कहानजैनशास्त्रमाळा ]
इह खलु रागद्वेषमोहसम्पर्कजोऽज्ञानमय एव भावः, अयस्कान्तोपलसम्पर्कज इव कालायससूचीं, कर्म कर्तुमात्मानं चोदयति; तद्विवेकजस्तु ज्ञानमयः, अयस्कान्तोपलविवेकज इव कालायससूचीं, अकर्मकरणोत्सुकमात्मानं स्वभावेनैव स्थापयति । ततो रागादिसङ्कीर्णोऽज्ञानमय एव कर्तृत्वे चोदकत्वाद्बन्धकः । तदसङ्कीर्णस्तु स्वभावोद्भासकत्वात्केवलं ज्ञायक एव, न मनागपि बन्धकः ।
हवे, रागद्वेषमोह ज आस्रव छे एवो नियम करे छेः —
गाथार्थः — [ जीवेन कृतः ] जीवे करेलो [ रागादियुतः ] रागादियुक्त [ भावः तु ] भाव [ बन्धकः भणितः ] बंधक (अर्थात् नवां कर्मनो बंध करनार) कहेवामां आव्यो छे. [ रागादिविप्रमुक्तः ] रागादिथी विमुक्त भाव [ अबन्धकः ] बंधक नथी, [ केवलम् ज्ञायक : ] केवळ ज्ञायक ज छे.
टीकाः — खरेखर, जेम लोहचुंबक-पाषाण साथे संसर्गथी (लोखंडनी सोयमां) उत्पन्न थयेलो भाव लोखंडनी सोयने (गति करवाने) प्रेरे छे तेम रागद्वेषमोह साथे भेळसेळपणाथी (आत्मामां) उत्पन्न थयेलो अज्ञानमय भाव ज आत्माने कर्म करवाने प्रेरे छे, अने जेम लोहचुंबक-पाषाण साथे असंसर्गथी (लोखंडनी सोयमां) उत्पन्न थयेलो भाव लोखंडनी सोयने (गति नहि करवारूप) स्वभावमां ज स्थापे छे तेम रागद्वेषमोह साथे अभेळसेळपणाथी (आत्मामां) उत्पन्न थयेलो ज्ञानमय भाव, जेने कर्म करवानी उत्सुकता नथी (अर्थात् कर्म करवानो जेनो स्वभाव नथी) एवा आत्माने स्वभावमां ज स्थापे छे; माटे रागादि साथे मिश्रित ( – मळेलो) अज्ञानमय भाव ज कर्तृत्वमां प्रेरतो होवाथी बंधक छे अने २ागादि साथे अमिश्रित भाव स्वभावनो प्रकाशक ( – प्रगट करनार) होवाथी केवळ ज्ञायक ज छे, जरा पण बंधक नथी.