) darek dravyo bhinna chhe tenī jāt bhinna chhe teno nāsh thato nathī. e to
gauṇapaṇe rahe chhe. bhāṣhā ākarī chhe ājanī “anekatvaspaṣhṭapaṇe prakāshamān ja rahe chhe”
“ā pramāṇe sādrashya–astitvanun nirūpaṇ thayun” (gāthā) 97 mān. chhe chhe chhe e apekṣhāe
sadrashapaṇānun nirūpaṇ thayun. āhā... hā! āchāryoe āṭalī ṭīkā karī.. ne! ek ek vākyanī ṭīkā
karī te shun chhe! atīndriy ānand - svarūp bhagavān chhe. enā anubhavamān-bahār chhe paṇ e vakhate
vikalpa āvyo chhe, du;kharūp e vāt upar lakṣha nathī. lakṣha to dravya upar chhe. chhatān ā jātano e
samayano je vikalpa chhe, e samayanī paryāy chhe e badhī jāṇavāmān āvī ke chhe badhun samajāy chhe
kāī?
have 98 gāthā (‘pravachanasār’)
“have dravyothī dravyāntaranī utpatti hovānun” ek dravyathī bījā dravyanī utpatti thāy” ane “dravyathī
sattānun arthāntarapaṇun” ane te te dravyanī sattā tenāthī judī chhe (eṭale (arthāntarapaṇun) “hovānun khaṇḍan
kare chhe”
shun kīdhun? be vāt karī; ke ek dravyathī bījā dravyanī utpatti enun khaṇḍan kare chhe ane dravyathī
sattā bhinna chhe emanun paṇ khaṇḍan kare chhe. dravya chhe tenī sattā tenā bheḷī chhe. sattā bhinna chhe ne dravya
bhinna em chhe nahīn āhā... hā...!
ā badhā - bāīo (ne) navarāsh na maḷe! ghare rāndhe - rāndhe emānthī navarā thāy ne
sāmbhaḷavā jāy to (tyān sāmbhaḷavā maḷe ke) sāmāyik karo, ane poṣhā karo (dharma thashe) tattva shun
chhe...? āhā....! tattvanā astitvanī maryādā shun chhe? (kāī bhān nahīn) āhā.... hā... ek samayanī
paryāyanī maryādā ek samay pūratī (chhe) guṇanī maryādā trikāḷ (chhe) ane dravyanī maryādā (paṇ)
trikāḷ (chhe) chhatān chhe chhe chhe chhe chhe nī

Page 148 of 540
PDF/HTML Page 157 of 549
single page version

gāthā – 98 pravachanasār pravachano 148
apekṣhāe ‘chhe’ mān badhān āvī jāy chhe badhān chhe emān badhun āvī jāy chhe paṇ e ‘chhe’ evun
ekapaṇun āpatā chhatān tenā dravyanun bhinnapaṇun - anekapaṇun chhe. e kāī nāsh thatun nathī. e (svarūp-
astitva) anekapaṇun prakāshamān rahe chhe āhā... hā... hā...! have ahīn dravyanī sattā dravya judī chhe
enun (e matanun) khaṇḍan kare chhe shun kīdhun?”
koī dravyathī anya dravyanī utpatti thatī nathī.”
(arthāt) ek dravyathī bījā dravyanī utpatti thatī nathī. dravyathī utpatti thāy paṇ paryāyanī thāy.
vaḷī utpatti thāy dravyathī paṇ paryāyanī thāy (ek) dravyathī bījā dravyanī utpatti thāy em nathī.
āhā... hā... hā!” ane dravyathī astitva koī judo padārtha nathī.” vastuthī enī sattā je chhe e
vastuthī judī nathī. āhā...! samajāṇun kāī?”
em nakkī kare chhe;–
दव्वं सहावसिद्धं सदिति जिणा तच्चदो समक्रवादा ।
सिद्धं तथ आगमदो णेच्छदि जो सो हि परसमओ ।। ९८।।
dravyo svabhāve siddha ne ‘sat’ – tattvat; – shrījino kahe;
e siddha chhe āgam thakī, māne na te parasamay chhe. 98.
e dravyo sat ja chhe e māne nahi te mithyādraṣhṭi chhe. ek dravyathī bījā dravyanī utpatti māne
e paṇ mithyādraṣhṭi chhe. ane ek dravyanī sattā (e dravyathī) bhinna chhe em māne e paṇ mithyādraṣhṭi
chhe samajāy chhe. kāī.?
(shrotāḥ) (īshvare badhāne pedā karyā em kahe chhe ne...! (uttar;) koṇ kare?
kaheshe. hā, dravya pote paryāyanī utpatti kare, potānī paryāyanī utpatti kare paṇ e dravya bījā dravyanī
paryāyanī kāī utpatti kare em nahi. ek dravya bījā dravyanī utpatti to kare nahīn paṇ bījā dravyanī
paryāyanī ya utpatti kare nahīn āhā... hā... hā! āvun chhe.
(ahīnyān kahe chhe ke;) ṭīkāḥ- “kharekhar dravyo” dravyo eṭale vastuthī “dravyāntaronī” anerā
dravyonī “utpatti thatī nathī. shun kahyun? kharekhar je vastu chhe tenāthī anerī vastunī utpatti thatī nathī
āhā... hā... īshvar kartā to nathī paṇ ā dravya bījā dravyanun kartā nathī. āhā... hā..! ‘ekatāpaṇun
to tyān sudhī siddha karyu chhe e dravya paryāyanun ekatā tyān sudhī ‘ekatāpaṇun’ siddha karyu chhe paranī
paryāyanun kartā nahīn paṇ dravya pote, potānī paryāyanun kartā nahīn paryāy paryāyathī thāy ane paryāy
paryāyanī kartā chhe em chhe. āhā... hā... āvun svarūp chhe. bhagavān ātmā paramātmasvarūpe
birājamān chhe. jin-svarūp, paramātmasvarūp! akhaṇḍ anant shaktionī akhaṇḍatānun pratīk chhe, paṇ
te pratīkamān enā guṇo e dravyathī judān chhe (jem) sattā judī chhe e dravyanī em nathī enī
(dravyanī) paryāy dravyathī judī chhe emey ahīnyān nathī kahevun ahīnyān nathī kahevun. ahīnyān phakat parathī
bhinna pāḍavun chhe...ne! bīje ṭhekāṇe (dravyathī paryāy judī kahī chhe) ‘jyān jyān je je yogya tahān
samajavun teh bīje ṭhekāṇe - gāthā 320 (‘samayasār’) mān

