तं प्रकाशयितुमायाति; किन्तु वस्तुस्वभावस्य परेणोत्पादयितुमशक्यत्वात् परमुत्पादयितुमशक्तत्वाच्च यथा तदसन्निधाने तथा तत्सन्निधानेऽपि स्वरूपेणैव प्रकाशते । स्वरूपेणैव प्रकाशमानस्य चास्य वस्तुस्वभावादेव विचित्रां परिणतिमासादयन् कमनीयोऽकमनीयो वा घटपटादिर्न मनागपि विक्रियायै कल्प्यते । तथा बहिरर्थाः शब्दो, रूपं, गन्धो, रसः, स्पर्शो, गुणद्रव्ये च, देवदत्तो यज्ञदत्तमिव हस्ते गृहीत्वा, ‘मां शृणु, मां पश्य, मां जिघ्र, मां रसय, मां स्पृश, मां बुध्यस्व’ इति स्वज्ञाने नात्मानं प्रयोजयन्ति, न चात्माप्ययःकान्तोपलकृष्टायःसूचीवत् स्वस्थानात्प्रच्युत्य तान् ज्ञातुमायाति; किन्तु वस्तुस्वभावस्य परेणोत्पादयितुमशक्यत्वात् परमुत्पादयितुमशक्त त्वाच्च यथा तदसन्निधाने तथा तत्सन्निधानेऽपि स्वरूपेणैव जानीते । स्वरूपेणैव जानतश्चास्य वस्तुस्वभावादेव विचित्रां परिणतिमासादयन्तः कमनीया अकमनीया वा शब्दादयो बहिरर्था न मनागपि विक्रियायै (arthAt bAhyapadArthane prakAshavAnA kAryamAn) joDato nathI ke ‘tun mane prakAsh’, ane dIvo paN

evI rIte have dArShTAnt chhe bAhyapadArtho — shabda, rUp, gandh, ras, sparsha tathA guN ne dravya — , jem devadatta yagnadattane hAth pakaDIne koI kAryamAn joDe tem, AtmAne svagnAnamAn (bAhyapadArthone jANavAnA kAryamAn) joDatA nathI ke ‘tun mane sAmbhaL, tun mane jo, tun mane sUngh, tun mane chAkh, tun mane sparsha, tun mane jAN’, ane AtmA paN lohachumbak-pAShANathI khenchAyelI lokhanDanI soyanI jem potAnA sthAnathI chyut thaIne temane (bAhyapadArthone) jANavA jato nathI; parantu, vastusvabhAv par vaDe utpanna karI shakAto nahi hovAthI tem ja vastusvabhAv parane utpanna karI shakato nahi hovAthI, AtmA jem bAhyapadArthonI asamIpatAmAn (potAnA svarUpathI ja jANe chhe) tem bAhyapadArthonI samIpatAmAn paN potAnA svarUpathI ja jANe chhe. (em) potAnA svarUpathI ja jANatA evA tene (AtmAne), vastusvabhAvathI ja vichitra pariNatine pAmatA evA manohar ke amanohar shabdAdi bAhyapadArtho jarAy vikriyA utpanna karatA nathI.

530