નીકળવાની પર્યાયની સિદ્ધિ તેના દ્રવ્યથી થાય છે. નીકળવાની પર્યાયની સિદ્ધિ શરીરના આયુષ્ય
(કર્મ) થી થતી નથી. આ... રે... આ! આ આયુષ્ય આનું પૂરણ થઈ ગ્યું માટે આત્મા એમાંથી
નીકળ્યો, એમ નથી. એ આત્મા એમાંથી નીકળ્યો, એ નીકળવાની પર્યાય આત્માની એ એના દ્રવ્યને
લઈને છે. એના કર્તા-કરણ એ દ્રવ્ય છે એ આયુષ્ય લઈને આત્મા (શરીર) અંદર રહે છે, એમ નથી.
ઝીણી વાત છે ભાઈ! (અત્યારે તો) તત્ત્વની વાત જ આખી ગૂમ થઈ ગઈ છે. બહારના ક્રિયાકાંડમાં
જોડાઈ ગ્યા તત્ત્વ શું છે? (સમજણ વિના) ખીચડો કરી નાખ્યો!! આહા.. હા!
દ્રવ્યને બીજા દ્રવ્યમાં ભેળવે, એ સારો ન લાગે! ખીચડો છે, મિથ્યાત્વ છે. આહા... હા.. હા!
હોય. ગુણ, પર્યાય ન હોય તો દ્રવ્ય ન હોય. બીજું દ્રવ્ય ન હોય તો, આના ગુણ, પર્યાય ન હોય અમ
નહીં. આહા...! દરેક દ્રવ્યની પર્યાય, એના દ્રવ્યથી છે. એની પર્યાય પરથી નથી. આહા... હા... હા!
આત્મામાં જે રાગદ્વેષની પર્યાંય થાય, એ પર્યાય ને ગુણ દ્રવ્યની સિદ્ધિ કરે છે. અને એ દ્રવ્ય છે એની
સિદ્ધિ (એના) ગુણ, પર્યાયથી છે. એ રાગદ્વેષ કર્મને લઈને થ્યા છે. એમ છે નહીં. આહા... હા! એ
રાગ ને દ્વેષની પર્યાય (એટલે) ચારિત્રગુણની વિપરીત પર્યાય, એ પર્યાય ને ગુણ દ્રવ્યની સિદ્ધિ કરે
છે કે ‘આ આત્મા છે’ અને એ આત્મા તે ગુણ ને પર્યાયની સિદ્ધિ કરે છે તેને લઈને આત્મા છે.
આહા... હા... હા! આત્મામાં જે વિકાર થાય, એ કર્મને લઈને વિકાર થાય, એમ નથી. એને નથી.
એને લઈને વિકારની પર્યાય નથી (થઈ). વિકારની પર્યાયને ગુણથી તો દ્રવ્યની સિદ્ધિ છે. દ્રવ્યને
લઈને ગુણ, પર્યાયની સિદ્ધિ છે. આહા... હા.. હા! આકરું કામ!! આ તો કર્મને લઈને વિકાર થાય,
કર્મને લઈને વિકાર થાય... મારી નાખ્યા જગતને! (શ્રોતાઃ) નાનપણથી જ એવું શીખ્યા’ તા
(ઉત્તરઃ) નાનપણથી શીખ્યા’ તા વાત સાચી છે. આંહી નાનપણથી (આવું) શીખ્યા છીએ,
એકોતેરથી કે કર્મથી વિકાર ન થાય. ચોસઠ વરસ પહેલાં.
પર્યાયની સિદ્ધિ (થાય છે.) પણ પર્યાયમાં વિકાર છે માટે એની સિદ્ધિ, કર્મને લઈને છે, એમ નથી.
આરે... આ! આકરું કામ ભારે! સમજાય છે? ભાષા તો સાદી પણ ભાઈ! ભાવ તો... આહા...!
વીતરાગના!ાહા.. હા... હાહા! હજી તો, બહુ આજે આવશે. બે પણ નથી
પીળાશ આદિ ગુણો. અને કુંડળ આદિ પર્યાય. એ દ્રવ્ય, ક્ષ્ેત્ર, કાળ, ભાવ, સુવર્ણથી જુદા જોવામાં
આવતા નથી.