Page 149 of 540
PDF/HTML Page 158 of 549
single page version

gāthā – 98 pravachanasār pravachano 149
mokṣhanī paryāy ne ane nirjarānī paryāyane paṇ dravya karatun nathī (em kahevun chhe) āhā.. hā...
(shrotā) e be (dravya - paryāy) vachchenī bhinnattā...! (uttaraḥ) e be vachchenī vāt chhe ahīnyā to
bījā dravyothī bhinnatānī (vāt) chhe. āhā...! ā (ātma) tattva sharīrane - tattvane ūpajāve ke
sharīranī paryāyane upajāve em nathī. āhā... hā bahu..! jhīṇun bahu..!!
(kahe chhe keḥ) “kharekhar dravyothī dravyāntaronī” . eṭale ke anerā dravyonī “utpatti thatī
nathī.” (kahe chhe) bāpathī dīkaro thato nathī.’ (shrotāḥ) bāp vinā thaī jāy..?! (uttaraḥ)
bāpathī dīkaro thyo, āne bāpathī dīkaro thyo..?
(shrotāḥ) e to avasthā badalī...! (uttaraḥ)
āhā.... hā...! āṇe āṭalā paisā pedā karyā ne.... āṇe āṭalā makān banāvyā ne... em ek
dravya bījā dravyanun nathī karatā...?
(shrotāḥ) ek patrikāmān āvyun chhe ke gurudeve āṭalā mandir
bandhāvyā ne... āṭalā pustak banāvyā.... ne (uttaraḥ) e lakhe, lakhe. e karyun ne te karyun paṇ koṇ
kare...? e badhun. ahīn to jaṅgal hatun. tame āvyā tethī (ā badhu) tamārāthī thayun chhe. (paṇ) em
nathī. (shrotāḥ) bhaktimān to āpe gavarāvyun hatun ke ām thāy..? (uttaraḥ) e to nimittanī vātun
chhe. ek dravya bījā dravyane kheñchī lāve bīje kṣhetrethī, emey nathī. āhā... hā... hā! ek dravya bījā
dravyane navun banāve emey nathī ane te dravyanī paryāy banāve emey nathī. tem e dravya bījān dravyo,
bījā kṣhetre hoy tyānthī kheñchīne (tene) ām lāve, em paṇ nathī. āhā... hā... hā!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “kāraṇ ke sarva dravyo svabhāvasiddha chhe.” potānā sva,... bhāv.. sva,
bhāv...! darek padārthane potāno svabhāv (chhe). paramāṇu, ātmā, kālāṇu, (ādi) potānā
svabhāvathī te siddha chhe. kāī parane laīne siddha nathī. āhā...! “āhā...!
“(temanun)
svabhāvasiddhapaṇun to”, “temanā anādinidhanapaṇāne līdhe chhe.” āhā.. hā..! darek dravyanun
svabhāvanun siddhapaṇun anādi- anantane laīne chhe. dīkarāmān bāpano aṇasār āve chhe. to bāpathī e
dīkaro thyo.... emano? ane aṇasār āve enā jevo!
(shrotāḥ) dīkaro ane bāp to āvyā kyāthī,
āp to em ja kaho chho! (uttaraḥ) koī koīnā dravyathī koī koīnī dravyaparyāy utpanna thāy, em
nathī. e to samajāvavun hoy tyāre, vyavahārathī samajāvāy (ke) pitājīno aṇasār dīkarāmān
āve..! āhā...! vītarāgabhagavān, trilokanāth paramātmā, eno aṇasār munipaṇāmān āve. em
āvyun chhe ne...! ahīnyān vāt e siddha karavī chhe. āhā... hā.! pitājīno aṇasār je sharīr ādi,
ākāramān amuk, e putramān te dekhāy (chhatān) chhe svatantra, paṇ dekhāy (putranā aṇasāramān) em
trilokanāth, vītarāg prabhu..! sarvagna parameshvar..!
vītarāganī divyaparyāyamān, e guṇapaṇāmān e vītarāg satyasādhu (munirājane) aṇasār
dekhāy vītarāgatāno emane chhe. enāthī (munirājathī) ānī sharīranī paryāy sharīrathī. paṇ
ājīvan vītarāgano bhāv. paramātmā sarvagna trilokanāth eno aṇasār muninī dashāmān dekhāy chhe.
āhā... hā... hā...! shānt.... shānt... shānt... shānt...! vītarāg, vītarāg, vītarāg... vītarāg!!
rāganī jyān preraṇān ne vikalpane jyān sthān nathī. evā munipaṇānun - vītarāgī svabhāvano namūno
(tyān) dekhāy chhe. ā muni! jenī

