puruShArthasiddhiupAy ] [ 99
परिवर्जयेदशेषं तमचित्तं वा सचित्तं वा।। १२७।।
anvayArtha– [वा] tathA [तम्] te bAhya parigrahane [अचित्तं] bhale te achetan hoy [वा] ke [सचित्तं] sachetan hoy, [अशेषं] sampUrNapaNe [परिवर्जयेत्] chhoDI devA joIe. [यस्मात्] kAraN ke [बहिरङ्गात्] bahirang [सङ्गात्] parigrahathI [अपि] paN [अनुचितः] ayogya athavA nindya [असंयमः] asanyam [प्रभवति] thAy chhe.
TIkA– ‘यस्मात् बहिरंगात् अपि संगात् अनुचितः असंयमः भवति तस्मात् चं अचित्तं सचित्तं वा अशेषं परिग्रहं परिवर्जयेत्’–artha– jethI bAhya dhan–dhAnyAdi parigrahathI paN mahAn asanyam thAy chhe arthAt jyAnsudhI parigrah rahe chhe tyAnsudhI sanyamanun sArI rIte pAlan thaI shakatun nathI. tethI te bAhya parigrah bhale sajIv hoy ke ajIv hoy– banne prakArano parigrah chhoDavo joIe.
bhAvArtha– bAhya parigrahamAn sansAranA jeTalA koI padArtho chhe te badhA prAya AvI jAy chhe. tethI bAhya parigrahanAn sajIv ane ajIv evA be bhed karyA chhe. rUpiyA, paisA khetI vagere ajIv parigrah chhe ane hAthI, ghoDA, baLad, nokar, chAkar e sajIv parigrah chhe. eno paN tyAg ekadesh ane sarvadesh thAy chhe. 127.
सोऽपि तनूकरणीयो निवृत्तिरूपं यतस्तत्त्वम्।। १२८।।
anvayArtha– [अपि] ane [यः] je [धनधान्यमनुष्यवास्तुवित्तादिः] dhan, dhAnya, manuShya, gRuh, sampadA vagere [त्यक्तुम्] chhoDavAne [न शक्य] samartha na hoy [सः] te parigrah [अपि] paN [तनू] ochho [करणीयः] karavo joIe. [यतः] kAraN ke [निवृत्तिरूपं] 1 tyAgarUp ja [तत्त्वम्] vastunun svarUp chhe. _________________________________________________________________ 1. tattva nivRuttirUp chhe teno artha– darek vastu svadravya, svakShetra svakAL ane svabhAvathI sadAy
AlambanavaDe rAgI jIvane bAhya–sAmagrI pratye mamatvarUp rAg bhUmikAnusAr hoy chhe. teno