एतच्छरीरपरित्यागेन विशिष्टावस्थाप्राप्तियोग्यस्यात्मन एव तन्मते अभावादित्यात्मनो मरणरूपविनाशादुत्तरकालमभावः । सांख्यमते तु भूतजं सहजं भवनं भूतं शुद्धात्मतत्त्वं तत्र जातं तत्स्वरूपसंवेदकत्वेन लब्धात्मलाभं एवंविधं चित्तत्त्वं यदि तदाऽयत्नसाध्यं निर्वाणं यत्नेन ध्यानानुष्ठानादिना साध्यं न भवति निर्वाणं । सदा शुद्धात्मस्वरूपानुभवे सर्वदैवात्मनो निरुपायमुक्तिप्रसिद्धेः । अथवा निष्पन्नेतरयोग्यपेक्षया अयत्नेत्यादिवचनम् । तत्र निष्पन्नयोग्यपेक्षया चित्तत्त्वं भूतजं स्वभावजं । भूतशब्दोऽत्र स्वभाववाची । मनोवाक्कायेन्द्रियैरविक्षिप्तमात्मस्वरूपं भूतं तस्मिन् जातं तत्स्वरूपसंवेदकत्वेन लब्ध्यात्मलाभं एवंविधं चित्तत्त्वं यदि तदाऽयत्नसाध्यं निर्वाणं तथाविधमात्मस्वरूपमनुभवतः कर्मबंधाभावतो निर्वाणस्याप्रयाससिद्धत्वात् अथवा अन्यथा प्रारब्धयोग्यपेक्षया भूतजं चित्तत्त्वं न भवति । तदा योगतः स्वरूपसंवेदनात्मक- चित्तवृत्तिनिरोधाभ्यासप्रकर्षान्निर्वाणं । यत एवं तस्मात्क्वचिदप्यवस्थाविशेषे दुर्धरानुष्ठाने छेदनभेदनादौ

‘sāṅkhyamat’mān bhūt ja eṭale sahaj bhavan te bhūt arthāt shuddhātmatattva – temān utpanna thayelun te. tenā svarūpanā samvedakapaṇāthī jeno ātmalābh prāpta thayo chhe evā prakāranun chittatva jo hoy, to nirvāṇ ayatnasādhya thāy arthāt yatnathī eṭale dhyānanā anuṣhṭhānādithī nirvāṇ sādhavā yogya raheto nathī, kāraṇ ke nitya shuddhātmasvarūpanā anubhavamān sarvadā ja ātmānī nirupāy (ayatnasādhya) mukti prasiddha chhe.

athavā (ā shlokamān) ayatna ityādi vachan chhe te niṣhpanna itar yogīnī apekṣhāe chhe. tyān niṣhpanna yogīnī apekṣhāe chittatva jo bhūt ja eṭale svabhāv ja hoy, [bhūt shabdane ahīn svabhāvanā arthamān samajavo] – arthāt man, vāṇī, kāyā, indriyo, ādithī avikṣhipta ātmasvarūp bhūt eṭale temān utpanna thayelun hoy arthāt tenā svarūpanā samvedakapaṇāthī jeno ātmalābh prāpta thayo chhe evā prakāranun chittatva jo hoy, to nirvāṇ ayatnasādhya chhe, kāraṇ ke tevā prakāranā ātmasvarūpano anubhav karanārane karmabandhano abhāv hovāthī nirvāṇ vagar prayāse siddha chhe.

athavā – anya prakāre prārabdha yogīnī apekṣhāe bhūt ja chittatva na hoy, to yogadvārā svarūpasamvedanātmak chittavr̥uttinā nirodhanā prakarṣha abhyāsathī nirvāṇ thāy, tethī kvachit paṇ avasthāvisheṣhamān arthāt durdhar anuṣhṭhānamān ke chhedan – bhedanādimān yogīone duḥkh na hoy,