Page 197 of 315
PDF/HTML Page 221 of 339
single page version

‘स्मर्तव्यो’ ज्ञातव्यः । कः ? ‘पापोपदेशः’ पापः पापोपार्जनहेतुरुपदेशः । कथंभूतः ? ‘कथाप्रसंगः’ कथानां तिर्यक्क्लेशादिवार्तानां प्रसंगः पुनः पुनः प्रवृत्तिः । किंविशिष्टः ? ‘प्रसवः’ प्रसूत इति प्रभवः उत्पादकः । केषामित्याह — ‘तिर्यगित्यादि’, तिर्यक्क्लेशश्च हस्तिदमनादिः, वाणिज्या च वाणिजां कर्म क्रयविक्रयादि, हिंसा च प्राणिवधः, ‘आरंभश्च’ कृष्यादिः, ‘प्रलम्भनं’ च वचनं तानि आदिर्येषां मनुष्यक्लेशादीनां तानि तथोक्तानि तेषाम् ।।७६।।

anvayArtha : — [तिर्य्यक्क्लेशवणिज्याहिंसारम्भप्रलम्भनादीनाम् ] tiryanchone klesh upajAvanArI, vANijyanI (kharIdavA – vechavAnA vyApAranI), hinsAnI, ArambhanI tathA ThagAI AdinI [कथाप्रसंग प्रसवः ] (pAp upaje evI) kathAono prasang utpanna karavo tene [पापः उपदेशः ] pApopadesh anarthadanD [स्मर्तव्यः ] jANavo.

TIkA : — ‘स्मर्तव्यः’ jANavo joIe. shun? ‘पापः उपदेशः’ pApano upadesh-pAp eTale pAp upArjan karavAmAn kAraNabhUt evo upadesh. kevo (upadesh)? ‘कथाप्रसंगः’ tiryanch, kleshAdinI vArtAonA prasangarUp (upadesh) arthAt temanI (vArtAonI) vAramvAr pravRuttirUp (upadesh); kevA prakArano? ‘प्रसवः’ utpanna kare te prasav – utpAdak. kono (utpAdak) te kahe chhe — ‘तिर्यगित्यादि’ तिर्यक्क्लेशः hAthIne damanAdi, ‘वणिज्या’ vANijyane kharIdavA – vechavAnI kriyA, ‘हिंसा’ prANIno vadh, ‘आरम्भः’ khetI Adi, ‘प्रलम्भनम्’ Thagavun, vagere manuShyane kleshAdirUp ukta kAryone (utpanna kare tevI kathAonA १. क्लेशतिर्यग्वणिज्यावधकारंभकादिषु पापसंयुतं वचनं पापोपदेशः । तद्यथाअस्मिन् देशे दासा दास्यः

Page 198 of 315
PDF/HTML Page 222 of 339
single page version

अथ हिंसादानं किमित्याह —

‘हिंसादानं ब्रुवन्ति’ । के ते ? ‘बुधा’ गणधरदेवादयः । किं तत् ? ‘दानं’ । यत्केषां ? ‘वधहेतूनां’ हिंसाकारणानां । केषां तत्कारणानामित्याह — ‘परश्वित्यादि’ । परशुश्च कृपाणश्च खनित्रं च ज्वलनश्चाऽऽयुधानि च क्षुरिकालकुटादीनि श्रृंगि च विषसामान्यं श्रृंखला च ता आदयो येषां ते तथोक्तास्तेषाम् ।।७७।। prasangane pApopadesh anarthadanD kahe chhe.)

bhAvArtha : — tiryanchone klesh utpanna kare tevo upadesh, vyApAr sambandhI upadesh, hinsA tathA Arambhano upadesh, chhetarapinDIno upadesh vagere niShprayojan pApanA upadeshane arthAt tevAn pAp utpanna kare tevI vArtAonA prasangane vAramvAr upasthit karavA; tene pApopadesh anarthadanD kahe chhe.² 76.

have hinsAdAn shun chhe te kahe chhe —

anvayArtha : — [बुधाः ] gaNadharAdik budh jano, [वधहेतुनाम् ] hinsAnAn kAraN evA, [परशुकृपाणखनित्रज्वलनायुधश्रृङ्गिश्रृंखलादीनाम् ] pharasI, talavAr, kodALI – pAvaDA, agni, astra – shastra (laDAInAn hathiyAr), viSh, beDI (sAnkaL) Adinun [दानम् ] devun; tene [हिंसादानं ] hinsAdAn anarthadanD [ब्रुवन्ति ] kahe chhe.

TIkA : — ‘हिंसादानं ब्रुवन्ति’ hinsAdAn kahe chhe. koN te? ‘बुधाः’ gaNadharA- devAdi; te shun chhe? ‘दानं’ dAn. konA kAraNarUp? ‘वधहेतूनाम्’ hinsAnAn kAraNorUp. hinsAnA kAraNorUp shun – shun chhe, te kahe chhe — ‘परश्वित्यादि’ pharasI, kRupAN (talavAr), kodALI – pAvaDA, agni, Ayudh (laDAInAn hathiyAro), chharI, kaTArAdi, kAlakUTAdi viSh, १. विषशस्त्राग्निरज्जुकशादण्डादिहिंसोपकरणप्रदानींनाम्तिभेदात् हिंसाप्रदानमित्युच्यते । २. क्लेशतिर्यग्वाणिज्यावधकारंभकादिषु पापसंयुतं वचनं पापोपदेशः ।

Page 199 of 315
PDF/HTML Page 223 of 339
single page version

इदानीमपध्यानस्वरूपं व्याख्यातुमाह —

‘अपध्यानं शासति’ प्रतिपादयन्ति । के ते ? ‘विशदा’ विचक्षणाः । क्व ? ‘जिनशासने’ । किं तत् ? ‘आध्यानं’ चिन्तनं । कस्य ? ‘वधबंधच्छेदादेः’ । कस्मात् ? ‘द्वेषात्’ । न केवलं द्वेषादपि ‘रागाद्वा’ ध्यानं । कस्य ? ‘परकलत्रादेः’ ।।७८।। sAnkaL (beDI) Adinun dAn devun tene hinsAdAn kahe chhe.

bhAvArtha : — manuShya tathA tiryanchonI hinsAnA kAraNabhUt pharasI, talavAr, kodALI – pAvaDA, agni (bandUk, top, bomba vagere), Ayudh (astra – shastra), viSh, beDI (sAnkaL) Adi hinsAnAn sAdhano bIjAne ApavAn; tene buddhimAn AchArya hinsAdAn anarthadanD kahe chhe.² 77.

have apadhyAnanA svarUpanun vyAkhyAn karavAne kahe chhe —

anvayArtha : — [जिनशासने विशदाः ] jinashAsanamAn – jainadharmamAn vichakShaN puruSho [द्वेषात् ] dveShanA kAraNe [वधबन्धच्छेदादेः ] vadh, bandh ane chhedAdinun [च ] ane [रागात् ] rAganA kAraNe [परकलत्रादेः ] pArakI strI Adinun [आध्यानम् ] vAramvAr chintavan karavun tene, [अपध्यानम् ] apadhyAn nAmano anarthadanD [शासति ] kahe chhe.

