હવે અનુક્રમે અસ્તિત્વ બે પ્રકારનું કહે છેઃ સ્વરૂપ- અસ્તિત્વ અને સાદ્રશ્ય અસ્તિત્વ. તેમાં આ
दव्वस्स सव्वकालं उतदव्वयधुवत्तेहिं ।। ९६।।
અસ્તિત્વ દ્રવ્યનું સર્વદા જે, તેહ દ્રવ્યસ્વભાવ છે. ૯૬.
પુદ્ગલ, ધર્માસ્તિ (કાય), અધર્માસ્તિ (કાય), આકાશ ને કાળ. એ દરેક દ્રવ્ય, એનું અસ્તિત્વ એટલે
હોવાપણું “ખરેખર દ્રવ્યનો સ્વભાવ છે” દ્રવ્ય સ્વભાવવાન છે અને અસ્તિત્વ એનો સ્વભાવ છે.
આહા... હા! આત્મા... એનું અસ્તિત્વ.... હોવાપણું એનો સ્વભાવ છે. અને આત્મા સ્વભાવવાન છે.
આત્માનું હોવાપણું પોતાના ગુણ અને પર્યાયથી છે. પરદ્રવ્યને કારણે, આત્માનું હોવાપણું નથી.
આહા...! આ, આત્મા છે અંદર, સચ્ચિદાનંદ પ્રભુ! એનું હોવાપણું - અર્થાત્ અસ્તિત્વ એ એનો
સ્વભાવ છે. (દરેક) દ્રવ્યનું હોવાપણું (એટલે) અસ્તિત્વ એ દ્રવ્યનો સ્વભાવ છે. અને દ્રવ્ય છે એ
સ્વભાવવાન છે. આહા... હા! ઝીણી વાત છે થોડી.
લીધે” . આહા.. હા! આત્માનું હોવાપણું ને આ (શરીરના) પરમાણુ છે. આ એક ચીજ નથી.
(તેના) ટુકડા કરતાં, કરતાં આખરનો છેલ્લો પરમાણુ રહે એ પણ દ્રવ્ય છે. એ દ્રવ્ય પણ પોતાના
અસ્તિત્વથી છે. બીજાના અસ્તિત્વથી, તેનું અસ્તિત્વ છે એમ નથી. આહા... હા! દરેક રજકણ કે દરેક
કર્મનો પરમાણુ, એ પોતાના અસ્તિત્વથી છે. ‘આત્મા છે’ એ તેના અસ્તિત્વથી તે આત્મા છે. પણ
એના અસ્તિત્વથી કર્મનું