Samaysar-Hindi (Punjabi transliteration). Gatha: 396-414 ; Kalash: 235-243.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 31 of 34

 

Page 568 of 642
PDF/HTML Page 601 of 675
single page version

ਫਾਸੋ ਣ ਹਵਦਿ ਣਾਣਂ ਜਮ੍ਹਾ ਫਾਸੋ ਣ ਯਾਣਦੇ ਕਿਂਚਿ .
ਤਮ੍ਹਾ ਅਣ੍ਣਂ ਣਾਣਂ ਅਣ੍ਣਂ ਫਾਸਂ ਜਿਣਾ ਬੇਂਤਿ ..੩੯੬..
ਕਮ੍ਮਂ ਣਾਣਂ ਣ ਹਵਦਿ ਜਮ੍ਹਾ ਕਮ੍ਮਂ ਣ ਯਾਣਦੇ ਕਿਂਚਿ .
ਤਮ੍ਹਾ ਅਣ੍ਣਂ ਣਾਣਂ ਅਣ੍ਣਂ ਕਮ੍ਮਂ ਜਿਣਾ ਬੇਂਤਿ ..੩੯੭..
ਧਮ੍ਮੋ ਣਾਣਂ ਣ ਹਵਦਿ ਜਮ੍ਹਾ ਧਮ੍ਮੋ ਣ ਯਾਣਦੇ ਕਿਂਚਿ .
ਤਮ੍ਹਾ ਅਣ੍ਣਂ ਣਾਣਂ ਅਣ੍ਣਂ ਧਮ੍ਮਂ ਜਿਣਾ ਬੇਂਤਿ ..੩੯੮..
ਣਾਣਮਧਮ੍ਮੋ ਣ ਹਵਦਿ ਜਮ੍ਹਾਧਮ੍ਮੋ ਣ ਯਾਣਦੇ ਕਿਂਚਿ .
ਤਮ੍ਹਾ ਅਣ੍ਣਂ ਣਾਣਂ ਅਣ੍ਣਮਧਮ੍ਮਂ ਜਿਣਾ ਬੇਂਤਿ ..੩੯੯..
ਕਾਲੋ ਣਾਣਂ ਣ ਹਵਦਿ ਜਮ੍ਹਾ ਕਾਲੋ ਣ ਯਾਣਦੇ ਕਿਂਚਿ .
ਤਮ੍ਹਾ ਅਣ੍ਣਂ ਣਾਣਂ ਅਣ੍ਣਂ ਕਾਲਂ ਜਿਣਾ ਬੇਂਤਿ ..੪੦੦..
ਆਯਾਸਂ ਪਿ ਣ ਣਾਣਂ ਜਮ੍ਹਾਯਾਸਂ ਣ ਯਾਣਦੇ ਕਿਂਚਿ .
ਤਮ੍ਹਾਯਾਸਂ ਅਣ੍ਣਂ ਅਣ੍ਣਂ ਣਾਣਂ ਜਿਣਾ ਬੇਂਤਿ ..੪੦੧..
ਰੇ ! ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਹੈ ਨਹਿਂ ਜ੍ਞਾਨ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਕੁਛ ਜਾਨੇ ਨਹੀਂ.
ਇਸ ਹੇਤੁਸੇ ਹੈ ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ ਰੁ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਅਨ੍ਯਪ੍ਰਭੂ ਕਹੇ ..੩੯੬..
ਰੇ ! ਕਰ੍ਮ ਹੈ ਨਹਿਂ ਜ੍ਞਾਨ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਕਰ੍ਮ ਕੁਛ ਜਾਨੇ ਨਹੀਂ.
ਇਸ ਹੇਤੁਸੇ ਹੈ ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ ਰੁ ਕਰ੍ਮ ਅਨ੍ਯਜਿਨਵਰ ਕਹੇ ..੩੯੭..
ਰੇ ! ਧਰ੍ਮ ਨਹਿਂ ਹੈ ਜ੍ਞਾਨ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਧਰ੍ਮ ਕੁਛ ਜਾਨੇ ਨਹੀਂ.
ਇਸ ਹੇਤੁਸੇ ਹੈ ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ ਰੁ ਧਰ੍ਮ ਅਨ੍ਯਜਿਨਵਰ ਕਹੇ ..੩੯੮..
ਨਹਿਂ ਹੈ ਅਧਰ੍ਮ ਜੁ ਜ੍ਞਾਨ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਅਧਰ੍ਮ ਕੁਛ ਜਾਨੇ ਨਹੀਂ.
ਇਸ ਹੇਤੁਸੇ ਹੈ ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ ਅਧਰ੍ਮ ਅਨ੍ਯਜਿਨਵਰ ਕਹੇ ..੩੯੯..
ਰੇ ! ਕਾਲ ਹੈ ਨਹਿਂ ਜ੍ਞਾਨ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਕਾਲ ਕੁਛ ਜਾਨੇ ਨਹੀਂ.
ਇਸ ਹੇਤੁਸੇ ਹੈ ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ ਰੁ ਕਾਲ ਅਨ੍ਯਪ੍ਰਭੂ ਕਹੇ ..੪੦੦..
ਆਕਾਸ਼ ਹੈ ਨਹਿਂ ਜ੍ਞਾਨ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਆਕਾਸ਼ ਕੁਛ ਜਾਨੇ ਨਹੀਂ.
ਇਸ ਹੇਤੁਸੇ ਆਕਾਸ਼ ਅਨ੍ਯ ਰੁ ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯਪ੍ਰਭੂ ਕਹੇ ..੪੦੧..

Page 569 of 642
PDF/HTML Page 602 of 675
single page version

ਣਜ੍ਝਵਸਾਣਂ ਣਾਣਂ ਅਜ੍ਝਵਸਾਣਂ ਅਚੇਦਣਂ ਜਮ੍ਹਾ .
ਤਮ੍ਹਾ ਅਣ੍ਣਂ ਣਾਣਂ ਅਜ੍ਝਵਸਾਣਂ ਤਹਾ ਅਣ੍ਣਂ ..੪੦੨..
ਜਮ੍ਹਾ ਜਾਣਦਿ ਣਿਚ੍ਚਂ ਤਮ੍ਹਾ ਜੀਵੋ ਦੁ ਜਾਣਗੋ ਣਾਣੀ .
ਣਾਣਂ ਚ ਜਾਣਯਾਦੋ ਅਵ੍ਵਦਿਰਿਤ੍ਤਂ ਮੁਣੇਯਵ੍ਵਂ ..੪੦੩..
ਣਾਣਂ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਂ ਦੁ ਸਂਜਮਂ ਸੁਤ੍ਤਮਂਗਪੁਵ੍ਵਗਯਂ .
ਧਮ੍ਮਾਧਮ੍ਮਂ ਚ ਤਹਾ ਪਵ੍ਵਜ੍ਜਂ ਅਬ੍ਭੁਵਂਤਿ ਬੁਹਾ ..੪੦੪..
ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਂ ਜ੍ਞਾਨਂ ਨ ਭਵਤਿ ਯਸ੍ਮਾਚ੍ਛਾਸ੍ਤ੍ਰਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍ .
ਤਸ੍ਮਾਦਨ੍ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਨਮਨ੍ਯਚ੍ਛਾਸ੍ਤ੍ਰਂ ਜਿਨਾ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ..੩੯੦..
ਸ਼ਬ੍ਦੋ ਜ੍ਞਾਨਂ ਨ ਭਵਤਿ ਯਸ੍ਮਾਚ੍ਛਬ੍ਦੋ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍ .
ਤਸ੍ਮਾਦਨ੍ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਨਮਨ੍ਯਂ ਸ਼ਬ੍ਦਂ ਜਿਨਾ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ..੩੯੧..
ਰੂਪਂ ਜ੍ਞਾਨਂ ਨ ਭਵਤਿ ਯਸ੍ਮਾਦ੍ਰੂਪਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍ .
ਤਸ੍ਮਾਦਨ੍ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਨਮਨ੍ਯਦ੍ਰੂਪਂ ਜਿਨਾ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ..੩੯੨..
72
ਰੇ ! ਜ੍ਞਾਨ ਅਧ੍ਯਵਸਾਨ ਨਹਿਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਅਚੇਤਨਰੂਪ ਹੈ.
ਇਸ ਹੇਤੁਸੇ ਹੈ ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ ਰੁ ਅਨ੍ਯ ਅਧ੍ਯਵਸਾਨ ਹੈ ..੪੦੨..
ਰੇ ! ਸਰ੍ਵਦਾ ਜਾਨੇ ਹਿ ਇਸਸੇ ਜੀਵ ਜ੍ਞਾਯਕ ਜ੍ਞਾਨਿ ਹੈ.
ਅਰੁ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ ਜ੍ਞਾਯਕਸੇ ਅਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤ ਯੋਂ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯ ਹੈ ..੪੦੩..
ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵ, ਅਰੁ ਸਂਯਮ, ਤਥਾ ਪੂਰ੍ਵਾਂਗਗਤ ਸਬ ਸੂਤ੍ਰ ਜੋ.
ਧਰ੍ਮਾਧਰਮ, ਦੀਕ੍ਸ਼ਾ ਸਬਹਿ, ਬੁਧ ਪੁਰੁਸ਼ ਮਾਨੇ ਜ੍ਞਾਨਕੋ ..੪੦੪..
ਗਾਥਾਰ੍ਥ :[ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਂ ] ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰ [ਜ੍ਞਾਨਂ ਨ ਭਵਤਿ ] ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਂ
ਕਿਂਚਿਤ੍ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ] ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰ ਕੁਛ ਜਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ (ਵਹ ਜੜ ਹੈ), [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਜ੍ਞਾਨਮ੍
ਅਨ੍ਯਤ੍ ] ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ ਹੈ, [ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਂ ਅਨ੍ਯਤ੍ ] ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰ ਅਨ੍ਯ ਹੈ[ਜਿਨਾਃ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ] ਐਸਾ ਜਿਨਦੇਵ ਕਹਤੇ
ਹੈਂ. [ਸ਼ਬ੍ਦਃ ਜ੍ਞਾਨਂ ਨ ਭਵਤਿ ] ਸ਼ਬ੍ਦ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਸ਼ਬ੍ਦਃ ਕਿਂਚਿਤ੍ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ]
ਸ਼ਬ੍ਦ ਕੁਛ ਜਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਜ੍ਞਾਨਂ ਅਨ੍ਯਤ੍ ] ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ ਹੈ, [ਸ਼ਬ੍ਦਂ ਅਨ੍ਯਂ ] ਸ਼ਬ੍ਦ
ਅਨ੍ਯ ਹੈ
[ਜਿਨਾਃ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ] ਐਸਾ ਜਿਨਦੇਵ ਕਹਤੇ ਹੈਂ. [ਰੂਪਂ ਜ੍ਞਾਨਂ ਨ ਭਵਤਿ ] ਰੂਪ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ,

Page 570 of 642
PDF/HTML Page 603 of 675
single page version

ਵਰ੍ਣੋ ਜ੍ਞਾਨਂ ਨ ਭਵਤਿ ਯਸ੍ਮਾਦ੍ਵਰ੍ਣੋ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍ .
ਤਸ੍ਮਾਦਨ੍ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਨਮਨ੍ਯਂ ਵਰ੍ਣਂ ਜਿਨਾ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ..੩੯੩..
ਗਨ੍ਧੋ ਜ੍ਞਾਨ ਨ ਭਵਤਿ ਯਸ੍ਮਾਦ੍ਗਨ੍ਧੋ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍ .
ਤਸ੍ਮਾਦਨ੍ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਨਮਨ੍ਯਂ ਗਨ੍ਧਂ ਜਿਨਾ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ..੩੯੪..
ਨ ਰਸਸ੍ਤੁ ਭਵਤਿ ਜ੍ਞਾਨਂ ਯਸ੍ਮਾਤ੍ਤੁ ਰਸੋ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍ .
ਤਸ੍ਮਾਦਨ੍ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਨਂ ਰਸਂ ਚਾਨ੍ਯਂ ਜਿਨਾ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ..੩੯੫..
ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ੋ ਨ ਭਵਤਿ ਜ੍ਞਾਨਂ ਯਸ੍ਮਾਤ੍ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ੋ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍ .
ਤਸ੍ਮਾਦਨ੍ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਨਮਨ੍ਯਂ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਂ ਜਿਨਾ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ..੩੯੬..
ਕਰ੍ਮ ਜ੍ਞਾਨਂ ਨ ਭਵਤਿ ਯਸ੍ਮਾਤ੍ਕਰ੍ਮ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍ .
ਤਸ੍ਮਾਦਨ੍ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਨਮਨ੍ਯਤ੍ਕਰ੍ਮ ਜਿਨਾ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ..੩੯੭..
ਧਰ੍ਮੋ ਜ੍ਞਾਨਂ ਨ ਭਵਤਿ ਯਸ੍ਮਾਦ੍ਧਰ੍ਮੋ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍ .
ਤਸ੍ਮਾਦਨ੍ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਨਮਨ੍ਯਂ ਧਰ੍ਮਂ ਜਿਨਾ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ..੩੯੮..
[ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਰੂਪਂ ਕਿਂਚਿਤ੍ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ] ਰੂਪ ਕੁਛ ਜਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ
[ਜ੍ਞਾਨਮ੍ ਅਨ੍ਯਤ੍ ] ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ ਹੈ, [ਰੂਪਂ ਅਨ੍ਯਤ੍ ] ਰੂਪ ਅਨ੍ਯ ਹੈ
[ਜਿਨਾਃ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ] ਐਸਾ ਜਿਨਦੇਵ
ਕਹਤੇ ਹੈਂ. [ਵਰ੍ਣਃ ਜ੍ਞਾਨਂ ਨ ਭਵਤਿ ] ਵਰ੍ਣ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਵਰ੍ਣਃ ਕਿਂਚਿਤ੍ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ]
ਵਰ੍ਣ ਕੁਛ ਜਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਜ੍ਞਾਨਮ੍ ਅਨ੍ਯਤ੍ ] ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ ਹੈ, [ਵਰ੍ਣਂ ਅਨ੍ਯਂ ] ਵਰ੍ਣ
ਅਨ੍ਯ ਹੈ
[ਜਿਨਾਃ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ] ਐਸਾ ਜਿਨਦੇਵ ਕਹਤੇ ਹੈਂ. [ਗਂਧਃ ਜ੍ਞਾਨਂ ਨ ਭਵਤਿ ] ਗਂਧ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ,
[ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਗਂਧਃ ਕਿਂਚਿਤ੍ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ] ਗਂਧ ਕੁਛ ਜਾਨਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ
[ਜ੍ਞਾਨਮ੍ ਅਨ੍ਯਤ੍ ] ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ ਹੈ, [ਗਂਧਂ ਅਨ੍ਯਂ ] ਗਂਧ ਅਨ੍ਯ ਹੈ
[ਜਿਨਾਃ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ] ਐਸਾ ਜਿਨਦੇਵ ਕਹਤੇ
ਹੈਂ. [ਰਸਃ ਤੁ ਜ੍ਞਾਨਂ ਨ ਭਵਤਿ ] ਰਸ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ਤੁ ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਰਸਃ ਕਿਂਚਿਤ੍ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ]
ਰਸ ਕੁਛ ਜਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਜ੍ਞਾਨਂ ਅਨ੍ਯਤ੍ ] ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ ਹੈ [ਰਸਂ ਚ ਅਨ੍ਯਂ ] ਔਰ
ਰਸ ਅਨ੍ਯ ਹੈ
[ਜਿਨਾਃ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ] ਐਸਾ ਜਿਨਦੇਵ ਕਹਤੇ ਹੈਂ. [ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਃ ਜ੍ਞਾਨਂ ਨ ਭਵਤਿ ] ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ
ਹੈ, [ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਃ ਕਿਂਚਿਤ੍ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ] ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਕੁਛ ਜਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ
[ਜ੍ਞਾਨਮ੍ ਅਨ੍ਯਤ੍ ] ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ ਹੈ, [ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਂ ਅਨ੍ਯਂ ] ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਅਨ੍ਯ ਹੈ
[ਜਿਨਾਃ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ] ਐਸਾ ਜਿਨਦੇਵ
ਕਹਤੇ ਹੈਂ. [ਕਰ੍ਮ ਜ੍ਞਾਨਂ ਨ ਭਵਤਿ ] ਕਰ੍ਮ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਕਰ੍ਮ ਕਿਂਚਿਤ੍ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ]
ਕਰ੍ਮ ਕੁਛ ਜਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਜ੍ਞਾਨਮ੍ ਅਨ੍ਯਤ੍ ] ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ ਹੈ, [ਕਰ੍ਮ ਅਨ੍ਯਤ੍ ]
ਕਰ੍ਮ ਅਨ੍ਯ ਹੈ
[ਜਿਨਾਃ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ] ਐਸਾ ਜਿਨਦੇਵ ਕਹਤੇ ਹੈਂ. [ਧਰ੍ਮਃ ਜ੍ਞਾਨਂ ਨ ਭਵਤਿ ] ਧਰ੍ਮ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍

