Samaysar-Hindi (Punjabi transliteration). Kalash: 262-278 ; 47 shaktis of atma quote; 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26,27,28,29,30,31,32,33,34,35,36,37,38,39,40,41,42,43,44,45,46,47.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 33 of 34

 

Page 608 of 642
PDF/HTML Page 641 of 675
single page version

(ਅਨੁਸ਼੍ਟੁਭ੍)
ਇਤ੍ਯਜ੍ਞਾਨਵਿਮੂਢਾਨਾਂ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਂ ਪ੍ਰਸਾਧਯਨ੍ .
ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਮਨੇਕਾਨ੍ਤਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵਾਨੁਭੂਯਤੇ ..੨੬੨..
(ਅਨੁਸ਼੍ਟੁਭ੍)
ਏਵਂ ਤਤ੍ਤ੍ਵਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤ੍ਯਾ ਸ੍ਵਂ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾਪਯਨ੍ ਸ੍ਵਯਮ੍ .
ਅਲਂਘ੍ਯਂ ਸ਼ਾਸਨਂ ਜੈਨਮਨੇਕਾਨ੍ਤੋ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤਃ ..੨੬੩..
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਇਤਿ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ [ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਃ ] ਅਨੇਕਾਨ੍ਤ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦ [ਅਜ੍ਞਾਨ-
ਵਿਮੂਢਾਨਾਂ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਂ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਮ੍ ਪ੍ਰਸਾਧਯਨ੍ ] ਅਜ੍ਞਾਨਮੂਢ ਪ੍ਰਾਣਿਯੋਂਕੋ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਕਰਤਾ
ਹੁਆ, [ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਅਨੁਭੂਯਤੇ ] ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਅਨੁਭਵਮੇਂ ਆਤਾ ਹੈ.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਆਤ੍ਮਵਸ੍ਤੁ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਮਯ ਹੈ. ਪਰਨ੍ਤੁ ਅਨਾਦਿ ਕਾਲਸੇ ਪ੍ਰਾਣੀ ਅਪਨੇ ਆਪ
ਅਥਵਾ ਏਕਾਨ੍ਤਵਾਦਕਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਸੁਨਕਰ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਪਕ੍ਸ਼ਪਾਤ ਕਰਕੇ
ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਤੇ ਹੈਂ. ਉਨਕੋ (ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਜੀਵੋਂਕੋ) ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕਾ
ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਸ੍ਵਰੂਪਪਨਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਤਾ ਹੈ — ਸਮਝਾਤਾ ਹੈ. ਯਦਿ ਅਪਨੇ ਆਤ੍ਮਾਕੀ ਓਰ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਪਾਤ ਕਰਕੇ —
ਅਨੁਭਵ ਕਰਕੇ ਦੇਖਾ ਜਾਯੇ ਤੋ (ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦਕੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਨੁਸਾਰ) ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਆਤ੍ਮਵਸ੍ਤੁ ਅਪਨੇ ਆਪ ਅਨੇਕ
ਧਰ੍ਮਯੁਕ੍ਤ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਅਨੁਭਵਗੋਚਰ ਹੋਤੀ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ਹੇ ਪ੍ਰਵੀਣ ਪੁਰੁਸ਼ੋ ! ਤੁਮ ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਤਤ੍ਸ੍ਵਰੂਪ, ਅਤਤ੍ਸ੍ਵਰੂਪ,
ਏਕਸ੍ਵਰੂਪ, ਅਨੇਕਸ੍ਵਰੂਪ, ਅਪਨੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ-ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ-ਕਾਲ-ਭਾਵਸੇ ਸਤ੍ਸ੍ਵਰੂਪ, ਪਰਕੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ-ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ-ਕਾਲ-
ਭਾਵਸੇ ਅਸਤ੍ਸ੍ਵਰੂਪ, ਨਿਤ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪ, ਅਨਿਤ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਅਨੇਕ ਧਰ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਅਨੁਭਵਗੋਚਰ
ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਤੀਤਿਮੇਂ ਲਾਓ. ਯਹੀ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ. ਸਰ੍ਵਥਾ ਏਕਾਨ੍ਤ ਮਾਨਨਾ ਵਹ ਮਿਥ੍ਯਾਜ੍ਞਾਨ ਹੈ.੨੬੨.
‘ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਵਸ੍ਤੁਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਮਯ ਹੋਨੇਸੇ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦ ਸਿਦ੍ਧ
ਹੁਆ’ ਇਸ ਅਰ੍ਥਕਾ ਕਾਵ੍ਯ ਅਬ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ : —
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਏਵਂ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ [ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਃ ] ਅਨੇਕਾਨ੍ਤ — [ਜੈਨਮ੍ ਅਲਙ੍ਘਯਂ ਸ਼ਾਸਨਮ੍ ]
ਕਿ ਜੋ ਜਿਨਦੇਵਕਾ ਅਲਂਘ੍ਯ (ਕਿਸੀਸੇ ਤੋੜਾ ਨ ਜਾਯ ਐਸਾ) ਸ਼ਾਸਨ ਹੈ ਵਹ — [ਤਤ੍ਤ੍ਵ-ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤ੍ਯਾ ]
ਵਸ੍ਤੁਕੇ ਯਥਾਰ੍ਥ ਸ੍ਵਰੂਪਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤਿ (ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ) ਦ੍ਵਾਰਾ [ਸ੍ਵਯਮ੍ ਸ੍ਵਂ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾਪਯਨ੍ ] ਸ੍ਵਯਂ ਅਪਨੇ
ਆਪਕੋ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰਤਾ ਹੁਆ [ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤਃ ] ਸ੍ਥਿਤ ਹੁਆ — ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੁਆ — ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਆ.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਅਨੇਕਾਨ੍ਤ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦ, ਵਸ੍ਤੁਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਯਥਾਵਤ੍ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰਤਾ ਹੁਆ,
ਸ੍ਵਤਃ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋ ਗਯਾ. ਵਹ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤ ਹੀ ਨਿਰ੍ਬਾਧ ਜਿਨਮਤ ਹੈ ਔਰ ਯਥਾਰ੍ਥ ਵਸ੍ਤੁਸ੍ਥਿਤਿਕੋ ਕਹਨੇਵਾਲਾ
ਹੈ. ਕਹੀਂ ਕਿਸੀਨੇ ਅਸਤ੍ ਕਲ੍ਪਨਾਸੇ ਵਚਨਮਾਤ੍ਰ ਪ੍ਰਲਾਪ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ਹੇ ਨਿਪੁਣ ਪੁਰੁਸ਼ੋਂ !
ਭਲੀਭਾਂਤਿ ਵਿਚਾਰ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਅਨੁਮਾਨ-ਪ੍ਰਮਾਣਸੇ ਅਨੁਭਵ ਕਰ ਦੇਖੋ.੨੬੩.

Page 609 of 642
PDF/HTML Page 642 of 675
single page version

ਨਨ੍ਵਨੇਕਾਨ੍ਤਮਯਸ੍ਯਾਪਿ ਕਿਮਰ੍ਥਮਤ੍ਰਾਤ੍ਮਨੋ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਤਯਾ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਃ ? ਲਕ੍ਸ਼ਣਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਯਾ
ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਯਰ੍ਥਮ੍ . ਆਤ੍ਮਨੋ ਹਿ ਜ੍ਞਾਨਂ ਲਕ੍ਸ਼ਣਂ, ਤਦਸਾਧਾਰਣਗੁਣਤ੍ਵਾਤ੍ . ਤੇਨ ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਯਾ
ਤਲ੍ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨਃ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿਃ .
ਨਨੁ ਕਿਮਨਯਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਯਾ, ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਮੇਵ ਪ੍ਰਸਾਧਨੀਯਮ੍ . ਨਾਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਯ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿਃ,
ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਯੈਵ ਤਤ੍ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧੇਃ .
ਨਨੁ ਕਿਂ ਤਲ੍ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਂ ਯਜ੍ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਯਾ ਤਤੋ ਭਿਨ੍ਨਂ ਪ੍ਰਸਿਧ੍ਯਤਿ ? ਨ ਜ੍ਞਾਨਾਦ੍ਭਿਨ੍ਨਂ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਂ,
ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਨੋਰ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨਾਭੇਦਾਤ੍ .
ਤਰ੍ਹਿ ਕਿਂ ਕ੍ਰੁਤੋ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਵਿਭਾਗਃ ? ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਪ੍ਰਸਾਧ੍ਯਮਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ ਕ੍ਰੁਤਃ . ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਂ ਹਿ ਜ੍ਞਾਨਂ,
77
(ਯਹਾਁ ਆਚਾਰ੍ਯਦੇਵ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮੇਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਚਰ੍ਚਾ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : — )
(ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ : — ) ਆਤ੍ਮਾ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਮਯ ਹੈ ਫਿ ਰ ਭੀ ਯਹਾਁ ਉਸਕਾ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਤਾਸੇ ਕ੍ਯੋਂ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼
(ਕਥਨ, ਨਾਮ) ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ? (ਯਦ੍ਯਪਿ ਆਤ੍ਮਾ ਅਨਨ੍ਤ ਧਰ੍ਮਯੁਕ੍ਤ ਹੈ ਤਥਾਪਿ ਉਸੇ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪਸੇ
ਕ੍ਯੋਂ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ? ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਕਹਨੇਸੇ ਤੋ ਅਨ੍ਯ ਧਰ੍ਮੋਂਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਸਮਝਾ ਜਾਤਾ ਹੈ.)
(ਉਤ੍ਤਰ : — ) ਲਕ੍ਸ਼ਣਕੀ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਕੀ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿ ਕਰਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ
ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਰੂਪਸੇ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ. ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਜ੍ਞਾਨ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਜ੍ਞਾਨ ਆਤ੍ਮਾਕਾ
ਅਸਾਧਾਰਣ ਗੁਣ ਹੈ ( – ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਮੇਂ ਜ੍ਞਾਨਗੁਣ ਨਹੀਂ ਹੈ). ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਕੀ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਸਕੇ
ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਕੀ — ਆਤ੍ਮਾਕੀ — ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿ ਹੋਤੀ ਹੈ.
ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ : — ਇਸ ਲਕ੍ਸ਼ਣਕੀ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿਸੇ ਕ੍ਯਾ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਹੈ ? ਮਾਤ੍ਰ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯ ਹੀ ਪ੍ਰਸਾਧ੍ਯ ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ. (ਇਸਲਿਯੇ ਲਕ੍ਸ਼ਣਕੋ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿ ਕਿਯੇ ਬਿਨਾ ਮਾਤ੍ਰ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਕੋ ਹੀ — ਆਤ੍ਮਾਕੋ
ਹੀ — ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਕ੍ਯੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ ?)
(ਉਤ੍ਤਰ : — ) ਜਿਸੇ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਅਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਹੋ ਉਸੇ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੋ ਲਕ੍ਸ਼ਣਕੋ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ ਐਸੇ
ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਜਨਕੋ) ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਕੀ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ. ਜਿਸੇ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ ਉਸੀਕੋ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਕੀ
ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿ ਹੋਤੀ ਹੈ. (ਇਸਲਿਯੇ ਅਜ੍ਞਾਨੀਕੋ ਪਹਲੇ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ ਤਬ ਵਹ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰ
ਸਕਤਾ ਹੈ.)
(ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ : — ) ਐਸਾ ਕੌਨਸਾ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਜ੍ਞਾਨਕੀ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਸਸੇ ( – ਜ੍ਞਾਨਸੇ)
ਭਿਨ੍ਨ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ ?
(ਉਤ੍ਤਰ : — ) ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਨੇਸੇ ਅਭੇਦ ਹੈ.
(ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ : — ) ਤਬ ਫਿ ਰ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਔਰ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਕਾ ਵਿਭਾਗ ਕਿਸਲਿਯੇ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ ?

Page 610 of 642
PDF/HTML Page 643 of 675
single page version

ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਸ੍ਯ ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਾਤ੍ਃ ਤੇਨ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧੇਨ ਪ੍ਰਸਾਧ੍ਯਮਾਨਸ੍ਤਦਵਿਨਾਭੂਤਾਨਨ੍ਤਧਰ੍ਮਸਮੁਦਯਮੂਰ੍ਤਿਰਾਤ੍ਮਾ .
ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਾਚਲਿਤਨਿਖਾਤਯਾ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਯਾ ਕ੍ਰਮਾਕ੍ਰਮਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਂ ਤਦਵਿਨਾਭੂਤਂ ਅਨਨ੍ਤਧਰ੍ਮਜਾਤਂ ਯਦ੍ਯਾਵਲ੍ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਤੇ
ਤਤ੍ਤਾਵਤ੍ਸਮਸ੍ਤਮੇਵੈਕਃ ਖਲ੍ਵਾਤ੍ਮਾ . ਏਤਦਰ੍ਥਮੇਵਾਤ੍ਰਾਸ੍ਯ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਤਯਾ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ਃ .
ਨਨੁ ਕ੍ਰਮਾਕ੍ਰਮਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਧਰ੍ਮਮਯਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨਃ ਕਥਂ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵਮ੍ ? ਪਰਸ੍ਪਰਵ੍ਯਤਿਰਿਕ੍ਤਾਨਨ੍ਤਧਰ੍ਮ-
ਸਮੁਦਾਯਪਰਿਣਤੈਕਜ੍ਞਪ੍ਤਿਮਾਤ੍ਰਭਾਵਰੂਪੇਣ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਭਵਨਾਤ੍ . ਅਤ ਏਵਾਸ੍ਯ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰੈਕਭਾਵਾਨ੍ਤਃ-
੧ ਪ੍ਰਸਾਧ੍ਯਮਾਨ = ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਕਿ ਯਾ ਜਾਤਾ ਹੋ. (ਜ੍ਞਾਨ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਹੈ ਔਰ ਆਤ੍ਮਾ ਪ੍ਰਸਾਧ੍ਯਮਾਨ ਹੈ.)
(ਉਤ੍ਤਰ : — ) ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵ ਔਰ ੧ਪ੍ਰਸਾਧ੍ਯਮਾਨਤ੍ਵਕੇ ਕਾਰਣ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਔਰ ਲਕ੍ਸ਼੍ਯਕਾ ਵਿਭਾਗ ਕਿਯਾ
ਗਯਾ ਹੈ. ਜ੍ਞਾਨ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਕੋ ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਸੇ ਸਿਦ੍ਧਪਨਾ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜ੍ਞਾਨ ਸਰ੍ਵ ਪ੍ਰਾਣਿਯੋਂਕੋ
ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਰੂਪ ਅਨੁਭਵਮੇਂ ਆਤਾ ਹੈ); ਵਹ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਐਸੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਸਾਧ੍ਯਮਾਨ, ਤਦ੍-ਅਵਿਨਾਭੂਤ
( – ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਸਾਥ ਅਵਿਨਾਭਾਵੀ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਵਾਲਾ) ਅਨਨ੍ਤ ਧਰ੍ਮੋਂਕਾ ਸਮੁਦਾਯਰੂਪ ਮੂਰ੍ਤਿ ਆਤ੍ਮਾ ਹੈ. (ਜ੍ਞਾਨ
ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਹੈ; ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਸਾਥ ਜਿਨਕਾ ਅਵਿਨਾਭਾਵੀ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਹੈ ਐਸੇ ਅਨਨ੍ਤ ਧਰ੍ਮੋਂਕਾ ਸਮੁਦਾਯਸ੍ਵਰੂਪ
ਆਤ੍ਮਾ ਉਸ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਸਾਧ੍ਯਮਾਨ ਹੈ.) ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਮੇਂ ਅਚਲਿਤਪਨੇਸੇ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ,
ਕ੍ਰਮਰੂਪ ਔਰ ਅਕ੍ਰਮਰੂਪ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ, ਤਦ੍-ਅਵਿਨਾਭੂਤ ( – ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਸਾਥ ਅਵਿਨਾਭਾਵੀ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਵਾਲਾ)
ਅਨਨ੍ਤਧਰ੍ਮਸਮੂਹ ਜੋ ਕੁਛ ਜਿਤਨਾ ਲਕ੍ਸ਼ਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਵਹ ਸਬ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਏਕ ਆਤ੍ਮਾ ਹੈ.
ਇਸੀ ਕਾਰਣਸੇ ਯਹਾਁ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਤਾਸੇ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ ਹੈ.
(ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ : — ) ਜਿਸਮੇਂ ਕ੍ਰਮ ਔਰ ਅਕ੍ਰਮਸੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਅਨਨ੍ਤ ਧਰ੍ਮ ਹੈਂ ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਤਾ
ਕਿਸਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ ?
(ਉਤ੍ਤਰ : — ) ਪਰਸ੍ਪਰ ਭਿਨ੍ਨ ਐਸੇ ਅਨਨ੍ਤ ਧਰ੍ਮੋਂਕੇ ਸਮੁਦਾਯਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਤ ਏਕ ਜ੍ਞਪ੍ਤਿਮਾਤ੍ਰ
ਭਾਵਰੂਪਸੇ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਸ੍ਪਰ ਭਿਨ੍ਨ ਐਸੇ ਅਨਨ੍ਤ ਧਰ੍ਮੋਂਕੇ ਸਮੁਦਾਯਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ
ਜੋ ਏਕ ਜਾਨਨਕ੍ਰਿਯਾ ਹੈ, ਉਸ ਜਾਨਨਕ੍ਰਿਯਾਮਾਤ੍ਰ ਭਾਵਰੂਪਸੇ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ) ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਤਾ
ਹੈ. ਇਸੀਲਿਯੇ ਉਸਕੇ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਏਕਭਾਵਕੀ ਅਨ੍ਤਃਪਾਤਿਨੀ ( – ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਏਕ ਭਾਵਕੇ ਭੀਤਰ ਆ
ਜਾਨੇਵਾਲੀ – ) ਅਨਂਤ ਸ਼ਕ੍ਤਿਯਾਁ ਉਛਲਤੀ ਹੈਂ. (ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਜਿਤਨੇ ਧਰ੍ਮ ਹੈਂ ਉਨ ਸਬਕੋ, ਲਕ੍ਸ਼ਣਭੇਦਸੇ ਭੇਦ
ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਭੇਦ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਏਕ ਪਰਿਣਾਮਮੇਂ ਸਭੀ ਧਰ੍ਮੋਂਕਾ ਪਰਿਣਮਨ ਰਹਤਾ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ
ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਏਕ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਭਾਵਕੇ ਭੀਤਰ ਅਨਨ੍ਤ ਸ਼ਕ੍ਤਿਯਾਁ ਰਹਤੀ ਹੈਂ. ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਭਾਵਮੇਂ —
ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਭਾਵਸ੍ਵਰੂਪ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ — ਅਨਨ੍ਤ ਸ਼ਕ੍ਤਿਯਾਁ ਉਛਲਤੀ ਹੈਂ.) ਉਨਮੇਂਸੇ ਕਿਤਨੀ ਹੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਯਾਁ ਨਿਮ੍ਨ
ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈਂ —
ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਐਸੇ ਚੈਤਨ੍ਯਮਾਤ੍ਰ ਭਾਵਕਾ ਧਾਰਣ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਵਰੂਪ
ਹੈ ਐਸੀ ਜੀਵਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ. (ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਕਾਰਣਭੂਤ ਐਸੇ ਚੈਤਨ੍ਯਮਾਤ੍ਰਭਾਵਰੂਪੀ ਭਾਵਪ੍ਰਾਣਕਾ ਧਾਰਣ

