“તે તે વિશેષોના કાળે તન્મય હોવાની લીધે તે તે વિશેષોથી અનન્ય છે” અનન્ય છે એટલે અનેરો
નહીં. તે તે પર્યાયમાં તે કાળે તે તે વિશેષોથી અનન્ય છે. આહા.. હા! ભલે નરકગતિની પર્યાય હો,
શ્રેણિક રાજા! સમકિતી છે પહેલી નરકમાં (છે.) તેના (નરકના) સંયોગની સાથે તન્મય નથી.
ક્ષાયિક સમકિતી છે. છતાં નરક ગતિની (પર્યાય) સાથે તન્મય છે. તે કાળે તે તે વિશેષો પૂરતી
તન્મય છે. આહા.. હા! છતાં તે ગતિ મારી છે એમ ઈ માનતો નથી. વસ્તુદ્રષ્ટિએ પણ પર્યાયમાં
તન્મય છું એમ જાણે છે. એ મારામાં ને મારાથી છે આ પર્યાયમાં મારો જીવ છે. આહા.. હા!
જાણવાની વાત છે ને..! નરકગતિમાં પહેલી નરક છે. તીર્થંકર થવાના છે. આહા... હા! ત્રણ જ્ઞાન
અને ક્ષાયિક સમકિત લઈને નીકળવાના છે. માતાના પેટમાં આવશે તંયે ત્રણ જ્ઞાનને ક્ષાયિક સમકિત
છે. આહા... હા! પણ ઈ જાણે છે કે આ પર્યાય છે ઈ મારામાં છે. તે તે કાળે તે પર્યાયમાં હું તન્મય
છું પર્યાય (દ્રષ્ટિએ) પર્યાયથી, દ્રવ્યથી નહીં. આહા... હા!
(અથવા) લાકડાંમય અગ્નિની માફક.” કાષ્ઠમય અગ્નિની માફક (અર્થાત્ જેમ તૃણ, કાષ્ઠ વગેરેનો
અગ્નિ તે તે કાળે તૃણમય, કાષ્ઠમય વગેરે હોવાને લીધે” એ અગ્નિ તૃણમય, કાષ્ઠમય પરિણમે છે
ને...! આહા.. હા!
દ્રષ્ટાંત આપ્યો હોં? એ ગતિમાં જેમ આત્મા તન્મય છે - વસ્તુને જેણે જાણી છે ઈ જાણે છે કે આ
પર્યાયમાં મારું તન્મયપણું છે. આહા...હા! એ પર્યાય કોઈ પરદ્રવ્યમાં થઈ છે (એમ નથી.) આહા..
હા! ઓલામાં તો એમ આવ્યું છે, જીવના ચૌદ ભેદો નામકર્મના કર્મને કારણે થયા છે. નામ કરમ કરણ
છે એના કારણે (થયા છે.) (‘નિયસાર’ ગાથા-૪૨) ત્યાં એકદમ વસ્તુનું સ્વરૂપ શુદ્ધ ચૈતન્ય!
પૂર્ણાનંદનો નાથ! એમાં એ નથી એમ બતાવવું છે. અહીંયાં એની પર્યાયમાં અંશમાં જેટલું નારકપણું,
તિર્યંચપણું, મનુષ્યપણું ઊપજયું છે, મનુષ્યપણું એટલે (આ) શરીર નહીં, પણ એ મનુષ્યપણા (રૂપ)
ગતિ, ગતિ! જે તન્મયપણે છે જેમ અગ્નિ લાકડાં કે પાંદડા જે - મય હોય તેમ તન્મય થઈ જાય છે.
અગ્નિ એ વખતે જુદી રહે છે એમ નથી. એમ આત્મા જે જે પર્યાયને પામે છે, એ પાંચમાંથી (પાંચ
પ્રકારની પર્યાયમાંથી) તે વખતે તેમાં તન્મય છે. આહા.. હા!
અગ્નિ ત્યારે ત્યાં ત્યાં તન્મય છે - બાળે છે. અગ્નિ અને લાકડાં (છાણાં) જુદા પડી જાય છે એમ
નથી. આહા... હા! એક ઠેકાણે એમ કહે છે કે ઈ તૃણાદિની અગ્નિ (અથવા જુદાં છે