TIkA : — ‘द्वेषात्’ dveShanA kAraNe ‘वधबन्धच्छेदादेः’ vadh, bandh ane chhedAdinAn ‘आध्यानं’ chintanane tem ja ‘रागाद्वा’ rAganA kAraNe ‘परकलत्रादेः’ parastrI AdinA dhyAnane ‘जिनशासने विशदाः’ jinashAsanamAn vichakShaN puruSho ‘अपध्यानं शासति’ apadhyAn nAmano anarthadanD kahe chhe. १. परेषां जयपराजयवधाऽङ्गच्छेदस्वहरणादि कथं स्यादिति मनसा चिन्तनमपध्यानं । २. विषशस्त्राग्निरज्जुकशादण्डादिहिंसोपकरणप्रदानं हिंसाप्रदानमित्युच्यते ।

Page 200 of 315
PDF/HTML Page 224 of 339
single page version

साम्प्रतं दुःश्रुतिस्वरूपं प्ररूपयन्नाह —

‘दुःश्रुतिर्भवति’ । कासौ ? ‘श्रुतिः’ श्रवणं । केषां ? ‘अवधीनां’ शास्त्राणां । किं कुर्वतां ? ‘कलुषयतां मलिनयतां’ किं तत् ? चेतः’ क्रोधमानमायालोभाद्याविष्टं चित्तं कुर्वतामित्यर्थः । कैः कृत्वेत्याह — ‘आरंभेत्यादि’ आरंभश्च कृष्यादिः संगश्च परिग्रहः तयोः प्रतिपादनं वार्तानीतौ विधीयते । ‘कृषिः पशुपाल्यं२ वाणिज्यं च वार्ता’ इत्यमिधानात्, साहसं

bhAvArtha : — rAgathI anyanI strI tathA dveShathI paraputrAdikano vadh, bandh ane chhedAdi thAy – evun chintavan karavun tene jinashAsanamAn kushaL vidvAno apadhyAn anarthadanD kahe chhe.³ 78.

have dushrutinun svarUp prarUpaN karI kahe chhe —

anvayArtha : — [आरंभसङ्गसाहसमिथ्यात्वद्वेषरागमदमदनैः ] Arambh, sang (parigrah), sAhas, mithyAtva, dveSh, rAg, mad ane viShayabhogo dvArA [चेतः ] chittane [कलुषयताम् ] kaluShit karanAr, [अवधीनाम् ] shAstronun [श्रुतिः ] shravaN karavun; te [दुःश्रुति ] dushruti nAmano anarthadanD [भवति ] chhe.

TIkA : — ‘दुःश्रुतिर्भवति’ dushruti chhe. te shun chhe? ‘श्रुतिः’ shravaN. konun (shravaN)? ‘अवधीनाम्’ shAstronun. shun karatAn (shAstronun)? ‘कलुषयताम्’ kaluShit-malin karatAn. kone (malin karatAn)? ‘चेतः’ chittane. chittane krodh, mAn, mAyA ane lobhathI AviShTa karatAn evo artha chhe. shA vaDe karIne? te kahe chhe — ‘आरंभेत्यादि’ Arambh eTale kRuShi Adi ane sang eTale parigrah banne sambandhI dhandhAnun pratipAdan nItishAstramAn karavAmAn Avyun chhe. ‘‘कृषिः पशुपाल्यं वाणिज्यं च वार्ता’ kRuShi, pashupAlan, vANijya sambandhInun pratipAdan te १. हिंसारागादिप्रवर्धितदुष्टकथाश्रवणशिक्षणव्यावृत्तिरशुभश्रुतिरित्याख्यायते] । २. कृषिः पशुपाल्यवाणिज्या

Page 201 of 315
PDF/HTML Page 225 of 339
single page version

चात्यद्भुतं कर्म वीरकथायां प्रतिपाद्यते, मिथ्यात्वं चाद्वैतक्षणिकमित्यादि, प्रमाणविरुद्धार्थ- प्रतिपादकशास्त्रेण क्रियते, द्वेषश्च विद्वेषीकरणादिशास्त्रेणाभिधीयते रागश्च वशीकरणादि- शास्त्रेण विधीयते, मदश्च ‘वर्णानां ब्राह्मणो गुरु’रित्यादिग्रन्थाज्ज्ञायते, मदनश्च १

विलासपताकादिशास्त्रादुत्कटो भवति तैः एतैः कृत्वा चेतः कलुषयतां शास्त्राणां श्रुतिर्दुःश्रुतिर्भवति ।।७९।।

अधुना प्रमादचर्यास्वरूपं निरूपयन्नाह — vArtA chhe evA vachanathI sAhas eTale ati adbhut karma – tenun pratipAdan vIrakathAmAn karavAmAn Avyun chhe; mithyAtvanun pratipAdan – advait ane kShaNik ityAdi (anekAntavAd) – tenun varNan pramANaviruddha arthapratipAdak shAstrathI karavAmAn Avyun chhe. dveShanun kathan vidveSh Adi utpanna kare tevA shAstrathI karavAmAn Avyun chhe, rAganun kathan vashIkaraNAdi shAstrathI karavAmAn Avyun chhe, ‘chaturvarNomAn brAhmaN guru chhe’ — ityAdi granthathI madanun (ahankAranun hovun jANavAmAn Ave chhe.) ane ratiguNavilAs patAkAdi shAstrathI madan utkRuShTa (tIvra – ugra) bane chhe. e vaDe (Arambh, parigrahAdi vaDe) karIne chittane kaluShit karanAr shAstronun shravaN te dushruti anarthadanDavrat chhe.

bhAvArtha : — je Arambh, parigrah, sAhas, mithyAtva, dveSh, rAg, mad ane madan (kAm)nun kathan karI chittane kaluShit (malin) kare tevAn shAstronun shravaN karavun; tene dushruti anarthadanD kahe chhe.

