84samādhitantra
टीका — आत्मनस्तत्त्वं स्वरूपं जानन्नपि । तथा विविक्तं शरीरादिभ्योभिन्नं भावयन्नपि उभयत्राऽपिशब्दः परस्परसमुच्चये । भूयोऽपि पुनरपि । भ्रान्तिं गच्छति । कस्मात् ? पूर्वविभ्रमसंस्कारात् पूर्वविभ्रमो बहिरात्मावस्थाभावी शरीरादौ स्वात्मविपर्यासस्तेन जनितः संस्कारो वासना तस्मात् ।।४५।।
anvayārtha : antarātmā (आत्मनः तत्त्वं) potānā ātmānun shuddha chaitanyasvarūp (जानन् अपि) jāṇato hovā chhatān, (विविक्तं भावयन् अपि) ane tene sharīrādithī bhinna bhāvavā chhatān (पूर्वविभ्रमसंस्कारात्) pūrve eṭale bahirātmāvasthāmān utpanna thayelā bhrāntinā sanskārone līdhe (भूयः अपि) pharīthī te (भ्रान्तिं गच्छति) bhrānti pāme chhe.
ṭīkā : ātmānun tattva eṭale svarūp jāṇavā chhatān tathā tene vivikta eṭale sharīrādithī bhinna bhāvato hovā chhatān [banne ṭhekāṇe अपि shabda paraspar samuchchayanā arthamān chhe] pharīthī paṇ – punaḥ api te (antarātmā) bhrānti pāme chhe. shāthī (bhrānti pāme chhe?) pūrvavibhramanā sanskārathī – arthāt pūrvavibhram eṭale bahirātmāvasthāmān sharīrādine viṣhe potāno ātmā mānavārūp viparyās (vibhram), tenāthī thayelo sanskār – vāsanā, tene līdhe (te pharīthī bhrānti pāme chhe.)
bhāvārtha : antarātmā ātma – tattvane dehathī bhinna jāṇe chhe tathā tenī tevī bhāvanā paṇ kare chhe, tem chhatān pūrve eṭale bahirātmāvasthāmān sharīrādine ātmā mānavārūp bhrāntithī utpanna thayelā sanskārane līdhe, tene samyak shraddhā rahevā chhatān, chāritradoṣharūp bhrānti thāy chhe. te chāritradoṣh kem ṭāḷavo te have pachhīnā shlokamān batāvashe.
ātmagnānī potānā ātmānun yathārtha svarūp jāṇe chhe ane tene sharīrādi par dravyothī bhinna paṇ anubhave chhe, chhatān pūrvanā lāmbā vakhatanā sanskārono sarvathā abhāv nahi hovāthī tene koī koī vakhate bāhya padārthomān asthiratānā kāraṇe bhram thaī jāy chhe.
dharmīne asthiratāne līdhe rāg – dveṣh thaī jāy, paṇ shraddhā – gnānamān tene tenun svāmīpaṇun nathī ekatvabuddhi nathī. shraddhā gnānanā baḷathī ane bhed – gnānanī bhāvanāthī pūrvanā sanskārone naṣhṭa karavā te sadā prayatnashīl hoy chhe. jo te rāg – dveṣhane shraddhā gnānamān bhalā māne to te pharīthī bahirātmā mithyādraṣhṭi thaī jāy.
avirat samyagdraṣhṭine andar gnānachetanānun pariṇaman chhe, chhatān asthiratāne līdhe