Page 571 of 642
PDF/HTML Page 604 of 675
single page version

ਜ੍ਞਾਨਮਧਰ੍ਮੋ ਨ ਭਵਤਿ ਯਸ੍ਮਾਦਧਰ੍ਮੋ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍ .
ਤਸ੍ਮਾਦਨ੍ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਨਮਨ੍ਯਮਧਰ੍ਮਂ ਜਿਨਾ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ..੩੯੯..
ਕਾਲੋ ਜ੍ਞਾਨਂ ਨ ਭਵਤਿ ਯਸ੍ਮਾਤ੍ਕਾਲੋ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍ .
ਤਸ੍ਮਾਦਨ੍ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਨਮਨ੍ਯਂ ਕਾਲਂ ਜਿਨਾ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ..੪੦੦..
ਆਕਾਸ਼ਮਪਿ ਨ ਜ੍ਞਾਨਂ ਯਸ੍ਮਾਦਾਕਾਸ਼ਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍ .
ਤਸ੍ਮਾਦਾਕਾਸ਼ਮਨ੍ਯਦਨ੍ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਨਂ ਜਿਨਾ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ..੪੦੧..
ਨਾਧ੍ਯਵਸਾਨਂ ਜ੍ਞਾਨਮਧ੍ਯਵਸਾਨਮਚੇਤਨਂ ਯਸ੍ਮਾਤ੍ .
ਤਸ੍ਮਾਦਨ੍ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਨਮਧ੍ਯਵਸਾਨਂ ਤਥਾਨ੍ਯਤ੍ ..੪੦੨..
ਯਸ੍ਮਾਜ੍ਜਾਨਾਤਿ ਨਿਤ੍ਯਂ ਤਸ੍ਮਾਜ੍ਜੀਵਸ੍ਤੁ ਜ੍ਞਾਯਕੋ ਜ੍ਞਾਨੀ .
ਜ੍ਞਾਨਂ ਚ ਜ੍ਞਾਯਕਾਦਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤਂ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਮ੍ ..੪੦੩..
ਧਰ੍ਮਾਸ੍ਤਿਕਾਯ) ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਧਰ੍ਮਃ ਕਿਂਚਿਤ੍ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ] ਧਰ੍ਮ ਕੁਛ ਜਾਨਤਾ ਨਹੀਂ
ਹੈ, [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਜ੍ਞਾਨਮ੍ ਅਨ੍ਯਤ੍ ] ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ ਹੈ, [ਧਰ੍ਮਂ ਅਨ੍ਯਂ ] ਧਰ੍ਮ ਅਨ੍ਯ ਹੈ
[ਜਿਨਾਃ
ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ] ਐਸਾ ਜਿਨਦੇਵ ਕਹਤੇ ਹੈਂ. [ਅਧਰ੍ਮਃ ਜ੍ਞਾਨਂ ਨ ਭਵਤਿ ] ਅਧਰ੍ਮ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਧਰ੍ਮਾਸ੍ਤਿਕਾਯ) ਜ੍ਞਾਨ
ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਅਧਰ੍ਮਃ ਕਿਂਚਿਤ੍ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ] ਅਧਰ੍ਮ ਕੁਛ ਜਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ]
ਇਸਲਿਏ [ਜ੍ਞਾਨਮ੍ ਅਨ੍ਯਤ੍ ] ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ ਹੈਂ, [ਅਧਰ੍ਮਂ ਅਨ੍ਯਮ੍ ] ਅਧਰ੍ਮ ਅਨ੍ਯ ਹੈ
[ਜਿਨਾਃ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ]
ਐਸਾ ਜਿਨਦੇਵ ਕਹਤੇ ਹੈਂ. [ਕਾਲਃ ਜ੍ਞਾਨਂ ਨ ਭਵਤਿ ] ਕਾਲ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਕਾਲਃ
ਕਿਂਚਿਤ੍ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ] ਕਾਲ ਕੁਛ ਜਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਜ੍ਞਾਨਮ੍ ਅਨ੍ਯਤ੍ ] ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ
ਹੈ, [ਕਾਲਂ ਅਨ੍ਯਂ ] ਕਾਲ ਅਨ੍ਯ ਹੈ
[ਜਿਨਾਃ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ] ਐਸਾ ਜਿਨਦੇਵ ਕਹਤੇ ਹੈਂ. [ਆਕਾਸ਼ਮ੍ ਅਪਿ
ਜ੍ਞਾਨਂ ਨ ] ਆਕਾਸ਼ ਭੀ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਆਕਾਸ਼ਂ ਕਿਂਚਿਤ੍ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ] ਆਕਾਸ਼
ਕੁਛ ਜਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਜ੍ਞਾਨਂ ਅਨ੍ਯਤ੍ ] ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ ਹੈ, [ਆਕਾਸ਼ਮ੍ ਅਨ੍ਯਤ੍ ]
ਆਕਾਸ਼ ਅਨ੍ਯ ਹੈ
[ਜਿਨਾਃ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ] ਐਸਾ ਜਿਨਦੇਵ ਕਹਤੇ ਹੈਂ. [ਅਧ੍ਯਵਸਾਨਂ ਜ੍ਞਾਨਮ੍ ਨ ] ਅਧ੍ਯਵਸਾਨ
ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਅਧ੍ਯਵਸਾਨਮ੍ ਅਚੇਤਨਂ ] ਅਧ੍ਯਵਸਾਨ ਅਚੇਤਨ ਹੈ, [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ]
ਇਸਲਿਯੇ [ਜ੍ਞਾਨਮ੍ ਅਨ੍ਯਤ੍ ] ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ ਹੈ [ਤਥਾ ਅਧ੍ਯਵਸਾਨਂ ਅਨ੍ਯਤ੍ ] ਤਥਾ ਅਧ੍ਯਵਸਾਨ ਅਨ੍ਯ ਹੈ (
ਐਸਾ ਜਿਨਦੇਵ ਕਹਤੇ ਹੈਂ).
[ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਨਿਤ੍ਯਂ ਜਾਨਾਤਿ ] (ਜੀਵ) ਨਿਰਨ੍ਤਰ ਜਾਨਤਾ ਹੈ, [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ
[ਜ੍ਞਾਯਕਃ ਜੀਵਃ ਤੁ ] ਜ੍ਞਾਯਕ ਐਸਾ ਜੀਵ [ਜ੍ਞਾਨੀ ] ਜ੍ਞਾਨੀ (ਜ੍ਞਾਨਵਾਲਾ, ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ) ਹੈ, [ਜ੍ਞਾਨਂ ਚ ]
ਔਰ ਜ੍ਞਾਨ [ਜ੍ਞਾਯਕਾਤ੍ ਅਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤਂ ] ਜ੍ਞਾਯਕਸੇ ਅਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤ ਹੈ (‘ਅਭਿਨ੍ਨ’ ਹੈ, ਜੁਦਾ ਨਹੀਂ)

Page 572 of 642
PDF/HTML Page 605 of 675
single page version

ਜ੍ਞਾਨਂ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿਂ ਤੁ ਸਂਯਮਂ ਸੂਤ੍ਰਮਙ੍ਗਪੂਰ੍ਵਗਤਮ੍ .
ਧਰ੍ਮਾਧਰ੍ਮਂ ਚ ਤਥਾ ਪ੍ਰਵ੍ਰਜ੍ਯਾਮਭ੍ਯੁਪਯਾਨ੍ਤਿ ਬੁਧਾਃ ..੪੦੪..
ਨ ਸ਼੍ਰੁਤਂ ਜ੍ਞਾਨਮਚੇਤਨਤ੍ਵਾਤ੍, ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਨਸ਼੍ਰੁਤਯੋਰ੍ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਃ . ਨ ਸ਼ਬ੍ਦੋ ਜ੍ਞਾਨਮ-
ਚੇਤਨਤ੍ਵਾਤ੍, ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਨਸ਼ਬ੍ਦਯੋਰ੍ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਃ . ਨ ਰੂਪਂ ਜ੍ਞਾਨਮਚੇਤਨਤ੍ਵਾਤ੍, ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪਯੋਰ੍ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਃ .
ਨ ਵਰ੍ਣੋ ਜ੍ਞਾਨਮਚੇਤਨਤ੍ਵਾਤ੍, ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਨਵਰ੍ਣਯੋਰ੍ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਃ . ਨ ਗਨ੍ਧੋ ਜ੍ਞਾਨਮਚੇਤਨਤ੍ਵਾਤ੍, ਤਤੋ
ਜ੍ਞਾਨਗਨ੍ਧਯੋਰ੍ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਃ . ਨ ਰਸੋ ਜ੍ਞਾਨਮਚੇਤਨਤ੍ਵਾਤ੍, ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਨਰਸਯੋਰ੍ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਃ . ਨ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ੋ
ਜ੍ਞਾਨਮਚੇਤਨਤ੍ਵਾਤ੍, ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਯੋਰ੍ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਃ . ਨ ਕਰ੍ਮ ਜ੍ਞਾਨਮਚੇਤਨਤ੍ਵਾਤ੍, ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਨ-
ਕਰ੍ਮਣੋਰ੍ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਃ . ਨ ਧਰ੍ਮੋ ਜ੍ਞਾਨਮਚੇਤਨਤ੍ਵਾਤ੍, ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਨਧਰ੍ਮਯੋਰ੍ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਃ . ਨਾਧਰ੍ਮੋ
ਜ੍ਞਾਨਮਚੇਤਨਤ੍ਵਾਤ੍, ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਨਾਧਰ੍ਮਯੋਰ੍ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਃ . ਨ ਕਾਲੋ ਜ੍ਞਾਨਮਚੇਤਨਤ੍ਵਾਤ੍, ਤਤੋ
ਜ੍ਞਾਨਕਾਲਯੋਰ੍ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਃ . ਨਾਕਾਸ਼ਂ ਜ੍ਞਾਨਮਚੇਤਨਤ੍ਵਾਤ੍, ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਨਾਕਾਸ਼ਯੋਰ੍ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਃ . ਨਾਧ੍ਯਵਸਾਨਂ
[ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਮ੍ ] ਐਸਾ ਜਾਨਨਾ ਚਾਹਿਏ.
[ਬੁਧਾਃ ] ਬੁਧ ਪੁਰੁਸ਼ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜ੍ਞਾਨੀ ਜਨ) [ਜ੍ਞਾਨਂ ] ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਹੀ [ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਂ ਤੁ ] ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ,
[ਸਂਯਮਂ ] (ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਹੀ) ਸਂਯਮ, [ਅਂਗਪੂਰ੍ਵਗਤਮ੍ ਸੂਤ੍ਰਮ੍ ] ਅਂਗਪੂਰ੍ਵਗਤ ਸੂਤ੍ਰ, [ਧਰ੍ਮਾਧਰ੍ਮਂ ਚ ] ਧਰ੍ਮ-ਅਧਰ੍ਮ
(ਪੁਣ੍ਯ-ਪਾਪ) [ਤਥਾ ਪ੍ਰਵ੍ਰਜ੍ਯਾਮ੍ ] ਤਥਾ ਦੀਕ੍ਸ਼ਾ [ਅਭ੍ਯੁਪਯਾਨ੍ਤਿ ] ਮਾਨਤੇ ਹੈਂ
.
ਟੀਕਾ :ਸ਼੍ਰੁਤ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਚਨਾਤ੍ਮਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ਼੍ਰੁਤ) ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸ਼੍ਰੁਤ ਅਚੇਤਨ ਹੈ;
ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਔਰ ਸ਼੍ਰੁਤਕੇ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਭਿਨ੍ਨਤਾ) ਹੈ. ਸ਼ਬ੍ਦ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸ਼ਬ੍ਦ
(ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯ ਹੈ,) ਅਚੇਤਨ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਔਰ ਸ਼ਬ੍ਦਕੇ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਭੇਦ) ਹੈ.
ਰੂਪ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਰੂਪ (ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਗੁਣ ਹੈ,) ਅਚੇਤਨ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਔਰ ਰੂਪਕੇ
ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦੋਨੋਂ ਭਿਨ੍ਨ ਹੈਂ)
. ਵਰ੍ਣ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਰ੍ਣ (ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਗੁਣ ਹੈ,)
ਅਚੇਤਨ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਔਰ ਵਰ੍ਣਕੇ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜ੍ਞਾਨ ਅਨ੍ਯ ਹੈ, ਵਰ੍ਣ ਅਨ੍ਯ ਹੈ). ਗਂਧ
ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਗਂਧ (ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਗੁਣ ਹੈ,) ਅਚੇਤਨ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਔਰ ਗਂਧਕੇ
ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ (
ਭੇਦ, ਭਿਨ੍ਨਤਾ) ਹੈ. ਰਸ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਰਸ (ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਗੁਣ ਹੈ,) ਅਚੇਤਨ
ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਔਰ ਰਸਕੇ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਹੈ. ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ (ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ
ਗੁਣ ਹੈ,) ਅਚੇਤਨ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਔਰ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਕੇ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਹੈ. ਕਰ੍ਮ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਕਰ੍ਮ
ਅਚੇਤਨ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਔਰ ਕਰ੍ਮਕੇ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਹੈ. ਧਰ੍ਮ (ਧਰ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯ) ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਧਰ੍ਮ
ਅਚੇਤਨ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਔਰ ਧਰ੍ਮਕੇ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਹੈ. ਅਧਰ੍ਮ (ਅਧਰ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯ) ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ
ਅਧਰ੍ਮ ਅਚੇਤਨ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਔਰ ਅਧਰ੍ਮਕੇ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਹੈ.
ਕਾਲ (ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯ) ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ,