kRuShishAstrAdi Arambhanun, rAjavidyA, vaNigvidyAnA granthAdi parigrahanun, vIrakathA – abhimanyu nATakAdi sAhasanun, pramANaviruddha advait shAstrAdi mithyAtvanun, kauTilyapurANAdi rAganun, vashIkaraNashAstrAdi dveShanun, ‘varNomAn brAhmaN guru chhe’ ityAdi pratipAdak shAstrAdi madanun ane ratirahasya, bhAminIvilAs granthAdi mahAn (viShayabhog)nun pratipAdan karI chittane kaluShit kare chhe. mATe tevAn shAstronun (vikathA) nATak, upanyAs, kahAnI Adinun paThan, pAThan, shravaN ane manan te dushruti anarthadanD chhe. 79.

have pramAdacharyA anarthadanDanA svarUpanun nirUpaN karI kahe chhe — १. रतिविलासगुणपताकादि घ ।

Page 202 of 315
PDF/HTML Page 226 of 339
single page version

क्षितिसलिलदहनपवनारम्भं विफलं वनस्पतिच्छेदं ।

सरणं सारणमपि च १प्रमादचर्यां प्रभाषन्ते ।।८०।।

‘प्रभाषन्ते’ प्रतिपादयन्ति । कां ? ‘प्रमादचर्यां । किं तदित्याह — ‘क्षितीत्यादि’ । क्षितिश्च सलिलं च दहनश्च पवनश्च तेषामारम्भं क्षितिखननसलिलप्रक्षेपणदहनप्रज्वलन- पवनकरणलक्षणं । किंविशिष्टं ? ‘विफलं’ निष्प्रयोजनं । तथा ‘वनस्पतिच्छेदं’ विफलं । न केवलमेतदेव किन्तु ‘सरणं सारणमपि च’ सरणं स्वयं निष्प्रयोजनं पर्यटनं सारणमन्यस्य निष्प्रयोजनं गमनप्रेरणं ।।८०।।

anvayArtha : — [विफलम् ] koI matalab (prayojan) vinA [क्षितिसलिलदहनपवनारम्भम् ] kShiti – Arambh (jamIn khodavI), salil – Arambh (pANI vahevaDAvavun – DhoLavun) dahan – Arambh (agni saLagAvavo), pavan – Arambh (pavan nAkhavo), [वनस्पतिच्छेदम् ] vanaspatino chhed karavo, [सरणम् ] svayam ghUmavun, [सारणम् ] bIjAone ghUmAvavun – tene [प्रमादचर्याम् ] pramAdacharyA (anarthadanD) [प्रभाषन्ते ] kahe chhe.

TIkA : — ‘प्रभाषन्ते’ pratipAdan kare chhe – kahe chhe. shun (kahe chhe)? ‘प्रमादचर्याम्’ pramAdacharyA. te shun chhe? te kahe chhe — ‘क्षितीत्यादि’ jamIn, pANI, agni ane pavan temano Arambh arthAt jamIn khodavI, pANInun prakShepaN karavun (DhoLavun), agni saLagAvavo ane pavan (utpanna) karavArUp Arambh. kevo (Arambh)? ‘विफलं’ niShprayojan tathA ‘वनस्पतिच्छेदं’ niShprayojan – viphaL vanaspatine chhedavI. keval e ja nahi, parantu ‘सरणं सारणमपि च’ svayam niShprayojan bhaTakavun ane bIjAne niShprayojan bhaTakavA preraNA karavI ( – e badhI niShprayojan Arambhajanak kriyAne pramAdacharyA anarthadanD kahe chhe.)

bhAvArtha : — kShiti Arambh (jamIn khodavI), salil Arambh (pANI DhoLavun), dahanArambh (agni saLagAvavo), pavanArambh (pavan chalAvavo) tathA vanaspati toDavI, niShprayojan ahIn tahIn bhaTakavun ane anyane vinA kAraN bhaTakavA mATe preraNA karavI vagere niShprayojan Arambhajanak kriyAne pramAdacharyA anarthadanD kahe chhe. 80. १. प्रयोजनमन्तरेणापि वृक्षादिच्छेदन – भूमिकुट्टन – सलिलसेचन – वधकर्म प्रमादचरितमिति कथ्यते ।

Page 203 of 315
PDF/HTML Page 227 of 339
single page version

एवमनर्थदण्डविरतिव्रतं प्रतिपाद्येदानीं तस्यातीचारानाह —

कन्दर्पं कौत्कुच्यं मौखर्यमतिप्रसाघनं पञ्च ।

असमीक्ष्य चाधिकरणं व्यतीतयोऽनर्थदण्डकृद्विरतेः ।।८१।।

‘व्यतीतयो’ऽतीचारा भवन्ति । कस्य ? ‘अनर्थदण्डकृद्विरतेः’ अनर्थ निष्प्रयोजनं दण्डं दोषं कुर्वन्तीत्यनर्थदंडकृतः पापोपदेशादयस्तेषां विरतिर्यस्य तस्य । कति ? ‘पंच’ । कथमित्याह — ‘कन्दर्पेत्यादि’, रागोद्रेकात्प्रहासमिश्रो भण्डिमाप्रधानो वचनप्रयोगः कंदर्पः, प्रहासो भंडिमावचनं भंडिमोपेतकायव्यापारप्रयुक्तं कौत्कुच्यं, धाष्टर्यप्रायं बहुप्रलापित्वं मौखर्यं, यावतार्थेनोपभोगपरिभोगौ भवतस्ततोऽधिकस्य करणमतिप्रसाधनम्, एतानि चत्वारि,

e pramANe anarthadanDavirati vratanun pratipAdan karIne have tenA atichAro kahe chhe —

anvayArtha : — [कन्दर्पम् ] mashkarI sAthe ashiShTa vachan kahevun, [कौत्कुच्यम् ] sharIranI kucheShTA sAthe ashiShTa vachan kahevun, [मौखर्यम् ] vRuthA bahu bakavAd karavo, [अतिप्रसाधनम् ] bhogopabhoganI sAmagrI AvashyakatA karatAn vadhu ekaThI karavI, [च ] ane [असमीक्ष्य अधिकरणम् ] vinA vichAre kAm karavun — e [पञ्च ] pAnch [अनर्थदण्डकृद्विरतेः ] anarthadanDavirati vratanA [व्यतीतयः ] atichAro chhe.

