kahAnajainashAstramALA ]

पुद्गलकर्मणः किल पुद्गलद्रव्यमेवैकं कर्तृ; तद्विशेषाः मिथ्यात्वाविरतिकषाययोगा बन्धस्य सामान्यहेतुतया चत्वारः कर्तारः । ते एव विकल्प्यमाना मिथ्यादृष्टयादिसयोगकेवल्यन्तास्त्रयोदश कर्तारः । अथैते पुद्गलकर्मविपाकविकल्पत्वादत्यन्तमचेतनाः सन्तस्त्रयोदश कर्तारः केवला एव यदि व्याप्यव्यापकभावेन किञ्चनापि पुद्गलकर्म कुर्युस्तदा कुर्युरेव; किं जीवस्यात्रापतितम् ? अथायं तर्कः — पुद्गलमयमिथ्यात्वादीन् वेदयमानो जीवः स्वयमेव मिथ्यादृष्टिर्भूत्वा पुद्गलकर्म करोति । स किलाविवेकः, यतो न खल्वात्मा भाव्यभावकभावाभावात् पुद्गलद्रव्यमयमिथ्यात्वादि- वेदकोऽपि, कथं पुनः पुद्गलकर्मणः कर्ता नाम ? अथैतदायातम् — यतः पुद्गलद्रव्यमयानां चतुर्णां सामान्यप्रत्ययानां विकल्पास्त्रयोदश विशेषप्रत्यया गुणशब्दवाच्याः केवला एव कुर्वन्ति कर्माणि, ततः पुद्गलकर्मणामकर्ता जीवो, गुणा एव तत्कर्तारः । ते तु पुद्गलद्रव्यमेव । ततः स्थितं पुद्गलकर्मणः पुद्गलद्रव्यमेवैकं कर्तृ ।

TIkA — kharekhar pudgalakarmano, pudgaladravya ja ek kartA chhe; tenA visheSho — mithyAtva, avirati, kaShAy ane yog bandhanA sAmAnya hetuo hovAthI chAr kartA chhe; teo ja bhedarUp karavAmAn AvatAn (arthAt temanA ja bhed pADavAmAn AvatAn), mithyAdraShTithI mAnDIne sayogakevaLI sudhInA ter kartA chhe. have, jeo pudgalakarmanA vipAkanA prakAro hovAthI atyant achetan chhe evA A ter kartAo ja kevaL vyApyavyApakabhAve kAI paN pudgalakarmane jo kare to bhale kare; temAn jIvane shun Avyun? (kAI ja nahi.) ahIn A tarka chhe ke ‘‘pudgalamay mithyAtvAdine vedato (bhogavato) jIv pote ja mithyAdraShTi thaIne pudgalakarmane kare chhe’’. (tenun samAdhAn — ) A tarka kharekhar avivek chhe, kAraN ke bhAvyabhAvakabhAvano abhAv hovAthI AtmA nishchayathI pudgal- dravyamay mithyAtvAdino bhoktA paN nathI, to pachhI pudgalakarmano kartA kem hoy? mATe em phalit thayun ke — jethI pudgaladravyamay chAr sAmAnyapratyayonA bhedarUp ter visheShapratyayo ke jeo ‘guN’ shabdathI kahevAmAn Ave chhe (arthAt jemanun nAm guNasthAn chhe) teo ja kevaL karmone kare chhe, tethI jIv pudgalakarmono akartA chhe, ‘guNo’ ja temanA kartA chhe; ane te ‘guNo’ to pudgaladravya ja chhe; tethI em Tharyun ke pudgalakarmano pudgaladravya ja ek kartA chhe.

bhAvArtha — shAstramAn pratyayone bandhanA kartA kahevAmAn AvyA chhe. guNasthAno paN visheSh pratyayo ja chhe tethI e guNasthAno bandhanA kartA chhe arthAt pudgalakarmanA kartA chhe. vaLI mithyAtvAdi sAmAnya pratyayo ke guNasthAnarUp visheSh pratyayo achetan pudgaladravyamay ja chhe, tethI em siddha thayun ke pudgaladravya ja pudgalakarmanun kartA ( – karanArun) chhe; jIv kartA nathI. jIvane pudgalakarmano kartA mAnavo te agnAn chhe.