Page 150 of 540
PDF/HTML Page 159 of 549
single page version

gāthā – 98 pravachanasār pravachano 1pa0
shraddhā vītarāgī, jenun gnān vītarāgī, jenun chāritra vītarāgī āhā... hā...! e badho paramātmā
vītarāg trilokanāth dharmapitānī aṇasār anusār thayun chhe. thayun chhe potāthī, evo tyāg dekhāy,
ām ṭharī gyā-ām shānt! shānt! ekalo pañchamabhāv āhā... hā.. hā... hā...! jem paramātmāne
ekalo pamātmasvabhāvabhāv pragaṭayo chhe. pariṇamanamān evo ja munirājane pañchamabhāv, kṣhāyikabhāv
paryāyamān āve chhe. pañchamabhāvamānthī paryāyamān kṣhāyikabhāv (āve chhe). e paṇ pāriṇāmikabhāvanun e
pariṇaman-vītarāgī pariṇaman (chhe). e vītarāg svarūp chhe, bhagavān ātmā! to enī paryāyamān
vītarāgatāno aṇasār āve chhe. rāgane pañchamahāvratano rāg e eno (ātmāno) aṇasār nahīn.
āhā... hā... hā...! eno ansh chothāmān paṇ āve, vītarāgī draṣhṭi chhe ne... āhā.... hā...! munipaṇun
e to... khās bhagavānanā jāṇe putra hoy ne...! vāras hoy ne jāṇe... vītarāganā (vītarāgatānā
vārasadār!) (shrotāḥ) gautamane, bhagavānanā putra kahevāmān āve chhe..! (uttaraḥ) em kahevāy ne..!
‘sarvagnaputra’ kīdhā chhe. gautam ‘sarvagnaputra’ chhe. e ā apekṣhāe. āhā... hā..! antaramān chār gnān
pragaṭayān! vītarāgī dashā! sharīramān vītarāgī bimba ḍhaḷī gyun...!! āhā...! ‘upashamaras varasyā re,
prabhu tārā nayanamān....! ‘jenī āṅkhyamān, sharīramān upashamaras! bhagavānane jem samaras chhe (em)
evo munine chhe! bāpu, e koī alaukik vātun chhe. hajī to pañchamabhāv, trilokanāthamahāsattā (nī
vāt bese nahīn). badhun thaīne mahāsattā (em) nahīn, paṇ pote mahāsattā! eṭale mahāhovāpaṇe padārtha
(astipaṇe chhe). eno paṇ jene sparsha nathī, eno ādar nathī eno āshray nathī, tyān to
vītarāg- bhāvanī sharūāt paṇ nathī. āhā... hā... hā...! shun kahe chhe...? e vītarāg bhāv
bhagavānano chhe, ethī bījā muniomān vītarāg bhāv āve emānthī em nathī. āhā... hā...!
(ahīnyān kahe chhe keḥ) ‘sarva dravyo svabhāvasiddha chhe. (temanun) svabhāvasiddhapaṇun to temanā
anādinidhanapaṇāne līdhe chhe.” ī to anādi-anant jinasvarūp chhe. (ātmā) ane paramāṇu paṇ
anādianant svabhāvasiddha chhe. kālāṇu paṇ anādi anant svabhāvasiddha chhe. chha e dravyo jāti tarīke
chhe. chhe paṇ chhe anant saṅkhyā tarīke. e anant anādi- anant pote chhe.
“kāraṇ ke anādinidhan
sādhanāntaranī apekṣhā rākhatun nathī.” shun kahe chhe...? je jīv anādianant chhe ādi ne ant rahit chhe.
te anādi anant hovāthī tenī siddhi māṭe anya sādhananī jarūr nathī. benanā shabdamān to āvyun chhe
ne...! (bahenashrīnān vachanāmr̥ut’ bol. 2pa1. ‘dravya tene kahevāy ke jenā kārya māṭe bījān sādhanonī
rāh jovī na paḍe.’) dravya ene kahevāy ke enā kārya māṭe anerā dravyanī rāh jovī paḍatī nathī.
āhā... hā... hā..! e anerā dravyane laīne evun pragaṭe chhe em nathī. enun hovāpaṇun to anādi -
anant chhe. ane anādi- anantane āshraye je dashā pragaṭī te ‘sat’ potānun chhe. e parane laīne
utpanna thāy chhe, em nathī. kāraṇ ke vastu je dravya ne guṇ anādi anant chhe, tem paryāy (paṇ)
anādi anant chhe, bhale ek samayanī sthiti bhale ho. e anādi anant paryāy chhe chhe chhe chhe chhe.
enī kāī uttpatinun kāraṇ (bījun koī dravya chhe nahīn). vastu jem anādi anant, guṇ anādi
anant, paryāy paṇ kramasaramān anādi anant āhā...hā! evā anādi anant dravya-guṇ-paryāyane,
paranī apekṣhā hotī nathī. āhā...hā! tattvane samajyā vinā em ne em uparaṭapakethī ekānt,
ekānt chhe em kahī nākhavun! āhā...! moṭī javābadārī chhe prabhu! ā badhun vahyun jashe!

