kahAnajainashAstramALA ]
‘विक्षेपाः’ अतिचाराः । पंच ‘लक्ष्यन्ते’ निश्चीयन्ते । कस्य ? ‘परिमितपरिग्रहस्य’ न केवलमहिंसाद्यणुव्रतस्य पंचातीचारा निश्चीयन्ते अपि तु परिमितपरिग्रहस्यापि । चशब्दोऽत्रापिशब्दार्थे । के तस्यातीचारा इत्याह — अतिवाहनेत्यादि । लोभातिगृद्धिनिवृत्त्यर्थं परिग्रहपरिमाणे कृते पुनर्लोभावेशवशादतिवाहनं करोति । यावन्तं हि मार्गं बलीवर्दादयः सुखेन गच्छन्ति ततोऽप्यतिरेकेण वाहनमतिवाहनं । अतिशब्दः प्रत्येकं लोभान्तानां सम्बध्यते । इदं धान्यादिकमग्रे विशिष्टं लाभं दास्यतीति लोभावेशादतिशयेन तत्संग्रहं करोति ।
11
1shlok 62
anvayArtha : — [अतिवाहनातिसंग्रहविस्मयलोभातिभारवहनानि ] ativAhan (hAthI, ghoDA, baLad vagerene tenA gajA uparAnt chalAvavun), atisangrah (dhAnyAdino atisangrah karavo), ativismay (bIjAno vaibhav joIne ativismay pAmavun; atikhed karavo), atilobh (bahu lobh karavo), ane atibhAravahan (bahu bhAr lAdavo) [पञ्च ] e pAnch [परिमितपरिग्रहस्य च ] parigrahaparimAN aNuvratanA [विक्षेपः ] atichAr [लक्ष्यन्ते ] kahevAmAn AvyA chhe.
TIkA : — ‘विक्षेपाः’ atichAro ‘पञ्च लक्ष्यन्ते’ pAnch nakkI (nishchit) karavAmAn AvyA chhe. konA? ‘परिमितपरिग्रहस्य’ kevaL ahinsAdi aNuvratanA pAnch atichAr nakkI karavAmAn AvyA chhe eTalun ja nahi, parantu parimit parigrahanA paN (pAnch atichAro nishchit chhe.) ahIn ‘च’ shabda ‘अपि’ shabdanA arthamAn chhe. tenA kyA atichAro chhe? te kahe chhe — ‘अतिवाहनेत्यादि’ lobhanI atigRuddhine (ati lolupatAne) nivAravA mATe parigrahaparimAN karI lIdhA pachhI paN, lobhanA AveshamAn adhik vAhan kare chhe – arthAt jeTale raste baLad Adi sukhethI jaI shake tenAthI paN adhik (AgaL) chalAvavun te ativahan chhe. vismay ane lobhane paN ‘अति’ shabdano sambandh joDavo. A dhAnyAdi १. क्षेत्रवास्तुहिरण्यसुवर्णधनधान्यदासीदासकुप्यभाण्ड प्रमाणातिक्रमाः ।