ગાથા – ૧૦૭ પ્રવચનસાર પ્રવચનો ૪૦૦
પ્રવચનઃ તા. ૨૭–૬–૭૯.
‘પ્રવચનસાર’ ગાથા-૧૦૭.
“હવે અતદ્ભાવને ઉદાહરણ વડે સ્પષ્ટ રીતે દર્શાવે છેઃ– દાખલો આપે છે.
सद्दव्वं सच्च गुणो सच्चेव य पज्जओ त्ति वित्थारो ।
जो खलु तस्स अभावो सो तदभावो अतब्भावो ।। १०७।।
‘સત્ દ્રવ્ય, ‘સત્ પર્યાય’, સત્ ગુણ’ – સત્ત્વનો વિસ્તાર છે;
નથી તે– પણે અન્યોન્ય તેહ અતત્ત્વપણું જ્ઞાતવ્ય છે. ૧૦૭.
આહા... હા! આચાર્યોએ કેટલી કરુણા કરીને, આટલું સ્પષ્ટ કરવા માટે (આ ટીકા રચી
વિસ્તારથી સમજાવ્યું) છતાં કહેઃ અમે કર્તા નથી હોં! ઈ ટીકાના કર્ત્તા અમે નથી, કાંઈ! કેમ કે
અક્ષરના પ્રદેશો જુદા છે, અમારાથી ઈ પૃથક છે. અક્ષરના પ્રદેશ અને આત્માના પ્રદેશ બે તદ્ન ભિન્ન
છે. ઈ અક્ષરને અક્ષર (કરે) અમે કર્ત્તા નથી. આહા.. હા! અમે જાણવાનું કામ કરીએ છીએ, અમારા
આત્માના ગુણ વડે, એ ગુણને પણ અતદ્ભાવ છે આત્માથી. આહા.. હા! તો પુથક્તાની ક્રિયા તો
(અમારાથી) ક્યાં’ ય દૂર રહી. આહા... હા! ગોખી રાખે, આ હાલે એવું નથી હોં? અંદર એને
બેસારવું જોઈએ. આહા... હા... હા!
ટીકાઃ– “જેમ એક મૌકિતકમાળા”. મોતીની માળા.” ‘હાર’ તરીકે, ‘દોરા’ તરીકે અને
‘મોતી’ તરીકે.” – એમ ત્રિધા (ત્રણ પ્રકારે) વિસ્તારવામાં આવે છે.” છે ને...? (પાઠમાં)
(જુઓ!) એક મોતીની માળા, હાર તરીકે (એટલે) એને હાર કહેવાય. ‘દોરો છે અને મોતી છે’
એમ ત્રિધા પ્રકારે વિસ્તારવામાં આવે છે. “ તેમ એક દ્રવ્ય, ‘દ્રવ્ય’ તરીકે, ‘ગુણ’ તરીકે અને
‘પર્યાય’ તરીકે– એમ ત્રિધા વિસ્તારવામાં આવે છે.” ઓહોહોહો!
એકલો આત્મા, એક-એક ચેતનદ્રવ્ય, તે સત્દ્રવ્ય, સત્ગુણ, સત્પર્યાય-સત્નો વિસ્તાર છે. છે
ને એની અંદર? (પાઠમાં) આહા...! સત્દ્રવ્ય (અર્થાત્) અનંતગુણનું એકરૂપ. અનંત ગુણ ને એની
પર્યાય, (એટલે) દ્રવ્ય સત્ ગુણ સત્ ને પર્યાય સત્! આહા...! “તેમ એક દ્રવ્ય, દ્રવ્ય તરીકે, ગુણ
તરીકે અને પર્યાય તરીકે– એમ ત્રિધા વિસ્તારવામાં આવે છે.
(અહીંયાં કહે છે કેઃ) “વળી જેમ એમ મૌકિતકમાળાનો શુક્લત્વગુણ.” આહા... હા!