Page 611 of 642
PDF/HTML Page 644 of 675
single page version

ਪਾਤਿਨ੍ਯੋਨਨ੍ਤਾਃ ਸ਼ਕ੍ਤ ਯਃ ਉਤ੍ਪ੍ਲਵਨ੍ਤੇ . — ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਹੇਤੁਭੂਤਚੈਤਨ੍ਯਮਾਤ੍ਰਭਾਵਧਾਰਣਲਕ੍ਸ਼ਣਾ ਜੀਵਤ੍ਵ-
ਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੧ . ਅਜਡਤ੍ਵਾਤ੍ਮਿਕਾ ਚਿਤਿਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੨ . ਅਨਾਕਾਰੋਪਯੋਗਮਯੀ ਦ੍ਰਸ਼ਿਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੩ .
ਸਾਕਾਰੋਪਯੋਗਮਯੀ ਜ੍ਞਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੪ . ਅਨਾਕੁਲਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਾ ਸੁਖਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੫ . ਸ੍ਵਰੂਪਨਿਰ੍ਵਰ੍ਤਨਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਰੂਪਾ
ਵੀਰ੍ਯਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੬ . ਅਖਣ੍ਡਿਤਪ੍ਰਤਾਪਸ੍ਵਾਤਨ੍ਤ੍ਰ੍ਯਸ਼ਾਲਿਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਾ ਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੭. ਸਰ੍ਵਭਾਵਵ੍ਯਾਪਕੈਕ-
ਭਾਵਰੂਪਾ ਵਿਭੁਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੮ . ਵਿਸ਼੍ਵਵਿਸ਼੍ਵਸਾਮਾਨ੍ਯਭਾਵਪਰਿਣਤਾਤ੍ਮਦਰ੍ਸ਼ਨਮਯੀ ਸਰ੍ਵਦਰ੍ਸ਼ਿਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੯ .
ਵਿਸ਼੍ਵਵਿਸ਼੍ਵਵਿਸ਼ੇਸ਼ਭਾਵਪਰਿਣਤਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਮਯੀ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੧੦ . ਨੀਰੂਪਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ-
ਲੋਕਾਲੋਕਾਕਾਰਮੇਚਕੋਪਯੋਗਲਕ੍ਸ਼ਣਾ ਸ੍ਵਚ੍ਛਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੧੧ . ਸ੍ਵਯਮ੍ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨਵਿਸ਼ਦਸ੍ਵ-
ਸਂਵਿਤ੍ਤਿਮਯੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੧੨ . ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਾਨਵਚ੍ਛਿਨ੍ਨਚਿਦ੍ਵਿਲਾਸਾਤ੍ਮਿਕਾ ਅਸਂਕੁ ਚਿਤਵਿਕਾਸ਼ਤ੍ਵ-
ਕਰਨਾ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੀ ਜੀਵਤ੍ਵ ਨਾਮਕ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਭਾਵਮੇਂ – ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ – ਉਛਲਤੀ
ਹੈ).੧. ਅਜੜਤ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪ ਚਿਤਿਸ਼ਕ੍ਤਿ (ਅਜੜਤ੍ਵ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਚੇਤਨਤ੍ਵ ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ
ਐਸੀ ਚਿਤਿਸ਼ਕ੍ਤਿ.).੨. ਅਨਾਕਾਰ ਉਪਯੋਗਮਯੀ ਦ੍ਰੁਸ਼ਿਸ਼ਕ੍ਤਿ. (ਜਿਸਮੇਂ ਜ੍ਞੇਯਰੂਪ ਆਕਾਰ ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਐਸੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨੋਪਯੋਗਮਯੀ — ਸਤ੍ਤਾਮਾਤ੍ਰ ਪਦਾਰ੍ਥਮੇਂ ਉਪਯੁਕ੍ਤ ਹੋਨੇਰੂਪ — ਦ੍ਰੁਸ਼ਿਸ਼ਕ੍ਤਿ
ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਦਰ੍ਸ਼ਨਕ੍ਰਿਯਾਰੂਪ ਸ਼ਕ੍ਤਿ.).੩. ਸਾਕਾਰ ਉਪਯੋਗਮਯੀ ਜ੍ਞਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿ. (ਜੋ ਜ੍ਞੇਯ
ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਰੂਪ ਆਕਾਰੋਂਮੇਂ ਉਪਯੁਕ੍ਤ ਹੋਤੀ ਹੈ ਐਸੀ ਜ੍ਞਾਨੋਪਯੋਗਮਯੀ ਜ੍ਞਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿ.).੪.
ਅਨਾਕੁਲਤਾ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ ਐਸੀ ਸੁਖਸ਼ਕ੍ਤਿ.੫.
ਸ੍ਵਰੂਪਕੀ ( – ਆਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਕੀ) ਰਚਨਾਕੀ ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਰੂਪ ਵੀਰ੍ਯਸ਼ਕ੍ਤਿ.੬. ਜਿਸਕਾ ਪ੍ਰਤਾਪ ਅਖਣ੍ਡਿਤ
ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕਿਸੀਸੇ ਖਣ੍ਡਿਤ ਕੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਤੀ ਐਸੇ ਸ੍ਵਾਤਂਤ੍ਰ੍ਯਸੇ (-ਸ੍ਵਾਧੀਨਤਾਸੇ)
ਸ਼ੋਭਾਯਮਾਨਪਨਾ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੀ ਪ੍ਰਭੁਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ.੭. ਸਰ੍ਵ ਭਾਵੋਂਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪਕ ਐਸੇ
ਏਕ ਭਾਵਰੂਪ ਵਿਭੁਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ. (ਜੈਸੇ, ਜ੍ਞਾਨਰੂਪੀ ਏਕ ਭਾਵ ਸਰ੍ਵ ਭਾਵੋਂਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ.).੮.
ਸਮਸ੍ਤ ਵਿਸ਼੍ਵਕੇ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਭਾਵਕੋ ਦੇਖਨੇਰੂਪਸੇ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਰ੍ਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਸਮੂਹਰੂਪ
ਲੋਕਾਲੋਕਕੋ ਸਤ੍ਤਾਮਾਤ੍ਰ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਰੂਪਸੇ) ਪਰਿਣਮਿਤ ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਦਰ੍ਸ਼ਨਮਯੀ ਸਰ੍ਵਦਰ੍ਸ਼ਿਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ.੯.
ਸਮਸ੍ਤ ਵਿਸ਼੍ਵਕੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭਾਵੋਂਕੋ ਜਾਨਨੇਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਮਯੀ
ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ.੧੦. ਅਮੂਰ੍ਤਿਕ ਆਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਮੇਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਲੋਕਾਲੋਕਕੇ ਆਕਾਰੋਂਸੇ ਮੇਚਕ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਅਨੇਕ-ਆਕਾਰਰੂਪ) ਐਸਾ ਉਪਯੋਗ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੀ ਸ੍ਵਚ੍ਛਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ.
(ਜੈਸੇ ਦਰ੍ਪਣਕੀ ਸ੍ਵਚ੍ਛਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿਸੇ ਉਸਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯਮੇਂ ਘਟਪਟਾਦਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ,
ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਆਤ੍ਮਾਕੀ ਸ੍ਵਚ੍ਛਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿਸੇ ਉਸਕੇ ਉਪਯੋਗਮੇਂ ਲੋਕਾਲੋਕਕੇ ਆਕਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਤੇ
ਹੈਂ.).੧੧. ਸ੍ਵਯਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਵਿਸ਼ਦ ( – ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ) ਐਸੀ ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਮਯੀ ( – ਸ੍ਵਾਨੁਭਵਮਯੀ)
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਸ਼ਕ੍ਤਿ.੧੨. ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ ਔਰ ਕਾਲਸੇ ਅਮਰ੍ਯਾਦਿਤ ਐਸੀ ਚਿਦ੍ਵਿਲਾਸਸ੍ਵਰੂਪ
( – ਚੈਤਨ੍ਯਕੇ ਵਿਲਾਸਸ੍ਵਰੂਪ) ਅਸਂਕੁਚਿਤਵਿਕਾਸਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ.੧੩. ਜੋ ਅਨ੍ਯਸੇ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਔਰ

Page 612 of 642
PDF/HTML Page 645 of 675
single page version

ਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੧੩ . ਅਨ੍ਯਾਕ੍ਰਿਯਮਾਣਾਨ੍ਯਾਕਾਰਕੈਕਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਿਕਾ ਅਕਾਰ੍ਯਕਾਰਣਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੧੪ . ਪਰਾਤ੍ਮ-
ਨਿਮਿਤ੍ਤਕਜ੍ਞੇਯਜ੍ਞਾਨਾਕਾਰਗ੍ਰਹਣਗ੍ਰਾਹਣਸ੍ਵਭਾਵਰੂਪਾ ਪਰਿਣਮ੍ਯਪਰਿਣਾਮਕਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੧੫ . ਅਨ੍ਯੂਨਾਤਿ-
ਰਿਕ੍ਤ ਸ੍ਵਰੂਪਨਿਯਤਤ੍ਵਰੂਪਾ ਤ੍ਯਾਗੋਪਾਦਾਨਸ਼ੂਨ੍ਯਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੧੬ . ਸ਼ਟ੍ਸ੍ਥਾਨਪਤਿਤਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਹਾਨਿ-
ਪਰਿਣਤਸ੍ਵਰੂਪਪ੍ਰਤਿਸ਼੍ਠਤ੍ਵਕਾਰਣਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਗੁਣਾਤ੍ਮਿਕਾ ਅਗੁਰੁਲਘੁਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੧੭ . ਕ੍ਰਮਾਕ੍ਰਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤ-
ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਾ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੧੮ . ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵਭੂਤਧ੍ਰੌਵ੍ਯਵ੍ਯਯੋਤ੍ਪਾਦਾਲਿਂਗਿਤਸਦ੍ਰਸ਼-
ਵਿਸਦ੍ਰਸ਼ਰੂਪੈਕਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮਾਤ੍ਰਮਯੀ ਪਰਿਣਾਮਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੧੯ . ਕਰ੍ਮਬਨ੍ਧਵ੍ਯਪਗਮਵ੍ਯਂਜਿਤਸਹਜਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਦਿ-
ਸ਼ੂਨ੍ਯਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਤ੍ਮਿਕਾ ਅਮੂਰ੍ਤਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੨੦ . ਸਕਲਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਤ੍ਵਮਾਤ੍ਰਾਤਿਰਿਕ੍ਤ ਪਰਿਣਾਮ-
੧ਉਪਰਮ = ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ; ਅਨ੍ਤ; ਅਭਾਵ.
ਅਨ੍ਯਕੋ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ ਐਸੇ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਵਰੂਪ ਅਕਾਰ੍ਯਕਾਰਣਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ. (ਜੋ ਅਨ੍ਯਕਾ ਕਾਰ੍ਯ ਨਹੀਂ
ਹੈ ਔਰ ਅਨ੍ਯਕਾ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੈ ਐਸਾ ਜੋ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਉਸ-ਸ੍ਵਰੂਪ ਅਕਾਰ੍ਯਕਾਰਣਤ੍ਵ-
ਸ਼ਕ੍ਤਿ.).੧੪. ਪਰ ਔਰ ਸ੍ਵ ਜਿਨਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈਂ ਐਸੇ ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰੋਂ ਤਥਾ ਜ੍ਞਾਨਾਕਾਰੋਂਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਕੇ
ਔਰ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਾਨੇਕੇ ਸ੍ਵਭਾਵਰੂਪ ਪਰਿਣਮ੍ਯਪਰਿਣਾਮਕਤ੍ਵ ਸ਼ਕ੍ਤਿ. ( – ਪਰ ਜਿਨਕੇ ਕਾਰਣ ਹੈਂ ਐਸੇ
ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰੋਂਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਕੇ ਔਰ ਸ੍ਵ ਜਿਨਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ ਐਸੇ ਜ੍ਞਾਨਾਕਾਰੋਂਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਾਨੇਕੇ
ਸ੍ਵਭਾਵਰੂਪ ਪਰਿਣਮ੍ਯਪਰਿਣਾਮਕਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ.).੧੫. ਜੋ ਕਮਬਢ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਐਸੇ ਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ
ਨਿਯਤਤ੍ਵਰੂਪ ( – ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ੍ਤਯਾ ਯਥਾਵਤ੍ ਰਹਨੇਰੂਪ – ) ਤ੍ਯਾਗੋਪਾਦਾਨਸ਼ੂਨ੍ਯਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ.੧੬. ਸ਼ਟ੍ਸ੍ਥਾਨਪਤਿਤ
ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਹਾਨਿਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ, ਸ੍ਵਰੂਪ-ਪ੍ਰਤਿਸ਼੍ਠਤ੍ਵਕੇ ਕਾਰਣਰੂਪ ( – ਵਸ੍ਤੁਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ ਰਹਨੇਕੇ
ਕਾਰਣਰੂਪ) ਐਸਾ ਜੋ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ( – ਖਾਸ) ਗੁਣ ਹੈ ਉਸ-ਸ੍ਵਰੂਪ ਅਗੁਰੁਲਘੁਤ੍ਵ ਸ਼ਕ੍ਤਿ. [ਇਸ
ਸ਼ਟ੍ਸ੍ਥਾਨਪਤਿਤ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਹਾਨਿਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ‘ਗੋਮ੍ਮਟਸਾਰ’ ਗ੍ਰਨ੍ਥਸੇ ਜਾਨਨਾ ਚਾਹਿਯੇ. ਅਵਿਭਾਗ
ਪ੍ਰਤਿਚ੍ਛੇਦੋਂਕੀ ਸਂਖ੍ਯਾਰੂਪ ਸ਼ਟ੍ਸ੍ਥਾਨੋਂਮੇਂ ਪਤਿਤ — ਸਮਾਵਿਸ਼੍ਟ — ਵਸ੍ਤੁਸ੍ਵਭਾਵਕੀ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਹਾਨਿ ਜਿਸਸੇ ( –
ਜਿਸ ਗੁਣਸੇ) ਹੋਤੀ ਹੈ ਔਰ ਜੋ (ਗੁਣ) ਵਸ੍ਤੁਕੋ ਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ ਸ੍ਥਿਰ ਹੋਨੇਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ ਐਸਾ ਕੋਈ
ਗੁਣ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਹੈ; ਉਸੇ ਅਗੁਰੁਲਘੁਤ੍ਵਗੁਣ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ. ਐਸੀ ਅਗੁਰੁਲਘੁਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ ਭੀ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ
ਹੈ].੧੭. ਕ੍ਰਮਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪ ਔਰ ਅਕ੍ਰਮਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪ ਵਰ੍ਤ੍ਤਨ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੀ
ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਧ੍ਰੁਵਸ਼ਕ੍ਤਿ. (ਕ੍ਰਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਰੂਪ ਹੈ ਔਰ ਅਕ੍ਰਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪ ਗੁਣ
ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਰੂਪ ਹੈ.).੧੮. ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸ੍ਵਭਾਵਭੂਤ ਧ੍ਰੌਵ੍ਯ-ਵ੍ਯਯ-ਉਤ੍ਪਾਦਸੇ ਆਲਿਂਗਿਤ (-ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਿਤ), ਸਦ੍ਰੁਸ਼
ਔਰ ਵਿਸਦ੍ਰੁਸ਼ ਜਿਸਕਾ ਰੂਪ ਹੈ ਐਸੇ ਏਕ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮਾਤ੍ਰਮਯੀ ਪਰਿਣਾਮਸ਼ਕ੍ਤਿ.੧੯. ਕਰ੍ਮਬਨ੍ਧਕੇ
ਅਭਾਵਸੇ ਵ੍ਯਕ੍ਤ ਕਿਯੇ ਗਯੇ, ਸਹਜ, ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਦਿ-ਸ਼ੂਨ੍ਯ ( – ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼, ਰਸ, ਗਂਧ ਔਰ ਵਰ੍ਣਸੇ ਰਹਿਤ) ਐਸੇ
ਆਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸ੍ਵਰੂਪ ਅਮੂਰ੍ਤਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ.੨੦. ਸਮਸ੍ਤ, ਕਰ੍ਮੋਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕਿਯੇ ਗਯੇ, ਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਤ੍ਵਮਾਤ੍ਰਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਜੋ
ਪਰਿਣਾਮ ਉਨ ਪਰਿਣਾਮੋਂਕੇ ਕਰਣਕੇ ੧ਉਪਰਮਸ੍ਵਰੂਪ (ਉਨ ਪਰਿਣਾਮੋਂਕੋ ਕਰਨੇਕੀ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਸ੍ਵਰੂਪ)
ਅਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ. (ਜਿਸ ਸ਼ਕ੍ਤਿਸੇ ਆਤ੍ਮਾ ਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਕਰ੍ਮੋਂਸੇ ਕਿਯੇ ਗਯੇ ਪਰਿਣਾਮੋਂਕਾ ਕਰ੍ਤਾ