TIkA : — ‘व्यतीतयः’ atichAro chhe. konA? ‘अनर्थदंडकृद्विरतेः’ anarthadanDavirati vratanA. अनर्थ niShprayojan, दण्डं doSh kare te, anarthadanDakRut pApopadeshAdi — temanAthI jene virati chhe, tenA (anarthadanDakRut virati vratanA). keTalA (atichAro)? pAnch. ‘kevA’ te kahe chhe — ‘कन्दर्पेत्यादि’ कंदर्प arthAt rAganI prabaLatAthI hAsyamishrit ashiShTapradhAn vachanaprayog te kandarpa, ‘कौत्कुच्यम्’ hAsya ane ashiShTa vachanasahit kAyanI kutsit cheShTA karavI te kautkuchya, ‘मौखर्यम्’ dhRuShTatApUrvak bahu bakavAd karavo te maukharya, ‘अतिप्रसाधनम्’ jeTalA prayojanathI bhog ane upabhoganI (sAmagrI) bane tenAthI adhik sAmagrI ekatra karavI (arthAt AvashyakatA karatAn adhik bhogopabhoganI sAmagrI ekatra karavI te ati

Page 204 of 315
PDF/HTML Page 228 of 339
single page version

असमीक्ष्याधिकरणं पंचमं असमीक्ष्य प्रयोजनमपर्यालोच्य आधिक्येन कार्यस्य करणमसमीक्ष्याधिकरणं ।।८१।।

साम्प्रतं भोगोपभोगपरिमाणलक्षणं गुणव्रतमाख्यातुमाह —

‘भोगोपभोगपरिमाणं’ भवति । किं तत् ? ‘यत्परिसंख्यानं’ परिगणनं । केषां ? prasAdhan e chAr ane pAnchamun ‘असमीक्ष्यअधिकरणम्’ prayojan vichAryA vinA adhikatAthI kArya karavun, te asamIkShya – adhikaraN atichAro chhe.

bhAvArtha : — anarthadanDavratanA pAnch atichAro chhe te nIche pramANe chhe —

adhikAr karI levo. 81. have bhogopabhogaparimANarUp guNavratanun vyAkhyAn karavAne kahe chhe —

anvayArtha : — [अवधौ ] parigrahaparimAN vratamAn karelI parigrahanI maryAdA hotAn [रागरतीनाम् ] viShayonA rAgathI thatI ratine (Asaktine, lAlasAne) [तनुकृतये ] ghaTADavA mATe [अक्षार्थानाम् ] indriy – viShayonun [अर्थवताम् अपि ] teo (indriyasukharUp) prayojananA sAdhak hovA chhatAn paN [परिसंख्यानम् ] parimAN karavun te [भोगोपभोगपरिमाणम् ] bhogopabhogaparimAN nAmanun guNavrat [उच्यते ] kahevAy chhe.

TIkA : — ‘भोगोपभोगपरिमाणम्’ bhogopabhogaparimAN guNavrat chhe. te shun chhe? ‘यत् परिसंख्यानम्’ parimAN karavun te. konun (parimAN) chhe? ‘अक्षार्थानाम्’ indriyonA

Page 205 of 315
PDF/HTML Page 229 of 339
single page version

‘अक्षार्थाना’मिन्द्रियविषयाणां । कथंभूतानामपि तेषां ? ‘अर्थवतामपि’ सुखादिलक्षण- प्रयोजनसंपादकानामपि अथवाऽर्थवतां सग्रन्थानामपि श्रावकाणां । तेषां परिसंख्यानं । किमर्थं ? ‘तनूकृतये’ १कृशतरत्वकरणार्थं । कासां ? ‘रागरतीनां’ रागेण विषयेषु रागोद्रेकेण रतयः आसक्तयस्तासां । कस्मिन् सति ? ‘अवधौ’ विषयपरिमाणे ।।८२।।

अथ को भोगः कश्चोपभोगो यत्परिमाणं क्रियते इत्याशंक्याह —

viShayonun. te kevA hovA chhatAn? ‘अर्थवतामपि’ sukhAdirUp prayojananA sampAdak hovA chhatAn; athavA parigrah sahit shrAvakone paN indriyonA viShayonun parimAN karavun te. shA mATe? ‘तनूकृतये’ vadhu kRush karavA mATe (vadhu ghaTADavA mATe). kone (ghaTADavA mATe)? ‘रागरतीनां’ viShayonA rAganI tIvratAthI je Asakti (rati) thAy chhe tene (ghaTADavA mATe). shun hotAn? viShayonun parimAN hotAn.

bhAvArtha : — indriyonAn viShayomAn rAganA udrekathI (prabaLatAthI) je Asakti thAy chhe tene ghaTADavA mATe digvratanI maryAdAnI andar paN prayojanabhUt indriyonA viShayonun paN parimAN karavun arthAt nitya upayogamAn Ave tevA indriyonA viShayonun niyat samay sudhI yA jIvanaparyant parimAN karavun – tene bhogopabhogaparimANavrat kahe chhe. 82.

have bhog shun ane upabhog shun, jenun parimAN karavAmAn Ave chhe? evI AshankA karIne kahe chhe —

anvayArtha : — [अशनप्रभृतिः ] bhojan Adik [पञ्चेन्द्रियः ] pAnch indriyonA [विषयः ] viShayo [भुक्त्वा ] bhogavIne je (viShayo) [परिहातव्यः ] chhoDI devA yogya chhe te [भोगः ] bhog chhe ane [वसनप्रभृति ] je vastrAdi viShayo [भुक्त्वा ] bhogavIne [पुनः ] pharIthI [भोक्तव्यः ] bhogavavA yogya chhe, te [उपभोगः ] upabhog chhe. १. कृशत्वकरणाय घ० । २. भोगसंख्यानं पंचविधं त्रसघातप्रमादबहुवधानिष्टानुपसेव्यविषयभेदात् । मधु मांसं सदा परिहर्तव्यं त्रसघातं

Page 206 of 315
PDF/HTML Page 230 of 339
single page version

पंचेन्द्रियाणामयं ‘पाञ्चेन्द्रियो विषयः’ । ‘भुक्त्वा’ ‘परिहातव्य’ स्त्याज्यः स ‘भोगो’ऽशनपुष्पगंधविलेपनप्रभृतिः । यः पूर्वं भुक्त्वा पुनश्च भोक्तव्यः स ‘उपभोगो’ वसनाभरणप्रभृतिः वसनं वस्त्रम् ।।८३।।

१

त्रसहतिपरिहरणार्थं क्षौद्रं पिशितं प्रमादपरिहृतये ।

मद्यं च वर्जनीयं जिनचरणौ शरणमुपयातैः ।।८४।।

TIkA : — ‘पाञ्चेन्द्रियः विषयः’ pAnch indriyo sambandhI viShayo, ‘भुक्त्वा परिहातव्यस्त्याज्यः’ bhogavIne je chhoDavA yogya chhe, te ‘भोगः’ bhog chhe. jem ke ‘अशनप्रभृति’ bhojan, puShpa, gandh, vilepan vagere. je (viShayo) pahelAn ‘भुक्त्वा’ bhogavIne ‘पुनश्च भोक्तव्यः’ pharIthI bhogavavA yogya chhe te ‘उपभोगः’ upabhog chhe, jem ke ‘वसनप्रभृतिः’ (vastra) AbhUShaN vagere.