Page 151 of 540
PDF/HTML Page 160 of 549
single page version

gāthā – 98 pravachanasār pravachano 1pa1
koī nahīn rahe. āhā... hā...! ekalo chhoḍīne chālyo jāy chhe. ekalo chhe ī ekalo raheshe...! āhā...
hā...! kharekhar to shubhāshubh bhāv je karyā hashe enā paramāṇun bandhāṇā hashe, e paramāṇu paṇ potānā
kāraṇe ātmā sāthe āvashe, ātmānā kāraṇe nahīn. āhā... hā.. hā... hā.! shun kahyun ī! shumbh-ashubh
bhāv thayā, enā paramāṇu bandhāṇā, paramāṇu paramāṇuthī bandhāy chhe. e paramāṇu (ātmā sāthe jāy
chhe) āve chhe ne..! (padmanandī (pañchavinshatī)’ mān āve chhe. e karma potāthī jāy chhe. (ātmānī
sāthe) sāthe āve chhe, te ātmāthī nahīn. ātmāne laīne karma hāre āve chhe ke em nahīn. dravya bhinna
chhe ne...! bījā dravyane laīne bījun dravya nyān kheñchāīne āve, em nathī, āhā... hā.. hā...!
bhāī...! thoḍā shabdomān ghaṇun gūḍh bharyun chhe, ghaṇun bharyu chhe...!!
(kahe chhe keḥ) “temanā anādinidhanapaṇāne līdhe chhe; kāraṇ ke anādinidhan sādhanāntaranī
apekṣhā rākhatun nathī.” je anādi - anant chhe. nidhan eṭale anant (eṭale) ādi ne ant vinānun
chhe. sādhanāntar (eṭale) bījā sādhananī apekṣhā rākhatun nathī. bhagavān ātmā, pūraṇ guṇanun dhām,
enā kāryamān -samyagdarshan, gnān, chāritra- kāryamān koī sādhanāntaranī ene jarūr nathī. jem dravya -
guṇane sādhanāntaranī jarūr nathī, tem āvī paryāyane paṇ anerā-sādhanāntaranī jarūr nathī. āhā...
hā! “guṇaparyāyātmak evā potānā svabhāvane.” (eṭale ke) dravya - vastu enī shaktio ane
avasthā sahit evā potānā svabhāvane ja -svabhāv kīdho! joyun? guṇ ane paryāyane (potāno)
svabhāv kīdho. āmān to vikārīparyāyane paṇ svabhāv kīdho. samajāṇun kāī āmān...? ātmāmān guṇ
trikāḷ ne paryāy vartamān (chhe) e paryāy vikr̥ut ho ke avikr̥ut ho, e pote eno svabhāv chhe.
āhā... hā...hā! koī kahe chhe ne...! vikār nishchayathī thāy to eno svabhāv thaī jāy! paṇ prabhu
sāmbhaḷane...! e paryāy paṇ eno svabhāv chhe. āhā... hā...! āvun besavun kaṭhaṇ...! chhe? (pāṭhamān)
“guṇaparyāyātmak evā potānā svabhāvane ja - ke je mūḷasādhan chhe tene.” joyun..? āhā...!
olāmān (gāthā. 96 ṭīkāmān) ī ja chhe. guṇ paryāyane utpād-vyay ne dhruv mūḷasādhan chhe. dravyane
siddha karavāne. āhā... hā... em ahīnyān kahe chhe keḥ potāno je svabhāv chhe guṇ paryāy svarūp
“ke
je mūḷasādhan chhe tene –dhāraṇ karīne svayamev siddha thayelun varte chhe.” āhā...! āvo upadesh! have
āmān karavun shun paṇ? em kahe chhe ne! karavun shun...? paṇ karī shakato nathī. tārī paryāy paṇ tārāthī
thāy chhe (to) kharekhar to nishchayathī to eno ya kartā nathī. paryāy thāy chhe te anerāthī thatī nathī
māṭe (ja) tārāthī thāy chhe em kahevāmān āve chhe. āhā... hā... hā...! āvī vāt chhe. ohoho..!
shun vītarāg mārag...! are paramātmā shraddhavā bāpu..’! traṇalokanā nāth! tīrthaṅkar prabhu! enā guṇo
ane enī paryāy hoy anantī evun ek dravya chhe jagatamān, evā anantā siddho chhe evā lākho
kevaḷīo chhe. bāpu, enī shraddhā (āvavī apūrva chhe) em ne em mānavun e judī vāt chhe.
āhā...hā..! ā anantā siddho to tārā dravya-guṇ-paryāyathī guṇaparyāyathī kevaḷ birāje chhe. e enun
astitva chhe. enī paryāyane bījā sādhanāntaranī jarūr nathī. āhā... hā... hā...!
(kahe chhe) evā bhagavān sarvagna birāje chhe, kevaḷī birāje chhe, siddha birāje chhe, evo tāro

