मनागपि न करोति; ततः समस्तमपि कर्तृत्वमपास्यति; ततो नित्यमेवोदासीनावस्थो जानन् एवास्ते; ततो निर्विकल्पोऽकृतक एको विज्ञानघनो भूतोऽत्यन्तमकर्ता प्रतिभाति ।
ज्ञानं स्वयं किल भवन्नपि रज्यते यः ।
गां दोग्धि दुग्धमिव नूनमसौ रसालम् ।।५७।।
te hun nathI’ em jANato thako ‘hun krodh chhun’ ityAdi Atmavikalpa jarA paN karato nathI; tethI samasta kartRutvane chhoDI de chhe; tethI sadAy udAsIn avasthAvALo thayo thako mAtra jANyA ja kare chhe; ane tethI nirvikalpa, akRutrim, ek vignAnaghan thayo thako atyant akartA pratibhAse chhe.
bhAvArtha — je paradravyanA ane paradravyanA bhAvonA kartRutvane agnAn jANe te pote kartA shA mATe bane? agnAnI rahevun hoy to paradravyano kartA bane! mATe gnAn thayA pachhI paradravyanun kartApaNun rahetun nathI.
have A ja arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe —
shlokArtha — [ किल ] nishchayathI [ स्वयं ज्ञानं भवन् अपि ] svayam gnAnasvarUp hovA chhatAn [ अज्ञानतः तु ] agnAnane lIdhe [ यः ] je jIv, [ सतृणाभ्यवहारकारी ] ghAs sAthe bheLaseL sundar AhArane khAnArA hAthI Adi tiryanchanI mAphak, [ रज्यते ] rAg kare chhe (arthAt rAgano ane potAno bheLaseL svAd le chhe) [ असौ ] te, [ दधीक्षुमधुराम्लरसातिगृद्धया ] dahIn- khAnDanA arthAt shikhanDanA khATA-mIThA rasanI ati lolupatAthI [ रसालम् पीत्वा ] shikhanDane pItAn chhatAn [ गां दुग्धम् दोग्धि इव नूनम् ] pote gAyanA dUdhane pIe chhe evun mAnanAr puruShanA jevo chhe.
bhAvArtha — jem hAthIne ghAsanA ane sundar AhAranA bhinna svAdanun bhAn nathI tem agnAnIne pudgalakarmanA ane potAnA bhinna svAdanun bhAn nathI; tethI te ekAkArapaNe rAgAdimAn varte chhe. jem shikhanDano gRuddhI mANas, svAdabhed nahi pArakhatAn, shikhanDanA svAdane mAtra dUdhano svAd jANe tem agnAnI jIv sva-paranA bheLaseL svAdane potAno svAd jANe chhe. 57.
176