bhAvArtha : — je pAnch indriyono viShay (padArtha) ekavAr bhogavyA pachhI pharIthI bhogavavA yogya rahe nahi tene bhog kahe chhe; jem ke bhojan, gandh, mALA vagere ane je padArtha vAramvAr bhogavavAmAn Ave chhe tene upabhog kahe chhe; jem ke vastra, AbhUShaN vagere.

je bhog – upabhoganI vastuone bhogavavAmAn AvatAn dravyahinsA thAy te to sarvathA tyAjya chhe, parantu je vastuo bhogavavAmAn AvatAn dravyahinsA to nathI thatI, paN tene bhogavavAnI lAlasArUp rAgajanit bhAvahinsA avashya thAy chhe; mATe tene ghaTADavA mATe tevI vastuonun kALanI maryAdAthI parimAN karavun yogya chhe. 83.

dArU Adi padArtha bhogarUp hovA chhatAn, (temAn) tras jIvono ghAt thato hovAnA kAraNe aNuvratadhArIoe teno tyAg karavo em kahe chhe —

anvayArtha : — [जिनचरणौ ] jinendradevanA charaNonA [शरणम् ] sharaNe [उपयातैः ] gayelA (shrAvakoe) [त्रसहतिपरिहरणार्थम् ] tras jIvonI hinsA dUr karavA mATe [क्षौद्रं ] madhu, [पिशितम् ] mAnsano [च ] ane [प्रमादपरिहृतये ] pramAdano parihAr (tyAg) karavA mATe [मद्यम् ] dArUno [वर्जनीयम् ] tyAg karavA yogya chhe. १. मद्यादिरूपभोगरूपोऽपि घ ।

Page 207 of 315
PDF/HTML Page 231 of 339
single page version

‘वर्जनीयं’ । किं तत् ? क्षौद्रं’ मधु । तथा ‘पिशितं’ । किमर्थं ? ‘त्रसहतिपरिहरणार्थं’ त्रसानां द्वीन्द्रियादीनां हतिर्वधस्तत्परिहरणार्थं । तथा ‘मद्यं च’ वर्जनीयं । किमर्थं ? ‘प्रमादपरिहृतये’ माता भार्यति विवेकाभावः प्रमादस्तस्य परिहृतये परिहारार्थं । कैरेतद्वर्जनीयं ? ‘शरणमुपयातैः’ शरणमुपगतैः । कौ ? ‘जिनचरणौ’ श्रावकैस्तत्त्याज्यमित्यर्थः ।।८४।।

तथैतदपि तैस्त्याज्यमित्याह —

TIkA : — ‘वर्जनीयं’ tyAg karavA yogya chhe. shun te? ‘क्षौद्रं’ madh tathA ‘पिशितं’ mAns shA mATe? ‘त्रसहितपरिहारणार्थं’ be indriyAdi tras jIvono ghAt dUr karavA mATe tathA ‘मद्यं च’ dArUno paN tyAg karavA yogya chhe. shA mATe? ‘प्रमादपरिहृतये’ ‘A mAtA chhe, A bhAryA chhe’ evA vivekano abhAv te pramAd, teno parihAr karavA mATe. konA dvArA te tyAgavA yogya chhe? ‘शरणमुपयातैः’ sharaNe gayelA shrAvako dvArA. konA (sharaNe)? ‘जिनचरणौ’ jinendradevanA charaNonA, (jinanA charaNonA sharaNe gayelA) shrAvako dvArA te (madh, mAns ane dArU) tyAgavA yogya chhe. evo artha chhe.

bhAvArtha : — madh (madhu) ane mAns khAvAthI tras jIvonI hinsA thAy chhe ane dArU (madirA) pIvAthI unmattatA – pAgalapaNun Ave chhe, sat ane asatno vivek raheto nathI arthAt ati pramAdanI utpatti thAy chhe ane trasahinsA paN thAy chhe. mATe jinendradevanA bhaktoe trasahinsA ane pramAdane dUr karavA mATe madh, mAns ane dArUno sarvathA jIvanaparyant tyAg karavo joIe.

aphIN, gAnjo, charas, bhAng, tamAku vagere chIjo pramAd vadhAranArI tathA AtmAnA svabhAvane vikArI kare chhe, mATe tevI chIjono paN tyAg karavo joIe. 84.

tevI rIte temaNe Ano paN (sarvathA) tyAg karavo em kahe chhe —

anvayArtha : — (bhogopabhogaparimAN vratamAn) [अल्पफलबहुविघातात् ] phaL thoDun १. केतक्यर्जुनपुष्पादीनि बहुजन्तुयोनिस्थानानि श्रृङ्गवेरमूलकहरिद्रानिम्बकुसुमादीन्यनन्तकायव्यपदेशार्हाणि

Page 208 of 315
PDF/HTML Page 232 of 339
single page version

‘अवहेयं’ त्याज्यं । किं तत् ? ‘मूलकं’ । तथा ‘श्रृङ्गवेराणि’ आर्द्रकाणि । किं विशिष्टानि ? ‘आर्द्राणि’ अशुष्काणि१ । तथा नवनीतं च । निम्बकुसुममित्युपलक्षणं सकलकुसुमविशेषाणां तेषां । तथा कैतकं केतक्या इदं कैतकं गुधरा इत्येवं, इत्यादि सर्वमवहेयं । कस्मात् ‘अल्पफलबहुविघातात्’ । अल्पं फलं यस्यासावल्पफलः, बहूनां त्रसजीवानां विघातो विनाशो बहुविघातः अल्पफलश्चासौ बहुविघातश्च तस्मात् ।।८५।। ane sthAvar jIvonI hinsA adhik hovAthI [आर्द्राणि ] sachitta [श्रृंगवेराणि ] adarak, [मूलम् ] kandamUL, [नवनीतनिम्बकुसुमम् ] mAkhaN, lImaDAno kor, [कैतकम् ] ketakInAn phUl [इति ] anek [एवम् ] evA prakAranI anya vastuono [अवहेयं ] tyAg karavo joIe.

