Page 528 of 642
PDF/HTML Page 561 of 675
single page version
na kiñchit api bhaṇitaḥ ] tujhase kuchh bhī nahīn kahā hai; [abuddhaḥ ] tū agnānī hotā huā [kin
ruṣhyasi ] kyon roṣh karatā hai ?
hokar), [shrotraviṣhayam āgatan shabdam ] shrotra-indriyake viṣhayamen āye hue shabdako [vinirgrahītun na
eti ] grahaṇ karaneko (
[chakṣhurviṣhayam āgatan ] chakṣhu-indriyake viṣhayamen āye hue [rūpam ] rūpako [vinirgrahītun na eti ]
grahaṇ karaneko nahīn jātā
gandham ] dhrāṇaindriyake viṣhayamen āī huī gandhako [vinirgrahītun na eti ] (apane sthānase chyut hokar)
grahaṇ karane nahīn jātā
rasam ] rasanā-indriyake viṣhayamen āye huye rasako (apane sthānase chyut hokar), [vinirgrahītun na
eti ] grahaṇ karane nahīn jātā
Page 529 of 642
PDF/HTML Page 562 of 675
single page version
āgatan sparsham ] kāyake (-sparshendriyake) viṣhayamen āye hue sparshako (apane sthānase chyut
hokar), [vinirgrahītun na eti ] grahaṇ karane nahīn jātā
hokar), [buddhiviṣhayam āgatan tu guṇam ] buddhike viṣhayamen āye hue guṇako [vinirgrahītun na eti ]
grahaṇ karane nahīn jātā
hokar), [buddhiviṣhayam āgatan dravyam ] buddhike viṣhayamen āye hue dravyako [vinirgrahītun na eti ]
grahaṇ karane nahīn jātā
(kalyāṇakārī buddhiko, samyaggnānako) na prāpta huā svayam [parasya vinirgrahamanāḥ ] parako grahaṇ
karanekā man karatā hai
Page 530 of 642
PDF/HTML Page 563 of 675
single page version
yathā tadasannidhāne tathā tatsannidhāne‘pi svarūpeṇaiv prakāshate
vikriyāyai kalpyate
iti svagnāne nātmānan prayojayanti, na chātmāpyayaḥkāntopalakr̥uṣhṭāyaḥsūchīvat svasthānātprachyutya tān
gnātumāyāti; kintu vastusvabhāvasya pareṇotpādayitumashakyatvāt paramutpādayitumashakta tvāchcha yathā
tadasannidhāne tathā tatsannidhāne‘pi svarūpeṇaiv jānīte
mujhe prakāshit kar’, aur dīpak bhī lohachumbak
isaliye, dīpak jaise bāhyapadārthakī asamīpatāmen apane svarūpase hī prakāshatā hai
prakāshatā hai aise dīpakako, vastusvabhāvase hī vichitra pariṇatiko prāpta hotā huā manohar yā
amanohar ghaṭapaṭādi bāhyapadārtha kiñchitmātra bhī vikriyā utpanna nahīn karatā
sūṅgh, tū mujhe chakh, tū mujhe sparsha kar, tū mujhe jān,’ aur ātmā bhī lohachumbak-pāṣhāṇase
khīñchī gaī lohekī suīkī bhān̐ti apane sthānase chyut hokar unhen (
vastusvabhāv parako utpanna nahīn kar sakatā isaliye, ātmā jaise bāhya padārthoṅkī asamīpatāmen
(apane svarūpase hī jānatā hai) usīprakār bāhyapadārthoṅkī samīpatāmen bhī apane svarūpase hī
jānatā hai
utpanna nahīn karate
Page 531 of 642
PDF/HTML Page 564 of 675
single page version
yāyātkāmapi vikriyān tat ito dīpaḥ prakāshyādiv
rāgadveṣhamayībhavanti sahajān muñchantyudāsīnatām
karaneke liye (
jānatā hai
prakāshit honevāle dīpakako ghaṭapaṭādi padārtha vikār nahīn karate
dravyako jānakar, unhen achchhā burā mānakar rāg-dveṣh karatā hai, vah agnān hī hai
bhī vikriyāko prāpta nahīn hotā, [dīpaḥ prakāshyāt iv ] jaise dīpak prakāshya (
[kim sahajām udāsīnatām muñchanti, rāgadveṣhamayībhavanti ] apanī sahaj udāsīnatāko kyon chhoṛate
hain tathā rāgadveṣhamay kyon hote hain ? (isaprakār āchāryadevane soch kiyā hai
Page 532 of 642
PDF/HTML Page 565 of 675
single page version
pūrvāgāmisamastakarmavikalā bhinnāstadātvodayāt
vindanti svarasābhiṣhikta bhuvanān gnānasya sañchetanām
rahatā ?’ is prakār āchāryadevane jo soch kiyā hai so uchit hī hai, kyoṅki jab tak shubh rāg hai tab
tak prāṇiyoṅko agnānase duḥkhī dekhakar karuṇā utpanna hotī hai aur usase soch bhī hotā hai
[pūrva-āgāmi-samasta-karma-vikalāḥ ] jo bhūtakālake tathā bhaviṣhyakālake samasta karmonse rahit
hain aur [tadātva-udayāt bhinnāḥ ] jo vartamān kālake karmodayase bhinna hain, [dūr-ārūḍh-charitra-
vaibhav-balāt gnānasya sañchetanām vindanti ] ve (
lokako sīñchā hai
hokar chāritra aṅgīkār karate hain
