टीका — यत् शुद्धात्मस्वरूपं । अग्राह्यं कर्मोदयनिमित्तं क्रोधादिस्वरूपं । न गृह्णाति आत्मस्वरूपतया न स्वीकरोति । गृहीतमनन्तज्ञानादिस्वरूपं । नैव मुञ्चति कदाचिन्न परित्यजति । तेन च स्वरूपेण सहितं शुद्धात्मस्वरूपं किं करोति ? जानाति । किं विशिष्टं तत् ? सर्वं चेतनमचेतनं वा वस्तु । कथं जानाति ? सर्वथा द्रव्यपर्यायादिसर्वप्रकारेण । तदित्थम्भूतं स्वरूपं स्वसंवेद्यं स्वसंवेदनग्राह्यम् अहमात्मा अस्मि भवामि ।।२०।। anantagnānādi guṇone (न मुञ्चति) chhoḍatun nathī tathā (सर्वं) sampūrṇa padārthone (सर्वथा) sarva prakāre eṭale dravya – guṇ – paryāyarūpe (जानाति) jāṇe chhe, (तत् स्वसंवेद्यं) te potānā anubhavamān āvavā yogya chaitanya dravya (अहं अस्मि) hun chhun.
ṭīkā : je eṭale shuddhātmasvarūp chhe, te agrāhyane arthāt karmoday nimitte (thayelā) krodhādirūpane grahatun nathī eṭale tene ātmasvarūpapaṇe svīkāratun nathī ane grahaṇ karelā anantagnānādi svarūpane chhoḍatun ja nathī eṭale kyārey paṇ teno parityāg karatun nathī. āvā svarūpavāḷun shuddhātmasvarūp shun kare chhe? jāṇe chhe. shun jāṇe chhe? sarva chetan yā achetan vastune (jāṇe chhe). kevī rīte jāṇe chhe? te sarvathā arthāt dravya – paryāyādi sarva prakāre (jāṇe chhe). tethī āvun svasamvedya svarūp eṭale svasamvedanathī grāhya svarūp te hun – ātmā chhun.
bhāvārtha : shuddhātmā e anubhavagamya chaitanya dravya chhe. te nahi grahaṇ karavā yogya rāgadveṣhādine grahaṇ karatun nathī, ane grahaṇ karelā ātmik guṇone – anantagnānādi guṇone – chhoḍatun nathī. te sampūrṇa padārthone sarvathā – dravya – guṇ – paryāy sahit – jāṇe chhe.
‘je nijabhāvane chhoḍato nathī, kāī paṇ parabhāvane grahato nathī, sarvane jāṇe – dekhe chhe, te hun chhun – e gnān chintave chhe.’1
ātmā paradravyane jarā paṇ grahato nathī tathā chhoḍato nathī kāraṇ ke par nimittanā āshraye thayelā – prāyogik guṇanā sāmarthyathī tem ja svābhāvik – vaisrasik guṇanā sāmarthyathī ātmā vaḍe paradravyanun grahavun tathā chhoḍavun ashakya chhe.2 १. णियभावं णवि मुच्चइ परभावं णेव गेण्हए केइं ।
2. je dravya chhe par tehane na grahī, na chhoḍī shakāy chhe,
juoḥ shrī pravachanasār gāthā – 32 ane shrī samayasār kalash – 236