102samAdhitantra
तथा अनादिमिथ्यात्वसंस्कारे सत्येवम्भूता बहिरात्मनो भवन्तीत्याह —
टीका — चिरमनादिकालं मूढात्मानो बहिरात्मानः सुषुप्ता अतीव जडतां गताः । केषु ? कुयोनिषु नित्यनिगोदादिचतुरशीतिलक्षयोनिष्वधिकरणभूतेषु । कस्मिन् सति ते सुषुप्ताः ? तमसि अनादिमिथ्यात्वसंस्कारे सति । एवम्भूतास्ते यदि संज्ञिषूत्पद्य कदाचिद्दैववशाद् बुध्यन्ते तदा ममाहमिति जाग्रति ? केषु ? अनात्मीयात्मभूतेषु – अनात्मीयेषु परमार्थतोऽनात्मीयभूतेषु पुत्रकलत्रादिषु ममैते इति
anAdi mithyAtvanA sanskArane lIdhe AvA (prakAranA) bahirAtmAo thAy chhe – te kahe chhe —
anvayArtha : — (मूढात्मनः) mUrkha agnAnI jIvo (तमसि) mithyAtvarUpI andhakAravash (चिरं) anAdi kALathI (कुयोनिषु) nitya nigodAdi kuyoniomAn (सुषुप्ताः) suShupta avasthAmAn eTale mUrchhit avasthAmAn paDI rahyA chhe. jo kadAchit teo panchendriy sangnI thAy to (अनात्मीयात्मभूतेषु) ‘anAtmIyabhUt’mAn eTale vAstavamAn je potAnAn nathI tevAn strI – putra vageremAn (मम) ‘e mArAn chhe’, ane ‘anAtmabhUt’mAn eTale sharIrAdimAn (अहं) hun chhun-hun e rUp chhun’ (इति जाग्रति) evo adhyavasAy kare chhe.
TIkA : — chirakAlathI – anAdi kALathI mUDhAtmAo eTale bahirAtmAo sUI rahyA chhe arthAt ati jaDatAne prApta thayA chhe. kyAn (sUI rahyA chhe)? kuyoniomAn arthAt nitya nigodAdi chorAshI lakSha yonisthAnomAn shun thatAn te temAn sUtA chhe? andhakAr arthAt anAdi mithyAtvanA sanskAr ( – ne vash) thatAn (sUtA chhe). evA thayelA (sUtelA) te (bahirAtmAo) jo sangnI (jIvomAn) utpanna thaI kadAchit eTale daivavashAt jAgRut thAy, to teo ‘mArun – hun’ evo adhyavasAy kare chhe. shAmAn? anAtmIyabhUtamAn ane anAtmabhUtamAn – arthAt anAtmIyamAn eTale vAstavamAn anAtmIyabhUt arthAt potAnAn nathI tevA putra – strI AdimAn ‘e mArAn chhe’ evun mAne chhe eTale evo adhyavasAy kare chhe, ane anAtmabhUt je sharIrAdi