292 ]
खरपानहापनामपि कृत्वा । कथं ? शक्त्या स्वशक्तिमनतिक्रमेण१ स्तोकस्तोकतरादिरूपं । पश्चादुपवासं कृत्वा तनुमपि त्यजेत् । कथं ? सर्वयत्नेन सर्वस्मिन् व्रतसंयमचारित्रध्यानधारणादौ यत्नस्तात्पर्यं तेन । किंविशिष्टः सन् ? पंचनमस्कारमनाः पंचनमस्काराहितचित्तः ।।१२८।।
‘खरपानहापनामपि कृत्वा’ kAnjI ane garamajaLano paN tyAg karyA pachhI. kevI rIte? ‘शक्त्या’ potAnI shakti anusAr arthAt thoDo – thoDo vadhu tyAg karIne; pachhI ‘उपवासं कृत्वा’ upavAs karIne ‘तनुमपि त्यजेत्’ sharIrano paN tyAg kare. kevI rIte? ‘सर्वयत्नेन’ vrat, sanyam, chAritra, dhyAn, dhAraNAdi sarva kAryomAn yatna karIne – tatpar rahIne. kevA thaIne? ‘पंचनमस्कारमनाः’ panch namaskAr mantranI ArAdhanAmAn chitta lagAvIne.
bhAvArtha : — (shlok 127) sanllekhanA karatI vakhate annAhArano tyAg karIne krame – krame dUdh Adi snigdhapAn le ane pachhI dUdh Adi snigdhapAnano paN tyAg karIne kAnjI ane garam jaL le.
(shlok 128) kAnjI ane garam jaLano paN tyAg karIne shakti anusAr upavAs karIne pAnch namaskAr mantranA svarUpamAn man lagAvI, sharIrano paN tyAg kare.
samAdhipUrvak dehano tyAg thavo temAn AtmaghAtano doSh nathI. ‘‘nishchayathI krodhAdi kaShAyothI gherAyelo je puruSh shvAsanirodh, jaL, agni, viSh, shastrAdithI potAnA prANano ghAt kare te kharekhar AtmaghAt chhe. parantu avashya thavAvALun maraN thatAn, kaShAy – sanllekhanAnA kRush karavA mAtranA vyApAramAn pravartamAn puruShane rAgAdibhAvonA abhAvamAn AtmaghAt nathI.’’2
tenA maraNamAn jo rAg – dveSh thAy to ja AtmaghAt thAy, paN je sanllekhanA vakhate visheSh svasanmukh thaI rAg – dveShano tyAg karI rahyo chhe tene AtmaghAtano doSh lAgI shake nahi, kAraN ke pramattayogarahit ane AtmagnAnasahit je avashya nAshavant sharIr sAthe rAg ochho kare chhe, tene hinsAdino doSh lAgato nathI. १. स्वशक्त्यनतिक्रमेण घ । 2. puruShArthasiddhi – upAy, shlok 177 – 178.