166 ]
‘‘मूर्च्छा परिग्रहः। ’’ adhyAy 7/17 bAhya dhan – dhAnyAdi padArthomAn tathA antarang krodhAdi kaShAyomAn mamatvabhAv rAkhavo te mUrchchhA chhe.’’
jyAn jyAn mUrchchhA chhe tyAn tyAn avashya parigrah chhe ane jyAn mUrchchhA nathI tyAn parigrah paN nathI. mUrchchhAnI parigrah sAthe vyApti chhe.
koI jIv nagna chhe, bAhya parigrahathI rahit chhe, paN jo tene antarangamAn mUrchchhA arthAt mamatvapariNAm hoy to te parigrahavAn ja chhe; ane ek mamatvanA tyAgI digambar munine upakaraNarUp pIchhI, kamanDaL hovA chhatAn paN antarangamAn mamatva nahi hovAthI te vAstavik parigrahathI rahit ja chhe. (shlok 112no bhAvArtha)
dhan – dhAnyAdi bAhya vastu mUrchchhA UpajAvavAmAn nimittamAtra chhe; tethI temAn kAraNamAn kAryano upachAr karIne tene upachArathI parigrah kahyo chhe. vAstavamAn parigrahanun lakShaN mUrchchhA ja chhe.
1antarang 14 prakAranA parigraho hinsAnA paryAy hovAthI temAn hinsA siddha ja chhe ane dash prakAranA bahiranh parigrahomAn mamatvapariNAm ja hinsAbhAvane nishchayathI prApta thAy chhe. (shlok 119).
kevaLIne samavasaraNAdi vibhUti hoy chhe. paN mamatvapariNAm vinA te parigrah nathI. je koI parigrahane angIkAr karIne kahe ke mAre to temAn mamatvapariNAm nathI, to te asatya chhe, kAraN ke mamatva vinA te angIkAr thAy nahi.
jyAn pramAd – yog chhe tyAn ja nishchayathI parigrah chhe ane jyAn pramAd – yog (mamatva) nathI, tyAn parigrah nathI — em samajavun. 61.
tenA (parigrahaparimAN aNuvratanA) atichAr kahe chhe — 1. antarang chaud parigraha — 1. mithyAtva, 2. hAsya, 3. rati, 4. arati, 5. shok, 6. bhay,
ane 14. lobh.