Page 613 of 642
PDF/HTML Page 646 of 675
single page version

ਕਰਣੋਪਰਮਾਤ੍ਮਿਕਾ ਅਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੨੧ . ਸਕਲਕਰ੍ਮਕ੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਤ੍ਵਮਾਤ੍ਰਾਤਿਰਿਕ੍ਤ ਪਰਿਣਾਮਾਨੁਭਵੋ-
ਪਰਮਾਤ੍ਮਿਕਾ ਅਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੨੨ . ਸਕਲਕਰ੍ਮੋਪਰਮਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ਨੈਸ਼੍ਪਨ੍ਦ੍ਯਰੂਪਾ ਨਿਸ਼੍ਕ੍ਰਿਯਤ੍ਵ-
ਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੨੩ . ਆਸਂਸਾਰਸਂਹਰਣਵਿਸ੍ਤਰਣਲਕ੍ਸ਼ਿਤਕਿਂਚਿਦੂਨਚਰਮਸ਼ਰੀਰਪਰਿਮਾਣਾਵਸ੍ਥਿਤਲੋਕਾਕਾਸ਼-
ਸਮ੍ਮਿਤਾਤ੍ਮਾਵਯਵਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਾ ਨਿਯਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੨੪ . ਸਰ੍ਵਸ਼ਰੀਰੈਕਸ੍ਵਰੂਪਾਤ੍ਮਿਕਾ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮ-
ਵ੍ਯਾਪਕਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੨੫ . ਸ੍ਵਪਰਸਮਾਨਾਸਮਾਨਸਮਾਨਾਸਮਾਨਤ੍ਰਿਵਿਧਭਾਵਧਾਰਣਾਤ੍ਮਿਕਾ ਸਾਧਾਰਣਾ-
ਸਾਧਾਰਣਸਾਧਾਰਣਾਸਾਧਾਰਣਧਰ੍ਮਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੨੬ . ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾਨਨ੍ਤਸ੍ਵਭਾਵਭਾਵਿਤੈਕਭਾਵਲਕ੍ਸ਼ਣਾ ਅਨਨ੍ਤ-
ਧਰ੍ਮਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੨੭ . ਤਦਤਦ੍ਰੂਪਮਯਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਾ ਵਿਰੁਦ੍ਧਧਰ੍ਮਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੨੮ . ਤਦ੍ਰੂਪਭਵਨਰੂਪਾ ਤਤ੍ਤ੍ਵ-
ਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੨੯ . ਅਤਦ੍ਰੂਪਭਵਨਰੂਪਾ ਅਤਤ੍ਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੩੦ . ਅਨੇਕਪਰ੍ਯਾਯਵ੍ਯਾਪਕੈਕਦ੍ਰਵ੍ਯਮਯਤ੍ਵਰੂਪਾ ਏਕਤ੍ਵ-
ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਐਸੀ ਅਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ ਨਾਮਕ ਏਕ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਹੈ).੨੧. ਸਮਸ੍ਤ, ਕਰ੍ਮੋਂਸੇ ਕਿਯੇ ਗਯੇ,
ਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਤ੍ਵਮਾਤ੍ਰਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਪਰਿਣਾਮੋਂਕੇ ਅਨੁਭਵਕੇ ( – ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕੇ) ਉਪਰਮਸ੍ਵਰੂਪ ਅਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ.੨੨.
ਸਮਸ੍ਤ ਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਉਪਰਮਸੇ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਆਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਕੀ ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਦਤਾਸ੍ਵਰੂਪ (-ਅਕਮ੍ਪਤਾਸ੍ਵਰੂਪ)
ਨਿਸ਼੍ਕ੍ਰਿਯਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ. (ਜਬ ਸਮਸ੍ਤ ਕਰ੍ਮੋਂਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ ਤਬ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਕਾ ਕਮ੍ਪਨ ਮਿਟ ਜਾਤਾ
ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਨਿਸ਼੍ਕ੍ਰਿਯਤ੍ਵ-ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਭੀ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਹੈ.).੨੩. ਜੋ ਅਨਾਦਿ ਸਂਸਾਰਸੇ ਲੇਕਰ
ਸਂਕੋਚਵਿਸ੍ਤਾਰਸੇ ਲਕ੍ਸ਼ਿਤ ਹੈ ਔਰ ਜੋ ਚਰਮ ਸ਼ਰੀਰਕੇ ਪਰਿਮਾਣਸੇ ਕੁਛ ਨ੍ਯੂਨ ਪਰਿਮਾਣਸੇ ਅਵਸ੍ਥਿਤ
ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸਾ ਲੋਕਾਕਾਸ਼ਕੇ ਮਾਪ ਜਿਤਨਾ ਮਾਪਵਾਲਾ ਆਤ੍ਮ-ਅਵਯਵਤ੍ਵ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੀ
ਨਿਯਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ. (ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਲੋਕਪਰਿਮਾਣ ਅਸਂਖ੍ਯ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨਿਯਤ ਹੀ ਹੈਂ. ਵੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਂਸਾਰ-
ਅਵਸ੍ਥਾਮੇਂ ਸਂਕੋਚਵਿਸ੍ਤਾਰਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਮੋਕ੍ਸ਼-ਅਵਸ੍ਥਾਮੇਂ ਚਰਮ ਸ਼ਰੀਰਸੇ ਕੁਛ ਕਮ
ਪਰਿਮਾਣਸੇ ਸ੍ਥਿਤ ਰਹਤੇ ਹੈਂ.).੨੪. ਸਰ੍ਵ ਸ਼ਰੀਰੋਂਮੇਂ ਏਕਸ੍ਵਰੂਪਾਤ੍ਮਕ ਐਸੀ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਵ੍ਯਾਪਕਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ.
(ਸ਼ਰੀਰਕੇ ਧਰ੍ਮਰੂਪ ਨ ਹੋਕਰ ਅਪਨੇ ਧਰ੍ਮੋਂਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪਨੇਰੂਪ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਸੋ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਵ੍ਯਾਪਕਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ
ਹੈ.).੨੫. ਸ੍ਵ-ਪਰਕੇ ਸਮਾਨ, ਅਸਮਾਨ ਔਰ ਸਮਾਨਾਸਮਾਨ ਐਸੇ ਤੀਨ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਭਾਵੋਂਕੇ
ਧਾਰਣਸ੍ਵਰੂਪ ਸਾਧਾਰਣ-ਅਸਾਧਾਰਣ-ਸਾਧਾਰਣਾਸਾਧਾਰਣਧਰ੍ਮਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ.੨੬. ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣ ( – ਪਰਸ੍ਪਰ ਭਿਨ੍ਨ
ਲਕ੍ਸ਼ਣਯੁਕ੍ਤ) ਅਨਨ੍ਤ ਸ੍ਵਭਾਵੋਂਸੇ ਭਾਵਿਤ ਐਸਾ ਏਕ ਭਾਵ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੀ
ਅਨਨ੍ਤਧਰ੍ਮਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ.੨੭. ਤਦ੍ਰੂਪਮਯਤਾ ਔਰ ਅਤਦ੍ਰੂਪਮਯਤਾ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੀ
ਵਿਰੁਦ੍ਧਧਰ੍ਮਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ.੨੮. ਤਦ੍ਰੂਪ ਭਵਨਰੂਪ ਐਸੀ ਤਤ੍ਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ. (ਤਤ੍ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੋਨੇਰੂਪ ਅਥਵਾ
ਤਤ੍ਸ੍ਵਰੂਪ ਪਰਿਣਮਨਰੂਪ ਐਸੀ ਤਤ੍ਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਹੈ. ਇਸ ਸ਼ਕ੍ਤਿਸੇ ਚੇਤਨ ਚੇਤਨਰੂਪਸੇ ਰਹਤਾ ਹੈ –
ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ.).੨੯. ਅਤਦ੍ਰੂਪ ਭਵਨਰੂਪ ਐਸੀ ਅਤਤ੍ਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ. (ਤਤ੍ਸ੍ਵਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੋਨੇਰੂਪ
ਅਥਵਾ ਤਤ੍ਸ੍ਵਰੂਪ ਨਹੀਂ ਪਰਿਣਮਨੇਰੂਪ ਅਤਤ੍ਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਹੈ. ਇਸ ਸ਼ਕ੍ਤਿਸੇ ਚੇਤਨ ਜੜਰੂਪ ਨਹੀਂ
ਹੋਤਾ.).੩੦. ਅਨੇਕ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪਕ ਐਸੀ ਏਕਦ੍ਰਵ੍ਯਮਯਤਾਰੂਪ ਏਕਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ.੩੧.

Page 614 of 642
PDF/HTML Page 647 of 675
single page version

ਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੩੧ . ਏਕਦ੍ਰਵ੍ਯਵ੍ਯਾਪ੍ਯਾਨੇਕਪਰ੍ਯਾਯਮਯਤ੍ਵਰੂਪਾ ਅਨੇਕਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੩੨ . ਭੂਤਾਵਸ੍ਥਤ੍ਵਰੂਪਾ ਭਾਵ-
ਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੩੩ . ਸ਼ੂਨ੍ਯਾਵਸ੍ਥਤ੍ਵਰੂਪਾ ਅਭਾਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੩੪ . ਭਵਤ੍ਪਰ੍ਯਾਯਵ੍ਯਯਰੂਪਾ ਭਾਵਾਭਾਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੩੫ .
ਅਭਵਤ੍ਪਰ੍ਯਾਯੋਦਯਰੂਪਾ ਅਭਾਵਭਾਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੩੬ . ਭਵਤ੍ਪਰ੍ਯਾਯਭਵਨਰੂਪਾ ਭਾਵਭਾਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੩੭ .
ਅਭਵਤ੍ਪਰ੍ਯਾਯਾਭਵਨਰੂਪਾ ਅਭਾਵਾਭਾਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੩੮ . ਕਾਰਕਾਨੁਗਤਕ੍ਰਿਯਾਨਿਸ਼੍ਕ੍ਰਾਨ੍ਤਭਵਨਮਾਤ੍ਰਮਯੀ
ਭਾਵਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੩੯ . ਕਾਰਕਾਨੁਗਤਭਵਤ੍ਤਾਰੂਪਭਾਵਮਯੀ ਕ੍ਰਿਯਾਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੪੦ . ਪ੍ਰਾਪ੍ਯਮਾਣਸਿਦ੍ਧਰੂਪ-
ਭਾਵਮਯੀ ਕਰ੍ਮਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੪੧ . ਭਵਤ੍ਤਾਰੂਪਸਿਦ੍ਧਰੂਪਭਾਵਭਾਵਕਤ੍ਵਮਯੀ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੪੨ . ਭਵਦ੍ਭਾਵ-
ਭਵਨਸਾਧਕਤਮਤ੍ਵਮਯੀ ਕਰਣਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੪੩ . ਸ੍ਵਯਂ ਦੀਯਮਾਨਭਾਵੋਪੇਯਤ੍ਵਮਯੀ ਸਮ੍ਪ੍ਰਦਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੪੪ .
ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਾਲਿਂਗਿਤਭਾਵਾਪਾਯਨਿਰਪਾਯਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਮਯੀ ਅਪਾਦਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੪੫ . ਭਾਵ੍ਯਮਾਨਭਾਵਾਧਾਰਤ੍ਵਮਯੀ
ਅਧਿਕਰਣਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੪੬ . ਸ੍ਵਭਾਵਮਾਤ੍ਰਸ੍ਵਸ੍ਵਾਮਿਤ੍ਵਮਯੀ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਸ਼ਕ੍ਤਿ : ੪੭ .
ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਵ੍ਯਾਪ੍ਯ ਜੋ ਅਨੇਕ ਪਰ੍ਯਾਯੇ ਉਸ-ਮਯਪਨੇਰੂਪ ਅਨੇਕਤ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ.੩੨. ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ-
ਅਵਸ੍ਥਾਯੁਕ੍ਤਤਾਰੂਪ ਭਾਵਸ਼ਕ੍ਤਿ. (ਅਮੁਕ ਅਵਸ੍ਥਾ ਜਿਸਮੇਂ ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਹੋ ਉਸਰੂਪ ਭਾਵਸ਼ਕ੍ਤਿ).੩੩.
ਸ਼ੂਨ੍ਯ ( – ਅਵਿਦ੍ਯਮਾਨ) ਅਵਸ੍ਥਾਯੁਕ੍ਤਤਾਰੂਪ ਅਭਾਵਸ਼ਕ੍ਤਿ. (ਅਮੁਕ ਅਵਸ੍ਥਾ ਜਿਸਮੇਂ ਅਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਹੋ
ਉਸਰੂਪ ਅਭਾਵਸ਼ਕ੍ਤਿ).੩੪. ਭਵਤੇ ਹੁਏ (ਪ੍ਰਵਰ੍ਤ੍ਤਮਾਨ) ਪਰ੍ਯਾਯਕੇ ਵ੍ਯਯਰੂਪ ਭਾਵਾਭਾਵਸ਼ਕ੍ਤਿ.੩੫.
ਨਹੀਂ ਭਵਤੇ ਹੁਏ (ਅਪ੍ਰਵਰ੍ਤ੍ਤਮਾਨ) ਪਰ੍ਯਾਯਕੇ ਉਦਯਰੂਪ ਅਭਾਵਭਾਵਸ਼ਕ੍ਤਿ.੩੬. ਭਵਤੇ ਹੁਏ
(ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ) ਪਰ੍ਯਾਯਕੇ ਭਵਨਰੂਪ ਭਾਵਭਾਵਸ਼ਕ੍ਤਿ.੩੭. ਨਹੀਂ ਭਵਤੇ ਹੁਯੇ (ਅਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ) ਪਰ੍ਯਾਯਕੇ
ਅਭਵਨਰੂਪ ਅਭਾਵਾਭਾਵ ਸ਼ਕ੍ਤਿ.੩੮. (ਕਰ੍ਤ੍ਤਾ, ਕਰ੍ਮ ਆਦਿ) ਕਾਰਕੋਂਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜੋ ਕ੍ਰਿਯਾ ਉਸਸੇ
ਰਹਿਤ ਭਵਨਮਾਤ੍ਰਮਯੀ ( – ਹੋਨੇਮਾਤ੍ਰਮਯੀ) ਭਾਵ- ਸ਼ਕ੍ਤਿ.੩੯. ਕਾਰਕੋਂਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਰੂਪ
ਭਾਵਮਯੀ ਕ੍ਰਿਯਾਸ਼ਕ੍ਤਿ.੪੦. ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਜੋ ਸਿਦ੍ਧਰੂਪ ਭਾਵ ਉਸਮਯੀ ਕਰ੍ਮਸ਼ਕ੍ਤਿ.੪੧.
ਹੋਨੇਪਨਰੂਪ ਔਰ ਸਿਦ੍ਧਰੂਪ ਭਾਵਕੇ ਭਾਵਕਤ੍ਵਮਯੀ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਸ਼ਕ੍ਤਿ.੪੨. ਭਵਤੇ ਹੁਯੇ (ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ)
ਭਾਵਕੇ ਭਵਨਕੇ ( – ਹੋਨੇਕੇ) ਸਾਧਕ-ਤਮਪਨੇਮਯੀ ( – ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਸਾਧਕਤ੍ਵਮਯੀ, ਉਗ੍ਰ ਸਾਧਨਤ੍ਵਮਯੀ)
ਕਰਣਸ਼ਕ੍ਤਿ.੪੩. ਅਪਨੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਦਿਯਾ ਜਾਤਾ ਜੋ ਭਾਵ ਉਸਕੇ ਉਪੇਯਤ੍ਵਮਯ ( – ਉਸੇ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਨੇਕੇ
ਯੋਗ੍ਯਪਨਾਮਯ, ਉਸੇ ਲੇਨੇਕੇ ਪਾਤ੍ਰਪਨਾਮਯ) ਸਮ੍ਪ੍ਰਦਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿ.੪੪. ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਸੇ ਆਲਿਂਗਿਤ ਭਾਵਕਾ
ਅਪਾਯ ( – ਹਾਨਿ, ਨਾਸ਼) ਹੋਨੇਸੇ ਹਾਨਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਮਯੀ ਅਪਾਦਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿ.੪੫.
ਭਾਵ੍ਯਮਾਨ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਭਾਵਨੇਮੇਂ ਆਤੇ ਹੁਯੇ) ਭਾਵਕੇ ਆਧਾਰਤ੍ਵਮਯੀ ਅਧਿਕਰਣਸ਼ਕ੍ਤਿ.੪੬. ਸ੍ਵਭਾਵਮਾਤ੍ਰ
ਸ੍ਵ-ਸ੍ਵਾਮਿਤ੍ਵਮਯੀ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਸ਼ਕ੍ਤਿ. (ਅਪਨਾ ਭਾਵ ਅਪਨਾ ਸ੍ਵ ਹੈ ਔਰ ਸ੍ਵਯਂ ਉਸਕਾ ਸ੍ਵਾਮੀ ਹੈ —
ਐਸੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮਯੀ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ-ਸ਼ਕ੍ਤਿ).੪੭.