Page 152 of 540
PDF/HTML Page 161 of 549
single page version

gāthā – 98 pravachanasār pravachano 1pa2
ātmā (chhe) prabhu! tārī nirmaḷ paryāyanī prāpti māṭe sādhanāntaranī jarūr nathī. anerā sādhananī
jarūr nathī. āhā... hā...! nirmaḷaparyāyanun sādhan te tenun dravya chhe. potānun dravya chhe. e to āvī gayun
ne..! (gāthā. 96 ṭīkāmān) kartā-karaṇ (adhikaraṇ). e āvī gyun ne...! guṇ, paryāyanun kartā-karaṇ
- adhikaraṇ dravyane dravyanun kartā-karaṇ-adhikaraṇ guṇ paryāy (chhe) āhā... hā...! thoḍī vāte paṇ
(pūrṇa svarūp vastu - sthiti) gajab kām karyun chhe ne...! āvun kyāre maḷe! bhāī! āhā... hā...!
ek ātmā, anantaguṇono dhaṇī, are jagatamān anant ātmāo paṇ ek ātmā paṇ anant-
anant-anant guṇono piṇḍ chhe, paryāyanī najar na kar....! kem ke ten jayāre paryāyanī draṣhṭi chhoḍīne
dravya-draṣhṭi karī chhe tyāre tun paryāyane na joīne dravya joyun ke dravya āvun chhe. e bhagavānasvarūp chhe ī.
e anantā je jīv chhe e paramātmasvarūp chhe. enā astitvamān ī ā rīte chhe. enun āgavun
astitva bījā astitvanī apekṣhā rākhatun nathī. āhā... hā..! shun kahyun chhe..! ghaṇun samāḍayun chhe, āmān
to ghaṇun samāḍayun chhe!!! āhā... hā.. prabhunā virah bhūlāvyā chhe. āhā...! evī spaṣhṭatā karī nākhī
chhe...!! shun kīdhun? “guṇ paryāyātmak evā potānā svabhāvane ja ke je mūḷasādhan chhe teene –dhāraṇ
karīne darek dravya svayamev siddha thayelun varte chhe.” svayam ev, svayam ja –potānī hayātī paṇe –
siddhapaṇe varte chhe.
āhā... hā...!
(ahīnyā kahe chhe keḥ) “je dravyothī utpanna thāy chhe te to dravyāntar nathī,” joyun, āvyun pāchhun,
dravyathī je utpanna thāy chhe, e anerun dravya ne anero guṇ ne anerī paryāy nathī. “kādāchitkapaṇāne
līdhe paryāy chhe.” juo, āvyun e. dravyathī utpanna thāy chhe je - pratyek dravyathī paryāy utpanna thāy
chhe. āhā... hā...! bījānī paryāyane dravya - guṇ to nahīn paṇ te dravya potānī paryāyane utpanna kare
chhe. utpanna kare chhe dravya tamāre dravyāntar siddha karavun hoy to, e dravya (potānī) paryāyane utpanna kare
chhe. āhā.. hā...! āj! āj pyālā phāṭe andar!! bhinna bhinna (sattā) vījaḷīno ḍuṅgaramān ghā paḍe
ne (trāṭake ne) ḍuṅgaramān be bhāg paḍī jāy, em ā (be) bhāg paḍī jāy chhe. āhā... hā! prabhu
tun utpanna kar to tārī paryāyane hon! ane te paryāyanī utpatti karatān - dravya upar draṣhṭi hoy chhe. tethī
tenī paryāyanī utpatti, mūlak thāy chhe. (dravyanun mūlyāṅkan karatī) dravyanī siddhi -dravya chhe tyān jaīne
em mān. dravya chhe enāthī paryāy thāy chhe. e dravya dhruv chhe, dhruvanī sattā tyān chhe. samajāṇun
āmān...? āhā... hā! shun kahyun ī...? shun kahyun....? ‘dravya chhe’ em jyān beṭhun jene, e dravyathī utpanna
thāy te dravyāntar nathī. anerā dravyathī utpatti ane anerun dravya (ā) nathī.
“kārdāchitkapaṇāne
līdhe” kadāchit = koī vār hoy evun; anitya. paryāy to kadāchit thāy ne...! ek pachhī ek,
ek paryāy ek paryāy ek, te te samaye thāy... āhā... hā... hā...! ek paryāy sadāy rahe em
nahīn. e kadāchit thāy (eṭale) ek pachhī ek thāy-anantī paryāyo pachhī - pachhī (te te samaye
thāy). ā nathī sāmbhaḷatā shun māṇḍī chhe āvī! āhā....! āvo to kevo jain dharam...!! bāpu,
māragaḍā judā bhāī...! prabhu badhānī sattāno svīkār karī le. tārā dravyano svīkār thāy, te
dravyamānthī paryāy thāy. e paryāyathī paryāy na thāy. dravyamānthī (paryāy) thāy. rāgathī na thāy. parathī
na thāy dravyathī dravyāntar (eṭale anya dravyothī na thāy) paṇ dravyathī paryāyanī utpati thāy, e
dravyāntar nathī. āhā... hā...! samajāy chhe kāī...?