Page 573 of 642
PDF/HTML Page 606 of 675
single page version

ਜ੍ਞਾਨਮਚੇਤਨਤ੍ਵਾਤ੍, ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਨਾਧ੍ਯਵਸਾਨਯੋਰ੍ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਃ . ਇਤ੍ਯੇਵਂ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਯ ਸਰ੍ਵੈਰੇਵ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੈਃ ਸਹ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕੋ
ਨਿਸ਼੍ਚਯਸਾਧਿਤੋ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਵ੍ਯਃ .
ਅਥ ਜੀਵ ਏਵੈਕੋ ਜ੍ਞਾਨਂ, ਚੇਤਨਤ੍ਵਾਤ੍; ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਨਜੀਵਯੋਰੇਵਾਵ੍ਯਤਿਰੇਕਃ . ਨ ਚ ਜੀਵਸ੍ਯ ਸ੍ਵਯਂ
ਜ੍ਞਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ਤਤੋ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਃ ਕਸ਼੍ਚਨਾਪਿ ਸ਼ਂਕ ਨੀਯਃ . ਏਵਂ ਤੁ ਸਤਿ ਜ੍ਞਾਨਮੇਵ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿਃ, ਜ੍ਞਾਨਮੇਵ ਸਂਯਮਃ,
ਜ੍ਞਾਨਮੇਵਾਂਗਪੂਰ੍ਵਰੂਪਂ ਸੂਤ੍ਰਂ, ਜ੍ਞਾਨਮੇਵ ਧਰ੍ਮਾਧਰ੍ਮੌ, ਜ੍ਞਾਨਮੇਵ ਪ੍ਰਵ੍ਰਜ੍ਯੇਤਿ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਯ ਜੀਵਪਰ੍ਯਾਯੈਰਪਿ ਸਹਾਵ੍ਯਤਿਰੇਕੋ
ਨਿਸ਼੍ਚਯਸਾਧਿਤੋ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਵ੍ਯਃ
.
ਅਥੈਵਂ ਸਰ੍ਵਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਵ੍ਯਤਿਰੇਕੇਣ ਸਰ੍ਵਦਰ੍ਸ਼ਨਾਦਿਜੀਵਸ੍ਵਭਾਵਾਵ੍ਯਤਿਰੇਕੇਣ ਵਾ ਅਤਿਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿਮਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿਂ ਚ
ਪਰਿਹਰਮਾਣਮਨਾਦਿਵਿਭ੍ਰਮਮੂਲਂ ਧਰ੍ਮਾਧਰ੍ਮਰੂਪਂ ਪਰਸਮਯਮੁਦ੍ਵਮ੍ਯ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਪ੍ਰਵ੍ਰਜ੍ਯਾਰੂਪਮਾਪਦ੍ਯ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨ-
ਚਾਰਿਤ੍ਰਸ੍ਥਿਤਿਰੂਪਂ ਸ੍ਵਸਮਯਮਵਾਪ੍ਯ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਮਾਤ੍ਮਨ੍ਯੇਵ ਪਰਿਣਤਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਸਮਵਾਪ੍ਤਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣਵਿਜ੍ਞਾਨਘਨਸ੍ਵਭਾਵਂ
ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਕਾਲ ਅਚੇਤਨ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਔਰ ਕਾਲਕੇ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਹੈ. ਆਕਾਸ਼ (ਆਕਾਸ਼ਦ੍ਰਵ੍ਯ)
ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਆਕਾਸ਼ ਅਚੇਤਨ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਔਰ ਆਕਾਸ਼ਕੇ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਹੈ. ਅਧ੍ਯਵਸਾਨ
ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਅਧ੍ਯਵਸਾਨ ਅਚੇਤਨ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਔਰ (ਕਰ੍ਮੋਦਯਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪ)
ਅਧ੍ਯਵਸਾਨਕੇ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਹੈ
. ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਯੋਂ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਸਮਸ੍ਤ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਸਾਥ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸਾਧਿਤ
ਦੇਖਨਾ ਚਾਹਿਏ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਆ ਸਮਝਨਾਅਨੁਭਵ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਏ).
ਅਬ, ਜੀਵ ਹੀ ਏਕ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਜੀਵ ਚੇਤਨ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਔਰ ਜੀਵਕੇ ਅਵ੍ਯਤਿਰੇਕ
(ਅਭੇਦ) ਹੈ. ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਜੀਵਕੇ ਸਾਥ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਕਿਂਚਿਤ੍ਮਾਤ੍ਰ ਭੀ ਸ਼ਂਕਾ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ
(ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜ੍ਞਾਨਕੀ ਜੀਵਸੇ ਭਿਨ੍ਨਤਾ ਹੋਗੀ ਐਸੀ ਜਰਾ ਭੀ ਸ਼ਂਕਾ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ), ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਜੀਵ ਸ੍ਵਯਂ
ਹੀ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ
. ਐਸਾ (ਜ੍ਞਾਨ ਜੀਵਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ) ਹੋਨੇਸੇ, ਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ ਹੈ, ਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਸਂਯਮ ਹੈ, ਜ੍ਞਾਨ
ਹੀ ਅਂਗਪੂਰ੍ਵਰੂਪ ਸੂਤ੍ਰ ਹੈ, ਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਧਰ੍ਮ-ਅਧਰ੍ਮ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪੁਣ੍ਯ-ਪਾਪ) ਹੈ, ਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰਜ੍ਯਾ (ਦੀਕ੍ਸ਼ਾ,
ਨਿਸ਼੍ਚਯਚਾਰਿਤ੍ਰ) ਹੈਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਜੀਵਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਸਾਥ ਭੀ ਅਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸਾਧਿਤ ਦੇਖਨਾ
(ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਆ ਸਮਝਨਾਅਨੁਭਵ ਕਰਨਾ) ਚਾਹਿਏ.
ਅਬ, ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸਰ੍ਵ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਸਾਥ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਔਰ ਸਰ੍ਵ ਦਰ੍ਸ਼ਨਾਦਿ
ਜੀਵਸ੍ਵਭਾਵੋਂਕੇ ਸਾਥ ਅਵ੍ਯਤਿਰੇਕਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਤਿਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿਕੋ ਔਰ ਅਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿਕੋ ਦੂਰ ਕਰਤਾ ਹੁਆ,
ਅਨਾਦਿ ਵਿਭ੍ਰਮ ਜਿਸਕਾ ਮੂਲ ਹੈ ਐਸੇ ਧਰ੍ਮ-ਅਧਰ੍ਮਰੂਪ (ਪੁਣ੍ਯ-ਪਾਪਰੂਪ, ਸ਼ੁਭ-ਅਸ਼ੁਭਰੂਪ,)
ਪਰਸਮਯਕੋ ਦੂਰ ਕਰਕੇ, ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰਜ੍ਯਾਰੂਪਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਨਿਸ਼੍ਚਯਚਾਰਿਤ੍ਰਰੂਪ
ਦੀਕ੍ਸ਼ਾਭਾਵਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ), ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਜ੍ਞਾਨ-ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤਿਰੂਪ ਸ੍ਵਸਮਯਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ,
ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕੋ ਅਪਨੇਮੇਂ ਹੀ ਪਰਿਣਤ ਕਰਕੇ, ਜਿਸਨੇ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਵਿਜ੍ਞਾਨਘਨਸ੍ਵਭਾਵਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਿਯਾ ਹੈ
ਐਸਾ, ਤ੍ਯਾਗਗ੍ਰਹਣਸੇ ਰਹਿਤ, ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਸਮਯਸਾਰਭੂਤ ਪਰਮਾਰ੍ਥਰੂਪ ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨ ਏਕ ਅਵਸ੍ਥਿਤ

Page 574 of 642
PDF/HTML Page 607 of 675
single page version

ਹਾਨੋਪਾਦਾਨਸ਼ੂਨ੍ਯਂ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ਸਮਯਸਾਰਭੂਤਂ ਪਰਮਾਰ੍ਥਰੂਪਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਂ ਜ੍ਞਾਨਮੇਕਮਵਸ੍ਥਿਤਂ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਵ੍ਯਮ੍ .
(ਨਿਸ਼੍ਚਲ) ਦੇਖਨਾ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਸੇ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨਾ) ਚਾਹਿਏ.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਯਹਾਁ ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਸਮਸ੍ਤ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਔਰ ਅਪਨੀ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਬਤਾਯਾ
ਹੈ, ਇਸਲਿਏ ਅਤਿਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿ ਔਰ ਅਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿ ਨਾਮਕ ਲਕ੍ਸ਼ਣ-ਦੋਸ਼ ਦੂਰ ਹੋ ਗਯੇ. ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਉਪਯੋਗ
ਹੈ, ਔਰ ਉਪਯੋਗਮੇਂ ਜ੍ਞਾਨ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ; ਵਹ (ਜ੍ਞਾਨ) ਅਨ੍ਯ ਅਚੇਤਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਮੇਂ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ
ਅਤਿਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਔਰ ਅਪਨੀ ਸਰ੍ਵ ਅਵਸ੍ਥਾਓਂਮੇਂ ਹੈ; ਇਸਲਿਏ ਅਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ
. ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ
ਜ੍ਞਾਨਲਕ੍ਸ਼ਣ ਕਹਨੇਸੇ ਅਤਿਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿ ਔਰ ਅਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿ ਦੋਸ਼ ਨਹੀਂ ਆਤੇ.
ਯਹਾਁ ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਹੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਰਕੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਜ੍ਞਾਨਲਕ੍ਸ਼ਣਸੇ ਹੀ ਆਤ੍ਮਾ
ਸਰ੍ਵ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਅਨੁਭਵਗੋਚਰ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਯਦ੍ਯਪਿ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਅਨਨ੍ਤ ਧਰ੍ਮ ਹੈਂ, ਤਥਾਪਿ ਉਨਮੇਂਸੇ
ਕਿਤਨੇ ਹੀ ਤੋ ਛਦ੍ਮਸ੍ਥਕੇ ਅਨੁਭਵਗੋਚਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈਂ. ਉਨ ਧਰ੍ਮੋਂਕੇ ਕਹਨੇਸੇ ਛਦ੍ਮਸ੍ਥ ਜ੍ਞਾਨੀ
ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਕੈਸੇ ਪਹਿਚਾਨ ਸਕਤਾ ਹੈ ? ਔਰ ਕਿਤਨੇ ਹੀ ਧਰ੍ਮ ਅਨੁਭਵਗੋਚਰ ਹੈਂ, ਪਰਨ੍ਤੁ ਉਨਮੇਂਸੇ
ਕਿਤਨੇ ਹੀ ਤੋ
ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ, ਵਸ੍ਤੁਤ੍ਵ, ਪ੍ਰਮੇਯਤ੍ਵ ਆਦਿ ਤੋਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਸਾਥ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਸਮਾਨ ਹੀ ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਨਕੇ ਕਹਨੇਸੇ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਆਤ੍ਮਾ ਨਹੀਂ ਜਾਨਾ ਜਾ ਸਕਤਾ, ਔਰ ਕਿਤਨੇ ਹੀ
(ਧਰ੍ਮ) ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਹੁਯੇ ਹੈਂ ਉਨ੍ਹੇਂ ਕਹਨੇਸੇ ਪਰਮਾਰ੍ਥਭੂਤ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਸ੍ਵਰੂਪ ਕੈਸੇ ਜਾਨਾ
ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈ ? ਇਸਲਿਏ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਕਹਨੇਸੇ ਹੀ ਛਦ੍ਮਸ੍ਥ ਜ੍ਞਾਨੀ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਪਹਿਚਾਨ ਸਕਤਾ ਹੈ
.
ਯਹਾਁ ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਕਹਾ ਹੈ ਇਤਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਹੀ ਆਤ੍ਮਾ ਕਹਾ
ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਅਭੇਦਵਿਵਕ੍ਸ਼ਾਮੇਂ ਗੁਣਗੁਣੀਕਾ ਅਭੇਦ ਹੋਨੇਸੇ, ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ ਸੋ ਹੀ ਆਤ੍ਮਾ ਹੈ. ਅਭੇਦਵਿਵਕ੍ਸ਼ਾਮੇਂ
ਚਾਹੇ ਜ੍ਞਾਨ ਕਹੋ ਯਾ ਆਤ੍ਮਾਕੋਈ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਯਹਾਁ ਜ੍ਞਾਨ ਕਹਨੇਸੇ ਆਤ੍ਮਾ ਹੀ
ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਏ.
ਟੀਕਾਮੇਂ ਅਨ੍ਤਮੇਂ ਯਹ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ਕਿਜੋ, ਅਪਨੇਮੇਂ ਅਨਾਦਿ ਅਜ੍ਞਾਨਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੀ
ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭ ਉਪਯੋਗਰੂਪ ਪਰਸਮਯਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੋ ਦੂਰ ਕਰਕੇ, ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਜ੍ਞਾਨ-ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪ
ਸ੍ਵਸਮਯਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ, ਐਸੇ ਸ੍ਵਸਮਯਰੂਪ ਪਰਿਣਮਨਸ੍ਵਰੂਪ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਮੇਂ ਅਪਨੇਕੋ ਪਰਿਣਮਿਤ
ਕਰਕੇ, ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣਵਿਜ੍ਞਾਨਘਨਸ੍ਵਭਾਵਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੁਆ ਹੈ, ਔਰ ਜਿਸਮੇਂ ਕੋਈ ਤ੍ਯਾਗ-ਗ੍ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਐਸੇ
ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਸਮਯਸਾਰਸ੍ਵਰੂਪ, ਪਰਮਾਰ੍ਥਭੂਤ, ਨਿਸ਼੍ਚਲ ਰਹਾ ਹੁਆ, ਸ਼ੁਦ੍ਧ, ਪੂਰ੍ਣ ਜ੍ਞਾਨਕੋ (ਪੂਰ੍ਣ
ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ) ਦੇਖਨਾ ਚਾਹਿਏ
. ਯਹਾਁ ‘ਦੇਖਨਾ’ ਤੀਨ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਏ. (੧) ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਕਾ
ਜ੍ਞਾਨ ਕਰਕੇ ਪੂਰ੍ਣ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਕਰਨਾ ਸੋ ਪ੍ਰਥਮ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਦੇਖਨਾ ਹੈ. ਵਹ ਅਵਿਰਤ ਆਦਿ
ਅਵਸ੍ਥਾਮੇਂ ਭੀ ਹੋਤਾ ਹੈ. (੨) ਜ੍ਞਾਨ-ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਹੋਨੇਕੇ ਬਾਦ ਬਾਹ੍ਯ ਸਰ੍ਵ ਪਰਿਗ੍ਰਹਕਾ ਤ੍ਯਾਗ ਕਰਕੇ
ਉਸਕਾ (ਪੂਰ੍ਣ ਜ੍ਞਾਨਕਾ) ਅਭ੍ਯਾਸ ਕਰਨਾ, ਉਪਯੋਗਕੋ ਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਹੀ ਸ੍ਥਿਰ ਕਰਨਾ, ਜੈਸਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਸੇ

Page 575 of 642
PDF/HTML Page 608 of 675
single page version

(ਸ਼ਾਰ੍ਦੂਲਵਿਕ੍ਰੀਡਿਤ)
ਅਨ੍ਯੇਭ੍ਯੋ ਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤ ਮਾਤ੍ਮਨਿਯਤਂ ਬਿਭ੍ਰਤ੍ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਵਸ੍ਤੁਤਾ-
ਮਾਦਾਨੋਜ੍ਝਨਸ਼ੂਨ੍ਯਮੇਤਦਮਲਂ ਜ੍ਞਾਨਂ ਤਥਾਵਸ੍ਥਿਤਮ੍
.
ਮਧ੍ਯਾਦ੍ਯਨ੍ਤਵਿਭਾਗਮੁਕ੍ਤ ਸਹਜਸ੍ਫਾਰਪ੍ਰਭਾਭਾਸੁਰਃ
ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਘਨੋ ਯਥਾਸ੍ਯ ਮਹਿਮਾ ਨਿਤ੍ਯੋਦਿਤਸ੍ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ
..੨੩੫..
ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਸਿਦ੍ਧ ਸਮਾਨ ਜਾਨਾ-ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਕਿਯਾ ਥਾ ਵੈਸਾ ਹੀ ਧ੍ਯਾਨਮੇਂ ਲੇਕਰ ਚਿਤ੍ਤਕੋ
ਏਕਾਗ੍ਰ
ਸ੍ਥਿਰ ਕਰਨਾ, ਔਰ ਪੁਨਃ ਪੁਨਃ ਉਸੀਕਾ ਅਭ੍ਯਾਸ ਕਰਨਾ, ਸੋ ਦੂਸਰੇ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਦੇਖਨਾ ਹੈ.
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਦੇਖਨਾ ਅਪ੍ਰਮਤ੍ਤਦਸ਼ਾਮੇਂ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਜਹਾਁ ਤਕ ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਅਭ੍ਯਾਸਸੇ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ
ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਨ ਹੋ ਵਹਾਁ ਤਕ ਐਸਾ ਅਭ੍ਯਾਸ ਨਿਰਨ੍ਤਰ ਰਹਤਾ ਹੈ. ਯਹ, ਦੇਖਨੇਕਾ ਦੂਸਰਾ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੁਆ.
ਯਹਾਁ ਤਕ ਤੋ ਪੂਰ੍ਣ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯਸੇ ਪਰੋਕ੍ਸ਼ ਦੇਖਨਾ ਹੈ. ਔਰ (੩) ਜਬ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨ
ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਬ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਦੇਖਨਾ ਹੈ, ਸੋ ਯਹ ਤੀਸਰੇ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਦੇਖਨਾ ਹੈ. ਉਸ ਸ੍ਥਿਤਿਮੇਂ ਜ੍ਞਾਨ
ਸਰ੍ਵ ਵਿਭਾਵੋਂਸੇ ਰਹਿਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਸਬਕਾ ਜ੍ਞਾਤਾ-ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਏ ਯਹ ਤੀਸਰੇ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਦੇਖਨਾ
ਪੂਰ੍ਣ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਦੇਖਨਾ ਹੈ
..੩੯੦ ਸੇ ੪੦੪..
ਅਬ, ਇਸ ਅਰ੍ਥਕਾ ਕਲਸ਼ਰੂਪ ਕਾਵ੍ਯ ਕਹਤੇ ਹੈਂ :
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ :[ਅਨ੍ਯੇਭ੍ਯਃ ਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤਮ੍ ] ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਸੇ ਭਿਨ੍ਨ, [ਆਤ੍ਮ-ਨਿਯਤਂ ] ਅਪਨੇਮੇਂ
ਹੀ ਨਿਯਤ, [ਪ੍ਰੁਥਕ੍-ਵਸ੍ਤੁਤਾਮ੍-ਬਿਭ੍ਰਤ੍ ] ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਵਸ੍ਤੁਤ੍ਵਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੁਆ (ਵਸ੍ਤੁਕਾ
ਸ੍ਵਰੂਪ ਸਾਮਾਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕ ਹੋਨੇਸੇ ਸ੍ਵਯਂ ਭੀ ਸਾਮਾਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਤ੍ਮਕਤਾਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੁਆ),
[ਆਦਾਨ-ਉਜ੍ਝਨ-ਸ਼ੂਨ੍ਯਮ੍ ] ਗ੍ਰਹਣਤ੍ਯਾਗਸੇ ਰਹਿਤ, [ਏਤਤ੍ ਅਮਲਂ ਜ੍ਞਾਨਂ ] ਯਹ ਅਮਲ (
ਰਾਗਾਦਿਕ
ਮਲਸੇ ਰਹਿਤ) ਜ੍ਞਾਨ [ਤਥਾ-ਅਵਸ੍ਥਿਤਮ੍ ਯਥਾ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਅਵਸ੍ਥਿਤ (ਨਿਸ਼੍ਚਲ) ਅਨੁਭਵਮੇਂ ਆਤਾ
ਹੈ ਕਿ ਜੈਸੇ [ਮਧ੍ਯ-ਆਦਿ-ਅਂਤ-ਵਿਭਾਗ-ਮੁਕ੍ਤ-ਸਹਜ-ਸ੍ਫਾਰ-ਪ੍ਰਭਾ-ਭਾਸੁਰਃ ਅਸ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧ-ਜ੍ਞਾਨ-ਘਨਃ
ਮਹਿਮਾ ]
ਆਦਿ-ਮਧ੍ਯ-ਅਨ੍ਤਰੂਪ ਵਿਭਾਗੋਂਸੇ ਰਹਿਤ ਐਸੀ ਸਹਜ ਫੈ ਲੀ ਹੁਈ ਪ੍ਰਭਾਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਦੇਦੀਪ੍ਯਮਾਨ
ਐਸੀ ਉਸਕੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਘਨਸ੍ਵਰੂਪ ਮਹਿਮਾ [ਨਿਤ੍ਯ-ਉਦਿਤਃ-ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ ] ਨਿਤ੍ਯ-ਉਦਿਤ ਰਹੇ (
ਸ਼ੁਦ੍ਧ
ਜ੍ਞਾਨਕੀ ਪੁਂਜਰੂਪ ਮਹਿਮਾ ਸਦਾ ਉਦਯਮਾਨ ਰਹੇ).
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਪੂਰ੍ਣ ਰੂਪ ਸਬਕੋ ਜਾਨਨਾ ਹੈ. ਵਹ ਜਬ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਬ ਸਰ੍ਵ
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣੋਂਸੇ ਸਹਿਤ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਇਸਲਿਏ ਉਸਕੀ ਮਹਿਮਾਕੋ ਕੋਈ ਬਿਗਾੜ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ, ਵਹ
ਸਦਾ ਉਦਿਤ ਰਹਤੀ ਹੈ
.੨੩੫.
‘ਐਸੇ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਧਾਰਣ ਕਰਨਾ ਸੋ ਯਹੀ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਸਬ ਕੁਛ
ਗ੍ਰਹਣ ਕਿਯਾ ਔਰ ਤ੍ਯਾਗਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਸਬ ਕੁਛ ਤ੍ਯਾਗ ਕਿਯਾ ਹੈ’ਇਸ ਅਰ੍ਥਕਾ ਕਾਵ੍ਯ ਕਹਤੇ ਹੈਂ :

Page 576 of 642
PDF/HTML Page 609 of 675
single page version

(ਉਪਜਾਤਿ)
ਉਨ੍ਮੁਕ੍ਤ ਮੁਨ੍ਮੋਚ੍ਯਮਸ਼ੇਸ਼ਤਸ੍ਤਤ੍
ਤਥਾਤ੍ਤਮਾਦੇਯਮਸ਼ੇਸ਼ਤਸ੍ਤਤ੍
.
ਯਦਾਤ੍ਮਨਃ ਸਂਹ੍ਰੁਤਸਰ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤੇ :
ਪੂਰ੍ਣਸ੍ਯ ਸਨ੍ਧਾਰਣਮਾਤ੍ਮਨੀਹ
..੨੩੬..
(ਅਨੁਸ਼੍ਟੁਭ੍)
ਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤਂ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦੇਵਂ ਜ੍ਞਾਨਮਵਸ੍ਥਿਤਮ੍ .
ਕਥਮਾਹਾਰਕਂ ਤਤ੍ਸ੍ਯਾਦ੍ਯੇਨ ਦੇਹੋਸ੍ਯ ਸ਼ਂਕ੍ਯਤੇ ..੨੩੭..
ਅਤ੍ਤਾ ਜਸ੍ਸਾਮੁਤ੍ਤੋ ਣ ਹੁ ਸੋ ਆਹਾਰਗੋ ਹਵਦਿ ਏਵਂ .
ਆਹਾਰੋ ਖਲੁ ਮੁਤ੍ਤੋ ਜਮ੍ਹਾ ਸੋ ਪੋਗ੍ਗਲਮਓ ਦੁ ..੪੦੫..
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ :[ਸਂਹ੍ਰੁਤ-ਸਰ੍ਵ-ਸ਼ਕ੍ਤੇਃ ਪੂਰ੍ਣਸ੍ਯ ਆਤ੍ਮਨਃ ] ਜਿਸਨੇ ਸਰ੍ਵ ਸ਼ਕ੍ਤਿਯੋਂਕੋ ਸਮੇਟ ਲਿਯਾ
ਹੈ (ਅਪਨੇਮੇਂ ਲੀਨ ਕਰ ਲਿਯਾ ਹੈ) ਐਸੇ ਪੂਰ੍ਣ ਆਤ੍ਮਾਕਾ [ਆਤ੍ਮਨਿ ਇਹ ] ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ [ਯਤ੍ ਸਨ੍ਧਾਰਣਮ੍ ]
ਧਾਰਣ ਕਰਨਾ [ਤਤ੍ ਉਨ੍ਮੋਚ੍ਯਮ੍ ਅਸ਼ੇਸ਼ਤਃ ਉਨ੍ਮੁਕ੍ਤਮ੍ ] ਵਹੀ ਛੋੜਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਸਬ ਕੁਛ ਛੋੜਾ ਹੈ [ਤਥਾ ]
ਔਰ [ਆਦੇਯਮ੍ ਤਤ੍ ਅਸ਼ੇਸ਼ਤਃ ਆਤ੍ਤਮ੍ ] ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਸਬ ਗ੍ਰਹਣ ਕਿਯਾ ਹੈ
.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਪੂਰ੍ਣਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ, ਸਰ੍ਵ ਸ਼ਕ੍ਤਿਯੋਂਕਾ ਸਮੂਹਰੂਪ ਜੋ ਆਤ੍ਮਾ ਹੈ ਉਸੇ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਧਾਰਣ
ਕਰ ਰਖਨਾ ਸੋ ਯਹੀ, ਜੋ ਕੁਛ ਤ੍ਯਾਗਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਥਾ ਉਸ ਸਬਕੋ ਤ੍ਯਾਗ ਦਿਯਾ ਔਰ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ
ਜੋ ਕੁਛ ਥਾ ਉਸੇ ਗ੍ਰਹਣ ਕਿਯਾ ਹੈ
. ਯਹੀ ਕ੍ਰੁਤਕ੍ਰੁਤ੍ਯਤਾ ਹੈ.੨੩੬.
‘ਐਸੇ ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਦੇਹ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ’ਇਸ ਅਰ੍ਥਕਾ, ਆਗਾਮੀ ਗਾਥਾਕਾ ਸੂਚਕ ਸ਼੍ਲੋਕ ਕਹਤੇ ਹੈਂ :
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ :[ਏਵਂ ਜ੍ਞਾਨਮ੍ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ ਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤਂ ਅਵਸ੍ਥਿਤਮ੍ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ (ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਰੀਤਿਸੇ)
ਜ੍ਞਾਨ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਅਵਸ੍ਥਿਤ (ਨਿਸ਼੍ਚਲ ਰਹਾ ਹੁਆ) ਹੈ; [ਤਤ੍ ਆਹਾਰਕਂ ਕਥਮ੍ ਸ੍ਯਾਤ੍ ਯੇਨ ਅਸ੍ਯ
ਦੇਹਃ ਸ਼ਂਕ੍ਯਤੇ ] ਵਹ (ਜ੍ਞਾਨ) ਆਹਾਰਕ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕਰ੍ਮ-ਨੋਕਰ੍ਮਰੂਪ ਆਹਾਰ ਕਰਨੇਵਾਲਾ) ਕੈਸੇ ਹੋ ਸਕਤਾ
ਹੈ ਕਿ ਜਿਸਸੇ ਉਸਕੇ ਦੇਹਕੀ ਸ਼ਂਕਾ ਕੀ ਜਾ ਸਕੇ ? (ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਦੇਹ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਤੀ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਸਕੇ
ਕਰ੍ਮ-ਨੋਕਰ੍ਮਰੂਪ ਆਹਾਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ
.).੨੩੭.
ਅਬ, ਇਸ ਅਰ੍ਥਕੋ ਗਾਥਾਓਂਮੇਂ ਕਹਤੇ ਹੈਂ :
ਯੋਂ ਆਤ੍ਮਾ ਜਿਸਕਾ ਅਮੂਰ੍ਤਿਕ ਸੋ ਨ ਆਹਾਰਕ ਬਨੇ.
ਪੁਦ੍ਗਲਮਯੀ ਆਹਾਰ ਯੋਂ ਆਹਾਰ ਤੋ ਮੂਰ੍ਤਿਕ ਅਰੇ..੪੦੫..

Page 577 of 642
PDF/HTML Page 610 of 675
single page version

ਣ ਵਿ ਸਕ੍ਕਦਿ ਘੇਤ੍ਤੁਂ ਜਂ ਣ ਵਿਮੋਤ੍ਤੁਂ ਜਂ ਚ ਜਂ ਪਰਦ੍ਦਵ੍ਵਂ .
ਸੋ ਕੋ ਵਿ ਯ ਤਸ੍ਸ ਗੁਣੋ ਪਾਉਗਿਓ ਵਿਸ੍ਸਸੋ ਵਾ ਵਿ ..੪੦੬..
ਤਮ੍ਹਾ ਦੁ ਜੋ ਵਿਸੁਦ੍ਧੋ ਚੇਦਾ ਸੋ ਣੇਵ ਗੇਣ੍ਹਦੇ ਕਿਂਚਿ .
ਣੇਵ ਵਿਮੁਂਚਦਿ ਕਿਂਚਿ ਵਿ ਜੀਵਾਜੀਵਾਣ ਦਵ੍ਵਾਣਂ ..੪੦੭..
ਆਤ੍ਮਾ ਯਸ੍ਯਾਮੂਰ੍ਤੋ ਨ ਖਲੁ ਸ ਆਹਾਰਕੋ ਭਵਤ੍ਯੇਵਮ੍ .
ਆਹਾਰਃ ਖਲੁ ਮੂਰ੍ਤੋ ਯਸ੍ਮਾਤ੍ਸ ਪੁਦ੍ਗਲਮਯਸ੍ਤੁ ..੪੦੫..
ਨਾਪਿ ਸ਼ਕ੍ਯਤੇ ਗ੍ਰਹੀਤੁਂ ਯਤ੍ ਨ ਵਿਮੋਕ੍ਤੁਂ ਯਚ੍ਚ ਯਤ੍ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮ੍ .
ਸ ਕੋਪਿ ਚ ਤਸ੍ਯ ਗੁਣਃ ਪ੍ਰਾਯੋਗਿਕੋ ਵੈਸ੍ਰਸੋ ਵਾਪਿ ..੪੦੬..
ਤਸ੍ਮਾਤ੍ਤੁ ਯੋ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਸ਼੍ਚੇਤਯਿਤਾ ਸ ਨੈਵ ਗ੍ਰੁਹ੍ਣਾਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍ .
ਨੈਵ ਵਿਮੁਞ੍ਚਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿਦਪਿ ਜੀਵਾਜੀਵਯੋਰ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਯੋਃ ..੪੦੭..
73
ਜੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ ਪਰ, ਗ੍ਰਹਣ ਨਹਿਂ, ਨਹਿਂ ਤ੍ਯਾਗ ਉਸਕਾ ਹੋ ਸਕੇ.
ਐਸਾ ਹਿ ਉਸਕਾ ਗੁਣ ਕੋਈ ਪ੍ਰਾਯੋਗਿ ਅਰੁ ਵੈਸ੍ਰਸਿਕ ਹੈ..੪੦੬..
ਇਸ ਹੇਤੁਸੇ ਜੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾ ਸੋ ਨਹੀਂ ਕੁਛ ਭੀ ਗ੍ਰਹੇ.
ਛੋੜੇ ਨਹੀਂ ਕੁਛ ਭੀ ਅਹੋ ! ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ ਜੀਵ-ਅਜੀਵਮੇਂ..੪੦੭..
ਗਾਥਾਰ੍ਥ :[ਏਵਮ੍ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ [ਯਸ੍ਯ ਆਤ੍ਮਾ ] ਜਿਸਕਾ ਆਤ੍ਮਾ [ਅਮੂਰ੍ਤਃ ] ਅਮੂਰ੍ਤਿਕ ਹੈ
[ਸਃ ਖਲੁ ] ਵਹ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ [ਆਹਾਰਕਃ ਨ ਭਵਤਿ ] ਆਹਾਰਕ ਨਹੀਂ ਹੈ; [ਆਹਾਰਃ ਖਲੁ ] ਆਹਾਰ ਤੋ
[ਮੂਰ੍ਤਃ ] ਮੂਰ੍ਤਿਕ ਹੈ, [ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ [ਸਃ ਤੁ ਪੁਦ੍ਗਲਮਯਃ ] ਵਹ ਪੁਦ੍ਗਲਮਯ ਹੈ
.
[ਯਤ੍ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮ੍ ] ਜੋ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ [ਨ ਅਪਿ ਸ਼ਕ੍ਯਤੇ ਗ੍ਰਹੀਤੁਂ ਯਤ੍ ] ਵਹ ਗ੍ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ਜਾ
ਸਕਤਾ [ਨ ਵਿਮੋਕ੍ਤੁਂ ਯਤ੍ ਚ ] ਔਰ ਛੋੜਾ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਤਾ; [ਸਃ ਕਃ ਅਪਿ ਚ ] ਐਸਾ ਹੀ ਕੋਈ
[ਤਸ੍ਯ ] ਉਸਕਾ (
ਆਤ੍ਮਾਕਾ) [ਪ੍ਰਾਯੋਗਿਕਃ ਵਾ ਅਪਿ ਵੈਸ੍ਰਸਃ ਗੁਣਃ ] ਪ੍ਰਾਯੋਗਿਕ ਤਥਾ ਵੈਸ੍ਰਸਿਕ ਗੁਣ
ਹੈ.
[ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ਤੁ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਯਃ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਃ ਚੇਤਯਿਤਾ ] ਜੋ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾ ਹੈ [ਸਃ ] ਵਹ
[ਜੀਵਾਜੀਵਯੋਃ ਦ੍ਰਵ੍ਯਯੋਃ ] ਜੀਵ ਔਰ ਅਜੀਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਮੇਂ (ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਮੇਂ) [ਕਿਂਚਿਤ੍ ਨ ਏਵ ਗ੍ਰੁਹ੍ਣਾਤਿ ] ਕੁਛ
ਭੀ ਗ੍ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ [ਕਿਂਚਿਤ੍ ਅਪਿ ਨ ਏਵ ਵਿਮੁਞ੍ਚਤਿ ] ਤਥਾ ਕੁਛ ਭੀ ਤ੍ਯਾਗ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ.