hai aur usakā shraddhān (pratīti) dr̥urḥ karatā hai; yah to avirat, deshavirat, aur pramatta avasthāmen
Page 533 of 642
PDF/HTML Page 566 of 675
single page version
charḥakar, kevalagnān utpanna karake, sākṣhāt
ātmā pratyākhyān hai aur jo udayamen āye hue vartamān karmakā mamatva chhoṛe vah ātmā ālochanā
hai; sadā aise pratikramaṇ, pratyākhyān aur ālochanāpūrvak pravartamān ātmā chāritra hai
pariṇaman gnānake svāmitvabhāvase hotā hai, karmake aur karmaphalake svāmitvabhāvase nahīn hotā
Page 534 of 642
PDF/HTML Page 567 of 675
single page version
jo ātmā [ātmānan tu ] apaneko [nivartayati ] dūr rakhatā hai [saḥ ] vah ātmā [pratikramaṇam ]
pratikramaṇ karatā hai
[yaḥ ] jo ātmā [chetayate ] chetatā hai
Page 535 of 642
PDF/HTML Page 568 of 675
single page version
uttarakarmakāraṇebhyo bhāvebhyo‘tyantan nivr̥uttaḥ, vartamānan karmavipākamātmano‘tyantabhedenopalabhamānaḥ,
svasminnev khalu gnānasvabhāve nirantaracharaṇāchchāritran bhavati
chetayitā ] vah ātmā [khalu ] vāstavamen [charitran bhavati ] chāritra hai
(bhaviṣhyakālake karmoṅko) pratyākhyānarūp karatā huā pratyākhyān hai; vahī ātmā, vartamān
karmavipākako apanese (
karatā huā, pūrvakarmoṅke kāryarūp aur uttarakarmoṅke kāraṇarūp bhāvonse atyanta nivr̥utta hotā huā,
vartamān karmavipākako apanese (ātmāse) atyanta bhedapūrvak anubhav karatā huā, apanemen hī
karanā so pratyākhyān hai aur vartamān doṣhase ātmāko pr̥uthak karanā so ālochanā hai
trikālake karmonse apaneko bhinna jānatā hai, shraddhā karatā hai aur anubhav karatā hai, vah ātmā
svayam hī pratikramaṇ hai, svayam hī pratyākhyān hai aur svayam hī ālochanā hai
nishchayachāritra hai
Page 536 of 642
PDF/HTML Page 569 of 675
single page version
prakāshate gnānamatīv shuddham
bodhasya shuddhin niruṇaddhi bandhaḥ
hotā hai
sañchetanāse [bandhaḥ dhāvan ] bandh dauṛatā huā [bodhasya shuddhin niruṇaddhi ] gnānakī shuddhatāko rokatā
hai, arthāt gnānakī shuddhatā nahīn hone detā
Page 537 of 642
PDF/HTML Page 570 of 675
single page version
phi rase bhī [aṣhṭavidham tat ] āṭh prakārake karmako
tat ] āṭh prakārake karmako
Page 538 of 642
PDF/HTML Page 571 of 675
single page version
karmaphalachetanā
nāṭayitvā svabhāvabhūtā bhagavatī gnānachetanaivaikā nityamev nāṭayitavyā
karmachetanā hai; aur gnānase anyamen aisā chetanā ki ‘ise main bhogatā hūn̐’, vah karmaphalachetanā hai
usase karmokā bandha hotā hai)
aur
Page 539 of 642
PDF/HTML Page 572 of 675
single page version
7
me duṣhkr̥utamiti 9
tab jīvane usake pratikā mamatva chhoṛā, yahī usakā mithyā karanā hai)
mithyā ho
Page 540 of 642
PDF/HTML Page 573 of 675
single page version
duṣhkr̥utamiti 19
merā duṣhkr̥ut mithyā ho
merā duṣhkr̥ut mithyā ho
Page 541 of 642
PDF/HTML Page 574 of 675
single page version
ho
ho
ho
Page 542 of 642
PDF/HTML Page 575 of 675
single page version
ho
ho
Page 543 of 642
PDF/HTML Page 576 of 675
single page version
ek lagāyā hai
lagāye hain
phi ra man, vachan, kāyamense do liye hain yah batāneke liye ‘3’ ke pās ‘2’ kā aṅk rakhanā chāhie
Page 544 of 642
PDF/HTML Page 577 of 675
single page version
karmosen rahit) chaitanyasvarūp ātmāmen ātmāse hī (
anubhav kare, isakī yah vidhi hai
use bhoganekā abhiprāy nahīn rahā; us samay, bhūt kālamen jo dhan kamāyā thā vah nahīn
kamāneke samān hī hai; isīprakār, jīvane pahale karma bandha kiyā thā; phi ra jab use
ahitarūp jānakar usake prati mamatva chhoṛ diyā aur usake phalamen līn na huā, tab
bhūtakālamen jo karma bān̐dhā thā vah nahīn bān̐dhaneke samān mithyā hī hai
Page 545 of 642
PDF/HTML Page 578 of 675
single page version
Page 546 of 642
PDF/HTML Page 579 of 675
single page version
Page 547 of 642
PDF/HTML Page 580 of 675
single page version
huā) karma [sakalam ālochya ] us sabakī ālochanā karake (