Page 153 of 540
PDF/HTML Page 162 of 549
single page version

gāthā – 98 pravachanasār pravachano 1pa3
(ahīnyān kahe chhe keḥ) “jem ke dvi–aṇuk vagere tathā manuṣhya vagere.” be aṇu, traṇ -
paramāṇu utpanna thāy e paryāy chhe ī enā dravyanī paryāy chhe. (skandharūpanī) manuṣhyapaṇun thyun to enā
paramāṇu dravyanī e jaḍanī (paramāṇunī) paryāy chhe. ā manuṣhyapaṇun utpanna thayun chhe e jaḍanī
paryāy chhe. “kādāchitkapaṇāne līdhe paryāy chhe.” ā paryāy (manuṣhyapaṇānī) em ne em rahe
sadāy rahe em nahīn. āhā... hā...! bahu nākhyun chhe...! be paramāṇu (laīne) anant paramāṇu sudhīnā
(skandhanī) utpatti te e (paramāṇu) dravyathī thāy chhe. āhā... hā..! bījā ātmāthī nahīn. ā
(sharīr chhe manuṣhyanun) e anant paramāṇuthī utpanna thayelī ā paryāy chhe, e paramāṇuthī utpanna thayel
chhe. ātmāthī utpanna thayel nahīn.”
je dravyothī utpanna thāy chhe te to dravyāntar nathī.” paryāy ho,
kādāchitka chhe ne...! paryāy sadāy thātī nathī. (manuṣhyapaṇārūp) jīvanī paryāy sadāy thātī nathī.
jīvanī paryāy kadāchit eṭale je samaye jyān hoy (manuṣhya, dev, tiryañch, nārakamān) tyān thāy em.
kadāchitkano artha kadāchit (chhe). paṇ (dravyamān) paryāy to sadāy thāy chhe, paṇ e paryāy (manuṣhya,
dev, ādi) te samayanī hoy tyāre (tyān) thāy chhe em kadāchit (kahyun chhe). āhā.... hā... hā...!
ghaṇun samāvyun chhe ghaṇun samāvyun prabhu...! ohoho...!
(have kahe chhe keḥ) “dravya to anavadhi (maryādā vinānun), trisamay–avasthāyī (traṇe kāḷ
rahenārun) hovāthī utpanna na thāy.” āhā... hā...! tri-samay avasthāyī chhe. (dravya) tri-samay
avasthāyī. shun kahe chhe. paryāy chhe ī to kadāchit utpanna thāy chhe. ane vastu chhe (dravya) te trikāḷ chhe.
āhā... hā..! bhāī! āvun hatun tyān kyāy? kyāy nathī. bīje vepār dhandhā chhe. āhā... hā..! shun
tattvanī jhīvaṇavaṭanī sthiti..! āhā..! “dravya to anavadhi” chhe. utpanna thāy te te paryāy chhe,
kadāchit chhe te te samaye utpanna thātī chhe. e paryāy sadāy utpanna thāy em nathī. āhā... hā...!
“have e rīte jem dravya svabhāvathī ja siddha chhe, tem ‘(te) sat chhe’ evun paṇ tenā
svabhāvathī ja siddha thāy chhe.” ‘sat’ chhe e paṇ dravyathī utpanna thayelun chhe navun em nathī. dravya chhe
em sat paṇ chhe. āh... hā....!
“em nirṇay ho.” jem dravya chhe tem sat sattā paṇ chhe. em
nirṇay ho. ‘kāraṇake sattātmak evā potānā svabhāvathī niṣhpanna thayelā bhāvavāḷun chhe (– dravyano
‘sat chhe’ evo bhāv dravyanā sattāsvarūp svabhāvano ja banelo – rachāyelo chhe).
e svabhāv ne sat
e be judān nathī. ke ā dravyathī sattā-sat utpanna thayelun chhe. em paṇ nathī. dravyathī sat koī judun chhe
em nathī. jem dravya anādianant chhe tem ‘sat’ tenī sāthe abhed chhe. āhā... hā..!
visheṣh kahevāshe.....

