टीका — यत्रैव यस्मिन्नेव विषये आहितधीः दत्तावधाना बुद्धिः । ‘‘यत्रात्महितधीरिति च पाठः यत्रात्मनो हितमुपकारस्तत्राहितधीर्बुद्धिरिति’’ स हितमुपकारक इति बुद्धिः । कस्य ? पुंसः । श्रद्धा रुचिस्तस्य तत्रैव तस्मिन्नेव विषये जायते । यत्रैव जायते श्रद्धा चित्तं तत्रैव लीयते आसक्तं भवति ।।९५।। (आहितधीः) dattAvadhAnarUp buddhi hoy chhe, (तत्र एव) tyAn ja eTale te viShayamAn ja tene (श्रद्धा जायते) shraddhA utpanna thAy chhe ane (यत्र एव) jyAn ja eTale je viShayamAn shraddhA (श्रद्धा जायते) shraddhA utpanna thAy chhe (तत्र एव) tyAn ja eTale te viShayamAn ja (चित्तं लीयते) tenun chitta lIn (tanmay) thaI jAy chhe.
TIkA : — jyAn ja eTale je viShayamAn ja buddhi lAge chhe arthAt buddhi dattAvadhAnarUp (lagna) hoy chhe – ‘‘यत्रात्महितधीरिति’ evo paN pATh chhe, (teno artha e chhe ke) jyAn AtmahitanI buddhi chhe arthAt jyAn AtmAnun hit – upakAr hoy chhe eTale jyAn ‘te hitakar – upakArak chhe’ evI buddhi hoy chhe tyAn dhI eTale buddhi (lAge chhe.) konI? puruShanI. tenI shraddhA – ruchi tyAn ja eTale te viShayamAn ja utpanna thAy chhe. jyAn ja shraddhA utpanna thAy chhe tyAn ja chitta lIn thAy chhe – Asakta thAy chhe.
bhAvArtha : — je viShayamAn koI puruShanI buddhi sAvadhAnIpUrvak lAgI rahe chhe, arthAt je viShay tene hitakar ke upakArak lAge chhe, temAn tene shraddhA utpanna thAy chhe ane jyAn shraddhA utpanna thAy chhe tyAn chitta lIn thaI jAy chhe. chittanI A lInatA ja supta – unmatta avasthAmAn paN puruShane te viShayathI haThAvI shakatI nathI, arthAt te puruSh te viShayathI chyut thato nathI, temAn lIn rahe chhe.
bhed – vignAn dvArA shraddhApUrvak AtmasvarUpanA je sanskAro jAmyA chhe tenun baL koI paN avasthAmAn – jAgRut, supta ke unmatta avasthAmAn chAlu rahyA vinA rahetun nathI; tethI AtmArthIe bhedavignAn dvArA AtmasvarUpanA samvedan mATe AtmaruchipUrvak evo avirat prayatna karavo joIe ke jethI AtmashraddhAmAn bAhya koIpaN paristhiti vighnarUp thAy nahi ke chyut kare nahi. jem – jem sva - par padArthonA bhedavignAn dvArA AtmAnun uttam svarUp, samvedanamAn vikasit thatun jAy chhe, tem tem sahaj prApta ramaNIy panchendriyanA viShayo paN ruchatA nathI, arthAt temanA prati upekShA ane udAsInatA utpanna thAy chhe.1 95. १. यथा यथा समायाति संवित्तौ तत्त्वमुत्तमम् ।