योऽयं नित्यमेव परिणामात्मनि स्वभावेऽवतिष्ठमानत्वादुत्पादव्ययध्रौव्यैक्यानुभूतिलक्षणया सत्तयानुस्यूतश्चैतन्यस्वरूपत्वान्नित्योदितविशददृशिज्ञप्तिज्योतिरनन्तधर्माधिरूढैकधर्मित्वादुद्योतमानद्रव्यत्वः क्रमाक्रमप्रवृत्तविचित्रभावस्वभावत्वादुत्सङ्गितगुणपर्यायः स्वपराकारावभासनसमर्थत्वादुपात्तवैश्व- रूप्यैकरूपः प्रतिविशिष्टावगाहगतिस्थितिवर्तनानिमित्तत्वरूपित्वाभावादसाधारणचिद्रूपतास्वभाव-
gāthārthaḥ — he bhavya! [जीवः] je jīv [चरित्रदर्शनज्ञानस्थितः] darshan-gnān-chāritramān sthit thaī rahyo chhe [तं] tene [हि] nishchayathī [स्वसमयं] svasamay [जानीहि] jāṇ; [च] ane je jīv [पुद्गलकर्मप्रदेशस्थितं] pudgalakarmanā pradeshomān sthit thayel chhe [तं] tene [परसमयं] parasamay [जानीहि] jāṇ.
ṭīkāḥ — ‘samay’ shabdano artha ā pramāṇe chheḥ ‘सम्’ to upasarga chhe, teno artha ‘ekapaṇun’ evo chhe; ane ‘अय् गतौ’ dhātu chhe eno gaman artha paṇ chhe ane gnān artha paṇ chhe; tethī ekasāthe ja (yugapad) jāṇavun tathā pariṇaman karavun e be kriyāo je ekatvapūrvak kare te samay chhe. ā jīv nāmano padārtha ekatvapūrvak ek ja vakhate pariṇame paṇ chhe ane jāṇe paṇ chhe tethī te samay chhe. ā jīv-padārtha kevo chhe? sadāy pariṇāmasvarūp svabhāvamān rahelo hovāthī, utpād-vyay-dhrauvyanī ekatārūp anubhūti jenun lakṣhaṇ chhe evī sattāthī sahit chhe. ā visheṣhaṇathī, jīvanī sattā nahi mānanār nāstikavādīono mat khaṇḍit thayo tathā puruṣhane (jīvane) apariṇāmī mānanār sāṅkhyavādīono vyavachchhed, pariṇamanasvabhāv kahevāthī, thayo. naiyāyiko ane vaisheṣhiko sattāne nitya ja māne chhe ane bauddho sattāne kṣhaṇik ja māne chhe; temanun nirākaraṇ, sattāne utpād-vyay-dhrauvyarūp kahevāthī thayun. vaḷī jīv kevo chhe? chaitanyasvarūpapaṇāthī nitya-udyotarūp nirmaḷ spaṣhṭa darshanagnān-jyotisvarūp chhe (kāraṇ ke chaitanyanun pariṇaman darshanagnānasvarūp chhe). ā visheṣhaṇathī, chaitanyane gnānākārasvarūp nahi mānanār sāṅkhyamatīonun nirākaraṇ thayun. vaḷī te kevo chhe? anant dharmomān rahelun je ek dharmīpaṇun tene līdhe jene dravyapaṇun pragaṭ chhe (kāraṇ ke anant dharmonī ekatā te dravyapaṇun chhe). ā visheṣhaṇathī, vastune dharmothī rahit mānanār bauddhamatīno niṣhedh thayo. vaḷī te kevo chhe? kramarūp ane akramarūp pravartatā anek bhāvo jeno svabhāv hovāthī jeṇe guṇaparyāyo aṅgīkār karyā chhe. (paryāy kramavartī hoy chhe ane guṇ sahavartī hoy chhe; sahavartīne akramavartī paṇ kahe chhe.) ā visheṣhaṇathī, puruṣhane nirguṇ mānanār sāṅkhyamatīono nirās thayo. vaḷī te kevo chhe? potānā ane paradravyonā ākārone prakāshavānun sāmarthya hovāthī jeṇe samasta rūpane prakāshanārun ekarūpapaṇun
8