Page 154 of 540
PDF/HTML Page 163 of 549
single page version

gāthā – 98 pravachanasār pravachano 1pa4
have dravyothī dravyāntaranī utpatti hovānun ne dravyathī sattānun* arthāntarapaṇun hovānun khaṇḍan kare chhe
(arthāt koī dravyathī anya dravyanī utpatti thatī nathī ane dravyathī astitva koī judo padārtha nathī
em nakkī kare chhe);-
दव्वं सहावसिद्धं सदिति जिणा तच्चदो समक्खादा।
सिद्धं तध आगमदो णेच्छदि जो सो हि परसमओ।। ९८।।
द्रव्यं स्वभावसिद्धं सदिति जिनास्तत्त्वतः समाख्यातवन्तः।
सिद्धं तथा आगमतो नेच्छति यः स हि परसमयः।। ९८।।
dravyo svabhāve siddha ne ‘sat’ – tattvataḥ shrījino kahe;
e siddha chhe āgam thakī, māne na te parasamay chhe. 98
gāthā 98
anvayārthaḥ– (द्रव्यं) dravya (स्वभावसिद्धं) svabhāvathī siddha ane (सत् इति) (svabhāvathīj)
‘sat’ chhe em (जिनाः) jinoe (तत्त्वतः] tattvataḥ (समारख्यातवन्तः) kahyun chhe, (tathā) e
pramāṇe (आगमतः) āgam dvārā [सिद्धं] siddha chhe, (यः), je (न इच्छति) na māne (सः) te
kharekhar (परसमयः) parasamay chhe.
ṭīkāḥ– kharekhar dravyothī dravyāntaronī utpatti thatī nathī, kāraṇ ke sarva dravyo svabhāvasiddha chhe.
(temanun) svabhāvasiddhapaṇun to temanān anādinidhanapaṇāne līdhe chhe; kāraṇ ke1 anādinidhan
sādhanāntaranī apekṣhā rākhatun nathī, guṇaparyāyātmak evā potānā svabhāvane ja - ke je mūḷasādhan chhe
tene - dhāraṇ karīne svayamey siddha thayelun varte chhe.
je dravyothī utpanna thāy chhe te to dravyāntar nathī, kādāchitkapaṇāne līdhe paryāy chhe; jem ke dvi
aṇuk vagere tathā manuṣhya vagere. dravya to anavadhi (maryādā vinānun), trisamay avasthāyī (traṇe
kāḷ rahenārun) hovāthī utpanna na thāy.
have e rīte jem dravya svabhāvathī ja siddha chhe, tem ‘(te) sat chhe’ evun paṇ tenā
svabhāvathī ja siddha chhe em nirṇay ho, kāraṇ ke sattātmak evā potānā svabhāvathī niṣhpanna thayelā
bhāvavāḷun chhe (- dravyano ‘sat chhe’ evo bhāv dravyanā sattā svarūp svabhāvano ja banelo -
rachāyelo chhe).
dravyathī arthāntarabhūt sattā utpanna nathī (-banī shakatī nathī. ghaṭatī nathī, yogya nathī) ke
jenā samavāyathī te (-dravya) ‘sat’ hoy. (ā vāt spaṣhṭa samajāvavāmān āve chheḥ)
----------------------------------------------------------------------
* arthānttar = anyapadārtha.
1. anādinidhan=ādi ane ant rahitta. (je anādi=anant hoy venī siddhi māṭe anya sādhananī jarūr nathī.
2. kādāchit koīvār hoy evun; anitya.