Page 615 of 642
PDF/HTML Page 648 of 675
single page version

(ਵਸਨ੍ਤਤਿਲਕਾ)
ਇਤ੍ਯਾਦ੍ਯਨੇਕਨਿਜਸ਼ਕ੍ਤਿ ਸੁਨਿਰ੍ਭਰੋਪਿ
ਯੋ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਮਯਤਾਂ ਨ ਜਹਾਤਿ ਭਾਵਃ .
ਏਵਂ ਕ੍ਰਮਾਕ੍ਰਮਵਿਵਰ੍ਤਿਵਿਵਰ੍ਤਚਿਤ੍ਰਂ
ਤਦ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਯਮਯਂ ਚਿਦਿਹਾਸ੍ਤਿ ਵਸ੍ਤੁ ..੨੬੪..
(ਵਸਨ੍ਤਤਿਲਕਾ)
ਨੈਕਾਨ੍ਤਸਂਗਤਦ੍ਰਸ਼ਾ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਵਸ੍ਤੁ-
ਤਤ੍ਤ੍ਵਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤਿਮਿਤਿ ਪ੍ਰਵਿਲੋਕਯਨ੍ਤਃ .
ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦਸ਼ੁਦ੍ਧਿਮਧਿਕਾਮਧਿਗਮ੍ਯ ਸਨ੍ਤੋ
ਜ੍ਞਾਨੀਭਵਨ੍ਤਿ ਜਿਨਨੀਤਿਮਲਂਘਯਨ੍ਤਃ ..੨੬੫..
‘ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਅਨੇਕ ਸ਼ਕ੍ਤਿਯੋਂਸੇ ਯੁਕ੍ਤ ਆਤ੍ਮਾ ਹੈ ਤਥਾਪਿ ਵਹ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਤਾਕੋ ਨਹੀਂ ਛੋੜਤਾ’ — ਇਸ
ਅਰ੍ਥਕਾ ਕਲਸ਼ਰੂਪ ਕਾਵ੍ਯ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਇਤ੍ਯਾਦਿ-ਅਨੇਕ-ਨਿਜ-ਸ਼ਕ੍ਤਿ-ਸੁਨਿਰ੍ਭਰਃ ਅਪਿ ] ਇਤ੍ਯਾਦਿ ( – ਪੂਰ੍ਵ ਕਥਿਤ ੪੭
ਸ਼ਕ੍ਤਿਯਾਁ ਇਤ੍ਯਾਦਿ) ਅਨੇਕ ਨਿਜ ਸ਼ਕ੍ਤਿਯੋਂਸੇ ਭਲੀਭਾਁਤਿ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ [ਯਃ ਭਾਵਃ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਮਯਤਾਂ
ਨ ਜਹਾਤਿ ] ਜੋ ਭਾਵ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਮਯਤਾਕੋ ਨਹੀਂ ਛੋੜਤਾ, [ਤਦ੍ ] ਐਸਾ ਵਹ, [ਏਵਂ ਕ੍ਰਮ-ਅਕ੍ਰਮ-ਵਿਵਰ੍ਤਿ-
ਵਿਵਰ੍ਤ-ਚਿਤ੍ਰਮ੍ ] ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਕ੍ਰਮਰੂਪ ਔਰ ਅਕ੍ਰਮਰੂਪਸੇ ਵਰ੍ਤਮਾਨ ਵਿਵਰ੍ਤ੍ਤਸੇ ( – ਰੂਪਾਨ੍ਤਰਸੇ,
ਪਰਿਣਮਨਸੇ) ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ, [ਦ੍ਰਵ੍ਯ-ਪਰ੍ਯਯਮਯਂ ] ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਮਯ [ਚਿਦ੍ ] ਚੈਤਨ੍ਯ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਐਸਾ ਵਹ
ਚੈਤਨ੍ਯ ਭਾਵ – ਆਤ੍ਮਾ) [ਇਹ ] ਇਸ ਲੋਕਮੇਂ [ਵਸ੍ਤੁ ਅਸ੍ਤਿ ] ਵਸ੍ਤੁ ਹੈ.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਕੋਈ ਯਹ ਸਮਝ ਸਕਤਾ ਹੈ ਕਿ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਕਹਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ
ਏਕਸ੍ਵਰੂਪ ਹੀ ਹੋਗਾ. ਕਿਨ੍ਤੁ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਵਸ੍ਤੁਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਮਯ ਹੈ. ਚੈਤਨ੍ਯ ਭੀ ਵਸ੍ਤੁ
ਹੈ, ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਮਯ ਹੈ. ਵਹ ਚੈਤਨ੍ਯ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਆਤ੍ਮਾ ਅਨਨ੍ਤ ਸ਼ਕ੍ਤਿਯੋਂਸੇ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਹੈ ਔਰ ਕ੍ਰਮਰੂਪ ਤਥਾ
ਅਕ੍ਰਮਰੂਪ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਪਰਿਣਾਮੋਂਕੇ ਵਿਕਾਰੋਂਕੇ ਸਮੂਹਰੂਪ ਅਨੇਕਾਕਾਰ ਹੋਤਾ ਹੈ ਫਿ ਰ ਭੀ ਜ੍ਞਾਨਕੋ —
ਜੋ ਕਿ ਅਸਾਧਾਰਣਭਾਵ ਹੈ ਉਸੇ — ਨਹੀਂ ਛੋੜਤਾ, ਉਸਕੀ ਸਮਸ੍ਤ ਅਵਸ੍ਥਾਏਂ — ਪਰਿਣਾਮ — ਪਰ੍ਯਾਯ
ਜ੍ਞਾਨਮਯ ਹੀ ਹੈਂ.੨੬੪.
‘ਇਸ ਅਨੇਕਸ੍ਵਰੂਪ — ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਮਯ — ਵਸ੍ਤੁਕੋ ਜੋ ਜਾਨਤੇ ਹੈਂ, ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤੇ
ਹੈਂ, ਵੇ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਹੋਤੇ ਹੈਂ’ — ਇਸ ਆਸ਼ਯਕਾ, ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦਕਾ ਫਲ ਬਤਲਾਨੇਵਾਲਾ ਕਾਵ੍ਯ ਅਬ ਕਹਤੇ ਹੈਂ —
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਇਤਿ ਵਸ੍ਤੁ-ਤਤ੍ਤ੍ਵ-ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤਿਮ੍ ਨੈਕਾਨ੍ਤ-ਸਙ੍ਗਤ-ਦ੍ਰੁਸ਼ਾ ਸ੍ਵਯਮੇਵ
ਪ੍ਰਵਿਲੋਕਯਨ੍ਤਃ ] ਐਸੀ (ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਾਤ੍ਮਕ) ਵਸ੍ਤੁਤਤ੍ਤ੍ਵਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤਿਕੋ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤ-ਸਂਗਤ

Page 616 of 642
PDF/HTML Page 649 of 675
single page version

ਅਥਾਸ੍ਯੋਪਾਯੋਪੇਯਭਾਵਸ਼੍ਚਿਨ੍ਤ੍ਯਤੇ —
ਆਤ੍ਮਵਸ੍ਤੁਨੋ ਹਿ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵੇਪ੍ਯੁਪਾਯੋਪੇਯਭਾਵੋ ਵਿਦ੍ਯਤ ਏਵ; ਤਸ੍ਯੈਕਸ੍ਯਾਪਿ
ਸ੍ਵਯਂ ਸਾਧਕਸਿਦ੍ਧਰੂਪੋਭਯਪਰਿਣਾਮਿਤ੍ਵਾਤ੍ . ਤਤ੍ਰ ਯਤ੍ਸਾਧਕਂ ਰੂਪਂ ਸ ਉਪਾਯਃ, ਯਤ੍ਸਿਦ੍ਧਂ ਰੂਪਂ
ਸ ਉਪੇਯਃ . ਅਤੋਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨੋਨਾਦਿਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰੈਃ ਸ੍ਵਰੂਪਪ੍ਰਚ੍ਯਵਨਾਤ੍ ਸਂਸਰਤਃ ਸੁਨਿਸ਼੍ਚਲ-
ਪਰਿਗ੍ਰੁਹੀਤਵ੍ਯਵਹਾਰਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਪਾਕਪ੍ਰਕਰ੍ਸ਼ਪਰਮ੍ਪਰਯਾ ਕ੍ਰਮੇਣ ਸ੍ਵਰੂਪਮਾਰੋਪ੍ਯਮਾਣਸ੍ਯਾਨ੍ਤ-
ਰ੍ਮਗ੍ਨਨਿਸ਼੍ਚਯਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਯਾ ਸਾਧਕਰੂਪੇਣ ਤਥਾ ਪਰਮਪ੍ਰਕਰ੍ਸ਼ਮਕਰਿਕਾਧਿਰੂਢ-
(ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਕੇ ਸਾਥ ਸੁਸਂਗਤ, ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਕੇ ਸਾਥ ਮੇਲਵਾਲੀ) ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਦੇਖਤੇ ਹੁਏ,
[ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦ-ਸ਼ੁਦ੍ਧਿਮ੍ ਅਧਿਕਾਮ੍ ਅਧਿਗਮ੍ਯ ] ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦਕੀ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਸ਼ੁਦ੍ਧਿਕੋ ਜਾਨਕਰ, [ਜਿਨ-ਨੀਤਿਮ੍
ਅਲਙ੍ਘਯਨ੍ਤਃ ] ਜਿਨਨੀਤਿਕਾ (ਜਿਨੇਸ਼੍ਵਰਦੇਵਕੇ ਮਾਰ੍ਗਕਾ) ਉਲ੍ਲਂਘਨ ਨ ਕਰਤੇ ਹੁਏ, [ਸਨ੍ਤਃ ਜ੍ਞਾਨੀਭਵਨ੍ਤਿ ]
ਸਤ੍ਪੁਰੁਸ਼ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਹੋਤੇ ਹੈਂ.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜੋ ਸਤ੍ਪੁਰੁਸ਼ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਕੇ ਸਾਥ ਸੁਸਂਗਤ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਮਯ
ਵਸ੍ਤੁਸ੍ਥਿਤਿਕੋ ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ, ਵੇ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦਕੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ — ਜਾਨ ਕਰਕੇ ਜਿਨਦੇਵਕੇ
ਮਾਰ੍ਗਕੋ – ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦਨ੍ਯਾਯਕੋ — ਉਲ੍ਲਂਘਨ ਨ ਕਰਤੇ ਹੁਏ, ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਹੋਤੇ ਹੈਂ.੨੬੫.
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮੇਂ ਕਹਕਰ, ਅਬ ਆਚਾਰ੍ਯਦੇਵ ਉਪਾਯ-ਉਪੇਯਭਾਵਕੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮੇਂ
ਕੁਛ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
ਅਬ ਇਸਕੇ ( – ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਆਤ੍ਮਵਸ੍ਤੁਕੇ) ੧ਉਪਾਯ-ਉਪੇਯਭਾਵ ਵਿਚਾਰਾ ਜਾਤਾ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਆਤ੍ਮਵਸ੍ਤੁ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਹੈ ਫਿ ਰ ਭੀ ਉਸਮੇਂ ਉਪਾਯਤ੍ਵ ਔਰ ਉਪੇਯਤ੍ਵ ਦੋਨੋਂ ਕੈਸੇ ਘਟਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਸੋ ਇਸਕਾ
ਵਿਚਾਰ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ :
ਆਤ੍ਮਵਸ੍ਤੁਕੋ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਤਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਉਸੇ ਉਪਾਯ-ਉਪੇਯਭਾਵ (ਉਪਾਯ-ਉਪੇਯਪਨਾ) ਹੈ ਹੀ,
ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ ਏਕ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ੨ਸ੍ਵਯਂ ਸਾਧਕਰੂਪਸੇ ਔਰ ਸਿਦ੍ਧਰੂਪਸੇ — ਦੋਨੋਂ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ
ਹੈ. ਉਸਮੇਂ ਜੋ ਸਾਧਕ ਰੂਪ ਹੈ ਵਹ ਉਪਾਯ ਹੈ ਔਰ ਜੋ ਸਿਦ੍ਧ ਰੂਪ ਹੈ ਵਹ ਉਪੇਯ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ, ਅਨਾਦਿ
ਕਾਲਸੇ ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰ ਦ੍ਵਾਰਾ (ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨ, ਮਿਥ੍ਯਾਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਮਿਥ੍ਯਾਚਾਰਿਤ੍ਰ ਦ੍ਵਾਰਾ) ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ
ਚ੍ਯੁਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਸਂਸਾਰਮੇਂ ਭ੍ਰਮਣ ਕਰਤੇ ਹੁਏ, ਸੁਨਿਸ਼੍ਚਲਤਯਾ ਗ੍ਰਹਣ ਕਿਯੇ ਗਯੇ
ਵ੍ਯਵਹਾਰਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਕੇ ਪਾਕਕੇ ਪ੍ਰਕਰ੍ਸ਼ਕੀ ਪਰਮ੍ਪਰਾਸੇ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ ਆਰੋਹਣ ਕਰਾਯੇ
ਜਾਨੇਵਾਲੇ ਇਸ ਆਤ੍ਮਾਕੋ, ਅਨ੍ਤਰ੍ਮਗ੍ਨ ਜੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਰੂਪ ਭੇਦ ਹੈਂ ਉਨਕੇ ਸਾਥ ਤਦ੍ਰੂਪਤਾਕੇ
੧ਉਪੇਯ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ, ਔਰ ਉਪਾਯ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਜਿਸਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਿਯਾ ਜਾਵੇ. ਆਤ੍ਮਾਕਾ
ਸ਼ੁਦ੍ਧ (-ਸਰ੍ਵ ਕਰ੍ਮ ਰਹਿਤ) ਸ੍ਵਰੂਪ ਅਥਵਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਉਪੇਯ ਹੈ, ਔਰ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਉਪਾਯ ਹੈ.
੨ਆਤ੍ਮਾ ਪਰਿਣਾਮੀ ਹੈ ਔਰ ਸਾਧਕਤ੍ਵ ਤਥਾ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵ ਯੇ ਦੋਨੋਂ ਉਸਕੇ ਪਰਿਣਾਮ ਹੈਂ.

Page 617 of 642
PDF/HTML Page 650 of 675
single page version

ਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਤਿਸ਼ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਸਕਲਕਰ੍ਮਕ੍ਸ਼ਯਪ੍ਰਜ੍ਵਲਿਤਾਸ੍ਖਲਿਤਵਿਮਲਸ੍ਵਭਾਵਭਾਵਤਯਾ ਸਿਦ੍ਧਰੂਪੇਣ ਚ ਸ੍ਵਯਂ
ਪਰਿਣਮਮਾਨਂ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਮੇਕਮੇਵੋਪਾਯੋਪੇਯਭਾਵਂ ਸਾਧਯਤਿ . ਏਵਮੁਭਯਤ੍ਰਾਪਿ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਸ੍ਯਾਨਨ੍ਯਤਯਾ
ਨਿਤ੍ਯਮਸ੍ਖਲਿਤੈਕਵਸ੍ਤੁਨੋ ਨਿਸ਼੍ਕਮ੍ਪਪਰਿਗ੍ਰਹਣਾਤ੍ ਤਤ੍ਕ੍ਸ਼ਣ ਏਵ ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੂਣਾਮਾਸਂਸਾਰਾਦਲਬ੍ਧਭੂਮਿਕਾਨਾਮਪਿ
ਭਵਤਿ ਭੂਮਿਕਾਲਾਭਃ . ਤਤਸ੍ਤਤ੍ਰ ਨਿਤ੍ਯਦੁਰ੍ਲਲਿਤਾਸ੍ਤੇ ਸ੍ਵਤ ਏਵ ਕ੍ਰਮਾਕ੍ਰਮਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਨੇਕਾਨ੍ਤਮੂਰ੍ਤਯਃ
ਸਾਧਕਭਾਵਸਮ੍ਭਵਪਰਮਪ੍ਰਕਰ੍ਸ਼ਕੋਟਿਸਿਦ੍ਧਿਭਾਵਭਾਜਨਂ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਯੇ ਤੁ ਨੇਮਾਮਨ੍ਤਰ੍ਨੀਤਾਨੇਕਾਨ੍ਤ-
ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰੈਕਭਾਵਰੂਪਾਂ ਭੂਮਿਮੁਪਲਭਨ੍ਤੇ ਤੇ ਨਿਤ੍ਯਮਜ੍ਞਾਨਿਨੋ ਭਵਨ੍ਤੋ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਭਾਵਸ੍ਯ ਸ੍ਵਰੂਪੇਣਾਭਵਨਂ
78
ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਵਯਂ ਸਾਧਕਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ, ਤਥਾ ਪਰਮ ਪ੍ਰਕਰ੍ਸ਼ਕੀ ਪਰਾਕਾਸ਼੍ਠਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਕੀ
ਅਤਿਸ਼ਯਤਾਸੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਿਤ ਜੋ ਸਕਲ ਕਰ੍ਮਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਉਸਸੇ ਪ੍ਰਜ੍ਵਲਿਤ (ਦੇਦੀਪ੍ਯਮਾਨ) ਹੁਵੇ ਜੋ ਅਸ੍ਖਲਿਤ
ਵਿਮਲ ਸ੍ਵਭਾਵਭਾਵਤ੍ਵ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਵਯਂ ਸਿਦ੍ਧਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਤਾ ਐਸਾ ਏਕ ਹੀ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ (ਭਾਵ) ਉਪਾਯ-
ਉਪੇਯਭਾਵਕੋ ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਤਾ ਹੈ.
(ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ ਅਨਾਦਿ ਕਾਲਸੇ ਮਿਥ੍ਯਾਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਕੇ ਕਾਰਣ ਸਂਸਾਰਮੇਂ ਭ੍ਰਮਣ
ਕਰਤਾ ਹੈ. ਵਹ ਸੁਨਿਸ਼੍ਚਲਤਯਾ ਗ੍ਰਹਣ ਕਿਯੇ ਗਯੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਕੀ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਕੀ ਪਰਮ੍ਪਰਾਸੇ
ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਸ੍ਵਰੂਪਾਨੁਭਵ ਜਬਸੇ ਕਰਤਾ ਹੈ ਤਬਸੇ ਜ੍ਞਾਨ ਸਾਧਕਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਜ੍ਞਾਨਮੇਂ
ਨਿਸ਼੍ਚਯਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਰੂਪ ਭੇਦ ਅਨ੍ਤਰ੍ਭੂਤ ਹੈਂ. ਨਿਸ਼੍ਚਯ- ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਕੇ ਪ੍ਰਾਰਂਭਸੇ ਲੇਕਰ,
ਸ੍ਵਰੂਪਾਨੁਭਵਕੀ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿ ਕਰਤੇ ਕਰਤੇ ਜਬ ਤਕ ਨਿਸ਼੍ਚਯ- ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਕੀ ਪੂਰ੍ਣਤਾ ਨ ਹੋ, ਤਬ ਤਕ
ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਸਾਧਕ ਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਨ ਹੈ. ਜਬ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਕੀ ਪੂਰ੍ਣਤਾਸੇ ਸਮਸ੍ਤ ਕਰ੍ਮੋਂਕਾ
ਨਾਸ਼ ਹੋਤਾ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਬ ਜ੍ਞਾਨ ਸਿਦ੍ਧ ਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਸਕਾ
ਅਸ੍ਖਲਿਤ ਨਿਰ੍ਮਲ ਸ੍ਵਭਾਵਭਾਵ ਪ੍ਰਗਟ ਦੇਦੀਪ੍ਯਮਾਨ ਹੁਆ ਹੈ. ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸਾਧਕ ਰੂਪਸੇ ਔਰ ਸਿਦ੍ਧ
ਰੂਪਸੇ — ਦੋਨੋਂ ਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਏਕ ਹੀ ਜ੍ਞਾਨ ਆਤ੍ਮਵਸ੍ਤੁਕੋ ਉਪਾਯ-ਉਪੇਯਪਨਾ ਸਾਧਿਤ
ਕਰਤਾ ਹੈ.)
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਦੋਨੋਂਮੇਂ ( – ਉਪਾਯ ਤਥਾ ਉਪੇਯਮੇਂ – ) ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਕੀ ਅਨਨ੍ਯਤਾ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਨ੍ਯਪਨਾ ਨਹੀਂ
ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਸਦਾ ਅਸ੍ਖਲਿਤ ਏਕ ਵਸ੍ਤੁਕਾ ( – ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਆਤ੍ਮਵਸ੍ਤੁਕਾ – ) ਨਿਸ਼੍ਕਮ੍ਪ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਸੇ,
ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੁਓਂਕੋ, ਕਿ ਜਿਨ੍ਹੇਂ ਅਨਾਦਿ ਸਂਸਾਰਸੇ ਭੂਮਿਕਾਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਨ ਹੁਈ ਹੋ ਉਨ੍ਹੇਂ ਭੀ, ਤਤ੍ਕ੍ਸ਼ਣ ਹੀ ਭੂਮਿਕਾਕੀ
ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ; ਫਿ ਰ ਉਸੀਮੇਂ ਨਿਤ੍ਯ ਮਸ੍ਤੀ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ( – ਲੀਨ ਰਹਤੇ ਹੁਏ) ਵੇ ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੁ — ਜੋ ਕਿ ਸ੍ਵਤਃ
ਹੀ, ਕ੍ਰਮਰੂਪ ਔਰ ਅਕ੍ਰਮਰੂਪ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਅਨੇਕ ਅਨ੍ਤਕੀ (ਅਨੇਕ ਧਰ੍ਮਕੀ) ਮੂਰ੍ਤਿਯਾਁ ਹੈਂ ਵੇ —
ਸਾਧਕਭਾਵਸੇ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਪਰਮ ਪ੍ਰਕਰ੍ਸ਼ਕੀ ੧ਕੋਟਿਰੂਪ ਸਿਦ੍ਧਿਭਾਵਕੇ ਭਾਜਨ ਹੋਤੇ ਹੈਂ. ਪਰਨ੍ਤੁ ਜਿਸਮੇਂ
ਅਨੇਕ ਅਨ੍ਤ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਧਰ੍ਮ ਗਰ੍ਭਿਤ ਹੈਂ ਐਸੇ ਏਕ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਭਾਵਰੂਪ ਇਸ ਭੂਮਿਕੋ ਜੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ,
ਵੇ ਸਦਾ ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਰਹਤੇ ਹੁਏ, ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਭਾਵਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪਸੇ ਅਭਵਨ ਔਰ ਪਰਰੂਪਸੇ ਭਵਨ ਦੇਖਤੇ ( – ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ
੧ਕੋਟਿ = ਅਨ੍ਤਿਮਤਾ; ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਤਾ; ਊਁ ਚੇਮੇਂ ਊਁ ਚਾ ਬਿਨ੍ਦੁ; ਹਦ.