TIkA : — ‘अवहेयम्’ tyAg karavo joIe. shun te? ‘मूलकं’ kandamUL tathA ‘श्रृंगवेराणि’ Adu kevun? ‘आर्द्राणि’ sachitta – lIlI – sUkAyelI nahi (apakav) tathA ‘नवनीतनिम्बकुसुमम्’ navanIt (mAkhaN) ane lImaDAno kor, tenAn upalakShaNothI sarva puShpa – visheSho temano tathA ‘कैतकम्’ ketakInAn phUl ityAdi sarvano tyAg karavo joIe. shA mATe (temano tyAg karavo joIe)? ‘अल्पफलबहुविघातात्’ alpa phaL ane bahu tras jIvone vighAt – nAsh thato hovAthI (temano tyAg karavo joIe.)

bhAvArtha : — je khAvAthI phaL (lAbh) thoDun ane sthAvar tras jIvonI hinsA adhik thAy tevAn sachitta haLadar, kandamUL Adi sarva prakAranAn jamInakand; mAkhaN, lImaDA ane ketakI AdinAn sarva prakAranAn phUl tathA evI bIjI vastuono bhogopabhog vratadhArIe sarvathA tyAg karavo joIe. evI vastuonun parimAN hoy nahi paN jIvanaparyant temano tyAg ja hoy.

sAdhAraN vanaspati ane kandamULAdimAn anant nigodiyA jIv rahe chhe. temano bhakSha karavAthI bahu sthAvar jIvonI hinsA thAy chhe, mATe temano sarvathA tyAg karavo joIe.

je vanaspatinA pAnamAn rekhA, gAnTho, sandhio pratyakSha jovAmAn Ave, jemAn tantuo hoy ane je toDavAthI ek sarakhun samabhAge tUTe nahi – vAnkIchunkI tUTe te nigodiyA jIvarahit pratyek vanaspati chhe. parantu jenA pAnamAn rekhAo, gAnTho pragaT na hoy ane je toDavAthI samabhAge tUTe te nigodiyA jIvasahit sAdhAraN vanaspati chhe.

pratyek vanaspatine Ashraye ek ja jIv rahe chhe, jyAre sAdhAraN vanaspatinA १. अपक्वानि घ ।

Page 209 of 315
PDF/HTML Page 233 of 339
single page version

प्रासुकमपि यदेवंविधं तत्त्याज्यमित्याह —

१यदनिष्टं तदव्रतयेद्यच्चानु२पसेव्यमेतदपि जह्यात् ।

अभिसन्धिकृता विरतिर्विषयाद्योग्याद्व्रतं भवति ।।८६।।

‘यदनिष्टं’ उदरशूलादिहेतुतया प्रकृतिसात्म्यकं यन्न भवति ‘तद्व्रतयेत्’ व्रतनिवृत्तिं कुर्यात् त्यजेदित्यर्थः । न केवलमेतदेव व्रतयेदपितु ‘यच्चानुपसेव्यमेतदपि जह्यात्’ । यच्च यदपि गोमूत्र – करभदुग्ध – शंखचूर्ण – ताम्बूलोद्गाललाला – मूत्र – पुरीष – श्लेष्मादिकमनुपसेव्यं Ashraye anant nigodiyA sthAvar jIvo rahe chhe; mATe anant sthAvar jIvonI hinsAthI bachavA mATe tevI vanaspatino sarvathA tyAg karavo joIe. (pRithvI Adi ekendriy, be indriy, traN indriy, chaturindriy ane tiryanch gativALA ja chhe.) vadhu mATe juo puruShArthasiddhi – upAy gujarAtI AvRutti shlok 162no bhAvArtha. 85.

prAsuk hovA chhatAn je AvAn prakAranAn (aniShTa ane anupasevya) hoy, temano paN tyAg karavo joIe em kahe chhe —

anvayArtha : — (A bhogopabhogaparimAN vratamAn [यद् ] je vastu [अनिष्टम् ] aniShTa (ahitakar) hoy, [तत् ] te [व्रतयेत् ] chhoDavI joIe [च ] ane [यत् ] je [अनुपसेव्यत् ] (sArA mANasone) sevan karavA yogya na hoy [एतद् अपि ] te paN [जह्यात् ] chhoDavun joIe; kAraN ke [योग्यात् ] yogya [विषयात् ] viShayothI [अभिसन्धिकृत्वा ] abhiprAyapUrvak karelo [विरतिः ] tyAg te [व्रतं ] vrat [भवति ] chhe.

TIkA : — ‘यदनिष्टम्’ peTamAn chUnk Adi AvavAnA kAraNe je prakRitine mAphak na Ave tevI vastu aniShTa chhe, ‘तद्व्रतयेत्’ tenAthI (tevI aniShTa chIjathI) nivRutti karavI joIe, teno tyAg karavo joIe tevo artha chhe. phakta teno ja tyAg karavo eTalun ja nahi, kintu ‘यच्चानुपसेव्यमेतदपि जह्यात्’ gomUtra (gAyanun mUtra), UnTaDInun dUdh, shankhachUrNa, १. यानवाहनाभरणादिषु एतावदेवेष्टमतोऽन्यदनिष्टमित्यनिष्टान्निवर्तनं कर्तव्यं । २. न ह्यसति अभिसन्धिनियमे

Page 210 of 315
PDF/HTML Page 234 of 339
single page version

प्रासुकमपि शिष्टलोकानामास्वादनायोग्यं एतदपि जह्यात् व्रतं कुर्यात् । कुत एतदित्याह – १

पूर्विका या विरतिः सा यतो व्रतं भवति ।।८६।। pAn khAIne bahAr kADhelI lAL, mUtra, viShTA, lInT Adi prAsuk hovA chhatAn shiShTajanone (sajjanone) svAd karavA yogya na hoy – evI anupasevya (nahi sevan karavA yogya) vastuono paN tyAg karavo joIe — tenAthI nivRutti karavI joIe. shA mATe? te kahe chhe — ‘अभिसन्धीत्यादि’ aniShTa ane anupasevya hovAthI chhoDavA yogya viShayathI abhiprAyapUrvak je virati (nivRutti) thAy chhe, te vrat chhe.

bhAvArtha : — je vastu shArIrik prakRitine viruddha hoy, rogAdikane vadhAranArI hoy, prakRitine mAphak AvatI na hoy, (jem khAnsIvALA daradIne khAnD vagere mAphak na hoy tem) te aniShTa chhe ane shiShTajanone je sevan karavA yogya nathI tevI chIjo jevI ke gomUtra, viShTA, lInT Adi anupasevya chhe. te banne prakAranI aniShTa ane anupasevya chIjono tyAg karavo joIe, kAraN ke sevan karavA yogya pAnch indriyonA viShayono pratignApUrvak tyAg karavo, tene ja vrat kahe chhe.

