170samādhitantra वा योगिनां दुःखं न भवति । आनन्दात्मकस्वरूपसंवित्तौ तेषां तत्प्रभवदुःखसंवेदना-सम्भवात् ।।१००।। kāraṇ ke ānandātmak svarūpanā samvedanamān temane tenāthī utpanna thatān duḥkhanā vedanano abhāv chhe.
bhāvārtha : — ‘chārvākamat’ anusār jīvatattva bhūt ja chhe – arthāt pr̥ithvī, jal, agni ane vāyu – e bhūtachatuṣhṭayathī utpanna thāy chhe. jo bhūtachatuṣhṭayathī utpanna thayelā sharīrane ja ātmā mānavāmān āve, to sharīranā nāshane ja mokṣha mānavāno prasaṅg āve ane tethī mokṣha ayatnasādhya rahe; nirvāṇ māṭe anya koī puruṣhārthanī jarūr rahe nahi. māṭe sharīrano nāsh thatān ātmāno abhāv mānavo ane ātmānā abhāvane mokṣha mānavo – evī chārvākonī jīvātmā sambandhī kalpanā bhramamūlak – mithyā chhe.
‘sāṅkhyamatānusār’ ātmā bhūt ja arthāt sarvathā svabhāvasiddha shuddhasvarūp ja chhe. tene sarva avasthāomān shuddha ja māne chhe. nirvāṇ māṭe samyakgnān, dhyān, tapādirūp puruṣhārthanī temane āvashyakatā nahi jaṇātī hovāthī, temanā mate mokṣha ayatnasādhya chhe. māṭe sāṅkhyanī kalpanā paṇ yuktisaṅgat nathī.
‘jainamatānusār’ svarūp – samvedanātmak chittavr̥uttinā nirodhanā draḍh abhyās dvārā sarva vibhāv pariṇatine haṭhāvī shuddhātmasvarūpamān sthiratārūp nirvāṇ ‘yatnasādhya’ chhe. ane tevā prakāranā ātmasvarūpano anubhav karanārane karmano abhāv svayam thavāthī nirvāṇanī siddhi karma apekṣhāe prayatna vinā arthāt ‘ayatnasādhya’ thāy chhe, kem ke karma pudgal chhe. tenī avasthā jīv karī shakato nathī; tethī tenā abhāv māṭe jīvane koī prayatna karavo paḍato nathī.
yogījanone, ati ugra tap yā dhyānādi karatī vakhate koī paṇ prakārano khed ke duḥkh thatun nathī, parantu potānā lakṣhyanī siddhi thatī joī tap – dhyānādi karavāmān ānand māne chhe. teo sharīrane ātmāthī bhinna samaje chhe, tethī sharīr kr̥ush thatān teo khed khinna thatā nathī tathā upasarga samaye potānā sāmyabhāvanī sthiratāne chhoḍatā nathī.
‘‘jem suvarṇa, agnithī tapāvā chhatān tenā suvarṇapaṇāne chhoḍatun nathī, tem gnānī karmanā udaye tapta hovā chhatān te potānā gnānīpaṇāne chhoḍato nathī.’’1 100. 1.jyam agnitapta suvarṇa paṇ nij svarṇabhāv nahi taje, tyam karmaudaye tapta paṇ gnānī na gnānīpaṇun taje. (184)