Page 618 of 642
PDF/HTML Page 651 of 675
single page version

ਪਰਰੂਪੇਣ ਭਵਨਂ ਪਸ਼੍ਯਨ੍ਤੋ ਜਾਨਨ੍ਤੋਨੁਚਰਨ੍ਤਸ਼੍ਚ ਮਿਥ੍ਯਾਦ੍ਰਸ਼੍ਟਯੋ ਮਿਥ੍ਯਾਜ੍ਞਾਨਿਨੋ ਮਿਥ੍ਯਾਚਾਰਿਤ੍ਰਾਸ਼੍ਚ
ਭਵਨ੍ਤੋਤ੍ਯਨ੍ਤਮੁਪਾਯੋਪੇਯਭ੍ਰਸ਼੍ਟਾ ਵਿਭ੍ਰਮਨ੍ਤ੍ਯੇਵ .
(ਵਸਨ੍ਤਤਿਲਕਾ)
ਯੇ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਨਿਜਭਾਵਮਯੀਮਕਮ੍ਪਾਂ
ਭੂਮਿਂ ਸ਼੍ਰਯਨ੍ਤਿ ਕਥਮਪ੍ਯਪਨੀਤਮੋਹਾਃ .
ਤੇ ਸਾਧਕਤ੍ਵਮਧਿਗਮ੍ਯ ਭਵਨ੍ਤਿ ਸਿਦ੍ਧਾ
ਮੂਢਾਸ੍ਤ੍ਵਮੂਮਨੁਪਲਭ੍ਯ ਪਰਿਭ੍ਰਮਨ੍ਤਿ ..੨੬੬..
(ਵਸਨ੍ਤਤਿਲਕਾ)
ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦਕੌਸ਼ਲਸੁਨਿਸ਼੍ਚਲਸਂਯਮਾਭ੍ਯਾਂ
ਯੋ ਭਾਵਯਤ੍ਯਹਰਹਃ ਸ੍ਵਮਿਹੋਪਯੁਕ੍ਤ : .
ਜ੍ਞਾਨਕ੍ਰਿਯਾਨਯਪਰਸ੍ਪਰਤੀਵ੍ਰਮੈਤ੍ਰੀ-
ਪਾਤ੍ਰੀਕ੍ਰੁਤਃ ਸ਼੍ਰਯਤਿ ਭੂਮਿਮਿਮਾਂ ਸ ਏਕਃ ..੨੬੭..
ਕਰਤੇ) ਹੁਏ, ਜਾਨਤੇ ਹੁਏ ਤਥਾ ਆਚਰਣ ਕਰਤੇ ਹੁਏ, ਮਿਥ੍ਯਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ, ਮਿਥ੍ਯਾਜ੍ਞਾਨੀ ਔਰ ਮਿਥ੍ਯਾਚਾਰਿਤ੍ਰੀ ਹੋਤੇ
ਹੁਏ, ਉਪਾਯ-ਉਪੇਯਭਾਵਸੇ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਭ੍ਰਸ਼੍ਟ ਹੋਤੇ ਹੁਏ ਸਂਸਾਰਮੇਂ ਪਰਿਭ੍ਰਮਣ ਹੀ ਕਰਤੇ ਹੈਂ.
ਅਬ, ਇਸ ਅਰ੍ਥਕਾ ਕਲਸ਼ਰੂਪ ਕਾਵ੍ਯ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਯੇ ] ਜੋ ਪੁਰੁਸ਼, [ਕਥਮ੍ ਅਪਿ ਅਪਨੀਤ-ਮੋਹਾਃ ] ਕਿਸੀ ਭੀ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ
ਜਿਨਕਾ ਮੋਹ ਦੂਰ ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ ਐਸਾ ਹੋਤਾ ਹੁਆ, [ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ-ਨਿਜ-ਭਾਵਮਯੀਮ੍ ਅਕਮ੍ਪਾਂ ਭੂਮਿਂ ] ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ
ਨਿਜ ਭਾਵਮਯ ਅਕਮ੍ਪ ਭੂਮਿਕਾਕਾ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਜੋ ਅਪਨਾ ਭਾਵ ਉਸ-ਮਯ ਨਿਸ਼੍ਚਲ ਭੂਮਿਕਾਕਾ)
[ਸ਼੍ਰਯਨ੍ਤਿ ] ਆਸ਼੍ਰਯ ਲੇਤੇ ਹੈਂ [ਤੇ ਸਾਧਕਤ੍ਵਮ੍ ਅਧਿਗਮ੍ਯ ਸਿਦ੍ਧਾਃ ਭਵਨ੍ਤਿ ] ਵੇ ਸਾਧਕਤ੍ਵਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ
ਸਿਦ੍ਧ ਹੋ ਜਾਤੇ ਹੈਂ; [ਤੁ ] ਪਰਨ੍ਤੁ [ਮੂਢਾਃ ] ਜੋ ਮੂਢ ( – ਮੋਹੀ, ਅਜ੍ਞਾਨੀ, ਮਿਥ੍ਯਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ) ਹੈ ਵੇ [ਅਮੂਮ੍
ਅਨੁਪਲਭ੍ਯ ] ਇਸ ਭੂਮਿਕਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਨ ਨ ਕਰਕੇ [ਪਰਿਭ੍ਰਮਨ੍ਤਿ ] ਸਂਸਾਰਮੇਂ ਪਰਿਭ੍ਰਮਣ ਕਰਤੇ ਹੈਂ.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜੋ ਭਵ੍ਯ ਪੁਰੁਸ਼, ਗੁਰੁਕੇ ਉਪਦੇਸ਼ਸੇ ਅਥਵਾ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਕਾਲਲਬ੍ਧਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ
ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਸੇ ਰਹਿਤ ਹੋਕਰ, ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ, ਉਸਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਲੇਤੇ ਹੈਂ; ਵੇ ਸਾਧਕ
ਹੋਤੇ ਹੁਏ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋ ਜਾਤੇ ਹੈਂ; ਪਰਨ੍ਤੁ ਜੋ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ – ਨਿਜਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ, ਵੇ ਸਂਸਾਰਮੇਂ ਪਰਿਭ੍ਰਮਣ ਕਰਤੇ
ਹੈਂ.੨੬੬.
ਇਸ ਭੂਮਿਕਾਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਜੀਵ ਕੈਸਾ ਹੋਤਾ ਹੈ ਸੋ ਅਬ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਯਃ ] ਜੋ ਪੁਰੁਸ਼, [ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦ-ਕੌਸ਼ਲ-ਸੁਨਿਸ਼੍ਚਲ-ਸਂਯਮਾਭ੍ਯਾਂ ] ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦਮੇਂ

Page 619 of 642
PDF/HTML Page 652 of 675
single page version

(ਵਸਨ੍ਤਤਿਲਕਾ)
ਚਿਤ੍ਪਿਣ੍ਡਚਣ੍ਡਿਮਵਿਲਾਸਿਵਿਕਾਸਹਾਸਃ
ਸ਼ੁਦ੍ਧਪ੍ਰਕਾਸ਼ਭਰਨਿਰ੍ਭਰਸੁਪ੍ਰਭਾਤਃ .
ਆਨਨ੍ਦਸੁਸ੍ਥਿਤਸਦਾਸ੍ਖਲਿਤੈਕਰੂਪ-
ਸ੍ਤਸ੍ਯੈਵ ਚਾਯਮੁਦਯਤ੍ਯਚਲਾਰ੍ਚਿਰਾਤ੍ਮਾ ..੨੬੮..
ਪ੍ਰਵੀਣਤਾ ਤਥਾ (ਰਾਗਾਦਿਕ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ ਪਰਿਣਤਿਕੇ ਤ੍ਯਾਗਰੂਪ) ਸੁਨਿਸ਼੍ਚਲ ਸਂਯਮ — ਇਨ ਦੋਨੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਇਹ
ਉਪਯੁਕ੍ਤਃ ] ਅਪਨੇਮੇਂ ਉਪਯੁਕ੍ਤ ਰਹਤਾ ਹੁਆ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਪਨੇ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਉਪਯੋਗਕੋ ਲਗਾਤਾ
ਹੁਆ) [ਅਹਃ ਅਹਃ ਸ੍ਵਮ੍ ਭਾਵਯਤਿ ] ਪ੍ਰਤਿਦਿਨ ਅਪਨੇਕੋ ਭਾਤਾ ਹੈ ( – ਨਿਰਨ੍ਤਰ ਅਪਨੇ ਆਤ੍ਮਾਕੀ ਭਾਵਨਾ
ਕਰਤਾ ਹੈ), [ਸਃ ਏਕਃ ] ਵਹੀ ਏਕ (ਪੁਰੁਸ਼); [ਜ੍ਞਾਨ-ਕ੍ਰਿਯਾ-ਨਯ-ਪਰਸ੍ਪਰ-ਤੀਵ੍ਰ-ਮੈਤ੍ਰੀ-ਪਾਤ੍ਰੀਕ੍ਰੁਤਃ ]
ਜ੍ਞਾਨਨਯ ਔਰ ਕ੍ਰਿਯਾਨਯਕੀ ਪਰਸ੍ਪਰ ਤੀਵ੍ਰ ਮੈਤ੍ਰੀਕਾ ਪਾਤ੍ਰਰੂਪ ਹੋਤਾ ਹੁਆ, [ਇਮਾਮ੍ ਭੂਮਿਮ੍ ਸ਼੍ਰਯਤਿ ] ਇਸ
(ਜ੍ਞਾਨ ਮਾਤ੍ਰ ਨਿਜਭਾਵਮਯ) ਭੂਮਿਕਾਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਕਰਤਾ ਹੈ.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜੋ ਜ੍ਞਾਨਨਯਕੋ ਹੀ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਕੇ ਕ੍ਰਿਯਾਨਯਕੋ ਛੋੜਤਾ ਹੈ, ਉਸ ਪ੍ਰਮਾਦੀ ਔਰ
ਸ੍ਵਚ੍ਛਨ੍ਦੀ ਪੁਰੁਸ਼ਕੋ ਇਸ ਭੂਮਿਕਾਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਨਹੀਂ ਹੁਈ ਹੈ. ਜੋ ਕ੍ਰਿਯਾਨਯਕੋ ਹੀ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਕੇ ਜ੍ਞਾਨਨਯਕੋ
ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ, ਉਸ (ਵ੍ਰਤ – ਸਮਿਤਿ – ਗੁਪ੍ਤਿਰੂਪ) ਸ਼ੁਭ ਕਰ੍ਮਸੇ ਸਂਤੁਸ਼੍ਟ ਪੁਰੁਸ਼ਕੋ ਭੀ ਇਸ ਨਿਸ਼੍ਕਰ੍ਮ ਭੂਮਿਕਾਕੀ
ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਨਹੀਂ ਹੁਈ ਹੈ. ਜੋ ਪੁਰੁਸ਼ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਮਯ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਜਾਨਤਾ ਹੈ ( – ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੈ) ਤਥਾ ਸੁਨਿਸ਼੍ਚਲ
ਸਂਯਮਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਹੈ ( – ਰਾਗਾਦਿਕ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ ਪਰਿਣਤਿਕਾ ਤ੍ਯਾਗ ਕਰਤਾ ਹੈ), ਔਰ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਜਿਸਨੇ ਜ੍ਞਾਨਨਯ
ਤਥਾ ਕ੍ਰਿਯਾਨਯਕੀ ਪਰਸ੍ਪਰ ਤੀਵ੍ਰ ਮੈਤ੍ਰੀ ਸਿਦ੍ਧ ਕੀ ਹੈ, ਵਹੀ ਪੁਰੁਸ਼ ਇਸ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਨਿਜਭਾਵਮਯ ਭੂਮਿਕਾਕਾ
ਆਸ਼੍ਰਯ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਹੈ.
ਜ੍ਞਾਨਨਯ ਔਰ ਕ੍ਰਿਯਾਨਯਕੇ ਗ੍ਰਹਣ-ਤ੍ਯਾਗਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਤਥਾ ਫਲ ‘ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ’ ਗ੍ਰਨ੍ਥਕੇ
ਅਨ੍ਤਮੇਂ ਕਹਾ ਹੈ, ਵਹਾਁਸੇ ਜਾਨਨਾ ਚਾਹਿਏ.੨੬੭.
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਜੋ ਪੁਰੁਸ਼ ਇਸ ਭੂਮਿਕਾਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਲੇਤਾ ਹੈ, ਵਹੀ ਅਨਨ੍ਤ ਚਤੁਸ਼੍ਟਯਮਯ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ
ਕਰਤਾ ਹੈ — ਇਸ ਅਰ੍ਥਕਾ ਕਾਵ੍ਯ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਤਸ੍ਯ ਏਵ ] (ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਜੋ ਪੁਰੁਸ਼ ਇਸ ਭੂਮਿਕਾਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਲੇਤਾ ਹੈ)
ਉਸੀਕੇ, [ਚਿਤ੍-ਪਿਣ੍ਡ-ਚਣ੍ਡਿਮ-ਵਿਲਾਸਿ-ਵਿਕਾਸ-ਹਾਸਃ ] ਚੈਤਨ੍ਯਪਿਂਡਕੇ ਨਿਰਰ੍ਗਲ ਵਿਲਸਿਤ
ਵਿਕਾਸਰੂਪ ਜਿਸਕਾ ਖਿਲਨਾ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਚੈਤਨ੍ਯਪੁਂਜਕਾ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਵਿਕਾਸ ਹੋਨਾ ਹੀ ਜਿਸਕਾ ਖਿਲਨਾ
ਹੈ), [ਸ਼ੁਦ੍ਧ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼-ਭਰ-ਨਿਰ੍ਭਰ-ਸੁਪ੍ਰਭਾਤਃ ] ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕੀ ਅਤਿਸ਼ਯਤਾਕੇ ਕਾਰਣ ਜੋ ਸੁਪ੍ਰਭਾਤਕੇ
ਸਮਾਨ ਹੈ, [ਆਨਨ੍ਦ-ਸੁਸ੍ਥਿਤ-ਸਦਾ-ਅਸ੍ਖਲਿਤ-ਏਕ-ਰੂਪਃ ] ਆਨਨ੍ਦਮੇਂ ਸੁਸ੍ਥਿਤ ਐਸਾ ਜਿਸਕਾ ਸਦਾ
ਅਸ੍ਖਲਿਤ ਏਕ ਰੂਪ ਹੈ [ਚ ] ਔਰ [ਅਚਲ-ਅਰ੍ਚਿਃ ] ਜਿਸਕੀ ਜ੍ਯੋਤਿ ਅਚਲ ਹੈ ਐਸਾ [ਅਯਮ੍ ਆਤ੍ਮਾ
ਉਦਯਤਿ ] ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ ਉਦਯਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ
.

