kahAnajainashAstramALA ]
यतो जीवपरिणामं निमित्तीकृत्य पुद्गलाः कर्मत्वेन परिणमन्ति, पुद्गलकर्म निमित्तीकृत्य जीवोऽपि परिणमतीति जीवपुद्गलपरिणामयोरितरेतरहेतुत्वोपन्यासेऽपि जीवपुद्गलयोः परस्परं व्याप्यव्यापकभावाभावाज्जीवस्य पुद्गलपरिणामानां पुद्गलकर्मणोऽपि जीवपरिणामानां कर्तृ- कर्मत्वासिद्धौ निमित्तनैमित्तिकभावमात्रस्याप्रतिषिद्धत्वादितरेतरनिमित्तमात्रीभवनेनैव द्वयोरपि परिणामः; ततः कारणान्मृत्तिकया कलशस्येव स्वेन भावेन स्वस्य भावस्य करणाज्जीवः स्वभावस्य कर्ता कदाचित्स्यात्, मृत्तिकया वसनस्येव स्वेन भावेन परभावस्य कर्तुमशक्यत्वात्पुद्गलभावानां तु कर्ता न कदाचिदपि स्यादिति निश्चयः
[ कर्मत्वं ] karmapaNe [ परिणमन्ति ] pariName chhe, [ तथा एव ] tem ja [ जीवः अपि ] jIv paN [ पुद्गलकर्मनिमित्तं ] pudgalakarmanA nimittathI [ परिणमति ] pariName chhe. [ जीवः ] jIv [ कर्मगुणान् ] karmanA guNone [ न अपि करोति ] karato nathI [ तथा एव ] tem ja [ कर्म ] karma [ जीवगुणान् ] jIvanA guNone karatun nathI; [ तु ] parantu [ अन्योऽन्यनिमित्तेन ] paraspar nimittathI [ द्वयोः अपि ] bannenA [ परिणामं ] pariNAm [ जानीहि ] jANo. [ एतेन कारणेन तु ] A kAraNe [ आत्मा ] AtmA [ स्वकेन ] potAnA ja [ भावेन ] bhAvathI [ कर्ता ] kartA (kahevAmAn Ave) chhe [ तु ] parantu [ पुद्गलकर्मकृतानां ] pudgalakarmathI karavAmAn AvelA [ सर्वभावानाम् ] sarva bhAvono [ कर्ता न ] kartA nathI.
TIkA — ‘jIvapariNAmane nimitta karIne pudgalo karmapaNe pariName chhe ane pudgalakarmane nimitta karIne jIv paN pariName chhe’ — em jIvanA pariNAmane ane pudgalanA pariNAmane anyonya hetupaNAno ullekh hovA chhatAn paN jIv ane pudgalane paraspar vyApyavyApakabhAvanA abhAvane lIdhe jIvane pudgalapariNAmo sAthe ane pudgalakarmane jIvapariNAmo sAthe kartAkarmapaNAnI asiddhi hoIne, mAtra nimittanaimittikabhAvano niShedh nahi hovAthI, anyonya nimittamAtra thavAthI ja bannenA pariNAm (thAy) chhe; te kAraNe (arthAt tethI), jem mATI vaDe ghaDo karAy chhe tem potAnA bhAv vaDe potAno bhAv karAto hovAthI, jIv potAnA bhAvano kartA kadAchit chhe, parantu jem mATI vaDe kapaDun karI shakAtun nathI tem potAnA bhAv vaDe parabhAvanun karAvun ashakya hovAthI (jIv) pudgalabhAvono kartA to kadI paN nathI e nishchay chhe.
bhAvArtha — jIvanA pariNAmane ane pudgalanA pariNAmane paraspar mAtra nimittanaimittikapaNun chhe topaN paraspar kartAkarmabhAv nathI. paranA nimittathI je potAnA bhAv thayA temano kartA to jIvane agnAnadashAmAn kadAchit kahI paN shakAy, parantu jIv parabhAvano kartA to kadI paN nathI.