कहानजैनशास्त्रमाळा ]
ज्ञानस्य सम्यक्त्वं मोक्षहेतुः स्वभावः परभावेन मिथ्यात्वनाम्ना कर्ममलेनावच्छन्नत्वात्ति- रोधीयते, परभावभूतमलावच्छन्नश्वेतवस्त्रस्वभावभूतश्वेतस्वभाववत् । ज्ञानस्य ज्ञानं मोक्षहेतुः स्वभावः परभावेनाज्ञाननाम्ना कर्ममलेनावच्छन्नत्वात्तिरोधीयते, परभावभूतमलावच्छन्नश्वेत- वस्त्रस्वभावभूतश्वेतस्वभाववत् । ज्ञानस्य चारित्रं मोक्षहेतुः स्वभावः परभावेन कषायनाम्ना कर्ममलेनावच्छन्नत्वात्तिरोधीयते, परभावभूतमलावच्छन्नश्वेतवस्त्रस्वभावभूतश्वेतस्वभाववत् । अतो मोक्षहेतुतिरोधानकरणात् कर्म प्रतिषिद्धम् ।
अथ कर्मणः स्वयं बन्धत्वं साधयति — व्याप्त थयुं – थकुं [ ज्ञानं भवति ] ज्ञान तिरोभूत थाय छे [ ज्ञातव्यम् ] एम जाणवुं. [ यथा ] जेम [ वस्त्रस्य ] वस्त्रनो [ श्वेतभावः ] श्वेतभाव [ मलमेलनासक्तः ] मेलना मळवाथी खरडायो थको [ नश्यति ] नाश पामे छे — तिरोभूत थाय छे, [ तथा ] तेवी रीते [ कषायमलावच्छन्नं ] कषायरूपी मेलथी खरडायुं – व्याप्त थयुं – थकुं [ चारित्रम् अपि ] चारित्र पण तिरोभूत थाय छे [ ज्ञातव्यम् ] एम जाणवुं.
टीकाः — ज्ञाननुं सम्यक्त्व के जे मोक्षना कारणरूप स्वभाव छे ते, परभावस्वरूप जे मिथ्यात्व नामनो कर्मरूपी मेल तेना वडे व्याप्त थवाथी, तिरोभूत थाय छे — जेम परभावस्वरूप मेलथी व्याप्त थयेलो श्वेत वस्त्रना स्वभावभूत श्वेतस्वभाव तिरोभूत थाय छे तेम. ज्ञाननुं ज्ञान के जे मोक्षना कारणरूप स्वभाव छे ते, परभावस्वरूप अज्ञान नामना कर्ममळ वडे व्याप्त थवाथी तिरोभूत थाय छे — जेम परभावस्वरूप मेलथी व्याप्त थयेलो श्वेत वस्त्रना स्वभावभूत श्वेतस्वभाव तिरोभूत थाय छे तेम. ज्ञाननुं चारित्र के जे मोक्षना कारणरूप स्वभाव छे ते, परभावस्वरूप कषाय नामना कर्ममळ वडे व्याप्त थवाथी तिरोभूत थाय छे — जेम परभावस्वरूप मेलथी व्याप्त थयेलो श्वेत वस्त्रना स्वभावभूत श्वेतस्वभाव तिरोभूत थाय छे तेम. माटे मोक्षना कारणनुं ( – सम्यग्दर्शन, ज्ञान अने चारित्रनुं – ) तिरोधान करतुं होवाथी कर्मने निषेधवामां आव्युं छे.
भावार्थः — सम्यग्दर्शन-ज्ञान-चारित्र मोक्षमार्ग छे. ज्ञाननुं सम्यक्त्वरूप परिणमन मिथ्यात्वकर्मथी तिरोभूत थाय छे; ज्ञाननुं ज्ञानरूप परिणमन अज्ञानकर्मथी तिरोभूत थाय छे; अने ज्ञाननुं चारित्ररूप परिणमन कषायकर्मथी तिरोभूत थाय छे. आ रीते मोक्षना कारणभावोने कर्म तिरोभूत करतुं होवाथी तेनो निषेध करवामां आव्यो छे.
हवे, कर्म पोते ज बंधस्वरूप छे एम सिद्ध करे छेः —