Page 620 of 642
PDF/HTML Page 653 of 675
single page version

(ਵਸਨ੍ਤਤਿਲਕਾ)
ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦਦੀਪਿਤਲਸਨ੍ਮਹਸਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ੇ
ਸ਼ੁਦ੍ਧਸ੍ਵਭਾਵਮਹਿਮਨ੍ਯੁਦਿਤੇ ਮਯੀਤਿ .
ਕਿਂ ਬਨ੍ਧਮੋਕ੍ਸ਼ਪਥਪਾਤਿਭਿਰਨ੍ਯਭਾਵੈ-
ਰ੍ਨਿਤ੍ਯੋਦਯਃ ਪਰਮਯਂ ਸ੍ਫੁ ਰਤੁ ਸ੍ਵਭਾਵਃ ..੨੬੯..
(ਵਸਨ੍ਤਤਿਲਕਾ)
ਚਿਤ੍ਰਾਤ੍ਮਸ਼ਕ੍ਤਿ ਸਮੁਦਾਯਮਯੋਯਮਾਤ੍ਮਾ
ਸਦ੍ਯਃ ਪ੍ਰਣਸ਼੍ਯਤਿ ਨਯੇਕ੍ਸ਼ਣਖਣ੍ਡਯਮਾਨਃ .
ਤਸ੍ਮਾਦਖਣ੍ਡਮਨਿਰਾਕ੍ਰੁਤਖਣ੍ਡਮੇਕ-
ਮੇਕਾਨ੍ਤਸ਼ਾਨ੍ਤਮਚਲਂ ਚਿਦਹਂ ਮਹੋਸ੍ਮਿ ..੨੭੦..
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਯਹਾਁ ‘ਚਿਤ੍ਪਿਂਡ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਸੇ ਅਨਨ੍ਤ ਦਰ੍ਸ਼ਨਕਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਨਾ, ‘ਸ਼ੁਦ੍ਧਪ੍ਰਕਾਸ਼’
ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਸੇ ਅਨਨ੍ਤ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਨਾ, ‘ਆਨਨ੍ਦਸੁਸ੍ਥਿਤ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਸੇ ਅਨਨ੍ਤ ਸੁਖਕਾ
ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਨਾ ਔਰ ‘ਅਚਲਾਰ੍ਚਿ’ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਸੇ ਅਨਨ੍ਤ ਵੀਰ੍ਯਕਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਨਾ ਬਤਾਯਾ ਹੈ. ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਭੂਮਿਕਾ
ਆਸ਼੍ਰਯ ਲੇਨੇਸੇ ਹੀ ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਉਦਯ ਹੋਤਾ ਹੈ.੨੬੮.
ਅਬ, ਯਹ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਐਸਾ ਆਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵ ਹਮੇਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ : —
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦ-ਦੀਪਿਤ-ਲਸਤ੍-ਮਹਸਿ ] ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਦੀਪ੍ਤ ਕਿਯਾ ਗਯਾ
ਜਗਮਗਾਹਟ ਕਰਤਾ ਜਿਸਕਾ ਤੇਜ ਹੈ ਔਰ [ਸ਼ੁਦ੍ਧ-ਸ੍ਵਭਾਵ-ਮਹਿਮਨਿ ] ਜਿਸਮੇਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਸ੍ਵਭਾਵਰੂਪ ਮਹਿਮਾ
ਹੈ ਐਸਾ [ਪ੍ਰਕਾਸ਼ੇ ਉਦਿਤੇ ਮਯਿ ਇਤਿ ] ਯਹ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ (ਜ੍ਞਾਨਪ੍ਰਕਾਸ਼) ਜਹਾਁ ਮੁਝਮੇਂ ਉਦਯਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੁਆ ਹੈ,
ਵਹਾਁ [ਬਨ੍ਧ-ਮੋਕ੍ਸ਼-ਪਥ-ਪਾਤਿਭਿਃ ਅਨ੍ਯ-ਭਾਵੈਃ ਕਿਂ ] ਬਂਧ-ਮੋਕ੍ਸ਼ਕੇ ਮਾਰ੍ਗਮੇਂ ਪੜਨੇਵਾਲੇ ਅਨ੍ਯ ਭਾਵੋਂਸੇ
ਮੁਝੇ ਕ੍ਯਾ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਹੈ ? [ਨਿਤ੍ਯ-ਉਦਯਃ ਪਰਮ੍ ਅਯਂ ਸ੍ਵਭਾਵਃ ਸ੍ਫੁ ਰਤੁ ] ਮੁਝੇ ਤੋ ਮੇਰਾ ਨਿਤ੍ਯ ਉਦਿਤ
ਰਹਨੇਵਾਲਾ ਕੇਵਲ ਯਹ (ਅਨਨ੍ਤਚਤੁਸ਼੍ਟਯਰੂਪ) ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੀ ਸ੍ਫੁ ਰਾਯਮਾਨ ਹੋ
.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦਸੇ ਯਥਾਰ੍ਥ ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨ ਹੋਨੇਕੇ ਬਾਦ ਉਸਕਾ ਫਲ ਪੂਰ੍ਣ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਪ੍ਰਗਟ
ਹੋਨਾ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ਇਚ੍ਛੁਕ ਪੁਰੁਸ਼ ਯਹੀ ਪ੍ਰਾਰ੍ਥਨਾ ਕਰਤਾ ਹੈ ਕਿ — ਮੇਰਾ ਪੂਰ੍ਣਸ੍ਵਭਾਵ ਆਤ੍ਮਾ ਮੁਝੇ
ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ; ਬਨ੍ਧਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਮੇਂ ਪੜਨੇਵਾਲੇ ਅਨ੍ਯ ਭਾਵੋਂਸੇ ਮੁਝੇ ਕ੍ਯਾ ਕਾਮ ਹੈ ?.੨੬੯.
‘ਯਦ੍ਯਪਿ ਨਯੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਆਤ੍ਮਾ ਸਾਧਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਥਾਪਿ ਯਦਿ ਨਯੋਂ ਪਰ ਹੀ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ ਰਹੇ ਤੋ ਨਯੋਂਮੇਂ
ਤੋ ਪਰਸ੍ਪਰ ਵਿਰੋਧ ਭੀ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਮੈਂ ਨਯੋਂਕਾ ਵਿਰੋਧ ਮਿਟਾਕਰ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੂਁ’ — ਇਸ
ਅਰ੍ਥਕਾ ਕਾਵ੍ਯ ਕਹਤੇ ਹੈਂ.
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਚਿਤ੍ਰ-ਆਤ੍ਮਸ਼ਕ੍ਤਿ-ਸਮੁਦਾਯਮਯਃ ਅਯਮ੍ ਆਤ੍ਮਾ ] ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਕੀ ਨਿਜ

Page 621 of 642
PDF/HTML Page 654 of 675
single page version

ਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣ ਖਣ੍ਡਯਾਮਿ, ਨ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰੇਣ ਖਣ੍ਡਯਾਮਿ, ਨ ਕਾਲੇਨ ਖਣ੍ਡਯਾਮਿ, ਨ ਭਾਵੇਨ ਖਣ੍ਡਯਾਮਿ;
ਸੁਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਏਕੋ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰੋ ਭਾਵੋਸ੍ਮਿ .
(ਸ਼ਾਲਿਨੀ)
ਯੋਯਂ ਭਾਵੋ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰੋਹਮਸ੍ਮਿ
ਜ੍ਞੇਯੋ ਜ੍ਞੇਯਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਃ ਸ ਨੈਵ .
ਜ੍ਞੇਯੋ ਜ੍ਞੇਯਜ੍ਞਾਨਕਲ੍ਲੋਲਵਲ੍ਗਨ੍
ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਞੇਯਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਮਦ੍ਵਸ੍ਤੁਮਾਤ੍ਰਃ ..੨੭੧..
੧ਨਿਰਾਕ੍ਰੁਤ = ਬਹਿਸ਼੍ਕ੍ਰੁਤ; ਦੂਰ; ਰਦ-ਬਾਤਲ; ਨਾਕਬੂਲ.
ਸ਼ਕ੍ਤਿਯੋਂਕਾ ਸਮੁਦਾਯਮਯ ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ [ਨਯ-ਈਕ੍ਸ਼ਣ-ਖਣ੍ਡਯਮਾਨਃ ] ਨਯੋਂਕੀ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਸੇ ਖਣ੍ਡ-ਖਣ੍ਡਰੂਪ
ਕਿਯੇ ਜਾਨੇ ਪਰ [ਸਦ੍ਯਃ ] ਤਤ੍ਕਾਲ [ਪ੍ਰਣਸ਼੍ਯਤਿ ] ਨਾਸ਼ਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ; [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਇਸਲਿਯੇ ਮੈਂ ਐਸਾ
ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੂਁ ਕਿ — [ਅਨਿਰਾਕ੍ਰੁਤ-ਖਣ੍ਡਮ੍ ਅਖਣ੍ਡਮ੍ ] ਜਿਸਮੇਂਸੇ ਖਣ੍ਡੋਂਕੋ ੧ਨਿਰਾਕ੍ਰੁਤ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ
ਗਯਾ ਹੈ ਤਥਾਪਿ ਜੋ ਅਖਣ੍ਡ ਹੈ, [ਏਕਮ੍ ] ਏਕ ਹੈ, [ਏਕਾਨ੍ਤ-ਸ਼ਾਨ੍ਤਮ੍ ] ਏਕਾਨ੍ਤ ਸ਼ਾਂਤ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜਿਸਮੇਂ
ਕਰ੍ਮੋਦਯਕਾ ਲੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਐਸਾ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਸ਼ਾਂਤ ਭਾਵਮਯ ਹੈ) ਔਰ [ਅਚਲਮ੍ ] ਅਚਲ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਕਰ੍ਮੋਦਯਸੇ ਚਲਾਯਮਾਨ ਚ੍ਯੁਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ) ਐਸਾ [ਚਿਦ੍ ਮਹਃ ਅਹਮ੍ ਅਸ੍ਮਿ ] ਚੈਤਨ੍ਯਮਾਤ੍ਰ ਤੇਜ ਮੈਂ ਹੂਁ.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਅਨੇਕ ਸ਼ਕ੍ਤਿਯਾਁ ਹੈਂ ਔਰ ਏਕ ਏਕ ਸ਼ਕ੍ਤਿਕਾ ਗ੍ਰਾਹਕ ਏਕ ਏਕ ਨਯ
ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਯਦਿ ਨਯੋਂਕੀ ਏਕਾਨ੍ਤ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਸੇ ਦੇਖਾ ਜਾਯੇ ਤੋ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਖਣ੍ਡ-ਖਣ੍ਡ ਹੋਕਰ ਉਸਕਾ ਨਾਸ਼
ਹੋ ਜਾਯੇ. ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦੀ, ਨਯੋਂਕਾ ਵਿਰੋਧ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਚੈਤਨ੍ਯਮਾਤ੍ਰ ਵਸ੍ਤੁਕੋ ਅਨੇਕਸ਼ਕ੍ਤਿਸਮੂਹਰੂਪ,
ਸਾਮਾਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਰੂਪ, ਸਰ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿਮਯ ਏਕਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੈ. ਐਸਾ ਹੀ ਵਸ੍ਤੁਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ, ਇਸਮੇਂ
ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਹੈ.੨੭੦.
ਅਬ, ਜ੍ਞਾਨੀ ਅਖਣ੍ਡ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਐਸਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਆਚਾਰ੍ਯਦੇਵ ਗਦ੍ਯਮੇਂ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
(ਜ੍ਞਾਨੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਕਾ ਆਲਮ੍ਬਨ ਲੇਕਰ ਐਸਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੈ ਕਿ – ) ਮੈਂ ਅਪਨੇਕੋ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਮੇਰੇ
ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਨ ਤੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਖਣ੍ਡਿਤ ਕਰਤਾ ਹੂਁ, ਨ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਸੇ ਖਣ੍ਡਿਤ ਕਰਤਾ ਹੂਁ, ਨ ਕਾਲਸੇ ਖਣ੍ਡਿਤ
ਕਰਤਾ ਹੂਁ ਔਰ ਨ ਭਾਵਸੇ ਖਣ੍ਡਿਤ ਕਰਤਾ ਹੂਁ; ਸੁਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਏਕ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਭਾਵ ਹੂਁ.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਯਦਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਸੇ ਦੇਖਾ ਜਾਯੇ ਤੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਚੈਤਨ੍ਯਮਾਤ੍ਰ ਭਾਵਮੇਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯ – ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ – ਕਾਲ –
ਭਾਵਸੇ ਕੁਛ ਭੀ ਭੇਦ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦੇਤਾ. ਇਸਲਿਯੇ ਜ੍ਞਾਨੀ ਅਭੇਦਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਅਨੁਭਵਮੇਂ ਭੇਦ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ.
ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਭਾਵ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ, ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਅਪਨਾ ਜ੍ਞੇਯ ਹੈ ਔਰ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਅਪਨਾ ਜ੍ਞਾਤਾ ਹੈ —
ਇਸ ਅਰ੍ਥਕਾ ਕਾਵ੍ਯ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਯਃ ਅਯਂ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਃ ਭਾਵਃ ਅਹਮ੍ ਅਸ੍ਮਿ ਸਃ ਜ੍ਞੇਯ-ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਃ ਏਵ ਨ ਜ੍ਞੇਯਃ ]

Page 622 of 642
PDF/HTML Page 655 of 675
single page version

(ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀ)
ਕ੍ਵਚਿਲ੍ਲਸਤਿ ਮੇਚਕਂ ਕ੍ਵਚਿਨ੍ਮੇਚਕਾਮੇਚਕਂ
ਕ੍ਵਚਿਤ੍ਪੁਨਰਮੇਚਕਂ ਸਹਜਮੇਵ ਤਤ੍ਤ੍ਵਂ ਮਮ .
ਤਥਾਪਿ ਨ ਵਿਮੋਹਯਤ੍ਯਮਲਮੇਧਸਾਂ ਤਨ੍ਮਨਃ
ਪਰਸ੍ਪਰਸੁਸਂਹਤਪ੍ਰਕਟਸ਼ਕ੍ਤਿ ਚਕ੍ਰਂ ਸ੍ਫੁ ਰਤ੍ ..੨੭੨..
ਜੋ ਯਹ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਭਾਵ ਮੈਂ ਹੂਁ ਵਹ ਜ੍ਞੇਯੋਂਕੇ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾਨਨਾ ਚਾਹਿਯੇ; [ਜ੍ਞੇਯ-ਜ੍ਞਾਨ-ਕਲ੍ਲੋਲ-
ਵਲ੍ਗਨ੍ ] (ਪਰਨ੍ਤੁ) ਜ੍ਞੇਯੋਂਕੇ ਆਕਾਰਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਜ੍ਞਾਨਕੀ ਕਲ੍ਲੋਲੋਂਕੇ ਰੂਪਮੇਂ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਵਹ
[ਜ੍ਞਾਨ-ਜ੍ਞੇਯ-ਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਮਤ੍-ਵਸ੍ਤੁਮਾਤ੍ਰਃ ਜ੍ਞੇਯਃ ] ਜ੍ਞਾਨ-ਜ੍ਞੇਯ-ਜ੍ਞਾਤਾਮਯ ਵਸ੍ਤੁਮਾਤ੍ਰ ਜਾਨਨਾ ਚਾਹਿਯੇ. (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਵਯਂ
ਹੀ ਜ੍ਞਾਨ, ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਜ੍ਞੇਯ ਔਰ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਜ੍ਞਾਤਾ — ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਜ੍ਞਾਨ-ਜ੍ਞੇਯ-ਜ੍ਞਾਤਾਰੂਪ ਤੀਨੋਂ ਭਾਵਯੁਕ੍ਤ ਵਸ੍ਤੁਮਾਤ੍ਰ
ਜਾਨਨਾ ਚਾਹਿਯੇ).
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਭਾਵ ਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਕ੍ਰਿਯਾਰੂਪ ਹੋਨੇਸੇ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ. ਔਰ ਵਹ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਨਿਮ੍ਨ
ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਜ੍ਞੇਯਰੂਪ ਹੈ. ਬਾਹ੍ਯ ਜ੍ਞੇਯ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਹੈ, ਵੇ ਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਨਹੀਂ ਹੋਤੇ; ਜ੍ਞੇਯੋਂਕੇ ਆਕਾਰਕੀ ਝਲਕ
ਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਪੜਨੇ ਪਰ ਜ੍ਞਾਨ ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਰੂਪ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ, ਪਰਨ੍ਤੁ ਵੇ ਜ੍ਞਾਨਕੀ ਹੀ ਤਰਂਗੇਂ ਹੈਂ. ਵੇ ਜ੍ਞਾਨ ਤਰਂਗੇਂ ਹੀ
ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਤੀ ਹੈਂ. ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਸ੍ਵਤਃ ਜਾਨਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੋਨੇਸੇ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਭਾਵ ਹੀ ਜ੍ਞੇਯਰੂਪ
ਹੈ. ਔਰ ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਅਪਨਾ ਜਾਨਨੇਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਭਾਵ ਹੀ ਜ੍ਞਾਤਾ ਹੈ. ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਭਾਵ
ਜ੍ਞਾਨ, ਜ੍ਞੇਯ ਔਰ ਜ੍ਞਾਤਾ – ਇਨ ਤੀਨੋਂ ਭਾਵੋਂਸੇ ਯੁਕ੍ਤ ਸਾਮਾਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸ੍ਵਰੂਪ ਵਸ੍ਤੁ ਹੈ. ‘ਐਸਾ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਭਾਵ
ਮੈਂ ਹੂਁ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਪੁਰੁਸ਼ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੈ.੨੭੧.
ਆਤ੍ਮਾ ਮੇਚਕ, ਅਮੇਚਕ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ ਤਥਾਪਿ ਯਥਾਰ੍ਥ ਜ੍ਞਾਨੀ ਨਿਰ੍ਮਲ
ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਨਹੀਂ ਭੂਲਤਾ — ਇਸ ਅਰ੍ਥਕਾ ਕਾਵ੍ਯ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — (ਜ੍ਞਾਨੀ ਕਹਤਾ ਹੈ : — ) [ਮਮ ਤਤ੍ਤ੍ਵਂ ਸਹਜਮ੍ ਏਵ ] ਮੇਰੇ ਤਤ੍ਤ੍ਵਕਾ ਐਸਾ
ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੀ ਹੈ ਕਿ [ਕ੍ਵਚਿਤ੍ ਮੇਚਕਂ ਲਸਤਿ ] ਕਭੀ ਤੋ ਵਹ (ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵ) ਮੇਚਕ (ਅਨੇਕਾਕਾਰ,
ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ) ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ, [ਕ੍ਵਚਿਤ੍ ਮੇਚਕ-ਅਮੇਚਕਂ ] ਕਭੀ ਮੇਚਕ-ਅਮੇਚਕ (ਦੋਨੋਂਰੂਪ) ਦਿਖਾਈ
ਦੇਤਾ ਹੈ [ਪੁਨਃ ਕ੍ਵਚਿਤ੍ ਅਮੇਚਕਂ ] ਔਰ ਕਭੀ ਅਮੇਚਕ (-ਏਕਾਕਾਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧ) ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ; [ਤਥਾਪਿ ]
ਤਥਾਪਿ [ਪਰਸ੍ਪਰ-ਸੁਸਂਹਤ-ਪ੍ਰਗਟ-ਸ਼ਕ੍ਤਿ-ਚਕ੍ਰਂ ਸ੍ਫੁ ਰਤ੍ ਤਤ੍ ] ਪਰਸ੍ਪਰ ਸੁਸਂਹਤ (-ਸੁਮਿਲਿਤ, ਸੁਗ੍ਰਥਿਤ)
ਪ੍ਰਗਟ ਸ਼ਕ੍ਤਿਯੋਂਕੇ ਸਮੂਹਰੂਪਸੇ ਸ੍ਫੁ ਰਾਯਮਾਨ ਵਹ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵ [ਅਮਲਮੇਧਸਾਂ ਮਨਃ ] ਨਿਰ੍ਮਲ ਬੁਦ੍ਧਿਵਾਲੋਂਕੇ
ਮਨਕੋ [ਨ ਵਿਮੋਹਯਤਿ ] ਵਿਮੋਹਿਤ ( – ਭ੍ਰਮਿਤ) ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ
.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵ ਅਨੇਕ ਸ਼ਕ੍ਤਿਯੋਂਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ ਕਿਸੀ ਅਵਸ੍ਥਾਮੇਂ ਕਰ੍ਮੋਦਯਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ

Page 623 of 642
PDF/HTML Page 656 of 675
single page version

(ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀ)
ਇਤੋ ਗਤਮਨੇਕਤਾਂ ਦਧਦਿਤਃ ਸਦਾਪ੍ਯੇਕਤਾ-
ਮਿਤਃ ਕ੍ਸ਼ਣਵਿਭਂਗੁਰਂ ਧ੍ਰੁਵਮਿਤਃ ਸਦੈਵੋਦਯਾਤ੍ .
ਇਤਃ ਪਰਮਵਿਸ੍ਤ੍ਰੁਤਂ ਧ੍ਰੁਤਮਿਤਃ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੈਰ੍ਨਿਜੈ-
ਰਹੋ ਸਹਜਮਾਤ੍ਮਨਸ੍ਤਦਿਦਮਦ੍ਭੁਤਂ ਵੈਭਵਮ੍ ..੨੭੩..
ਅਨੇਕਾਕਾਰ ਅਨੁਭਵਮੇਂ ਆਤਾ ਹੈ; ਕਿਸੀ ਅਵਸ੍ਥਾਮੇਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਏਕਾਕਾਰ ਅਨੁਭਵਮੇਂ ਆਤਾ ਹੈ ਔਰ ਕਿਸੀ
ਅਵਸ੍ਥਾਮੇਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਸ਼ੁਦ੍ਧ ਅਨੁਭਵਮੇਂ ਆਤਾ ਹੈ; ਤਥਾਪਿ ਯਥਾਰ੍ਥ ਜ੍ਞਾਨੀ ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦਕੇ ਬਲਕੇ ਕਾਰਣ ਭ੍ਰਮਿਤ ਨਹੀਂ
ਹੋਤਾ, ਜੈਸਾ ਹੈ ਵੈਸਾ ਹੀ ਮਾਨਤਾ ਹੈ, ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰਸੇ ਚ੍ਯੁਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ.੨੭੨.
ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਸ੍ਵਰੂਪ (-ਅਨੇਕ ਧਰ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪ) ਵੈਭਵ ਅਦ੍ਭੁਤ (ਆਸ਼੍ਚਰ੍ਯਕਾਰਕ) ਹੈ —
ਇਸ ਅਰ੍ਥਕਾ ਕਾਵ੍ਯ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਅਹੋ ਆਤ੍ਮਨਃ ਤਦ੍ ਇਦਮ੍ ਸਹਜਮ੍ ਅਦ੍ਭੁਤਂ ਵੈਭਵਮ੍ ] ਅਹੋ ! ਆਤ੍ਮਾਕਾ
ਤੋ ਯਹ ਸਹਜ ਅਦ੍ਭੁਤ ਵੈਭਵ ਹੈ ਕਿ — [ਇਤਃ ਅਨੇਕਤਾਂ ਗਤਮ੍ ] ਏਕ ਓਰਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਵਹ
ਅਨੇਕਤਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੈ ਔਰ [ਇਤਃ ਸਦਾ ਅਪਿ ਏਕਤਾਮ੍ ਦਧਤ੍ ] ਏਕ ਓਰਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਸਦਾ
ਏਕਤਾਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੈ, [ਇਤਃ ਕ੍ਸ਼ਣਵਿਭਂਗੁਰਮ੍ ] ਏਕ ਓਰਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਕ੍ਸ਼ਣਭਂਗੁਰ ਹੈ ਔਰ
[ਇਤਃ ਸਦਾ ਏਵ ਉਦਯਾਤ੍ ਧ੍ਰੁਵਮ੍ ] ਏਕ ਓਰਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਸਦਾ ਉਸਕਾ ਉਦਯ ਹੋਨੇਸੇ ਧ੍ਰੁਵ ਹੈ,
[ਇਤਃ ਪਰਮ-ਵਿਸ੍ਤ੍ਰੁਤਮ੍ ] ਏਕ ਓਰਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਪਰਮ ਵਿਸ੍ਤ੍ਰੁਤ ਹੈ ਔਰ [ਇਤਃ ਨਿਜੈਃ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੈਃ
ਧ੍ਰੁਤਮ੍ ] ਏਕ ਓਰਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਅਪਨੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਸੇ ਹੀ ਧਾਰਣ ਕਰ ਰਖਾ ਹੁਆ ਹੈ
.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਪਰ੍ਯਾਯਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਆਤ੍ਮਾ ਅਨੇਕਰੂਪ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯ-
ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਏਕਰੂਪ; ਕ੍ਰਮਭਾਵੀ ਪਰ੍ਯਾਯਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਕ੍ਸ਼ਣਭਂਗੁਰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ ਔਰ
ਸਹਭਾਵੀ ਗੁਣਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਧ੍ਰੁਵ; ਜ੍ਞਾਨਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਵਾਲੀ ਸਰ੍ਵਗਤ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਪਰਮ
ਵਿਸ੍ਤਾਰਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ ਔਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਵਾਲੀ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਅਪਨੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਮੇਂ
ਹੀ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ. ਐਸਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਾਤ੍ਮਕ ਅਨਨ੍ਤਧਰ੍ਮਵਾਲਾ ਵਸ੍ਤੁਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ. ਵਹ
(ਸ੍ਵਭਾਵ) ਅਜ੍ਞਾਨਿਯੋਂਕੇ ਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਆਸ਼੍ਚਰ੍ਯ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ਕਿ ਯਹ ਤੋ ਅਸਮ੍ਭਵਸੀ ਬਾਤ ਹੈ !
ਯਦ੍ਯਪਿ ਜ੍ਞਾਨਿਯੋਂਕੋ ਵਸ੍ਤੁਸ੍ਵਭਾਵਮੇਂ ਆਸ਼੍ਚਰ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਫਿ ਰ ਭੀ ਉਨ੍ਹੇਂ ਕਭੀ ਨਹੀਂ ਹੁਆ ਐਸਾ ਅਦ੍ਭੁਤ
ਪਰਮਾਨਨ੍ਦ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਔਰ ਇਸਲਿਏ ਆਸ਼੍ਚਰ੍ਯ ਭੀ ਹੋਤਾ ਹੈ.੨੭੩.
ਪੁਨਃ ਇਸੀ ਅਰ੍ਥਕਾ ਕਾਵ੍ਯ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —

Page 624 of 642
PDF/HTML Page 657 of 675
single page version

(ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀ)
ਕਸ਼ਾਯਕਲਿਰੇਕਤਃ ਸ੍ਖਲਤਿ ਸ਼ਾਨ੍ਤਿਰਸ੍ਤ੍ਯੇਕਤੋ
ਭਵੋਪਹਤਿਰੇਕਤਃ ਸ੍ਪ੍ਰੁਸ਼ਤਿ ਮੁਕ੍ਤਿ ਰਪ੍ਯੇਕਤਃ .
ਜਗਤ੍ਤ੍ਰਿਤਯਮੇਕਤਃ ਸ੍ਫੁ ਰਤਿ ਚਿਚ੍ਚਕਾਸ੍ਤ੍ਯੇਕਤਃ
ਸ੍ਵਭਾਵਮਹਿਮਾਤ੍ਮਨੋ ਵਿਜਯਤੇਦ੍ਭੁਤਾਦਦ੍ਭੁਤਃ ..੨੭੪..
(ਮਾਲਿਨੀ)
ਜਯਤਿ ਸਹਜਤੇਜਃਪੁਂਜਮਜ੍ਜਤ੍ਤ੍ਰਿਲੋਕੀ-
ਸ੍ਖਲਦਖਿਲਵਿਕਲ੍ਪੋਪ੍ਯੇਕ ਏਵ ਸ੍ਵਰੂਪਃ .
ਸ੍ਵਰਸਵਿਸਰਪੂਰ੍ਣਾਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤਤ੍ਤ੍ਵੋਪਲਮ੍ਭਃ
ਪ੍ਰਸਭਨਿਯਮਿਤਾਰ੍ਚਿਸ਼੍ਚਿਚ੍ਚਮਤ੍ਕਾਰ ਏਸ਼ਃ ..੨੭੫..
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਏਕਤਃ ਕਸ਼ਾਯ-ਕਲਿਃ ਸ੍ਖਲਤਿ ] ਏਕ ਓਰਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਕਸ਼ਾਯੋਂਕਾ ਕ੍ਲੇਸ਼
ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ ਔਰ [ਏਕਤਃ ਸ਼ਾਨ੍ਤਿਃ ਅਸ੍ਤਿ ] ਏਕ ਓਰਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਸ਼ਾਂਤਿ (ਕਸ਼ਾਯੋਂਕੇ ਅਭਾਵਰੂਪ
ਸ਼ਾਂਤਭਾਵ) ਹੈ; [ਏਕਤਃ ਭਵ-ਉਪਹਤਿਃ ] ਏਕ ਓਰਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਭਵਕੀ (-ਸਾਂਸਾਰਿਕ) ਪੀੜਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤੀ
ਹੈ ਔਰ [ਏਕਤਃ ਮੁਕ੍ਤਿਃ ਅਪਿ ਸ੍ਪ੍ਰੁਸ਼ਤਿ ] ਏਕ ਓਰਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ (ਸਂਸਾਰਕੇ ਅਭਾਵਰੂਪ) ਮੁਕ੍ਤਿ ਭੀ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼
ਕਰਤੀ ਹੈ; [ਏਕਤਃ ਤ੍ਰਿਤਯਮ੍ ਜਗਤ੍ ਸ੍ਫੁ ਰਤਿ ] ਏਕ ਓਰਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਤੀਨੋਂ ਲੋਕ ਸ੍ਫੁ ਰਾਯਮਾਨ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ( –
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ) ਔਰ [ਏਕਤਃ ਚਿਤ੍ ਚਕਾਸ੍ਤਿ ] ਏਕ ਓਰਸੇ ਦੇਖਨੇ ਪਰ ਕੇਵਲ ਏਕ
ਚੈਤਨ੍ਯ ਹੀ ਸ਼ੋਭਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ. [ਆਤ੍ਮਨਃ ਅਦ੍ਭੁਤਾਤ੍ ਅਦ੍ਭੁਤਃ ਸ੍ਵਭਾਵ-ਮਹਿਮਾ ਵਿਜਯਤੇ ] (ਐਸੀ) ਆਤ੍ਮਾਕੀ
ਅਦ੍ਭੁਤਸੇ ਭੀ ਅਦ੍ਭੁਤ ਸ੍ਵਭਾਵਮਹਿਮਾ ਜਯਵਨ੍ਤ ਵਰ੍ਤਤੀ ਹੈ ( – ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕਿਸੀਸੇ ਬਾਧਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ).
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਯਹਾਁ ਭੀ ੨੭੩ਵੇਂ ਸ਼੍ਲੋਕਕੇ ਭਾਵਾਰ੍ਥਾਨੁਸਾਰ ਹੀ ਜਾਨਨਾ ਚਾਹਿਯੇ. ਆਤ੍ਮਾਕਾ
ਅਨੇਕਾਂਤਮਯ ਸ੍ਵਭਾਵ ਸੁਨਕਰ ਅਨ੍ਯਵਾਦਿਯੋਂਕੋ ਭਾਰੀ ਆਸ਼੍ਚਰ੍ਯ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਉਨ੍ਹੇਂ ਇਸ ਬਾਤਮੇਂ ਵਿਰੋਧ ਭਾਸਿਤ
ਹੋਤਾ ਹੈ. ਵੇ ਐਸੇ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਮਯ ਸ੍ਵਭਾਵਕੀ ਬਾਤਕੋ ਅਪਨੇ ਚਿਤ੍ਤਮੇਂ ਨ ਤੋ ਸਮਾਵਿਸ਼੍ਟ ਕਰ ਸਕਤੇ ਹੈਂ ਔਰ
ਨ ਸਹਨ ਹੀ ਕਰ ਸਕਤੇ ਹੈਂ. ਯਦਿ ਕਦਾਚਿਤ੍ ਉਨ੍ਹੇਂ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਹੋ ਤੋ ਪ੍ਰਥਮ ਅਵਸ੍ਥਾਮੇਂ ਉਨ੍ਹੇਂ ਭਾਰੀ ਅਦ੍ਭੁਤਤਾ
ਮਾਲੂਮ ਹੋਤੀ ਹੈ ਕਿ — ‘ਅਹੋ ! ਯਹ ਜਿਨਵਚਨ ਮਹਾ ਉਪਕਾਰੀ ਹੈਂ, ਵਸ੍ਤੁਕੇ ਯਥਾਰ੍ਥ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਬਤਾਨੇਵਾਲੇ
ਹੈਂ; ਮੈਂਨੇ ਅਨਾਦਿਕਾਲ ਐਸੇ ਯਥਾਰ੍ਥ ਸ੍ਵਰੂਪਕੇ ਜ੍ਞਾਨ ਬਿਨਾ ਹੀ ਖੋ ਦਿਯਾ (ਗਁਵਾ ਦਿਯਾ) !’ — ਵੇ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ
ਆਸ਼੍ਚਰ੍ਯਪੂਰ੍ਵਕ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ.੨੭੪.
ਅਬ, ਟੀਕਾਕਾਰ ਆਚਾਰ੍ਯਦੇਵ ਅਨ੍ਤਿਮ ਮਙ੍ਗਲਕੇ ਅਰ੍ਥ ਇਸ ਚਿਤ੍ਚਮਤ੍ਕਾਰਕੋ ਹੀ ਸਰ੍ਵੋਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਕਹਤੇ ਹੈਂ.
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਸਹਜ-ਤੇਜਃਪੁਞ੍ਜ-ਮਜ੍ਜਤ੍-ਤ੍ਰਿਲੋਕੀ-ਸ੍ਖਲਤ੍-ਅਖਿਲ-ਵਿਕਲ੍ਪਃ ਅਪਿ
ਏਕਃ ਏਵ ਸ੍ਵਰੂਪਃ ] ਸਹਜ (-ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਭਾਵਰੂਪ) ਤੇਜਃਪੁਞ੍ਜਮੇਂ ਤ੍ਰਿਲੋਕਕੇ ਪਦਾਰ੍ਥ ਮਗ੍ਨ ਹੋ ਜਾਤੇ ਹੈਂ,

Page 625 of 642
PDF/HTML Page 658 of 675
single page version

(ਮਾਲਿਨੀ)
ਅਵਿਚਲਿਤਚਿਦਾਤ੍ਮਨ੍ਯਾਤ੍ਮਨਾਤ੍ਮਾਨਮਾਤ੍ਮ-
ਨ੍ਯਨਵਰਤਨਿਮਗ੍ਨਂ ਧਾਰਯਦ੍ ਧ੍ਵਸ੍ਤਮੋਹਮ੍ .
ਉਦਿਤਮਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰਜ੍ਯੋਤਿਰੇਤਤ੍ਸਮਨ੍ਤਾ-
ਜ੍ਜ੍ਵਲਤੁ ਵਿਮਲਪੂਰ੍ਣਂ ਨਿਃਸਪਤ੍ਨਸ੍ਵਭਾਵਮ੍ ..੨੭੬..
79
ਇਸਲਿਯੇ ਜਿਸਮੇਂ ਅਨੇਕ ਭੇਦ ਹੋਤੇ ਹੁਏ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤੇ ਹੈਂ ਤਥਾਪਿ ਜਿਸਕਾ ਏਕ ਹੀ ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਸਰ੍ਵ ਪਦਾਰ੍ਥ ਝਲਕਤੇ ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਜੋ ਅਨੇਕ ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਰੂਪ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ ਤਥਾਪਿ ਜੋ
ਚੈਤਨ੍ਯਰੂਪ ਜ੍ਞਾਨਾਕਾਰਕੀ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਮੇਂ ਏਕਸ੍ਵਰੂਪ ਹੀ ਹੈ), [ਸ੍ਵ-ਰਸ-ਵਿਸਰ-ਪੂਰ੍ਣ-ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨ-ਤਤ੍ਤ੍ਵ-
ਉਪਲਮ੍ਭਃ ] ਜਿਸਮੇਂ ਨਿਜ ਰਸਕੇ ਵਿਸ੍ਤਾਰਸੇ ਪੂਰ੍ਣ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨ ਤਤ੍ਤ੍ਵੋਪਲਬ੍ਧਿ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ੀ ਕਰ੍ਮਕਾ
ਅਭਾਵ ਹੋ ਜਾਨੇਸੇ ਜਿਸਮੇਂ ਸ੍ਵਰੂਪਾਨੁਭਵਨਕਾ ਅਭਾਵ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ) [ਪ੍ਰਸਭ-ਨਿਯਮਿਤ-ਅਰ੍ਚਿਃ ] ਔਰ
ਜਿਸਕੀ ਜ੍ਯੋਤਿ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਨਿਯਮਿਤ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੋ ਅਨਨ੍ਤਵੀਰ੍ਯਸੇ ਨਿਸ਼੍ਕਮ੍ਪ ਰਹਤਾ ਹੈ) [ਏਸ਼ਃ ਚਿਤ੍-
ਚਮਤ੍ਕਾਰਃ ਜਯਤਿ ] ਐਸਾ ਯਹ (ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਅਨੁਭਵਗੋਚਰ) ਚੈਤਨ੍ਯਚਮਤ੍ਕਾਰ ਜਯਵਨ੍ਤ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ
.
( – ਕਿਸੀਸੇ ਬਾਧਿਤ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਐਸਾ ਸਰ੍ਵੋਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਰੂਪਸੇ ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ ਹੈ).
(ਯਹਾਁ ‘ਚੈਤਨ੍ਯਚਮਤ੍ਕਾਰ ਜਯਵਨ੍ਤ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ’ ਇਸ ਕਥਨਮੇਂ ਜੋ ਚੈਤਨ੍ਯਚਮਤ੍ਕਾਰਕਾ ਸਰ੍ਵੋਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਤਯਾ
ਹੋਨਾ ਬਤਾਯਾ ਹੈ, ਵਹੀ ਮਙ੍ਗਲ ਹੈ).੨੭੫.
ਅਬ, ਇਸ ਸ਼੍ਲੋਕਮੇਂ ਟੀਕਾਕਾਰ ਆਚਾਰ੍ਯਦੇਵ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਆਸ਼ੀਰ੍ਵਾਦ ਦੇਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਸਾਥ
ਹੀ ਅਪਨਾ ਨਾਮ ਭੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਅਵਿਚਲਿਤ-ਚਿਦਾਤ੍ਮਨਿ ਆਤ੍ਮਨਿ ਆਤ੍ਮਾਨਮ੍ ਆਤ੍ਮਨਾ ਅਨਵਰਤ-ਨਿਮਗ੍ਨਂ
ਧਾਰਯਤ੍ ] ਜੋ ਅਚਲ ਚੇਤਨਾਸ੍ਵਰੂਪ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਅਪਨੇ ਆਪ ਹੀ ਨਿਰਨ੍ਤਰ ਨਿਮਗ੍ਨ ਰਖਤੀ ਹੈ
(ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਿਯੇ ਗਯੇ ਸ੍ਵਭਾਵਕੋ ਕਭੀ ਨਹੀਂ ਛੋੜਤੀ), [ਧ੍ਵਸ੍ਤ-ਮੋਹਮ੍ ] ਜਿਸਨੇ ਮੋਹਕਾ
(ਅਜ੍ਞਾਨਾਂਧਕਾਰਕਾ) ਨਾਸ਼ ਕਿਯਾ ਹੈ, [ਨਿਃਸਪਤ੍ਨਸ੍ਵਭਾਵਮ੍ ] ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਨਿਃਸਪਤ੍ਨ ( – ਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ੀ
ਕਰ੍ਮੋਂਸੇ ਰਹਿਤ) ਹੈ, [ਵਿਮਲ-ਪੂਰ੍ਣਂ ] ਜੋ ਨਿਰ੍ਮਲ ਹੈ ਔਰ ਪੂਰ੍ਣ ਹੈ; ਐਸੀ [ਏਤਤ੍ ਉਦਿਤਮ੍ ਅਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰ-
ਜ੍ਯੋਤਿਃ ] ਯਹ ਉਦਯਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਅਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰਜ੍ਯੋਤਿ (-ਅਮ੍ਰੁਤਮਯ ਚਨ੍ਦ੍ਰਮਾਕੇ ਸਮਾਨ ਜ੍ਯੋਤਿ, ਜ੍ਞਾਨ, ਆਤ੍ਮਾ)
[ਸਮਨ੍ਤਾਤ੍ ਜ੍ਵਲਤੁ ] ਸਰ੍ਵਤਃ ਜਾਜ੍ਵਲ੍ਯਮਾਨ ਰਹੋ.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜਿਸਕਾ ਨ ਤੋ ਮਰਣ ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਨ ਜਿਸਸੇ ਦੂਸਰੇਕਾ ਮਰਣ ਹੋਤਾ ਹੈ ਵਹ ਅਮ੍ਰੁਤ
ਹੈ; ਔਰ ਜੋ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਸ੍ਵਾਦਿਸ਼੍ਟ (-ਮੀਠਾ) ਹੋਤਾ ਹੈ ਉਸੇ ਲੋਗ ਰੂਢਿਸੇ ਅਮ੍ਰੁਤ ਕਹਤੇ ਹੈਂ. ਯਹਾਁ ਜ੍ਞਾਨਕੋ —
ਆਤ੍ਮਾਕੋ — ਅਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰਜ੍ਯੋਤਿ ( — ਅਮ੍ਰੁਤਮਯ ਚਨ੍ਦ੍ਰਮਾਕੇ ਸਮਾਨ ਜ੍ਯੋਤਿ) ਕਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ
ਲੁਪ੍ਤੋਪਮਾਲਂਕਾਰ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ‘ਅਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰਵਤ੍ ਜ੍ਯੋਤਿਃ’ ਕਾ ਸਮਾਸ ਕਰਨੇ ਪਰ ‘ਵਤ੍’ ਕਾ ਲੋਪ ਹੋਕਰ
‘ਅਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰਜ੍ਯੋਤਿਃ’ ਹੋਤਾ ਹੈ.

