ज्ञानं हि परद्रव्यं किञ्चिदपि न गृह्णाति न मुञ्चति च, प्रायोगिकगुणसामर्थ्यात् वैस्रसिकगुणसामर्थ्याद्वा ज्ञानेन परद्रव्यस्य गृहीतुं मोक्तुं चाशक्यत्वात् । परद्रव्यं च न ज्ञानस्यामूर्तात्मद्रव्यस्य मूर्तपुद्गलद्रव्यत्वादाहारः । ततो ज्ञानं नाहारकं भवति । अतो ज्ञानस्य देहो न शङ्कनीयः ।
TIkA — gnAn paradravyane kAI paN (jarA paN) grahatun nathI tathA chhoDatun nathI, kAraN ke prAyogik (arthAt par nimittathI thayelA) guNanA sAmarthyathI tem ja vaisrasik (arthAt svAbhAvik) guNanA sAmarthyathI gnAn vaDe paradravyanun grahavun tathA chhoDavun ashakya chhe. vaLI, (karma - nokarmAdirUp) paradravya gnAnano — amUrtik Atmadravyano — AhAr nathI, kAraN ke te mUrtik pudgaladravya chhe; (amUrtikane mUrtik AhAr hoy nahi). tethI gnAn AhArak nathI. mATe gnAnane dehanI shankA na karavI.
(ahIn ‘gnAn’ kahevAthI ‘AtmA’ samajavo; kAraN ke, abhed vivakShAthI lakShaNamAn ja lakShyano vyavahAr karAy chhe. A nyAye TIkAkAr AchAryadev AtmAne gnAn ja kahetA AvyA chhe.)
bhAvArtha — gnAnasvarUp AtmA amUrtik chhe ane AhAr to karma - nokarmarUp pudgalamay mUrtik chhe; tethI paramArthe AtmAne pudgalamay AhAr nathI. vaLI AtmAno evo ja svabhAv chhe ke te paradravyane to grahato ja nathI; — svabhAvarUp pariNamo ke vibhAvarUp pariNamo, potAnA ja pariNAmanAn grahaNatyAg chhe, paradravyanAn grahaNatyAg to jarA paN nathI.
A rIte AtmAne AhAr nahi hovAthI tene deh ja nathI. AtmAne deh ja nahi hovAthI, pudgalamay dehasvarUp ling ( – veSh, bhekh, bAhya chihna) mokShanun kAraN nathI — evA arthanun, AgaLanI gAthAonI sUchanArUp kAvya have kahe chhe —
shlokArtha — [एवं शुद्धस्य ज्ञानस्य देहः एव न विद्यते] Am shuddha gnAnane deh ja nathI; [ततः ज्ञातुः देहमयं लिङ्गं मोक्षकारणम् न] tethI gnAtAne dehamay ling mokShanun kAraN nathI. 238.
578