AvA vrato samyagdraShTi sahit pancham guNasthAne hoy chhe. e vratomAn ‘paravastune chhoDavAnun kathan’ teno artha evo nathI ke paravastu grahI yA chhoDI shakAy chhe; paN gnAnIne te bhUmikAmAn akaShAyasvabhAvanA Alamban anusAr e vastuno rAg utpanna thato nathI; tethI upacharit asadbhUt vyavahAranayathI ‘parano tyAg karyo’ em kahevAmAn Ave chhe.

je chIjo khAvA yogya hoy ane temAn jIvahinsAno paN abhAv hoy, parantu koI kAraNavashAt potAne anukUL na hoy, hAnikArak hoy to tevI chIjo aniShTa chhe, jem ke khAnsInA rogIne ghI – dUdh hAnikArak chhe, aniShTa chhe. vAtanA daradIne bhAt, aDadanI dAL vagere aniShTa chhe, kaphanA daradIne khAnDanI chIjo aniShTa chhe tathA je padArtha khAvAthI pramAd, Alasya, nidrA vagere utpanna thAy; svAdhyAy, sAmAyik Adi dharmadhyAnamAn bAdhA Ave te sarva padArtho bhakShya hovA chhatAn potAne mATe aniShTa chhe.

je chIjo aniShTa na hoy tathA chintAjanak paN na hoy, parantu anantakAy ane १. ‘अभिसन्धीत्यादिअनिष्टतया अनुपसेव्यतया च व्यावृत्तेर्योग्याद् विषयाद्’ इति पंक्तिः घ प्रतौ नास्ति ।

Page 211 of 315
PDF/HTML Page 235 of 339
single page version

abhakShya hovAthI DungaLI, lasaN Adi chIjono khAvAmAn upayog karavAmAn Avato nathI. to tevI chIjo anupasevya chhe arthAt sevan karavA yogya nathI.

A pramANe je padArtho bhakShya hoy – khAvA yogya hoy ane jIvahinsAthI rahit hoy, parantu potAne mATe aniShTa hoy ane uchcha kulInajano mATe anupasevya hoy to vratadhArIe tevA padArthono sarvathA tyAg karavo joIe.

nIchenA pAnch prakAranA padArthono vratIe sarvathA tyAg karavo joIe —

nIm ane ketakInAn phUl Adi.

vagere.

A uparAnt nIchenI bAvIs abhakShya chIjo jemAn uparokta pAnch prakAranI chIjono paN samAvesh thAy chhe, teno paN vratIe tyAg karavo joIe.

olA, ghoravaDA, nishibhojan, bahubIjA, rIngaNA, athANAn, vaD, pIpaL, umar, anAnas (kaTh), anjIr (pAkaraphaL), ajANyA phaL tathA kandamUL, mATI, viSh, AmiSh (mAns – inDA), madhu, mAkhaN, madirApAn, ati tuchchha phaL, tuShAr, chalitaras — e jinamatamAn bAvIs abhakShya kahyA chhe.

tras jIvono ghAt thAy chhe.

khAvAthI asankhyAt tras jIvonI utpatti thAy chhe.

Page 212 of 315
PDF/HTML Page 236 of 339
single page version

rAtre barAbar na dekhAvAthI hinsAnA pAp sivAy ArogyatAne paN nukashAn thAy chhe. mAkhI khAvAmAn Ave to UlaTI thAy, kIDI khAvAmAn Ave to peshAbamAn baLatarA thAy, vAL khAvAmAn Ave to svarabhang thAy, jU khAvAmAn Ave to jalodar thAy ane makaDI (karoLIyo) khAvAmAn Ave to koDh thAy vagere.

papaiyA jemAn bahu bI hoy chhe te vagere.

telamAn yA vinA telamAn keTalAk divas rAkhavAthI temAn tras jIvonI utpatti thAy chhe. chovIs kalAk pachhI athANun abhakShya chhe.

pAkar phaL — e pAnch udumbar phaL sAkShAt tras jIvonun ghar chhe.

samayanI hoy, temAn tras jIvonI utpatti thaI jAy chhe.

A chIjo khAvAthI visheSh hinsA thAy chhe. ATh mUL guNomAn doSh Ave chhe ane anek rog utpanna thAy chhe; mATe teo vratI mATe sarvathA tyAjya chhe.

(nondh — abhakShya vastuo sambandhI vadhu hakIkat mATe juo, bAlabodh jainadharma bhAg – 4 pATh chhaThTho) 86.

Page 213 of 315
PDF/HTML Page 237 of 339
single page version

तच्च द्विधा भिद्यत इति —

नियमो यमश्च विहितौ द्वेधा भोगोपभोगसंहारात् ।

नियमः परिमितकालो यावज्जीवं यमो ध्रियते ।।८७।।

‘भोगोपभोगसंहारात्’ भोगोपभोगयोः संहारात् परिमाणात् तमाश्रित्य । ‘द्वेधा विहितौ’ द्वाभ्यां प्रकाराभ्यां द्वेधा व्यवस्थापितौ । कौ ? ‘नियमो यमश्चे’त्येतौ । तत्र को नियमः कश्च यम इत्याह — ‘नियमः परिमितकालो वक्ष्यमाणः परिमितः कालो यस्य भोगोपभोगसंहारस्य स नियमः । ‘यमश्च यावज्जीवं ध्रियते’ ।।८७।।

tenA (bhogopabhoganA tyAganA) be prakAr chhe —

anvayArtha : — [भोगोपभोगसंहारे ] bhogopabhoganA parimANano Ashray karIne [नियमः ] niyam [च ] ane [यमः ] yam – evA [द्वेधा ] be prakAre [विहितौ ] kahevAmAn AvyA chhe; temAn [परिमितकालो ] niyat kALanI maryAdApUrvak karelo tyAg te [नियमः ] niyam chhe ane je tyAg [यावज्जीवनम् ] jIvanaparyanta [ध्रियते ] dhAraN karavAmAn Ave chhe te [यमः ] yam chhe.

