Page 628 of 642
PDF/HTML Page 661 of 675
single page version
iti śrīmadamr̥tacandrācāryakr̥tā samayasāravyākhyā ātmakhyātiḥ samāptā . amuk kārya kiyā hai. is nyāyase yah ātmakhyāti nāmak ṭīkā bhī amr̥tacandrācāryakr̥t hai hī. isaliye isake parḥane – sunanevāloṁko unakā upakār mānanā bhī yukta hai; kyoṁki isake parḥane – sunanese pāramārthik ātmākā svarūp jñāt hotā hai, usakā śraddhān tathā ācaraṇ hotā hai, mithyā jñān, śraddhān tathā ācaraṇ dūr hotā hai aur paramparāse mokṣakī prāpti hotī hai. mumukṣuoṁko isakā nirantar abhyās karanā cāhiye.278.
isaprakār śrī samayasārakī (śrīmadbhagavatkundakundācāryadevapraṇīt śrī samayasār paramāgamakī) śrīmad amr̥tacandrācāryadevaviracit ātmakhyāti nāmak ṭīkā samāpta huī.
(ab, paṁḍit jayacandrajī bhāṣāṭīkā pūrṇa karate huye kahate haiṁ : — )
sudhācandrasūri karī saṁskr̥t ṭīkāvar ātmakhyāti nām yathātathya bhāvanūṁ;
deśakī vacanikāmeṁ likhi jayacandra parḥai saṁkṣep artha alpabuddhikūṁ pāvanūṁ,
parḥo suno man lāy śuddha ātamā lakhāy jñānarūp gahau cidānanda darasāvanūṁ..1..
isaprakār is samayaprābhr̥t (athavā samayasār) nāmak śāstrakī ātmakhyāti nāmakī saṁskr̥t ṭīkākī deśabhāṣāmay vacanikā likhī hai. isameṁ saṁskr̥t ṭīkākā artha likhā hai aur ati saṁkṣipta bhāvārtha likhā hai, vistār nahīṁ kiyā hai. saṁskr̥t ṭīkāmeṁ nyāyase siddha hue prayog haiṁ. yadi unakā vistār kiyā jāy to anumānapramāṇake pāṁc aṁgapūrvak — pratijñā, hetu, udāharaṇ, upanay aur nigamanapūrvak — spaṣṭatāse vyākhyā karane par grantha bahut barḥ jāy; isaliye āyu, buddhi, bal aur sthiratākī alpatāke kāraṇ, jitanā ban sakā hai utanā, saṁkṣepase prayojanamātra likhā hai. ise parḥakar bhavyajan padārthako samajhanā. kisī arthameṁ hīnādhikatā ho to buddhimānajan mūl granthānusār jaisā ho vaisā yathārtha samajh lenā. is granthake gurusampradāyakā ( – gurūparamparāgat upadeśakā) vyucched ho gayā hai, isaliye jitanā ho sake utanā – yathāśakti abhyās ho sakatā hai. tathāpi jo syādvādamay jinamatakī ājñā mānate haiṁ, unheṁ viparīt śraddhān nahīṁ hotā. yadi kahīṁ arthako anyathā samajhanā bhī ho jāy to
Page 629 of 642
PDF/HTML Page 662 of 675
single page version
viśeṣ buddhimānakā nimitta milane par vah yathārtha ho jātā hai. jinamatake śraddhālu haṭhagrāhī nahīṁ hote.
ab, antim maṅgalake lie paṁcaparameṣṭhīko namaskār karake śāstrako samāpta karate haiṁḥ —
maṅgal siddha mahanta karma āṭhoṁ parajāre,
ācāraj uvajjhāy muni maṅgalamay sāre,
dīkṣā śikṣā dey bhavyajīvanikūṁ tāre;
maiṁ namūṁ paṁcagurucaraṇakūṁ maṅgal hetu karār haiṁ..1..
causaṭhi kātik badi daśaiṁ, pūraṇ grantha suṭhaur.3.
isaprakār śrīmadbhagavatkundakundācāryadevapraṇīt samayaprābhr̥t nāmak prākr̥tagāthābaddha paramāgamakī śrīmad amr̥tacandrācāryadevaviracit ātmakhyāti nāmak saṁskr̥t ṭīkā anusār paṇḍit jayacandrajīkr̥t saṁkṣepabhāvārthamātra deśabhāṣāmay vacanikāke ādhārase śrī himmatalāl jeṭhālāl śāh kr̥t gujarātī anuvādakā hindī rūpāntar samāpta huā.