Page 578 of 642
PDF/HTML Page 611 of 675
single page version

ਜ੍ਞਾਨਂ ਹਿ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਕਿਂਚਿਦਪਿ ਨ ਗ੍ਰੁਹ੍ਣਾਤਿ ਨ ਮੁਂਚਤਿ ਚ, ਪ੍ਰਾਯੋਗਿਕਗੁਣਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਾਤ੍
ਵੈਸ੍ਰਸਿਕਗੁਣਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਾਦ੍ਵਾ ਜ੍ਞਾਨੇਨ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਗ੍ਰੁਹੀਤੁਂ ਮੋਕ੍ਤੁਂ ਚਾਸ਼ਕ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ . ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਚ ਨ
ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਯਾਮੂਰ੍ਤਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਮੂਰ੍ਤਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਾਦਾਹਾਰਃ . ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਨਂ ਨਾਹਾਰਕਂ ਭਵਤਿ . ਅਤੋ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਯ
ਦੇਹੋ ਨ ਸ਼ਂਕ ਨੀਯਃ .
(ਅਨੁਸ਼੍ਟੁਭ੍)
ਏਵਂ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧਸ੍ਯ ਦੇਹ ਏਵ ਨ ਵਿਦ੍ਯਤੇ .
ਤਤੋ ਦੇਹਮਯਂ ਜ੍ਞਾਤੁਰ੍ਨ ਲਿਂਗਂ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾਰਣਮ੍ ..੨੩੮..
ਟੀਕਾ :ਜ੍ਞਾਨ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਕਿਂਚਿਤ੍ਮਾਤ੍ਰ ਭੀ ਨ ਤੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਤਾ ਹੈ ਔਰ ਨ ਛੋੜਤਾ ਹੈ,
ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਪ੍ਰਾਯੋਗਿਕ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ) ਗੁਣਕੀ ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਸੇ ਤਥਾ ਵੈਸ੍ਰਸਿਕ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕ) ਗੁਣਕੀ ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਸੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਤਥਾ ਤ੍ਯਾਗ ਕਰਨਾ ਅਸ਼ਕ੍ਯ ਹੈ
. ਔਰ,
(ਕਰ੍ਮ-ਨੋਕਰ੍ਮਾਦਿਰੂਪ) ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ ਜ੍ਞਾਨਕਾਅਮੂਰ੍ਤਿਕ ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾਆਹਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ
ਮੂਰ੍ਤਿਕ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ; (ਅਮੂਰ੍ਤਿਕਕੇ ਮੂਰ੍ਤਿਕ ਆਹਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ). ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨ ਆਹਾਰਕ ਨਹੀਂ ਹੈ.
ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਦੇਹਕੀ ਸ਼ਂਕਾ ਨ ਕਰਨੀ ਚਾਹਿਏ.
(ਯਹਾਁ ‘ਜ੍ਞਾਨ’ ਸੇ ‘ਆਤ੍ਮਾ’ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਏ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ, ਅਭੇਦ ਵਿਵਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਲਕ੍ਸ਼ਣਮੇਂ ਹੀ
ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਕਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ. ਇਸ ਨ੍ਯਾਯਸੇ ਟੀਕਾਕਾਰ ਆਚਾਰ੍ਯਦੇਵ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਕਹਤੇ
ਆਯੇ ਹੈਂ.)
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਆਤ੍ਮਾ ਅਮੂਰ੍ਤਿਕ ਹੈ ਔਰ ਆਹਾਰ ਤੋ ਕਰ੍ਮ-ਨੋਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪੁਦ੍ਗਲਮਯ
ਮੂਰ੍ਤਿਕ ਹੈ; ਇਸਲਿਏ ਪਰਮਾਰ੍ਥਤਃ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਪੁਦ੍ਗਲਮਯ ਆਹਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਔਰ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਐਸਾ ਹੀ
ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਵਹ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਕਦਾਪਿ ਗ੍ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ;ਸ੍ਵਭਾਵਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋ ਯਾ
ਵਿਭਾਵਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋ,ਅਪਨੇ ਹੀ ਪਰਿਣਾਮਕਾ ਗ੍ਰਹਣ-ਤ੍ਯਾਗ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਗ੍ਰਹਣ-ਤ੍ਯਾਗ
ਤੋ ਕਿਂਚਿਤ੍ਮਾਤ੍ਰ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ.
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਆਹਾਰ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਉਸਕੇ ਦੇਹ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ..੪੦੪ ਸੇ ੪੦੭..
ਜਬ ਕਿ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਦੇਹ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਪੁਦ੍ਗਲਮਯ ਦੇਹਸ੍ਵਰੂਪ ਲਿਂਗ (ਵੇਸ਼, ਬਾਹ੍ਯ
ਚਿਹ੍ਨ) ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੈਇਸ ਅਰ੍ਥਕਾ, ਆਗਾਮੀ ਗਾਥਾਓਂਕਾ ਸੂਚਕ ਕਾਵ੍ਯ ਕਹਤੇ ਹੈਂਃ
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ :[ਏਵਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਸ੍ਯ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਯ ਦੇਹਃ ਏਵ ਨ ਵਿਦ੍ਯਤੇ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਕੇ ਦੇਹ ਹੀ
ਨਹੀਂ ਹੈ; [ਤਤਃ ਜ੍ਞਾਤੁਃ ਦੇਹਮਯਂ ਲਿਙ੍ਗਂ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾਰਣਮ੍ ਨ ] ਇਸਲਿਏ ਜ੍ਞਾਤਾਕੋ ਦੇਹਮਯ ਚਿਹ੍ਨ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ
ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੈ
.੨੩੮.

Page 579 of 642
PDF/HTML Page 612 of 675
single page version

ਪਾਸਂਡੀਲਿਂਗਾਣਿ ਵ ਗਿਹਿਲਿਂਗਾਣਿ ਵ ਬਹੁਪ੍ਪਯਾਰਾਣਿ .
ਘੇਤ੍ਤੁਂ ਵਦਂਤਿ ਮੂਢਾ ਲਿਂਗਮਿਣਂ ਮੋਕ੍ਖਮਗ੍ਗੋ ਤ੍ਤਿ ..੪੦੮..
ਣ ਦੁ ਹੋਦਿ ਮੋਕ੍ਖਮਗ੍ਗੋ ਲਿਂਗਂ ਜਂ ਦੇਹਣਿਮ੍ਮਮਾ ਅਰਿਹਾ .
ਲਿਂਗਂ ਮੁਇਤ੍ਤੁ ਦਂਸਣਣਾਣਚਰਿਤ੍ਤਾਣਿ ਸੇਵਂਤਿ ..੪੦੯..
ਪਾਸ਼ਣ੍ਡਿਲਿਙ੍ਗਾਨਿ ਵਾ ਗ੍ਰੁਹਿਲਿਙ੍ਗਾਨਿ ਵਾ ਬਹੁਪ੍ਰਕਾਰਾਣਿ .
ਗ੍ਰੁਹੀਤ੍ਵਾ ਵਦਨ੍ਤਿ ਮੂਢਾ ਲਿਙ੍ਗਮਿਦਂ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਇਤਿ ..੪੦੮..
ਨ ਤੁ ਭਵਤਿ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗੋ ਲਿਙ੍ਗ ਯਦ੍ਦੇਹਨਿਰ੍ਮਮਾ ਅਰ੍ਹਨ੍ਤਃ .
ਲਿਙ੍ਗ ਮੁਕ੍ਤ੍ਵਾ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਾਣਿ ਸੇਵਨ੍ਤੇ ..੪੦੯..
ਕੇਚਿਦ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਮਜ੍ਞਾਨੇਨ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਂ ਮਨ੍ਯਮਾਨਾਃ ਸਨ੍ਤੋ ਮੋਹੇਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਮੇਵੋਪਾਦਦਤੇ .
ਤਦਨੁਪਪਨ੍ਨਮ੍; ਸਰ੍ਵੇਸ਼ਾਮੇਵ ਭਗਵਤਾਮਰ੍ਹਦ੍ਦੇਵਾਨਾਂ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਮਯਤ੍ਵੇ ਸਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਾਸ਼੍ਰਯਭੂਤ-
ਅਬ, ਇਸੀ ਅਰ੍ਥਕੋ ਗਾਥਾਓਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ :
ਮੁਨਿਲਿਂਗਕੋ ਅਥਵਾ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥੀਲਿਂਗਕੋ ਬਹੁਭਾਂਤਿਕੇ.
ਗ੍ਰਹਕਰ ਕਹਤ ਹੈ ਮੂਢਜਨ, ‘ਯਹ ਲਿਂਗ ਮੁਕ੍ਤੀਮਾਰ੍ਗ ਹੈ’..੪੦੮..
ਵਹ ਲਿਂਗ ਮੁਕ੍ਤੀਮਾਰ੍ਗ ਨਹਿਂ, ਅਰ੍ਹਨ੍ਤ ਨਿਰ੍ਮਮ ਦੇਹਮੇਂ.
ਬਸ ਲਿਂਗ ਤਜਕਰ ਜ੍ਞਾਨ ਅਰੁ ਚਾਰਿਤ੍ਰ, ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਸੇਵਤੇ..੪੦੯..
ਗਾਥਾਰ੍ਥ :[ਬਹੁਪ੍ਰਕਾਰਾਣਿ ] ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ [ਪਾਸ਼ਣ੍ਡਿਲਿਙ੍ਗਾਨਿ ਵਾ ] ਮੁਨਿਲਿਂਗੋਂਕੋ
[ਗ੍ਰੁਹੀਲਿਙ੍ਗਾਨਿ ਵਾ ] ਅਥਵਾ ਗ੍ਰੁਹੀਲਿਂਗੋਂਕੋ [ਗ੍ਰੁਹੀਤ੍ਵਾ ] ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਕੇ [ਮੂਢਾਃ ] ਮੂਢ (ਅਜ੍ਞਾਨੀ) ਜਨ
[ਵਦਨ੍ਤਿ ] ਯਹ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਕਿ [ਇਦਂ ਲਿਙ੍ਗਮ੍ ] ਯਹ (ਬਾਹ੍ਯ) ਲਿਂਗ [ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਃ ਇਤਿ ] ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ
.
[ਤੁ ] ਪਰਨ੍ਤੁ [ਲਿਙ੍ਗਂ ] ਲਿਂਗ [ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਃ ਨ ਭਵਤਿ ] ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਨਹੀਂ ਹੈ; [ਯਤ੍ ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ
[ਅਰ੍ਹਨ੍ਤਃ ] ਅਰ੍ਹਨ੍ਤਦੇਵ [ਦੇਹਨਿਰ੍ਮਮਾਃ ] ਦੇਹਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਨਿਰ੍ਮਮ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੁਏ [ਲਿਙ੍ਗਂ ਮੁਕ੍ਤ੍ਵਾ ] ਲਿਂਗਕੋ ਛੋੜਕਰ
[ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਾਣਿ ਸੇਵਨ੍ਤੇ ] ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਜ੍ਞਾਨ-ਚਾਰਿਤ੍ਰਕਾ ਹੀ ਸੇਵਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ
.
ਟੀਕਾ :ਕਿਤਨੇ ਹੀ ਲੋਗ ਅਜ੍ਞਾਨਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਕੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਮਾਨਤੇ ਹੁਏ ਮੋਹਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਕੋ
ਹੀ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਤੇ ਹੈਂ. ਯਹ (ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਕੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਮਾਨਕਰ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨਾ ਸੋ) ਅਨੁਪਪਨ੍ਨ ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਅਯੁਕ੍ਤ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸਭੀ ਭਗਵਾਨ ਅਰ੍ਹਨ੍ਤਦੇਵੋਂਕੇ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਮਯਤਾ ਹੋਨੇਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯਭੂਤ ਸ਼ਰੀਰਕੇ

Page 580 of 642
PDF/HTML Page 613 of 675
single page version

ਸ਼ਰੀਰਮਮਕਾਰਤ੍ਯਾਗਾਤ੍, ਤਦਾਸ਼੍ਰਿਤਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਤ੍ਯਾਗੇਨ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਾਣਾਂ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਤ੍ਵੇਨੋਪਾਸਨਸ੍ਯ
ਦਰ੍ਸ਼ਨਾਤ੍
.
ਅਥੈਤਦੇਵ ਸਾਧਯਤਿ
ਣ ਵਿ ਏਸ ਮੋਕ੍ਖਮਗ੍ਗੋ ਪਾਸਂਡੀਗਿਹਿਮਯਾਣਿ ਲਿਂਗਾਣਿ .
ਦਂਸਣਣਾਣਚਰਿਤ੍ਤਾਣਿ ਮੋਕ੍ਖਮਗ੍ਗਂ ਜਿਣਾ ਬੇਂਤਿ ..੪੧੦..
ਨਾਪ੍ਯੇਸ਼ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਃ ਪਾਸ਼ਣ੍ਡਿਗ੍ਰੁਹਿਮਯਾਨਿ ਲਿਙ੍ਗਾਨਿ .
ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਾਣਿ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਂ ਜਿਨਾ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ..੪੧੦..
ਨ ਖਲੁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਃ, ਸ਼ਰੀਰਾਸ਼੍ਰਿਤਤ੍ਵੇ ਸਤਿ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ . ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਾਣ੍ਯੇਵ
ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਃ, ਆਤ੍ਮਾਸ਼੍ਰਿਤਤ੍ਵੇ ਸਤਿ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ .
ਮਮਤ੍ਵਕਾ ਤ੍ਯਾਗ ਹੋਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ, ਸ਼ਰੀਰਾਸ਼੍ਰਿਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਕੇ ਤ੍ਯਾਗਸੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਕੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਰੂਪਸੇ
ਉਪਾਸਨਾ ਦੇਖੀ ਜਾਤੀ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵੇ ਸ਼ਰੀਰਾਸ਼੍ਰਿਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਕਾ ਤ੍ਯਾਗ ਕਰਕੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਕੋ
ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕੇ ਰੂਪਮੇਂ ਸੇਵਨ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਦੇਖੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ)
.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਯਦਿ ਦੇਹਮਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ਕਾਰਣ ਹੋਤਾ ਤੋ ਅਰ੍ਹਨ੍ਤਦੇਵ ਆਦਿ ਦੇਹਕਾ ਮਮਤ੍ਵ
ਛੋੜਕਰ ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਜ੍ਞਾਨ-ਚਾਰਿਤ੍ਰਕਾ ਸੇਵਨ ਕ੍ਯੋਂ ਕਰਤੇ ? ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਸੇ ਹੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰ ਲੇਤੇ ! ਇਸਸੇ ਯਹ
ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਹੁਆ ਕਿ
ਦੇਹਮਯ ਲਿਂਗ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰਮਾਰ੍ਥਤਃ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਰੂਪ ਆਤ੍ਮਾ ਹੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ
ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ..੪੦੮-੪੦੯..
ਅਬ, ਯਹੀ ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਤੇ ਹੈਂ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਜ੍ਞਾਨ-ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੀ
ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈਯਹ ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਤੇ ਹੈਂ) :
ਮੁਨਿਲਿਂਗ ਅਰੁ ਗ੍ਰੁਹੀਲਿਂਗਯੇ ਨਹਿਂ ਲਿਂਗ ਮੁਕ੍ਤੀਮਾਰ੍ਗ ਹੈ.
ਚਾਰਿਤ੍ਰ-ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਬਸ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਪ੍ਰਭੂ ਕਹੇ..੪੧੦..
ਗਾਥਾਰ੍ਥ :[ਪਾਸ਼ਣ੍ਡਿਗ੍ਰੁਹਿਮਯਾਨਿ ਲਿਙ੍ਗਾਨਿ ] ਮੁਨਿਯੋਂ ਔਰ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਕੇ ਲਿਂਗ (ਚਿਹ੍ਨ)
[ਏਸ਼ਃ ] ਯਹ [ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਃ ਨ ਅਪਿ ] ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਨਹੀਂ ਹੈ; [ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਾਣਿ ] ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਕੋ
[ਜਿਨਾਃ ] ਜਿਨਦੇਵ [ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਂ ਬ੍ਰੁਵਨ੍ਤਿ ] ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਕਹਤੇ ਹੈਂ.
ਟੀਕਾ :ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ (ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗ) ਸ਼ਰੀਰਾਸ਼੍ਰਿਤ
ਹੋਨੇਸੇ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ. ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਜ੍ਞਾਨ-ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵੇ ਆਤ੍ਮਾਸ਼੍ਰਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈਂ.

