136 ]
‘हिंसादेः निवर्तना’ व्यावृत्तिः कृता भवति । कुतः ? ‘रागद्वेषनिवृत्तेः’ । अयमत्र तात्पर्यार्थंः — प्रवृत्तरागादिक्षयोपशमादेः हिंसादिनिवृत्तिलक्षणं चारित्रं भवति । ततो भाविरागादिनिवृत्तेरेवं प्रकृष्टतरप्रकृष्टतमत्वाद् हिंसादि निवर्तते । देशसंयतादिगुणस्थाने रागादिहिंसादिनिवृत्तिस्तावद्वर्तते यावन्निःशेषरागादिप्रक्षयः तस्माच्च निःशेषहिंसादिनिवृत्तिलक्षणं परमोदासीनतास्वरूपं परमोत्कृष्टचारित्रं भवतीति । अस्यैवार्थस्य समर्थनार्थमर्थान्तरन्यास- माह — ‘अनपेक्षितार्थवृत्तिः कः पुरुषः सेवते नृपतीन्’ अनपेक्षिताऽनभिलषिता अर्थस्य
anvayArtha : — [रागद्वेषनिवृत्तेः ] rAg – dveShanI nivRutti thavAthI [हिंसादि निवर्त्तना ] hinsA, jUTh, chorI, kushIl ane parigrah — e pAnch pApothI nivRutti [कृता भवति ] (svayamev) thaI jAy chhe, kem ke [अनपेक्षितार्थवृत्तिः ] jene koI prayojanarUp phaLanI prAptinI abhilAShA nathI tevo [कः पुरुषः ] koN puruSh [नृपतीन् ] rAjAonI [सेवते ] sevA kare? (arthAt koI nahi.)
TIkA : — ‘हिंसादेः निवर्तना कृता भवति’ hinsAdi pAnch pApothI vyAvRutti (svata) thaI jAy chhe. shAthI? ‘रागद्वेषनिवृत्तेः’ rAg – dveShanI nivRuttithI. ahIn tAtparyArtha e chhe ke – (vartamAn) pravartatA rAgAdinA kShayopashamAdithI hinsAdi pAponA tyAgarUp chAritra thAy chhe. tyAr pachhI AgAmI kALamAn thavAvALA, rAgAdibhAvonI nivRuttithI AgaL – AgaL prakRuShTa, prakRuShTatar ane prakRuShTatam e rIte hinsAdinI nivRutti thAy chhe. arthAt deshasanyatAdi guNasthAnomAn rAgAdi bhAvanI tathA hinsAdi pAponI nivRutti tyAn sudhI thatI rahe chhe ke jyAn sudhI samasta rAgAdino kShay ane tethI thavAvALun samasta hinsAdi pAponA tyAgarUp param udAsInatA svarUp paramotkRuShTa chAritra thAy chhe. A ja arthanA samarthan mATe ‘arthAntaranyAs’ kahe chhe —
‘अनपेक्षार्थवृत्तिः कः पुरुषः सेवते नृपतीन्’ arthanI – prayojananI – phaLanI prAptinI