Page 630 of 642
PDF/HTML Page 663 of 675
single page version
adhyātmameṁ sadā niścayanay hī mukhya hai; usīke āśrayase dharma hotā hai. śāstroṁmeṁ jahān̐ vikārī paryāyoṁkā vyavahāranayase kathan kiyā jāye vahān̐ bhī niścayanayako hī mukhya aur vyavahāranayako gauṇ karanekā āśay hai — aisā samajhanā; kyoṁki puruṣārtha dvārā apanemeṁ śuddhaparyāy pragaṭ karane arthāt vikārī paryāy ṭālaneke liye sadā niścayanay hī ādaraṇīy hai; us samay donoṁ nayoṁkā jñān hotā hai paraṁtu dharma pragaṭ karaneke liye donoṁ nay kabhī ādaraṇīy nahīṁ haiṁ. vyavahāranayake āśrayase kabhī dharma aṁśataḥ bhī nahīṁ hotā, paraṁtu usake āśrayase to rāg-dveṣake vikalpa hī uṭhate haiṁ.
chahoṁ dravya, unake guṇ aur unakī paryāyoṁke svarūpakā jñān karāneke lie kabhī niścayanayakī mukhyatā aur vyavahāranayakī gauṇatā rakhakar kathan kiyā jātā hai, aur kabhī vyavahāranayako mukhya karake tathā niścayanayako gauṇ rakhakar kathan kiyā jātā hai; svayaṁ vicār kare usameṁ bhī kabhī niścayanayakī mukhyatā aur kabhī vyavahāranayakī mukhyatā kī jātī hai; adhyātmaśāstrameṁ bhī jīvakī vikārī paryāy jīv svayaṁ karatā hai isaliye hotī hai aur vah jīvakā ananya pariṇām hai – aisā vyavahāranayase kahanemeṁ – samajhānemeṁ ātā hai; paraṁtu vahān̐ pratyek samay niścayanay ek hī mukhya tathā ādaraṇīy hai aisā jñāniyoṁkā kathan hai. śuddhatā pragaṭ karaneke lie kabhī niścayanay ādaraṇīy hai aur kabhī vyavahāranay ādaraṇīy hai – aisā mānanā vah bhūl hai. tīnoṁ kāl akele niścayanayake āśrayase hī dharma pragaṭ hotā hai aisā samajhanā.
sādhak jīv prārambhase anta tak niścayakī hī mukhyatā rakhakar vyavahārako gauṇ hī karate jāte haiṁ, isalie sādhakadaśāmeṁ niścayakī mukhyatāke balase sādhakako śuddhatākī vr̥ddhi hī hotī jātī hai aur aśuddhatā ṭalatī hī jātī hai. is prakār niścayakī mukhyatāke pūrṇa balase kevalajñān hone par vahān̐ mukhya-gauṇapanā nahīṁ hotā aur nay bhī nahīṁ hote.
Page 631 of 642
PDF/HTML Page 664 of 675
single page version
gāthā
267
262
182
45
372
127
129
131
23
132
316
219
348
405
283
284
210
211
212
213
122
307
189
187
39
202
342
49
40
Page 632 of 642
PDF/HTML Page 665 of 675
single page version
gāthā
401
21
28
290
133
198
215
107
234
89
181
239
244
193
82
44
90
57
65
140
138
206
270
66
111
176
97
135
214
Page 633 of 642
PDF/HTML Page 666 of 675
single page version
gāthā
383
384
397
311
142
145
192
75
41
19
332
334
333
254
255
256
296
400
345
346
207
300
70
125
60
394
112
170
163
312
Page 634 of 642
PDF/HTML Page 667 of 675
single page version
gāthā
361
362
363
364
226
242
179
278
291
292
196
108
195
352
349
351
350
354
356
357
358
359
314
285
69
33
74
80
105
343
370
53
Page 635 of 642
PDF/HTML Page 668 of 675
single page version
gāthā
257
32
216
415
188
233
10
240
245
232
310
402
166
36
37
409
317
30
280
395
410
81
319
76
77
78
79
406
121
Page 636 of 642
PDF/HTML Page 669 of 675
single page version
gāthā
264
94
95
110
190
301
172
366
367
368
16
104
308
194
320
266
260
143
269
398
58
168
67
306
297
299
298
154
Page 637 of 642
PDF/HTML Page 670 of 675
single page version
gāthā
68
150
371
177
281
282
47
392
322
321
393
157
158
159
265
153
273
27
324
46
84
414
98
56
Page 638 of 642
PDF/HTML Page 671 of 675
single page version
195
14
144
141
57
68
169
58
61
197
188
233
247
113
183
120
259
187
41
171
235
23
257
244
29
276
Page 639 of 642
PDF/HTML Page 672 of 675
single page version
kalaś
91
236
140
27
139
184
74
79
86
81
76
73
87
85
83
70
89
80
75
71
72
201
84
88
82
77
78
Page 640 of 642
PDF/HTML Page 673 of 675
single page version
kalaś
268
270
92
126
275
167
63
33
43
97
66
149
224
60
59
151
148
67
198
50
251
261
161
134
166
100
Page 641 of 642
PDF/HTML Page 674 of 675
single page version
kalaś
186
47
18
222
146
256
121
181
252
228
190
25
159
260
192
212
250
248
130
115
114
182
254
12
132
131
112
196
Page 642 of 642
PDF/HTML Page 675 of 675
single page version
kalaś
119
218
219
174
179
124
133
163
162
165
155
39
37
42
213
95
230
118
34
258
172
249
107
106
207
147
237
242