puruṣhārthasiddhiupāy ] [ 4p jem jāṇyā vinā auṣhadhinun sevan kare to maraṇ ja thāy, tem gnān vinā chāritranun sevan sansār vadhāre chhe. jīv vinānā mr̥ut sharīramān īndriyanā ākār shā kāmanā? tem gnān vinā sharīrano vesh ke kriyākāṇḍanā sādhanathī shuddhopayoganī prāpti thatī nathī. ‘तस्मात् ज्ञानानन्तरं चारित्राराधनं उक्तम्’– māṭe samyaggnān meḷavyā pachhī chāritranun ārādhan kahyun chhe. 38.
सकलकषायविमुक्तं विशदमुदासीनमात्मरुपं तत्।। ३९।।
anvayārthaḥ– [यतः] kāraṇ ke [तत्] te [चारित्रं] chāritra [समस्तसावद्ययोगपरिहरणात्] samasta pāpayukta man, vachan, kāyānā yoganā tyāgathī, [सकलकषायविमुक्तं] sampūrṇa kaṣhāy rahit, [विशदं] nirmaḷ, [उदासीनं] parapadārthothī viraktatārūp ane [आत्मरुपं] ātmasvarūp [भवति] hoy chhe.
ṭīkāḥ– ‘यतः समस्त सावद्ययोगपरिहरणात् चारित्रं भवति’– samasta pāpasahit man, vachan, kāyānā yogano tyāg karavāthī chāritra thāy chhe. muni pahelān sāmāyik chāritra aṅgīkār kare chhe tyāre evī pratignā kare chhe. ‘अहं सर्वसावद्ययोगविरतोऽस्मि’– hun sarvapāpasahitanā yogano tyāgī chhun. kevun chhe. chāritra? ‘सकलकषायविमुक्तम्’– samasta kaṣhāyothī rahit chhe. samasta kaṣhāyano abhāv thatān yathākhyāt chāritra thāy chhe. vaḷī kevun chhe? ‘विशदम्’– nirmaḷ chhe. ātmasarovar kaṣhāyarūpī kādavathī melun hatun kaṣhāy jatān saheje nirmaḷatā thaī. vaḷī kevun chhe? ‘उदासीनम्’– paradravyathī virakta svarūp chhe. ‘तत् आत्मरुपं वर्तते– te chāritra ātmānun svarūp chhe. kaṣhāyarahit je ātmānun svarūp pragaṭ thayun te ja sadākāḷ raheshe, te apekṣhāe ātmānun svarūp chhe, navīn āvaraṇ kadīpaṇ nathī. sāmāyik chāritramān sakaḷachāritra thayun paṇ sañjvalan kaṣhāyanā sadbhāvathī malinatā na gaī. tethī jyāre sakaḷ kaṣhāyarahit thayā tyāre yathākhyāt nām pāmyun, jevun chāritranun svarūp hatun tevun pragaṭ thayun.
prashnaḥ– shubhopayogarūp bhāv chhe te chāritra chhe ke nahi?
uttaraḥ– shubhopayogarūp vishuddha pariṇāmothī hoy chhe. vishuddhatā nām mand kaṣhāyanun chhe. tethī kaṣhāyanī hīnatāthī kathañchit chāritra nām pāme chhe.