Page 626 of 642
PDF/HTML Page 659 of 675
single page version

(ਸ਼ਾਰ੍ਦੂਲਵਿਕ੍ਰੀਡਿਤ)
ਯਸ੍ਮਾਦ੍ ਵ੍ਦੈਤਮਭੂਤ੍ਪੁਰਾ ਸ੍ਵਪਰਯੋਰ੍ਭੂਤਂ ਯਤੋਤ੍ਰਾਨ੍ਤਰਂ
ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਪਰਿਗ੍ਰਹੇ ਸਤਿ ਯਤੋ ਜਾਤਂ ਕ੍ਰਿਯਾਕਾਰਕੈਃ .
ਭੁਂਜਾਨਾ ਚ ਯਤੋਨੁਭੂਤਿਰਖਿਲਂ ਖਿਨ੍ਨਾ ਕ੍ਰਿਯਾਯਾਃ ਫਲਂ
ਤਦ੍ਵਿਜ੍ਞਾਨਘਨੌਘਮਗ੍ਨਮਧੁਨਾ ਕਿਂਚਿਨ੍ਨ ਕਿਂਚਿਤ੍ਕਿਲ ..੨੭੭..
(ਯਦਿ ‘ਵਤ੍’ ਨ ਰਖਕਰ ‘ਅਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰਰੂਪ ਜ੍ਯੋਤਿ’ ਅਰ੍ਥ ਕਿਯਾ ਜਾਯ ਤੋ ਭੇਦਰੂਪਕ ਅਲਙ੍ਕਾਰ
ਹੋਤਾ ਹੈ. ਔਰ ‘ਅਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰਜ੍ਯੋਤਿ’ ਹੀ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਨਾਮ ਕਹਾ ਜਾਯ ਤੋ ਅਭੇਦਰੂਪਕ ਅਲਙ੍ਕਾਰ ਹੋਤਾ ਹੈ.)
ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਅਮ੍ਰੁਤਮਯ ਚਨ੍ਦ੍ਰਮਾਕੇ ਸਮਾਨ ਕਹਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਯਹਾਁ ਕਹੇ ਗਯੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ
ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਚਨ੍ਦ੍ਰਮਾਕੇ ਸਾਥ ਵ੍ਯਤਿਰੇਕ ਭੀ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ‘ਧ੍ਵਸ੍ਤਮੋਹ’ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਅਜ੍ਞਾਨਾਂਧਕਾਰਕਾ ਦੂਰ ਹੋਨਾ
ਬਤਲਾਤਾ ਹੈ, ‘ਵਿਮਲਪੂਰ੍ਣ’ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਲਾਂਛਨਰਹਿਤਤਾ ਤਥਾ ਪੂਰ੍ਣਤਾ ਬਤਲਾਤਾ ਹੈ, ‘ਨਿਃਸਪਤ੍ਨਸ੍ਵਭਾਵ’
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਰਾਹੁਬਿਮ੍ਬਸੇ ਤਥਾ ਬਾਦਲ ਆਦਿਸੇ ਆਚ੍ਛਾਦਿਤ ਨ ਹੋਨਾ ਬਤਲਾਤਾ ਹੈ, ਔਰ ‘ਸਮਨ੍ਤਾਤ੍ ਜ੍ਵਲਤੁ’
ਸਰ੍ਵ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ ਔਰ ਸਰ੍ਵ ਕਾਲਮੇਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਰਨਾ ਬਤਲਾਤਾ ਹੈ; ਚਨ੍ਦ੍ਰਮਾ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ.
ਇਸ ਸ਼੍ਲੋਕਮੇਂ ਟੀਕਾਕਾਰ ਆਚਾਰ੍ਯਦੇਵਨੇ ਅਪਨਾ ‘ਅਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰ’ ਨਾਮ ਭੀ ਬਤਾਯਾ ਹੈ. ਸਮਾਸ
ਬਦਲਕਰ ਅਰ੍ਥ ਕਰਨੇਸੇ ‘ਅਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰ’ ਕੇ ਔਰ ‘ਅਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰਜ੍ਯੋਤਿ’ਕੇ ਅਨੇਕ ਅਰ੍ਥ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਜੋ ਕਿ
ਯਥਾਸਂਭਵ ਜਾਨਨੇ ਚਾਹਿਯੇ.੨੭੬.
ਅਬ, ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ੍ ਅਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵ ਦੋ ਸ਼੍ਲੋਕ ਕਹਕਰ ਇਸ ਸਮਯਸਾਰਗ੍ਰਨ੍ਥਕੀ ‘ਆਤ੍ਮਖ੍ਯਾਤਿ’
ਨਾਮਕ ਟੀਕਾ ਸਮਾਪ੍ਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ.
‘ਅਜ੍ਞਾਨਦਸ਼ਾਮੇਂ ਆਤ੍ਮਾ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਭੂਲਕਰ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਹੋਤਾ ਥਾ, ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਕ੍ਰਿਯਾਕਾ
ਕਰ੍ਤਾ ਬਨਤਾ ਥਾ, ਕ੍ਰਿਯਾਕੇ ਫਲਕਾ ਭੋਕ੍ਤਾ ਹੋਤਾ ਥਾ, — ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਭਾਵ ਕਰਤਾ ਥਾ; ਕਿਨ੍ਤੁ ਅਬ ਜ੍ਞਾਨਦਸ਼ਾਮੇਂ
ਵੇ ਭਾਵ ਕੁਛ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੈਂ ਐਸਾ ਅਨੁਭਵ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ. — ਇਸੀ ਅਰ੍ਥਕਾ ਪ੍ਰਥਮ ਸ਼੍ਲੋਕ ਕਹਤੇ
ਹੈਂ : —
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਯਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਜਿਸਸੇ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜਿਸ ਪਰਸਂਯੋਗਰੂਪ ਬਨ੍ਧਪਰ੍ਯਾਯਜਨਿਤ ਅਜ੍ਞਾਨਸੇ)
[ਪੂਰਾ ] ਪ੍ਰਥਮ [ਸ੍ਵ-ਪਰਯੋਃ ਦ੍ਵੈਤਮ੍ ਅਭੂਤ੍ ] ਅਪਨਾ ਔਰ ਪਰਕਾ ਦ੍ਵੈਤ ਹੁਆ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਵਪਰਕੇ
ਮਿਸ਼੍ਰਿਤਪਨਾਰੂਪ ਭਾਵ ਹੁਆ), [ਯਤਃ ਅਤ੍ਰ ਅਨ੍ਤਰਂ ਭੂਤਂ ] ਦ੍ਵੈਤਭਾਵ ਹੋਨੇ ਪਰ ਜਿਸਸੇ ਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ ਅਨ੍ਤਰ ਪੜ
ਗਯਾ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਬਨ੍ਧਪਰ੍ਯਾਯ ਹੀ ਨਿਜਰੂਪ ਜ੍ਞਾਤ ਹੁਈ), [ਯਤਃ ਰਾਗ-ਦ੍ਵੇਸ਼-ਪਰਿਗ੍ਰਹੇ ਸਤਿ ] ਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ ਅਨ੍ਤਰ
ਪੜਨੇ ਪਰ ਜਿਸਸੇ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਹੁਆ, [ਕ੍ਰਿਯਾ-ਕਾਰਕੈਃ ਜਾਤਂ ] ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਹੋਨੇ ਪਰ ਜਿਸਸੇ
ਕ੍ਰਿਯਾਕੇ ਕਾਰਕ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੁਏ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕ੍ਰਿਯਾ ਔਰ ਕਰ੍ਤ੍ਤਾ-ਕਰ੍ਮਾਦਿ ਕਾਰਕੋਂਕਾ ਭੇਦ ਪੜ ਗਯਾ), [ਯਤਃ
ਚ ਅਨੁਭੂਤਿਃ ਕ੍ਰਿਯਾਯਾਃ ਅਖਿਲਂ ਫਲਂ ਭੁਞ੍ਜਾਨਾ ਖਿਨ੍ਨਾ ] ਕਾਰਕ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇ ਪਰ ਜਿਸਸੇ ਅਨੁਭੂਤਿ

Page 627 of 642
PDF/HTML Page 660 of 675
single page version

(ਉਪਜਾਤਿ)
ਸ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ ਸਂਸੂਚਿਤਵਸ੍ਤੁਤਤ੍ਤ੍ਵੈ-
ਰ੍ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ ਕ੍ਰੁਤੇਯਂ ਸਮਯਸ੍ਯ ਸ਼ਬ੍ਦੈਃ .
ਸ੍ਵਰੂਪਗੁਪ੍ਤਸ੍ਯ ਨ ਕਿਂਚਿਦਸ੍ਤਿ
ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਮੇਵਾਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰਸੂਰੇਃ ..੨੭੮..
ਕ੍ਰਿਯਾਕੇ ਸਮਸ੍ਤ ਫਲਕੋ ਭੋਗਤੀ ਹੁਈ ਖਿਨ੍ਨ ਹੋ ਗਈ, [ਤਤ੍ ਵਿਜ੍ਞਾਨ-ਘਨ-ਓਘ-ਮਗ੍ਨਮ੍ ] ਵਹ ਅਜ੍ਞਾਨ
ਅਬ ਵਿਜ੍ਞਾਨਘਨਕੇ ਸਮੂਹਮੇਂ ਮਗ੍ਨ ਹੁਆ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪਮੇਂ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੁਆ) [ਅਧੁਨਾ ਕਿਲ ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍
ਨ ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍ ] ਇਸਲਿਏ ਅਬ ਵਹ ਸਬ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਕੁਛ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੈ.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਪਰਸਂਯੋਗਸੇ ਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਅਜ੍ਞਾਨਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੁਆ ਥਾ, ਅਜ੍ਞਾਨ ਕਹੀਂ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਵਸ੍ਤੁ
ਨਹੀਂ ਥੀ; ਇਸਲਿਏ ਅਬ ਵਹ ਜਹਾਁ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੁਆ ਕਿ ਵਹਾਁ ਵਹ (ਅਜ੍ਞਾਨ) ਕੁਛ ਭੀ ਨਹੀਂ
ਰਹਾ. ਅਜ੍ਞਾਨਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਰਾਗ, ਦ੍ਵੇਸ਼, ਕ੍ਰਿਯਾਕਾ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ, ਕ੍ਰਿਯਾਕੇ ਫਲਕਾ ( – ਸੁਖਦੁਃਖਕਾ) ਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ
ਆਦਿ ਭਾਵ ਹੋਤੇ ਥੇ ਵੇ ਭੀ ਵਿਲੀਨ ਹੋ ਗਯੇ ਹੈਂ; ਏਕਮਾਤ੍ਰ ਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਰਹ ਗਯਾ ਹੈ. ਇਸਲਿਯੇ ਅਬ ਆਤ੍ਮਾ
ਸ੍ਵ-ਪਰਕੇ ਤ੍ਰਿਕਾਲਵਰ੍ਤੀ ਭਾਵੋਂਕੋ ਜ੍ਞਾਤਾਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾ ਹੋਕਰ ਜਾਨਤੇ-ਦੇਖਤੇ ਹੀ ਰਹੋ.੨੭੭.
‘ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਜ੍ਞਾਨਦਸ਼ਾਮੇਂ ਪਰਕੀ ਕ੍ਰਿਯਾ ਅਪਨੀ ਭਾਸਿਤ ਨ ਹੋਨੇਸੇ, ਇਸ ਸਮਯਸਾਰਕੀ
ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ ਕਰਨੇ ਕੀ ਕ੍ਰਿਯਾ ਭੀ ਮੇਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸ਼ਬ੍ਦੋਂਕੀ ਹੈ’ — ਇਸ ਅਰ੍ਥਕਾ, ਸਮਯਸਾਰਕੀ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ
ਕਰਨੇਕੀ ਅਭਿਮਾਨਰੂਪ ਕਸ਼ਾਯਕੇ ਤ੍ਯਾਗਕਾ ਸੂਚਕ ਸ਼੍ਲੋਕ ਅਬ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —
ਸ਼੍ਲੋਕਾਰ੍ਥ : — [ਸ੍ਵ-ਸ਼ਕ੍ਤਿ-ਸਂਸੂਚਿਤ-ਵਸ੍ਤੁ-ਤਤ੍ਤ੍ਵੈਃ ਸ਼ਬ੍ਦੈਃ ] ਜਿਨਨੇ ਅਪਨੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਸੇ ਵਸ੍ਤੁਕੇ
ਤਤ੍ਤ੍ਵ (-ਯਥਾਰ੍ਥ ਸ੍ਵਰੂਪ) ਕੋ ਭਲੀਭਾਁਤਿ ਕਹਾ ਹੈ ਐਸੇ ਸ਼ਬ੍ਦੋਂਨੇ [ਇਯਂ ਸਮਯਸ੍ਯ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ ] ਇਸ ਸਮਯਕੀ
ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ (ਆਤ੍ਮਵਸ੍ਤੁਕਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨ ਅਥਵਾ ਸਮਯਪ੍ਰਾਭ੍ਰੁਤਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਕੀ ਟੀਕਾ) [ਕ੍ਰੁਤਾ ] ਕੀ ਹੈ; [ਸ੍ਵਰੂਪ-
ਗੁਪ੍ਤਸ੍ਯ ਅਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰਸੂਰੇਃ ] ਸ੍ਵਰੂਪਗੁਪ੍ਤ ( – ਅਮੂਰ੍ਤਿਕ ਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ ਗੁਪ੍ਤ) ਅਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰਸੂਰਿਕਾ (ਇਸਮੇਂ)
[ਕਿਞ੍ਚਿਤ੍ ਏਵ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਮ੍ ਨ ਅਸ੍ਤਿ ] ਕੁਛ ਭੀ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ.
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਸ਼ਬ੍ਦ ਤੋ ਪੁਦ੍ਗਲ ਹੈਂ. ਵੇ ਪੁਰੁਸ਼ਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਵਰ੍ਣ-ਪਦ-ਵਾਕ੍ਯਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ
ਹੋਤੇ ਹੈਂ; ਇਸਲਿਯੇ ਉਨਮੇਂ ਵਸ੍ਤੁਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਕਹਨੇਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸ਼ਬ੍ਦਕਾ ਔਰ ਅਰ੍ਥਕਾ
ਵਾਚ੍ਯਵਾਚਕ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਹੈ. ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ਼੍ਰੁਤਕੀ ਰਚਨਾ ਸ਼ਬ੍ਦੋਂਨੇ ਕੀ ਹੈ ਯਹੀ ਬਾਤ ਯਥਾਰ੍ਥ ਹੈ. ਆਤ੍ਮਾ
ਤੋ ਅਮੂਰ੍ਤਿਕ ਹੈ, ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ਮੂਰ੍ਤਿਕ ਪੁਦ੍ਗਲਕੀ ਰਚਨਾ ਕੈਸੇ ਕਰ ਸਕਤਾ ਹੈ ? ਇਸਲਿਯੇ
ਆਚਾਰ੍ਯਦੇਵਨੇ ਕਹਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਇਸ ਸਮਯਪ੍ਰਾਭ੍ਰੁਤਕੀ ਟੀਕਾ ਸ਼ਬ੍ਦੋਂਨੇ ਕੀ ਹੈ, ਮੈਂ ਤੋ ਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ ਲੀਨ ਹੂਁ, ਉਸਮੇਂ
( – ਟੀਕਾ ਕਰਨੇਮੇਂ) ਮੇਰਾ ਕੋਈ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ.’ ਯਹ ਕਥਨ ਆਚਾਰ੍ਯਦੇਵਕੀ ਨਿਰਭਿਮਾਨਤਾਕੋ ਭੀ ਸੂਚਿਤ
ਕਰਤਾ ਹੈ. ਅਬ ਯਦਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤ-ਨੈਮਿਤ੍ਤਿਕ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਐਸਾ ਹੀ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ਕਿ ਅਮੁਕ ਪੁਰੁਸ਼ਨੇ ਯਹ