TIkA : — ‘भोगोपभोगसंहारात्’ bhog – upabhoganA parimANanI apekShAe arthAt bhog ane upabhoganA parimANano Ashray karIne ‘द्वेधा विहितौ’ be prakAro kahevAmAn AvyA chhe. kayA? ‘नियमो यमश्च’ niyam ane yam evA be. temAn niyam shun? ane yam shun? te kahe chhe — ‘नियमः परिमितकालो’ dhArelA niyat kAL sudhI bhogopabhoganun parimAN karavAmAn Ave chhe te niyam chhe ane jIvanaparyanta bhogopabhoganun parimAN dhAraN karavAmAn Ave chhe te yam chhe.

bhAvArtha : — bhogopabhog parimAN vratamAn niyam ane yam – em be prakAranA tyAganun vidhAn karavAmAn Avyun chhe. te je tyAg ghaDI, kalAk Adi niyat samayanI maryAdAthI karavAmAn Ave chhe te niyam kahevAy chhe ane je tyAg jIvanaparyant karavAmAn Ave chhe te yam kahevAy chhe.

Page 214 of 315
PDF/HTML Page 238 of 339
single page version

तत्र परिमितकाले तत्संहारलक्षणनियमं दर्शयन्नाह —

युगलं । नियमो भवेत् । किं तत् ? प्रत्याख्यानं । कया ? कालपरिच्छित्या । तामेव कालपरिच्छितिं दर्शयन्नाह — अद्येत्यादि, अद्येति प्रवर्तमानघटिकाप्रहरादिलक्षणकालपरिच्छित्या

vratIne bhakShya vastuono niyamarUp tyAg hoy chhe ane abhakShya vastuono yamarUp tyAg hoy chhe. (vadhu mATe juo shlok 88 – 89no bhAvArtha ane visheSh). 87.

temAn niyat kALanA viShayamAn, teno (bhogopabhogano) tyAgarUp niyam darshAvIne kahe chhe.

anvayArtha : — [भोजनवाहनशयनस्नानपवित्राङ्गरागकुसुमेषु ] bhojan, vAhan, shayyA (pathArI), snAn, pavitra ang vilepan, puShpo [ताम्बूलवसनभूषणमन्मथसंगीतगीतेषु ] pAn, vastra, alankAr, kAmabhog, sangIt ane gItanA viShayamAn, [अद्य ] Aj, [दिवा ] ek divas, [रजनी ] ek rAt, [पक्षः ] ek pakhavADiyun, [मासः ] ek mAs [ऋतुः ] be mAs [वा ] athavA [अयनं ] chha mAs [इति ] e pramANe [कालपरिच्छित्त्या ] kAL vibhAgathI (kALanI maryAdAthI) [प्रत्याख्यानं ] tyAg karavo te (bhogopabhogaparimAN vratamAn) [नियमः ] niyam [भवेत् ] chhe.

TIkA : — ‘भोजनेत्यादि’ bhojan, ghoDA AdirUp vAhan, palang AdirUp shayan, snAn, kesarAdinA vilepanarUp pavitra angarAg; A pavitra angarAg anjan ane tilakAdinun upalakShaN chhe. angarAg sAthe pavitra visheShaN ApavAmAn Avyun chhe te doShane dUr karavA mATe ApavAmAn Avyun chhe. tenAthI sadoSh auShadh Adi angarAganun nirAkaraN

Page 215 of 315
PDF/HTML Page 239 of 339
single page version

प्रत्याख्यानं । तथा दिवेति । रजनी रात्रिरिति वा । पक्ष इति वा । मास इति वा । ऋतुरिति वा मासद्वयं । अयनमिति वा षण्मासा । इत्येवं कालपरिच्छित्या प्रत्याख्यानं । केष्वित्याह — भोजनेत्यादि भोजनं च, वाहनं च घोटकादि, शयनं च पल्यङ्कादि, स्नानं च, पवित्राङ्गरागश्च पवित्रश्चासावङ्गरागश्च कुंकुमादिविलेपनं । उपलक्षणमेतदञ्जनतिलकादीनां पवित्रविशेषणं दोषापनयनार्थं तेनौषधाद्यङ्गरागो निरस्तः । कुसुमानि च तेषु विषयभूतेषु । तथा ताम्बूलं च वसनं च वस्त्रं भूषणं च कटकादि मन्मथश्च कामसेवा संगीतं च गीतनृत्यवादित्रत्रयं गीतं च केवलं नृत्यवाद्यरहितं तेषु च विषयेषु अद्येत्यादिरूपं कालपरिच्छित्या यत्प्रत्याख्यानं स नियम इति व्याख्यातम् ।।८८ – ८९।। thAy chhe ane puShpo — A viShayomAn tathA tAmbUl (pAn), vasan (vastra), kaTakAdi (AbhUShaN), manmath (kAmasevan), jemAn gIt, nRitya ane vAjintra e traNey hoy evun sangIt ane jemAn nRitya, vAditra rahit ekalun gIt hoy evun gIt – A badhA viShayomAn kALavibhAgathI je tyAg karavAmAn Ave chhe te niyam chhe; em kahevAmAn Avyun chhe. ‘अद्येत्यादि’ chAlu divasamAn ek ghaDI, ek praharAdi kALanun parimAN karIne tyAg karavo te Ajano tyAg chhe. ek divas, ek rAt, ek pakSha (pakhavADiyun), ek mAs, be mAs, chha mAs — e pramANe kALavibhAgathI bhojanAdino ‘प्रत्याख्यानम्’ tyAg karavo te ‘नियमः भवेत्’ niyam kahevAy chhe.

bhAvArtha : — bhojan, vAhan (rath, ghoDA, pAlakhI, moTar vagere), shayan (khAT, palang, gAdI – takIyA, rajAI vagere), snAn (garam jaL, chokI Adi sAdhan), pavitra angarAg (sAbu, tel, attar, phulel Adi sugandhit vastuothI vilepanAdi), kusum (puShpamALA vagere), tAmbUl (pAn – sopArI, ilAyachI Adi mukhavAsanI vastuo), vasan (vastra, ghotI, chAdar, pagarakhAn, TopI, koT, khamIs vagere), bhUShaN (bangaDI, bAjUbandh, kankaN, kunDal, mukuT, hAr, vInTI vagere), manmath (strIbhog), sangIt (nRitya, vAdya, gAyan sahit rAgonun sAmbhaLavun, nATakAdinun jovun), gIt (strIonAn gIt – vasant rAg vagere) — e bhojanAdi bAr bhog – upabhoganI vastuono ghaDI, prahar, divas, rAtri, pakSha, mAs, RUtu (be mAs) ane ayan (chha mAs), Adi kALanI maryAdApUrvak tyAg karavo te niyam chhe.

ayogya (abhakShya) bhogopabhoganI chIjono sarvathA tyAg karavo joIe ane

Page 216 of 315
PDF/HTML Page 240 of 339
single page version

yogya (bhakShya) bhogopabhoganI vastuonun pramAN karavun joIe. tenA mATe nIchenA 17 niyamo nitya karavA joIe —