Page 155 of 540
PDF/HTML Page 164 of 549
single page version

gāthā – 98 pravachanasār pravachano 1pap
pratham to 1satthī 2sattānun 3yutasiddhapaṇā vaḍe arthāntarapaṇun nathī kāraṇ ke daṇḍ ane daṇḍīnī
māphak temanī bābatamān yutasiddhapaṇun jovāmān āvatun nathī. (bījun.) ayutasiddhapaṇā vaḍe paṇ te
(arthāntarapaṇun) banatun nathī. ‘āmān ā chhe (arthāt dravyamān sattā chhe)’ evī pratīti thatī hovāthī
te banī shake chhe em kahevāmān āve to (pūchhīe chhīe ke) ‘āmān ā chhe’ evī pratīti shānā
āshraye (- shā kāraṇe) thāy chhe? bhedanā āshraye thāy chhe (arthāt dravya ane sattāmān bhed hovāne
kāraṇe thāy chhe) ām kahevāmān āve to (pūchhīe chhīe ke), kyo bhed? prādeshik ke
atādbhāvik...? 4prādeshik to nathī, kāraṇ ke yutasiddhapaṇun pūrve ja rad karyu chhe. paatādbhāvik
kahevāmān āve to te utpanna chhe (-uchit ja) chhe kāraṇ ke ‘je dravya chhe te guṇ nathī’ evun
(shāstranun) vachan chhe parantu (ahīn paṇ e dhyānamān rākhavun ke) ā atādbhāvik bhed ‘ekānte āmān
ā chhe’ evī pratītino āshray (-kāraṇ) nathī, kāraṇ ke te (atādbhāvik bhed) svayamev (pote
ja)
6unmagna ane 7nimagna thāy chhe. te ā pramāṇeḥ jayāre dravya ne paryāy prāpta karāvavāmān āve
(arthāt jayāre dravyane paryāy prāpta kare chhe - pahoche chhe em paryāryārthik nayathī jovāmān āve), tyāre
ja - shukla ā vastra chhe, ā āno shuklatvaguṇ chhe’ ityādinī māphak - ‘guṇavāḷun ā dravya chhe,
ā āno guṇ chhe’ em atādbhāvik bhed unmagna thāy chhe. parantu jayāre dravya ne dravya prāpta
karāvavāmān āve (arthāt dravyane dravya prāpta kare chhe - pahoche chhe em dravyārthik nayathī jovāmān
āve), tyāre samasta 8guṇavāsanānā unmeṣh jene asta thaī gayā chhe evā te jīvane - ‘shukla vastra
ja chhe’ ityādinī māphak - ‘āvun dravya ja chhe’ em jotān samūḷo ja atādbhāvik bhed nimagna thāy
chhe. e rīte bhed nimagna thatān tenā āshraye (-kāraṇe) thatī pratīti nimagna thāy chhe. te (pratīti)
nimagna thatān ayutasiddhatvajanit arthāntarapaṇun nimagna thāy chhe. tethī badhuy (ākhuny), ek dravya ja
thaīne rahe chhe, ane jyāre bhed unmagna thāy chhe, te unmagna thatān tenā āshraye (- kāraṇe) thatī
pratīti unmagna thāy chhe, te (pratīti) unmagna thatān ayutasiddhatvajanit arthāntarapaṇun unmagna thāy chhe,
tyāre paṇ (te) dravyanā paryāyapaṇe unmagna thatun hovāthī, -jem jaḷarāshithī jaḷakallol vyatirikat
nathī (athāt samudrathī taraṅg judun nathī) tem - dravyathī vyatirikat hotun nathī.
ā pramāṇe hovāthī (em nakkī thayun ke) dravya svayamev sat chhe. ā je mānato nathī te
kharekhar parasamay ja mānavo. 98.
----------------------------------------------------------------------
1. sat = hotun - hayātīvāḷu - arthāt dravya.
2. sattā = hovāpaṇun; hayātī.
3. yutasiddha = joḍāīne siddha thayelun; samavāyathī - sanyogathī siddha thayelun (jem lākaḍī ane māṇas judān hovā chhatān lākaḍīnān yog thī
māṇas ‘lākaḍīvāḷo’ thāy chhe tem sattā ane dravya judān hovā chhattān sattā sāthe joḍāīne dravya ‘sattāvāḷun (-sat) thayun chhe em
nathī. lākaḍī ane māṇasanī jem sattā ane dravya judān jovāmān ja āvatān nathī. ā rīte ‘lākaḍī’ ane ‘lākaḍīvāḷā’ nī māphak
‘sattā’ ane ‘satt’ nī bābatamān yutasiddhapaṇun nathī.)
4. dravya ane sattāmān pradeshabhed nathī. kāraṇ ke pradeshabhed hoy to yutasiddhapaṇun āve - je pratham ja rad karī batāvyun chhe.
pa. dravya te guṇ nathī ane guṇ te dravya nathī - āvā dravya guṇanā bhedane (guṇ-guṇībhedane) atādbhāvik bhed (te- paṇe nahin hovā
rūp bhed) kahe chhe. dravya ane sattāmān āvo bhed kahevāmān āve to te yogya ja chhe.
6. unmagna thavun = upar āvavun; tarī āvavun; pragaṭ thavun (mukhya thavun).
7. nimagna thavun = ḍūbī javun (gauṇ thavun).
8. guṇavāsanānā unmeṣh = dravyamān anek guṇo hovānā valaṇanun (abhiprāyanun) prākaṭay; guṇ bhed hovārūp manovalaṇanān
(abhiprāyanān) phaṇaṅgā.