Page 581 of 642
PDF/HTML Page 614 of 675
single page version

ਯਤ ਏਵਮ੍
ਤਮ੍ਹਾ ਜਹਿਤ੍ਤੁ ਲਿਂਗੇ ਸਾਗਾਰਣਗਾਰਏਹਿਂ ਵਾ ਗਹਿਦੇ .
ਦਂਸਣਣਾਣਚਰਿਤ੍ਤੇ ਅਪ੍ਪਾਣਂ ਜੁਂਜ ਮੋਕ੍ਖਪਹੇ ..੪੧੧..
ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ਜਹਿਤ੍ਵਾ ਲਿਙ੍ਗਾਨਿ ਸਾਗਾਰੈਰਨਗਾਰਕੈਰ੍ਵਾ ਗ੍ਰੁਹੀਤਾਨਿ .
ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰੇ ਆਤ੍ਮਾਨਂ ਯੁਂਕ੍ਸ਼੍ਵ ਮੋਕ੍ਸ਼ਪਥੇ ..੪੧੧..
ਯਤੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗ ਨ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਃ, ਤਤਃ ਸਮਸ੍ਤਮਪਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਂ ਤ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰੇਸ਼੍ਵੇਵ,
ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਤ੍ਵਾਤ੍, ਆਤ੍ਮਾ ਯੋਕ੍ਤ ਵ੍ਯ ਇਤਿ ਸੂਤ੍ਰਾਨੁਮਤਿਃ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਜੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਹੈ ਸੋ ਸਰ੍ਵ ਕਰ੍ਮੋਕੇ ਅਭਾਵਰੂਪ ਆਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮ (ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਪਰਿਣਾਮ)
ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਕਾ ਕਾਰਣ ਭੀ ਆਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮ ਹੀ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਏ. ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਜ੍ਞਾਨ-ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਪਰਿਣਾਮ
ਹੈਂ; ਇਸਲਿਯੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਵਹੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ. ਜੋ ਲਿਂਗ ਹੈ ਸੋ ਦੇਹਮਯ ਹੈ; ਔਰ ਜੋ ਦੇਹ ਹੈ ਵਹ
ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਮਯ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਲਿਯੇ ਦੇਹ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਪਰਮਾਰ੍ਥਸੇ ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਅਨ੍ਯ
ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ ਐਸਾ ਨਿਯਮ ਹੈ..੪੧੦..
ਜਬ ਕਿ ਐਸਾ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਯਦਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਨਹੀਂ ਹੈ ਔਰ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ
ਹੈ) ਤੋ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ (ਨਿਮ੍ਨਪ੍ਰਕਾਰ) ਸੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਏਯਹ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈਃ
ਯੋਂ ਛੋੜਕਰ ਸਾਗਾਰ ਯਾ ਅਨਗਾਰ-ਧਾਰਿਤ ਲਿਂਗਕੋ.
ਚਾਰਿਤ੍ਰ-ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਤੂ ਜੋਡ ਰੇ ! ਨਿਜ ਆਤ੍ਮਕੋ..੪੧੧..
ਗਾਥਾਰ੍ਥ :[ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਸਾਗਾਰੈਃ ] ਸਾਗਾਰੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ (ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ) [ਅਨਗਾਰਕੈਃ
ਵਾ ] ਅਥਵਾ ਅਣਗਾਰੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ (ਮੁਨਿਯੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ) [ਗ੍ਰੁਹੀਤਾਨਿ ] ਗ੍ਰਹਣ ਕਿਯੇ ਗਯੇ [ਲਿਙ੍ਗਾਨਿ ]
ਲਿਂਗੋਂਕੋ [ਜਹਿਤ੍ਵਾ ] ਛੋੜਕਰ, [ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰੇ ] ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਮੇਂ[ਮੋਕ੍ਸ਼ਪਥੇ ] ਜੋ ਕਿ
ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ ਉਸਮੇਂ[ਆਤ੍ਮਾਨਂ ਯੁਂਕ੍ਸ਼੍ਵ ] ਤੂ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਲਗਾ.
ਟੀਕਾ :ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸਲਿਏ ਸਮਸ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਕਾ ਤ੍ਯਾਗ ਕਰਕੇ
ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਮੇਂ ਹੀ, ਵਹ (ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰ) ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੋਨੇਸੇ, ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਲਗਾਨਾ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈਐਸੀ
ਸੂਤ੍ਰਕੀ ਅਨੁਮਤਿ ਹੈ.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਯਹਾਁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਕੋ ਛੋੜਕਰ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਮੇਂ ਲਗਾਨੇਕਾ ਵਚਨ ਹੈ ਵਹ
ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਪਰਮਾਰ੍ਥ ਵਚਨ ਹੈ. ਕੋਈ ਯਹ ਸਮਝੇਗਾ ਕਿ ਯਹ ਮੁਨਿ-ਸ਼੍ਰਾਵਕਕੇ ਵ੍ਰਤੋਂਕੇ ਛੁੜਾਨੇਕਾ ਉਪਦੇਸ਼
ਹੈ. ਪਰਨ੍ਤੁ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਜੋ ਮਾਤ੍ਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਕੋ ਹੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਜਾਨਕਰ ਵੇਸ਼ ਧਾਰਣ ਕਰਤੇ ਹੈਂ, ਉਨ੍ਹੇਂ

Page 582 of 642
PDF/HTML Page 615 of 675
single page version

(ਅਨੁਸ਼੍ਟੁਭ੍)
ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਾ ਤਤ੍ਤ੍ਵਮਾਤ੍ਮਨਃ .
ਏਕ ਏਵ ਸਦਾ ਸੇਵ੍ਯੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗੋ ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੁਣਾ ..੨੩੯..
ਮੋਕ੍ਖਪਹੇ ਅਪ੍ਪਾਣਂ ਠਵੇਹਿ ਤਂ ਚੇਵ ਝਾਹਿ ਤਂ ਚੇਯ .
ਤਤ੍ਥੇਵ ਵਿਹਰ ਣਿਚ੍ਚਂ ਮਾ ਵਿਹਰਸੁ ਅਣ੍ਣਦਵ੍ਵੇਸੁ ..੪੧੨..
ਮੋਕ੍ਸ਼ਪਥੇ ਆਤ੍ਮਾਨਂ ਸ੍ਥਾਪਯ ਤਂ ਚੈਵ ਧ੍ਯਾਯਸ੍ਵ ਤਂ ਚੇਤਯਸ੍ਵ .
ਤਤ੍ਰੈਵ ਵਿਹਰ ਨਿਤ੍ਯਂ ਮਾ ਵਿਹਾਰ੍ਸ਼ੀਰਨ੍ਯਦ੍ਰਵ੍ਯੇਸ਼ੁ ..੪੧੨..
ਆਸਂਸਾਰਾਤ੍ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਾਦੌ ਨਿਤ੍ਯਮੇਵ ਸ੍ਵਪ੍ਰਜ੍ਞਾਦੋਸ਼ੇਣਾਵਤਿਸ਼੍ਠਮਾਨਮਪਿ, ਸ੍ਵਪ੍ਰਜ੍ਞਾਗੁਣੇਨੈਵ ਤਤੋ
ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਕਾ ਪਕ੍ਸ਼ ਛੁੜਾਨੇਕਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿਯਾ ਹੈ ਕਿਭੇਖਮਾਤ੍ਰਸੇ (ਵੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰਸੇ, ਬਾਹ੍ਯਵ੍ਰਤਮਾਤ੍ਰਸੇ) ਮੋਕ੍ਸ਼
ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ. ਪਰਮਾਰ੍ਥ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਤੋ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਪਰਿਣਾਮ ਜੋ ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਜ੍ਞਾਨ-ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੈਂ ਵਹੀ ਹੈ. ਵ੍ਯਵਹਾਰ
ਆਚਾਰਸੂਤ੍ਰਕੇ ਕਥਨਾਨੁਸਾਰ ਜੋ ਮੁਨਿ-ਸ਼੍ਰਾਵਕਕੇ ਬਾਹ੍ਯ ਵ੍ਰਤ ਹੈਂ, ਵੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕੇ ਸਾਧਕ
ਹੈਂ; ਉਨ ਵ੍ਰਤੋਂਕੋ ਯਹਾਁ ਨਹੀਂ ਛੁੜਾਯਾ ਹੈ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਯਹ ਕਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ ਵ੍ਰਤੋਂਕਾ ਭੀ ਮਮਤ੍ਵ ਛੋੜਕਰ ਪਰਮਾਰ੍ਥ
ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਮੇਂ ਲਗਨੇਸੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਕੇਵਲ ਵੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰਸੇ
ਵ੍ਰਤਮਾਤ੍ਰਸੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ..੪੧੧..
ਅਬ, ਇਸੀ ਅਰ੍ਥਕੋ ਦ੍ਰੁਢ ਕਰਨੇਵਾਲੀ ਆਗਾਮੀ ਗਾਥਾਕਾ ਸੂਚਕ ਸ਼੍ਲੋਕ ਕਹਤੇ ਹੈਂ :
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ :[ਆਤ੍ਮਨਃ ਤਤ੍ਤ੍ਵਮ੍ ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਜ੍ਞਾਨ-ਚਾਰਿਤ੍ਰ-ਤ੍ਰਯ-ਆਤ੍ਮਾ ] ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਤਤ੍ਤ੍ਵ
ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਯਥਾਰ੍ਥ ਰੂਪ ਦਰ੍ਸ਼ਨ, ਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਚਾਰਿਤ੍ਰਕੇ ਤ੍ਰਿਕਸ੍ਵਰੂਪ
ਹੈ); [ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੁਣਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਃ ਏਕਃ ਏਵ ਸਦਾ ਸੇਵ੍ਯਃ ] ਇਸਲਿਯੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕੇ ਇਚ੍ਛੁਕ ਪੁਰੁਸ਼ਕੋ (ਯਹ
ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਸ੍ਵਰੂਪ) ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਏਕ ਹੀ ਸਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ
.੨੩੯.
ਅਬ, ਇਸੀ ਉਪਦੇਸ਼ਕੋ ਗਾਥਾ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ :
ਤੂਂ ਸ੍ਥਾਪ ਨਿਜਕੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਪਥਮੇਂ, ਧ੍ਯਾ, ਅਨੁਭਵ ਤੂ ਉਸੇ.
ਉਸਮੇਂ ਹਿ ਨਿਤ੍ਯ ਵਿਹਾਰ ਕਰ, ਨ ਵਿਹਾਰ ਕਰ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ..੪੧੨..
ਗਾਥਾਰ੍ਥ :(ਹੇ ਭਵ੍ਯ !) [ਮੋਕ੍ਸ਼ਪਥੇ ] ਤੂ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਮੇਂ [ਆਤ੍ਮਾਨਂ ਸ੍ਥਾਪਯ ] ਅਪਨੇ ਆਤ੍ਮਾਕੋ
ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰ, [ਤਂ ਚ ਏਵ ਧ੍ਯਾਯਸ੍ਵ ] ਉਸੀਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰ, [ਤਂ ਚੇਤਯਸ੍ਵ ] ਉਸੀਕੋ ਚੇਤਅਨੁਭਵ ਕਰ
[ਤਤ੍ਰ ਏਵ ਨਿਤ੍ਯਂ ਵਿਹਰ ] ਔਰ ਉਸੀਮੇਂ ਨਿਰਨ੍ਤਰ ਵਿਹਾਰ ਕਰ; [ਅਨ੍ਯਦ੍ਰਵ੍ਯੇਸ਼ੁ ਮਾ ਵਿਹਾਰ੍ਸ਼ੀਃ ] ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਮੇਂ
ਵਿਹਾਰ ਮਤ ਕਰ
.
ਟੀਕਾ :(ਹੇ ਭਵ੍ਯ !) ਸ੍ਵਯਂ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਪਨਾ ਆਤ੍ਮਾ ਅਨਾਦਿ ਸਂਸਾਰਸੇ ਲੇਕਰ ਅਪਨੀ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਕੇ

