puruShArthasiddhiupAy ] [ 27 rIt nathI evo pratItabhAv te sadaiv kartavya chhe. tevun shraddhAn karavA yogya chhe? ‘विपरीताभिनिवेशविविक्तं’– eTale bIjAne bIjArUpe mAnavArUp mithyAtvathI rahit shraddhAn karavun. ‘तत् आत्मरूपं अस्ति’– te shraddhAn AtmAnun svarUp chhe. je shraddhAn kShAyik samyagdraShTine Upaje chhe te ja siddha avasthA sudhI rahe chhe. tethI upAdhibhAv nathI, AtmAno nij bhAv chhe.
bhAvArtha– tattvArthashraddhAn samyagdarshananun lakShaN chhe. te tattvArthashraddhAn be prakAre chhe. ek sAmAnyarUp, ek visheSharUp. je parabhAvothI bhinna potAnA chaitanyasvarUpane potArUpe shraddhe chhe te sAmAnya tattvArtha shraddhAn kahIe. A shraddhAn to nArakI, tiryanchAdi sarva samyagdraShTi jIvone hoy chhe. ane jIv–ajIvAdi sAt tattvonA visheShaNo (bhedo) jANI shraddhAn kare te visheSh tattvArthashraddhAn kahIe. A shraddhAn manuShya, devAdi visheSh buddhivAn jIvone hoy chhe. parantu rAjamArga (–mukhyamArga) nI apekShAe sAt tattvone jANavAn te samyaktvanun–samyakshraddhAnanun kAraN chhe. kAraN ke jo tattvone jANe nahi to shraddhAn shAnun kare? tethI sAt tattvonun thoDunk varNan karIe chhIe.
1. jIvatattva – pratham ja jIvatattva chetanA lakShaNathI virAjamAn te shuddha, ashuddha ane mishranA bhedathI traN prakAre chhe. tyAn (1) shuddha jIvatattva – je jIvone sarva guN–paryAy potAnA nijabhAvarUp pariName chhe arthAt jemanA kevaLagnAnAdi guN shuddha pariNati–paryAyathI birAjamAn thayA tene shuddha jIv kahIe.
(2) ashuddha jIvatattva – je jIvonA sarva guN–paryAy vikArabhAvane prApta thaI rahyA chhe, gnAnAdi guN AvaraNathI AchchhAdit thaI rahyA chhe, je thoDAghaNA pragaTarUp chhe te viparItapaNe pariNamI rahyA chhe ane jenI pariNati rAgAdirUp pariNamI rahI chhe te mithyAdraShTi jIvone ashuddha jIv kahIe.
(3) mishrajIv– je jIvanA samyaktvAdi guNonI keTalIk shakti shuddha thaI chhe athavA temAn paN k kmalinatA rahI gaI chhe. arthAt koI gnAnAdi guNonI keTalIk shakti shuddha thaI chhe, bIjI badhI ashuddha rahI chhe, keTalAk guN ashuddha thaI rahyA chhe, evI to guNonI dashA thaI chhe ane jenI pariNati shuddhAshuddharUp pariName chhe te jIv shuddhAshuddhasvarUp mishra kahIe. A rIte jIv nAmanun tattva traN prakAre chhe.
2. ajIvatattva – je chetanAguN rahit te pudgal, dharma, adharma, AkAsh ane kALarUp (–kAlANurUp) pAnch prakAre chhe. temAn (1) pudgaladravya–sparsha, ras, gandh,