38samādhitantra
टीका — मत्त आत्मस्वरूपात् । च्युत्वा व्यावृत्य । अहं पतितः अत्यासक्त्या प्रवृत्तः । क्व ? विषयेषु । कैः कृत्वा ? इन्द्रियद्वारैः इन्द्रियमुखैः । ततस्तान् विषयान् प्रपद्य ममोपकारका एते इत्यतिगृह्यानुसृत्य । मां आत्मानं । न वेद न ज्ञातवान् । कथं ? अहमित्युल्लेखेन अहमेवाहं न शरीरादिकमित्येवं तत्त्वतो न ज्ञातवानित्यर्थः । कदा ? पुरा पूर्वं अनादिकाले ।।१६।।
anvayārtha : (अहं) hun (पुरा) anādikālathī (मत्तः) ātmasvarūpathī (च्युत्वा) chyut thaīne (इन्द्रियद्वारेः) indriyodvārā (विषयेषु) viṣhayomān (पतितः) patit thayo, (ततः) tethī (तान्) te viṣhayone (प्रपद्य) prāpta karī (तत्त्वतः) vāstavamān (मां) mane – potāne (अहं इति न वेद) hun te ja chhun ātmā chhun em men oḷakhyo nahi.
ṭīkā : mārāthī arthāt ātmasvarūpathī chyut thaī – pāchho haṭhī, hun patit thayo arthāt ati āsaktithī pravartyo. kyān (pravartyo)? viṣhayomān. konā dvārā? indriyorūp dvārothī – indriy – mukhethī. pachhī te viṣhayone prāpta karīne, te mārā upakārak chhe em samajī tene atipaṇe grahī – anusarī men potāne ātmāne – oḷakhyo nahi – jāṇyo nahi. kevā prakāre (na jāṇyo)? ‘hun’ evā ullekhathī hun ja pote (ātmā) chhun, sharīrādirūp nathī. em tattvataḥ (vāstavamān) men jāṇyun nahi – evo artha chhe. kyāre? pūrve – anādikāle.
bhāvārtha : antarātmā vichār kare chhe ke, ‘hun anādikālathī ātmasvarūpane chūkī indriyonā viṣhayomān āsakta rahyo; temān ātmabuddhi karī men mārā ātmānun vāstavik svarūp jāṇyun nahi.’
jyānsudhī jīvane potānā asalī chaitanyasvarūpanun yathārtha parignān hotun nathī, tyānsudhī te potānā svarūpathī chyut thaī bāhya indriyonā viṣhayone potāne sukhadāyak – upakārak samajī temān ati āsakti rahe chhe – temān ātmabuddhi kare chhe, paṇ jyāre tene chaitanya ane par jaḍ padārthonun indriyonā viṣhayonun bhedavignān thāy chhe ane potānān nirākul chidānand – sudhārasano svād āve