Page 583 of 642
PDF/HTML Page 616 of 675
single page version

ਵ੍ਯਾਵਰ੍ਤ੍ਯ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰੇਸ਼ੁ ਨਿਤ੍ਯਮੇਵਾਵਸ੍ਥਾਪਯਾਤਿਨਿਸ਼੍ਚਲਮਾਤ੍ਮਾਨਂ; ਤਥਾ ਸਮਸ੍ਤਚਿਨ੍ਤਾਨ੍ਤਰ-
ਨਿਰੋਧੇਨਾਤ੍ਯਨ੍ਤਮੇਕਾਗ੍ਰੋ ਭੂਤ੍ਵਾ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਾਣ੍ਯੇਵ ਧ੍ਯਾਯਸ੍ਵ; ਤਥਾ ਸਕਲਕਰ੍ਮਕਰ੍ਮਫਲਚੇਤਨਾਸਂਨ੍ਯਾਸੇਨ
ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਚੇਤਨਾਮਯੋ ਭੂਤ੍ਵਾ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਾਣ੍ਯੇਵ ਚੇਤਯਸ੍ਵ; ਤਥਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਵਸ਼ਤਃ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਸ਼ਣ-
ਵਿਜ੍ਰੁਮ੍ਭਮਾਣਪਰਿਣਾਮਤਯਾ ਤਨ੍ਮਯਪਰਿਣਾਮੋ ਭੂਤ੍ਵਾ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰੇਸ਼੍ਵੇਵ ਵਿਹਰ; ਤਥਾ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪ-
ਮੇਕਮੇਵਾਚਲਿਤਮਵਲਮ੍ਬਮਾਨੋ ਜ੍ਞੇਯਰੂਪੇਣੋਪਾਧਿਤਯਾ ਸਰ੍ਵਤ ਏਵ ਪ੍ਰਧਾਵਤ੍ਸ੍ਵਪਿ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੇਸ਼ੁ ਸਰ੍ਵੇਸ਼੍ਵਪਿ ਮਨਾਗਪਿ
ਮਾ ਵਿਹਾਰ੍ਸ਼ੀਃ
.
(ਸ਼ਾਰ੍ਦੂਲਵਿਕ੍ਰੀਡਿਤ)
ਏਕੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਪਥੋ ਯ ਏਸ਼ ਨਿਯਤੋ ਦ੍ਰਗ੍ਜ੍ਞਪ੍ਤਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਾਤ੍ਮਕ-
ਸ੍ਤਤ੍ਰੈਵ ਸ੍ਥਿਤਿਮੇਤਿ ਯਸ੍ਤਮਨਿਸ਼ਂ ਧ੍ਯਾਯੇਚ੍ਚ ਤਂ ਚੇਤਤਿ .
ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਨੇਵ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਵਿਹਰਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨ੍ਤਰਾਣ੍ਯਸ੍ਪ੍ਰੁਸ਼ਨ੍
ਸੋਵਸ਼੍ਯਂ ਸਮਯਸ੍ਯ ਸਾਰਮਚਿਰਾਨ੍ਨਿਤ੍ਯੋਦਯਂ ਵਿਨ੍ਦਤਿ
..੨੪੦..
(ਬੁਦ੍ਧਿਕੇ) ਦੋਸ਼ਸੇ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਾਦਿਮੇਂ ਨਿਰਨ੍ਤਰ ਸ੍ਥਿਤ ਰਹਤਾ ਹੁਆ ਭੀ, ਅਪਨੀ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਕੇ ਗੁਣ ਦ੍ਵਾਰਾ
ਹੀ ਉਸਮੇਂਸੇ ਪੀਛੇ ਹਟਾਕਰ ਉਸੇ ਅਤਿ ਨਿਸ਼੍ਚਲਤਾ ਪੂਰ੍ਵਕ ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਜ੍ਞਾਨ-ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੇਂ ਨਿਰਨ੍ਤਰ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰ, ਤਥਾ
ਸਮਸ੍ਤ ਅਨ੍ਯ ਚਿਨ੍ਤਾਕੇ ਨਿਰੋਧ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਏਕਾਗ੍ਰ ਹੋਕਰ ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਜ੍ਞਾਨ-ਚਾਰਿਤ੍ਰਕਾ ਹੀ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰ; ਤਥਾ
ਸਮਸ੍ਤ ਕਰ੍ਮਚੇਤਨਾ ਔਰ ਕਰ੍ਮਫਲਚੇਤਨਾਕੇ ਤ੍ਯਾਗ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਚੇਤਨਾਮਯ ਹੋਕਰ ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਜ੍ਞਾਨ-ਚਾਰਿਤ੍ਰਕੋ
ਹੀ ਚੇਤ
ਅਨੁਭਵ ਕਰ; ਤਥਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸ੍ਵਭਾਵਕੇ ਵਸ਼ਸੇ (ਅਪਨੇਕੋ) ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਸ਼ਣ ਜੋ ਪਰਿਣਾਮ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ
ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਉਨਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਿਣਾਮੀਪਨੇਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਤਨ੍ਮਯ ਪਰਿਣਾਮਵਾਲਾ (ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਮਯ
ਪਰਿਣਾਮਵਾਲਾ) ਹੋਕਰ ] ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਜ੍ਞਾਨ-ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੇਂ ਹੀ ਵਿਹਾਰ ਕਰ; ਤਥਾ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪਕੋ ਏਕਕੋ ਹੀ ਅਚਲਤਯਾ
ਅਵਲਮ੍ਬਨ ਕਰਤਾ ਹੁਆ, ਜੋ ਜ੍ਞੇਯਰੂਪ ਹੋਨੇਸੇ ਉਪਾਧਿਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈਂ ਐਸੇ ਸਰ੍ਵ ਓਰਸੇ ਫੈ ਲਤੇ ਹੁਏ ਸਮਸ੍ਤ
ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਮੇਂ ਕਿਂਚਿਤ੍ ਮਾਤ੍ਰ ਭੀ ਵਿਹਾਰ ਮਤ ਕਰ
.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਪਰਮਾਰ੍ਥਰੂਪ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਪਰਿਣਾਮ ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਜ੍ਞਾਨ-ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੈਂ; ਵਹੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ.
ਉਸੀਮੇਂ (ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਮੇਂ ਹੀ) ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਏ, ਉਸੀਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਏ,
ਉਸੀਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਏ ਔਰ ਉਸੀਮੇਂ ਵਿਹਾਰ (ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਨ) ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਏ, ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਮੇਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਨ
ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਏ
. ਯਹਾਁ ਪਰਮਾਰ੍ਥਸੇ ਯਹੀ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿਨਿਸ਼੍ਚਯ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਏ,
ਮਾਤ੍ਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਮੇਂ ਹੀ ਮੂਢ ਨਹੀਂ ਰਹਨਾ ਚਾਹਿਏ..੪੧੨..
ਅਬ, ਇਸੀ ਅਰ੍ਥਕਾ ਕਲਸ਼ਰੂਪ ਕਾਵ੍ਯ ਕਹਤੇ ਹੈਂ :
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ :[ਦ੍ਰੁਗ੍-ਜ੍ਞਪ੍ਤਿ-ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ-ਆਤ੍ਮਕਃ ਯਃ ਏਸ਼ਃ ਏਕਃ ਨਿਯਤਃ ਮੋਕ੍ਸ਼ਪਥਃ ] ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨ-
ਚਾਰਿਤ੍ਰਸ੍ਵਰੂਪ ਜੋ ਯਹ ਏਕ ਨਿਯਤ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ, [ਤਤ੍ਰ ਏਵ ਯਃ ਸ੍ਥਿਤਿਮ੍ ਏਤਿ ] ਉਸੀਮੇਂ ਜੋ ਪੁਰੁਸ਼ ਸ੍ਥਿਤਿ

Page 584 of 642
PDF/HTML Page 617 of 675
single page version

(ਸ਼ਾਰ੍ਦੂਲਵਿਕ੍ਰੀਡਿਤ)
ਯੇ ਤ੍ਵੇਨਂ ਪਰਿਹ੍ਰੁਤ੍ਯ ਸਂਵ੍ਰੁਤਿਪਥਪ੍ਰਸ੍ਥਾਪਿਤੇਨਾਤ੍ਮਨਾ
ਲਿਂਗੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਯੇ ਵਹਨ੍ਤਿ ਮਮਤਾਂ ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਵਬੋਧਚ੍ਯੁਤਾਃ
.
ਨਿਤ੍ਯੋਦ੍ਯੋਤਮਖਣ੍ਡਮੇਕਮਤੁਲਾਲੋਕਂ ਸ੍ਵਭਾਵਪ੍ਰਭਾ-
ਪ੍ਰਾਗ੍ਭਾਰਂ ਸਮਯਸ੍ਯ ਸਾਰਮਮਲਂ ਨਾਦ੍ਯਾਪਿ ਪਸ਼੍ਯਨ੍ਤਿ ਤੇ
..੨੪੧..
ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਥਿਤ ਰਹਤਾ ਹੈ, [ਤਮ੍ ਅਨਿਸ਼ਂ ਧ੍ਯਾਯੇਤ੍ ] ਉਸੀਕਾ ਨਿਰਨ੍ਤਰ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ, [ਤਂ
ਚੇਤਤਿ ]
ਉਸੀਕੋ ਚੇਤਤਾ ਹੈ
ਉਸੀਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੈ, [ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨ੍ਤਰਾਣਿ ਅਸ੍ਪ੍ਰੁਸ਼ਨ੍ ਤਸ੍ਮਿਨ੍ ਏਵ
ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਵਿਹਰਤਿ ] ਔਰ ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੋ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਨ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਉਸੀਮੇਂ ਨਿਰਨ੍ਤਰ ਵਿਹਾਰ ਕਰਤਾ ਹੈ [ਸਃ
ਨਿਤ੍ਯ-ਉਦਯਂ ਸਮਯਸ੍ਯ ਸਾਰਮ੍ ਅਚਿਰਾਤ੍ ਅਵਸ਼੍ਯਂ ਵਿਨ੍ਦਤਿ ]
ਵਹ ਪੁਰੁਸ਼, ਜਿਸਕਾ ਉਦਯ ਨਿਤ੍ਯ ਰਹਤਾ ਹੈ
ਐਸੇ ਸਮਯਕੇ ਸਾਰਕੋ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਕੇ ਰੂਪਕੋ) ਅਲ੍ਪ ਕਾਲਮੇਂ ਹੀ ਅਵਸ਼੍ਯ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਉਸਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੈ
.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਨਿਸ਼੍ਚਯਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕੇ ਸੇਵਨਸੇ ਅਲ੍ਪ ਕਾਲਮੇਂ ਹੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਯਹ ਨਿਯਮ
ਹੈ.੨੪੦.
‘ਜੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਕੋ ਹੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਮਾਨਕਰ ਉਸਮੇਂ ਮਮਤ੍ਵ ਰਖਤੇ ਹੈਂ, ਉਨ੍ਹੋਂਨੇ ਸਮਯਸਾਰਕੋ ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਨਹੀਂ ਜਾਨਾ’ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਗਾਥਾ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ.
ਯਹਾਁ ਪ੍ਰਥਮ ਉਸਕਾ ਸੂਚਕ ਕਾਵ੍ਯ ਕਹਤੇ ਹੈਂ :
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ :[ਯੇ ਤੁ ਏਨਂ ਪਰਿਹ੍ਰੁਤ੍ਯ ਸਂਵ੍ਰੁਤਿ-ਪਥ-ਪ੍ਰਸ੍ਥਾਪਿਤੇਨ ਆਤ੍ਮਨਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਯੇ ਲਿਂਙ੍ਗੇ ਮਮਤਾਂ
ਵਹਨ੍ਤਿ ] ਜੋ ਪੁਰੁਸ਼ ਇਸ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਪਰਮਾਰ੍ਥਸ੍ਵਰੂਪ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕੋ ਛੋੜਕਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਮੇਂ ਸ੍ਥਾਪਿਤ
ਅਪਨੇ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਯ ਲਿਂਗਮੇਂ ਮਮਤਾ ਕਰਤੇ ਹੈਂ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਯਹ ਮਾਨਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਯਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗ ਹੀ
ਹਮੇਂ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਾ ਦੇਗਾ), [ਤੇ ਤਤ੍ਤ੍ਵ-ਅਵਬੋਧ-ਚ੍ਯੁਤਾਃ ਅਦ੍ਯ ਅਪਿ ਸਮਯਸ੍ਯ ਸਾਰਮ੍ ਨ ਪਸ਼੍ਯਨ੍ਤਿ ]
ਵੇ ਪੁਰੁਸ਼ ਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ ਯਥਾਰ੍ਥ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਰਹਿਤ ਹੋਤੇ ਹੁਏ ਅਭੀ ਤਕ ਸਮਯਕੇ ਸਾਰਕੋ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਕੋ)
ਨਹੀਂ ਦੇਖਤੇ
ਅਨੁਭਵ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ. ਵਹ ਸਮਯਸਾਰ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਕੈਸਾ ਹੈ ? [ਨਿਤ੍ਯ-ਉਦ੍ਯੋਤਮ੍ ]
ਨਿਤ੍ਯ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕੋਈ ਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ੀ ਹੋਕਰ ਉਸਕੇ ਉਦਯਕਾ ਨਾਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਤਾ),
[ਅਖਣ੍ਡਮ੍ ] ਅਖਣ੍ਡ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜਿਸਮੇਂ ਅਨ੍ਯ ਜ੍ਞੇਯ ਆਦਿਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਖਣ੍ਡ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ), [ਏਕਮ੍ ]
ਏਕ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਸੇ ਅਨੇਕ ਅਵਸ੍ਥਾਰੂਪ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਜੋ ਏਕਰੂਪਤ੍ਵਕੋ ਨਹੀਂ ਛੋੜਤਾ),
[ਅਤੁਲ-ਆਲੋਕਂ ] ਅਤੁਲ (
ਉਪਮਾਰਹਿਤ) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਵਾਲਾ ਹੈ, (ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕੋ ਸੂਰ੍ਯਾਦਿਕੇ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕੀ ਉਪਮਾ ਨਹੀਂ ਦੀ ਜਾ ਸਕਤੀ), [ਸ੍ਵਭਾਵ-ਪ੍ਰਭਾ-ਪ੍ਰਾਗ੍ਭਾਰਂ ] ਸ੍ਵਭਾਵਪ੍ਰਭਾਕਾ ਪੁਂਜ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਚੈਤਨ੍ਯਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾ ਸਮੂਹਰੂਪ ਹੈ), [ਅਮਲਂ ] ਅਮਲ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਰਾਗਾਦਿ-ਵਿਕਾਰਰੂਪੀ ਮਲਸੇ ਰਹਿਤ ਹੈ)
.

Page 585 of 642
PDF/HTML Page 618 of 675
single page version

ਪਾਸਂਡੀਲਿਂਗੇਸੁ ਵ ਗਿਹਿਲਿਂਗੇਸੁ ਵ ਬਹੁਪ੍ਪਯਾਰੇਸੁ .
ਕੁਵ੍ਵਂਤਿ ਜੇ ਮਮਤ੍ਤਿਂ ਤੇਹਿਂ ਣ ਣਾਦਂ ਸਮਯਸਾਰਂ ..੪੧੩..
ਪਾਸ਼ਣ੍ਡਿਲਿਙ੍ਗੇਸ਼ੁ ਵਾ ਗ੍ਰੁਹਿਲਿਙ੍ਗੇਸ਼ੁ ਵਾ ਬਹੁਪ੍ਰਕਾਰੇਸ਼ੁ .
ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ ਯੇ ਮਮਤ੍ਵਂ ਤੈਰ੍ਨ ਜ੍ਞਾਤਃ ਸਮਯਸਾਰਃ ..੪੧੩..
ਯੇ ਖਲੁ ਸ਼੍ਰਮਣੋਹਂ ਸ਼੍ਰਮਣੋਪਾਸਕੋਹਮਿਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਮਮਕਾਰੇਣ ਮਿਥ੍ਯਾਹਂਕਾਰਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ,
ਤੇਨਾਦਿਰੂਢਵ੍ਯਵਹਾਰਮੂਢਾਃ ਪ੍ਰੌਢਵਿਵੇਕਂ ਨਿਸ਼੍ਚਯਮਨਾਰੂਢਾਃ ਪਰਮਾਰ੍ਥਸਤ੍ਯਂ ਭਗਵਨ੍ਤਂ ਸਮਯਸਾਰਂ ਨ
ਪਸ਼੍ਯਨ੍ਤਿ
.
74
(ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ, ਜੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਮੇਂ ਮਮਤ੍ਵ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਉਨ੍ਹੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯ-ਕਾਰਣਸਮਯਸਾਰਕਾ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀਂ
ਹੈ; ਤਬ ਫਿ ਰ ਉਨਕੋ ਕਾਰ੍ਯਸਮਯਸਾਰਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਕਹਾਁਸੇ ਹੋਗੀ ?).੨੪੧.
ਅਬ, ਇਸ ਅਰ੍ਥਕੀ ਗਾਥਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ :
ਬਹੁਭਾਂਤਿਕੇ ਮੁਨਿਲਿਂਗ ਜੋ ਅਥਵਾ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥੀਲਿਂਗ ਜੋ.
ਮਮਤਾ ਕਰੇ, ਉਨਨੇ ਨਹੀਂ ਜਾਨਾ ‘ਸਮਯਕੇ ਸਾਰ’ ਕੋ..੪੧੩..
ਗਾਥਾਰ੍ਥ :[ਯੇ ] ਜੋ [ਬਹੁਪ੍ਰਕਾਰੇਸ਼ੁ ] ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ [ਪਾਸ਼ਣ੍ਡਿਲਿਙ੍ਗੇਸ਼ੁ ਵਾ ] ਮੁਨਿਲਿਂਗੋਂਮੇਂ
[ਗ੍ਰੁਹਿਲਿਙ੍ਗੇਸ਼ੁ ਵਾ ] ਅਥਵਾ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਲਿਂਗੋਂਮੇਂ [ਮਮਤ੍ਵਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ ] ਮਮਤਾ ਕਰਤੇ ਹੈਂ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਯਹ ਮਾਨਤੇ ਹੈਂ
ਕਿ ਯਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗ ਹੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ਦਾਤਾ ਹੈ), [ਤੈਃ ਸਮਯਸਾਰਃ ਨ ਜ੍ਞਾਤਃ ] ਉਨ੍ਹੋਂਨੇ ਸਮਯਸਾਰਕੋ ਨਹੀਂ ਜਾਨਾ
.
ਟੀਕਾ :ਜੋ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ‘ਮੈਂ ਸ਼੍ਰਮਣ ਹੂਁ, ਮੈਂ ਸ਼੍ਰਮਣੋਪਾਸਕ (ਸ਼੍ਰਾਵਕ) ਹੂਁ’ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ
ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਮੇਂ ਮਮਤ੍ਵਭਾਵਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਮਿਥ੍ਯਾ ਅਹਂਕਾਰ ਕਰਤੇ ਹੈਂ, ਵੇ ਅਨਾਦਿਰੂਢ (ਅਨਾਦਿਕਾਲਸੇ ਸਮਾਗਤ)
ਵ੍ਯਵਹਾਰਮੇਂ ਮੂਢ (ਮੋਹੀ) ਹੋਤੇ ਹੁਏ, ਪ੍ਰੌਢ ਵਿਵੇਕਵਾਲੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯ (
ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯ) ਪਰ ਆਰੂਢ ਨ ਹੋਤੇ ਹੁਏ,
ਪਰਮਾਰ੍ਥਸਤ੍ਯ (ਜੋ ਪਰਮਾਰ੍ਥਸੇ ਸਤ੍ਯਾਰ੍ਥ ਹੈ ਐਸੇ) ਭਗਵਾਨ ਸਮਯਸਾਰਕੋ ਨਹੀਂ ਦੇਖਤੇਅਨੁਭਵ ਨਹੀਂ
ਕਰਤੇ.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਅਨਾਦਿਕਾਲੀਨ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸਂਯੋਗਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਹੀ ਮੇਂ ਜੋ ਪੁਰੁਸ਼ ਮੂਢ
ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਮੋਹਿਤ ਹੈਂ, ਵੇ ਯਹ ਮਾਨਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ‘ਯਹ ਬਾਹ੍ਯ ਮਹਾਵ੍ਰਤਾਦਿਰੂਪ ਵੇਸ਼ ਹੀ ਹਮੇਂ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਾ ਦੇਗਾ’,
ਪਰਨ੍ਤੁ ਜਿਸਸੇ ਭੇਦਜ੍ਞਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕੋ ਵੇ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤੇ
. ਐਸੇ ਪੁਰੁਸ਼ ਸਤ੍ਯਾਰ੍ਥ, ਪਰਮਾਤ੍ਮਰੂਪ,
ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਮਯ ਸਮਯਸਾਰਕੋ ਨਹੀਂ ਦੇਖਤੇ..੪੧੩..
ਅਬ, ਇਸੀ ਅਰ੍ਥਕਾ ਕਲਸ਼ਰੂਪ ਕਾਵ੍ਯ ਕਹਤੇ ਹੈਂ :

