दृश्यमानादभेदाध्यवसायेन । यः पुनरवबुद्धोऽन्तरात्मा स इदमात्मतत्त्वमित्येवं मन्यते । न पुनस्त्रिलिङ्गत्तया । तस्याः शरीरधर्मतया आत्मस्वरूपत्वाभावात् । कथम्भूतमिदमात्मस्वरूपं निष्पन्नमनादिसंसिद्धम् तथा शब्दवर्जितं विकल्पाभिधानाऽगोचरम् ।।४४।।
ननु यद्यन्तरात्मैवात्मानं प्रतिपद्यते तदा कथं पुमानहं गौरोऽहमित्यादिरूपा तस्य कदाचिदभेदभ्रांतिः स्यात् इति वदन्तं प्रत्याह —
mānyatāne līdhe ā ātma – tattvane triliṅgarūp māne chhe;
paṇ je gnānī antarātmā chhe, te ‘ā ātma – tattva chhe, te triliṅgarūpe nathī’ evun māne chhe, kāraṇ ke sharīradharmapaṇānā kāraṇe teno (triliṅgapaṇāno) ātmasvarūpapaṇāmān abhāv chhe. ā ātmasvarūp kevun chhe? te niṣhpanna arthāt anādi sansiddha chhe tathā shabdavarjit eṭale nāmādi vikalpothī agochar chhe.
bhāvārtha : bahirātmāne sharīrādi sāthe ekatābuddhi – abhedabuddhi hovāthī, strī – puruṣh – napunsak e triliṅgarūp sharīr je draṣhṭigochar chhe tene ātmā māne chhe; parantu antarātmā māne chhe ke, ‘‘ā ātmā to anādi sansiddha tathā nāmādi vikalpothī rahit chhe. strī – puruṣhādi triliṅg e sharīranā dharma chhe, arthāt paudgalik chhe. te ātmasvarūpamān nathī.’’
agnānī jīvane sharīrathī bhinna ātma – tattvanī pratīti nathī; te strī – puruṣh – napunsakarūp triliṅgātmak drashyamān sharīrane ja ātmā māne chhe.
samyagdraṣhṭine vastusvarūpanun gnān chhe ane sharīrathī bhinna chaitanyarūp ātma – tattvanī pratīt chhe, tethī te potānā ātmāne tadrūp ja anubhave chhe, paṇ tene triliṅgarūp anubhavato nathī, tene to te anādi siddha tathā nirvikalpa samaje chhe.
e rīte gnānī ane agnānīnī sharīr sambandhī mānyatā ekabījāthī viparīt chhe. 44. jo antarātmā ja ātmāne anubhave chhe, to pachhī ‘hun puruṣh, hun goro’ ityādi abhedarūp bhrānti tene kadāchit kem thāy chhe? evun bolanār prati kahe chheḥ —