kahAnajainashAstramALA ]

‘अणुव्रतं’ विकलव्रतं । किं तत् ? ‘व्युपरमणं’ व्यावर्तनं यत् । केभ्यः इत्याह- ‘प्राणेत्यादि’, प्राणानामिन्द्रियादीनामतिपातश्चातिपतनं वियोगकरणं विनाशनं । ‘वितथव्याहारश्च’ वितथोऽसत्यः स चासौ व्याहारश्च शब्दः । ‘स्तेयं’ च चौर्यं । ‘कामश्च’ मैथुनं । ‘मूर्च्छा’ च परिग्रहः मूर्च्छा च मूर्च्छ्यते लोभावेशात् परिगृह्यते इति मूर्च्छा इति व्युत्पत्तेः । तेभ्यः । कथंभूतेभ्यः ? ‘स्थूलेभ्यः’ । अणुव्रतधारिणो हि सर्वसावद्यविरतेरसंभवात् स्थूलेभ्य एव हिंसादिभ्यो व्युपरमणं भवति । स हि त्रसप्राणातिपातान्निवृत्तो न स्थावरप्राणातिपातात् । तथा पापादिभयात् परपीडादिकारणमिति मत्वा स्थूलादसत्यवचन्निवृत्तो न तद्विपरीतात् । तथान्यपीडाकरात् राजादिभयादिना परेण परित्यक्तादप्यदत्तार्थात् स्थूलान्निवृत्तो न तद्विपरीतात् । तथा उपात्ताया अनुपात्ताश्च पराङ्गनायाः पापभयादिना निवृत्तो नान्यथा इति स्थूलरूपाऽब्रह्मनिवृत्तिः । तथा धनधान्यक्षेत्रादेरिच्छावशात् कृतपरिच्छेदा इति (jUTh), stey (chorI), kAm (kushIl) ane mUrchchhA (parigrah) — emanAthI [व्युपरमणम् ] je viramavun (virakta thavun) te [अणुव्रतं ] aNuvrat [भवति ] chhe.

TIkA : — ‘अणुव्रतं’ eTale vikal vrat. te shun chhe? ‘व्युपरमणं’ je virAm pAmavun, vyAvRutta thavun (pAchhA haThavun) te. konAthI (viramavun)? te kahe chhe — ‘प्राणेत्यादि’ prANono eTale indriyo Adino viyog karavo – vinAsh karavo te ‘प्राणातिपातः’ prANahinsA, ‘वितथव्याहारश्च’ वितथ eTale asatya (jUTho) ane व्याहार eTale shabda – asatya shabdavyavahAr – asatya vachan bolavun arthAt jUTh, ‘स्तेयं’ eTale chorI, ‘कामः’ eTale maithun ane ‘मूर्च्छा’ eTale parigrah – vyutpatti pramANe lobhanA AveshamAn jenAthI mUrchchhit thaI jAy – parigrahAy te mUrchchhA. (hinsA, jUTh, chorI, kushIl ane parigrah – e pAnch pApothI (viramavun). te kevA chhe? ‘स्थूलेभ्यः’ sthUL chhe, kAraN ke aNuvratadhArIne sarva pApothI virati hotI nathI; tethI tene sthUL hinsAdithI ja virati hoy chhe. te trasaprANanA ghAtathI (hinsAthI nivRutta hoy chhe, parantu nahi ke sthAvaraprANanA ghAtathI; tathA pApAdinA bhayathI bIjAne pIDAnun kAraN mAnI, te sthUL asatya vachanathI nivRutta hoy chhe, parantu tenAthI viparIt vachanathI (sUkShma asatya vachanathI) nahi. tathA anyane pIDAkArak ane rAjAdinA bhayAdithI anye tyajI dIdhel hovA chhatAn paN nahi dIdhelA sthUL arthathI (dhanAdithI) te nivRutta hoy chhe, parantu tenAthI viparIt arthathI (arthAt sArvajanik mATI, pANI vagere padArthothI) nahi. tathA pApanA bhayAdithI gRuhit yA agRuhit parastrIthI te nivRutta hoy chhe, parantu anyathA nahi (potAnI strIthI nahi). em tene sthULarUp abrahmathI