Page 586 of 642
PDF/HTML Page 619 of 675
single page version

(ਵਿਯੋਗਿਨੀ)
ਵ੍ਯਵਹਾਰਵਿਮੂਢਦ੍ਰਸ਼੍ਟਯਃ ਪਰਮਾਰ੍ਥਂ ਕਲਯਨ੍ਤਿ ਨੋ ਜਨਾਃ .
ਤੁਸ਼ਬੋਧਵਿਮੁਗ੍ਧਬੁਦ੍ਧਯਃ ਕਲਯਨ੍ਤੀਹ ਤੁਸ਼ਂ ਨ ਤਣ੍ਡੁਲਮ੍ ..੨੪੨..
(ਸ੍ਵਾਗਤਾ)
ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਮਮਕਾਰਮੀਲਿਤੈ-
ਦ੍ਰਰ੍ਸ਼੍ਯਤੇ ਸਮਯਸਾਰ ਏਵ ਨ .
ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਮਿਹ ਯਤ੍ਕਿਲਾਨ੍ਯਤੋ
ਜ੍ਞਾਨਮੇਕਮਿਦਮੇਵ ਹਿ ਸ੍ਵਤਃ
..੨੪੩..
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ :[ਵ੍ਯਵਹਾਰ-ਵਿਮੂਢ-ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਯਃ ਜਨਾਃ ਪਰਮਾਰ੍ਥ ਨੋ ਕਲਯਨ੍ਤਿ ] ਜਿਨਕੀ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ
(ਬੁਦ੍ਧਿ) ਵ੍ਯਵਹਾਰਮੇਂ ਹੀ ਮੋਹਿਤ ਹੈ ਐਸੇ ਪੁਰੁਸ਼ ਪਰਮਾਰ੍ਥਕੋ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤੇ, [ਇਹ ਤੁਸ਼-ਬੋਧ-ਵਿਮੁਗ੍ਧ-
ਬੁਦ੍ਧਯਃ ਤੁਸ਼ਂ ਕਲਯਨ੍ਤਿ, ਨ ਤਣ੍ਡੁਲਮ੍ ]
ਜੈਸੇ ਜਗਤਮੇਂ ਜਿਨਕੀ ਬੁਦ੍ਧਿ ਤੁਸ਼ਕੇ ਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਹੀ ਮੋਹਿਤ ਹੈ
(
ਮੋਹਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੁਈ ਹੈ) ਐਸੇ ਪੁਰੁਸ਼ ਤੁਸ਼ਕੋ ਹੀ ਜਾਨਤੇ ਹੈਂ, ਤਂਦੁਲ (ਚਾਵਲ) ਕੋ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤੇ.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਜੋ ਧਾਨਕੇ ਛਿਲਕੋਂ ਪਰ ਹੀ ਮੋਹਿਤ ਹੋ ਰਹੇ ਹੈਂ, ਉਨ੍ਹੀਂਕੋ ਕੂਟਤੇ ਰਹਤੇ ਹੈਂ,
ਉਨ੍ਹੋਂਨੇ ਚਾਵਲੋਂਕੋ ਜਾਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਜੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗ ਆਦਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਮੇਂ ਮੁਗ੍ਧ ਹੋ ਰਹੇ ਹੈਂ
(ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੋ ਸ਼ਰੀਰਾਦਿਕੀ ਕ੍ਰਿਯਾਮੇਂ ਮਮਤ੍ਵ ਕਿਯਾ ਕਰਤੇ ਹੈਂ), ਉਨ੍ਹੋਂਨੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨੁਭਵਨਰੂਪ ਪਰਮਾਰ੍ਥਕੋ
ਜਾਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਐਸੇ ਜੀਵ ਸ਼ਰੀਰਾਦਿ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਹੀ ਆਤ੍ਮਾ ਜਾਨਤੇ ਹੈਂ, ਵੇ ਪਰਮਾਰ੍ਥ ਆਤ੍ਮਾਕੇ
ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਜਾਨਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ
.੨੪੨.
ਅਬ, ਆਗਾਮੀ ਗਾਥਾਕਾ ਸੂਚਕ ਕਾਵ੍ਯ ਕਹਤੇ ਹੈਂ :
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ :[ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਙ੍ਗ-ਮਮਕਾਰ-ਮੀਲਿਤੈਃ ਸਮਯਸਾਰਃ ਏਵ ਨ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯਤੇ ] ਜੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਮੇਂ
ਮਮਕਾਰਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਂਧਵਿਵੇਕ ਰਹਿਤ ਹੈਂ, ਵੇ ਸਮਯਸਾਰਕੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦੇਖਤੇ; [ਯਤ੍ ਇਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਮ੍
ਕਿਲ ਅਨ੍ਯਤਃ ] ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਇਸ ਜਗਤਮੇਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗ ਤੋ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਹੋਤਾ ਹੈ, [ਇਦਮ੍
ਜ੍ਞਾਨਮ੍ ਏਵ ਹਿ ਏਕਮ੍ ਸ੍ਵਤਃ ]
ਮਾਤ੍ਰ ਯਹ ਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਨਿਜਸੇ (ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ) ਹੋਤਾ ਹੈ
.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਜੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਮੇਂ ਮਮਤ੍ਵਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਂਧ ਹੈ ਉਨ੍ਹੇਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਅਨੁਭਵ ਹੀ
ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕੋ ਹੀ ਪਰਮਾਰ੍ਥ ਮਾਨਤੇ ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਹੀ ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯ ਮਾਨਤੇ
ਹੈਂ
.੨੪੩.

Page 587 of 642
PDF/HTML Page 620 of 675
single page version

ਵਵਹਾਰਿਓ ਪੁਣ ਣਓ ਦੋਣ੍ਣਿ ਵਿ ਲਿਂਗਾਣਿ ਭਣਦਿ ਮੋਕ੍ਖਪਹੇ .
ਣਿਚ੍ਛਯਣਓ ਣ ਇਚ੍ਛਦਿ ਮੋਕ੍ਖਪਹੇ ਸਵ੍ਵਲਿਂਗਾਣਿ ..੪੧੪..
ਵ੍ਯਾਵਹਾਰਿਕਃ ਪੁਨਰ੍ਨਯੋ ਦ੍ਵੇ ਅਪਿ ਲਿਙ੍ਗੇ ਭਣਤਿ ਮੋਕ੍ਸ਼ਪਥੇ .
ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯੋ ਨੇਚ੍ਛਤਿ ਮੋਕ੍ਸ਼ਪਥੇ ਸਰ੍ਵਲਿਙ੍ਗਾਨਿ ..੪੧੪..
ਯਃ ਖਲੁ ਸ਼੍ਰਮਣਸ਼੍ਰਮਣੋਪਾਸਕਭੇਦੇਨ ਦ੍ਵਿਵਿਧਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗਂਂ ਭਵਤਿ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਇਤਿ ਪ੍ਰਰੂਪਣਪ੍ਰਕਾਰਃ
ਸ ਕੇਵਲਂ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਏਵ, ਨ ਪਰਮਾਰ੍ਥਃ, ਤਸ੍ਯ ਸ੍ਵਯਮਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨੁਭਵਨਾਤ੍ਮਕਤ੍ਵੇ ਸਤਿ ਪਰਮਾਰ੍ਥਤ੍ਵਾ-
ਭਾਵਾਤ੍; ਯਦੇਵ ਸ਼੍ਰਮਣਸ਼੍ਰਮਣੋਪਾਸਕਵਿਕਲ੍ਪਾਤਿਕ੍ਰਾਨ੍ਤਂ
ਦ੍ਰਸ਼ਿਜ੍ਞਪ੍ਤਿਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਮਾਤ੍ਰਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਮੇਵੈਕਮਿਤਿ
ਨਿਸ੍ਤੁਸ਼ਸਂਚੇਤਨਂ ਪਰਮਾਰ੍ਥਃ, ਤਸ੍ਯੈਵ ਸ੍ਵਯਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨੁਭਵਨਾਤ੍ਮਕਤ੍ਵੇ ਸਤਿ ਪਰਮਾਰ੍ਥਤ੍ਵਾਤ੍ . ਤਤੋ ਯੇ
ਵ੍ਯਵਹਾਰਮੇਵ ਪਰਮਾਰ੍ਥਬੁਦ੍ਧਯਾ ਚੇਤਯਨ੍ਤੇ, ਤੇ ਸਮਯਸਾਰਮੇਵ ਨ ਸਂਚੇਤਯਨ੍ਤੇ; ਯ ਏਵ ਪਰਮਾਰ੍ਥਂ ਪਰਮਾਰ੍ਥਬੁਦ੍ਧਯਾ
‘ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਹੀ ਮੁਨਿਲਿਂਗਕੋ ਔਰ ਸ਼੍ਰਾਵਕਲਿਂਗਕੋਦੋਨੋਂਕੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਕਹਤਾ ਹੈ, ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯ
ਕਿਸੀ ਲਿਂਗਕੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਨਹੀਂ ਕਹਤਾ’ਯਹ ਗਾਥਾ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ :
ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ, ਇਨ ਲਿਂਗ ਦ੍ਵਯਕੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕੇ ਪਥਮੇਂ ਕਹੇ.
ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਨਹੀਂ ਮਾਨੇ ਕਭੀ ਕੋ ਲਿਂਗ ਮੁਕ੍ਤੀਪਂਥਮੇਂ..੪੧੪..
ਗਾਥਾਰ੍ਥ :[ਵ੍ਯਾਵਹਾਰਿਕਃ ਨਯਃ ਪੁਨਃ ] ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ [ਦ੍ਵੇ ਲਿਙ੍ਗੇ ਅਪਿ ] ਦੋਨੋਂ ਲਿਂਗੋਂਕੋ
[ਮੋਕ੍ਸ਼ਪਥੇ ਭਣਤਿ ] ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਮੇਂ ਕਹਤਾ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਮੁਨਿਲਿਂਗ ਔਰ ਗ੍ਰੁਹੀਲਿਂਗਕੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ
ਕਹਤਾ ਹੈ); [ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਃ ] ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯ [ਸਰ੍ਵਲਿਙ੍ਗਾਨਿ ] ਸਭੀ ਲਿਂਗੋਂਕੋ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕਿਸੀ ਭੀ ਲਿਂਗਕੋ)
[ਮੋਕ੍ਸ਼ਪਥੇ ਨ ਇਚ੍ਛਤਿ ] ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਮੇਂ ਨਹੀਂ ਮਾਨਤਾ
.
ਟੀਕਾ :ਸ਼੍ਰਮਣ ਔਰ ਸ਼੍ਰਮਣੋਪਾਸਕਕੇ ਭੇਦਸੇ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਲਿਂਗ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈਂ
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਜੋ ਪ੍ਰਰੂਪਣ-ਪ੍ਰਕਾਰ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰਕੀ ਜੋ ਪ੍ਰਰੂਪਣਾ) ਵਹ ਕੇਵਲ ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਹੀ ਹੈ,
ਪਰਮਾਰ੍ਥ ਨਹੀਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ (ਪ੍ਰਰੂਪਣਾ) ਸ੍ਵਯਂ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਅਨੁਭਵਨਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਕੋ
ਪਰਮਾਰ੍ਥਤਾਕਾ ਅਭਾਵ ਹੈ; ਸ਼੍ਰਮਣ ਔਰ ਸ਼੍ਰਮਣੋਪਾਸਕਕੇ ਭੇਦੋਂਸੇ ਅਤਿਕ੍ਰਾਨ੍ਤ, ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤ
ਪਰਿਣਤਿਮਾਤ੍ਰ (
ਮਾਤ੍ਰ ਦਰ੍ਸ਼ਨ-ਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਿਤ ਹੁਈ ਪਰਿਣਤਿਰੂਪ) ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਏਕ ਹੈਐਸਾ ਜੋ ਨਿਸ਼੍ਤੁਸ਼
(ਨਿਰ੍ਮਲ) ਅਨੁਭਵਨ ਹੀ ਪਰਮਾਰ੍ਥ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ (ਅਨੁਭਵਨ) ਸ੍ਵਯਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਅਨੁਭਵਨਸ੍ਵਰੂਪ
ਹੋਨੇਸੇ ਉਸੀਕੇ ਪਰਮਾਰ੍ਥਤ੍ਵ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ਜੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕੋ ਹੀ ਪਰਮਾਰ੍ਥਬੁਦ੍ਧਿਸੇ (ਪਰਮਾਰ੍ਥ ਮਾਨਕਰ)
ਅਨੁਭਵ ਕਰਤੇ ਹੈਂ, ਵੇ ਸਮਯਸਾਰਕਾ ਹੀ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ; ਜੋ ਪਰਮਾਰ੍ਥਕੋ ਪਰਮਾਰ੍ਥਬੁਦ੍ਧਿਸੇ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤੇ