Samaysar-Hindi (Telugu transliteration). Gatha: 396-414 ; Kalash: 235-243.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 31 of 34

 

Page 568 of 642
PDF/HTML Page 601 of 675
single page version

ఫాసో ణ హవది ణాణం జమ్హా ఫాసో ణ యాణదే కించి .
తమ్హా అణ్ణం ణాణం అణ్ణం ఫాసం జిణా బేంతి ..౩౯౬..
కమ్మం ణాణం ణ హవది జమ్హా కమ్మం ణ యాణదే కించి .
తమ్హా అణ్ణం ణాణం అణ్ణం కమ్మం జిణా బేంతి ..౩౯౭..
ధమ్మో ణాణం ణ హవది జమ్హా ధమ్మో ణ యాణదే కించి .
తమ్హా అణ్ణం ణాణం అణ్ణం ధమ్మం జిణా బేంతి ..౩౯౮..
ణాణమధమ్మో ణ హవది జమ్హాధమ్మో ణ యాణదే కించి .
తమ్హా అణ్ణం ణాణం అణ్ణమధమ్మం జిణా బేంతి ..౩౯౯..
కాలో ణాణం ణ హవది జమ్హా కాలో ణ యాణదే కించి .
తమ్హా అణ్ణం ణాణం అణ్ణం కాలం జిణా బేంతి ..౪౦౦..
ఆయాసం పి ణ ణాణం జమ్హాయాసం ణ యాణదే కించి .
తమ్హాయాసం అణ్ణం అణ్ణం ణాణం జిణా బేంతి ..౪౦౧..
రే ! స్పర్శ హై నహిం జ్ఞాన, క్యోంకి స్పర్శ కుఛ జానే నహీం.
ఇస హేతుసే హై జ్ఞాన అన్య రు స్పర్శ అన్యప్రభూ కహే ..౩౯౬..
రే ! కర్మ హై నహిం జ్ఞాన, క్యోంకి కర్మ కుఛ జానే నహీం.
ఇస హేతుసే హై జ్ఞాన అన్య రు కర్మ అన్యజినవర కహే ..౩౯౭..
రే ! ధర్మ నహిం హై జ్ఞాన, క్యోంకి ధర్మ కుఛ జానే నహీం.
ఇస హేతుసే హై జ్ఞాన అన్య రు ధర్మ అన్యజినవర కహే ..౩౯౮..
నహిం హై అధర్మ జు జ్ఞాన, క్యోంకి అధర్మ కుఛ జానే నహీం.
ఇస హేతుసే హై జ్ఞాన అన్య అధర్మ అన్యజినవర కహే ..౩౯౯..
రే ! కాల హై నహిం జ్ఞాన, క్యోంకి కాల కుఛ జానే నహీం.
ఇస హేతుసే హై జ్ఞాన అన్య రు కాల అన్యప్రభూ కహే ..౪౦౦..
ఆకాశ హై నహిం జ్ఞాన, క్యోంకి ఆకాశ కుఛ జానే నహీం.
ఇస హేతుసే ఆకాశ అన్య రు జ్ఞాన అన్యప్రభూ కహే ..౪౦౧..

Page 569 of 642
PDF/HTML Page 602 of 675
single page version

ణజ్ఝవసాణం ణాణం అజ్ఝవసాణం అచేదణం జమ్హా .
తమ్హా అణ్ణం ణాణం అజ్ఝవసాణం తహా అణ్ణం ..౪౦౨..
జమ్హా జాణది ణిచ్చం తమ్హా జీవో దు జాణగో ణాణీ .
ణాణం చ జాణయాదో అవ్వదిరిత్తం ముణేయవ్వం ..౪౦౩..
ణాణం సమ్మాదిట్ఠిం దు సంజమం సుత్తమంగపువ్వగయం .
ధమ్మాధమ్మం చ తహా పవ్వజ్జం అబ్భువంతి బుహా ..౪౦౪..
శాస్త్రం జ్ఞానం న భవతి యస్మాచ్ఛాస్త్రం న జానాతి కిఞ్చిత్ .
తస్మాదన్యజ్జ్ఞానమన్యచ్ఛాస్త్రం జినా బ్రువన్తి ..౩౯౦..
శబ్దో జ్ఞానం న భవతి యస్మాచ్ఛబ్దో న జానాతి కిఞ్చిత్ .
తస్మాదన్యజ్జ్ఞానమన్యం శబ్దం జినా బ్రువన్తి ..౩౯౧..
రూపం జ్ఞానం న భవతి యస్మాద్రూపం న జానాతి కిఞ్చిత్ .
తస్మాదన్యజ్జ్ఞానమన్యద్రూపం జినా బ్రువన్తి ..౩౯౨..
72
రే ! జ్ఞాన అధ్యవసాన నహిం, క్యోంకి అచేతనరూప హై.
ఇస హేతుసే హై జ్ఞాన అన్య రు అన్య అధ్యవసాన హై ..౪౦౨..
రే ! సర్వదా జానే హి ఇససే జీవ జ్ఞాయక జ్ఞాని హై.
అరు జ్ఞాన హై జ్ఞాయకసే అవ్యతిరిక్త యోం జ్ఞాతవ్య హై ..౪౦౩..
సమ్యక్త్వ, అరు సంయమ, తథా పూర్వాంగగత సబ సూత్ర జో.
ధర్మాధరమ, దీక్షా సబహి, బుధ పురుష మానే జ్ఞానకో ..౪౦౪..
గాథార్థ :[శాస్త్రం ] శాస్త్ర [జ్ఞానం న భవతి ] జ్ఞాన నహీం హై, [యస్మాత్ ] క్యోంకి [శాస్త్రం
కించిత్ న జానాతి ] శాస్త్ర కుఛ జానతా నహీం హై (వహ జడ హై), [తస్మాత్ ] ఇసలియే [జ్ఞానమ్
అన్యత్ ] జ్ఞాన అన్య హై, [శాస్త్రం అన్యత్ ] శాస్త్ర అన్య హై[జినాః బ్రువన్తి ] ఐసా జినదేవ కహతే
హైం. [శబ్దః జ్ఞానం న భవతి ] శబ్ద జ్ఞాన నహీం హై, [యస్మాత్ ] క్యోంకి [శబ్దః కించిత్ న జానాతి ]
శబ్ద కుఛ జానతా నహీం హై, [తస్మాత్ ] ఇసలియే [జ్ఞానం అన్యత్ ] జ్ఞాన అన్య హై, [శబ్దం అన్యం ] శబ్ద
అన్య హై
[జినాః బ్రువన్తి ] ఐసా జినదేవ కహతే హైం. [రూపం జ్ఞానం న భవతి ] రూప జ్ఞాన నహీం హై,

Page 570 of 642
PDF/HTML Page 603 of 675
single page version

వర్ణో జ్ఞానం న భవతి యస్మాద్వర్ణో న జానాతి కిఞ్చిత్ .
తస్మాదన్యజ్జ్ఞానమన్యం వర్ణం జినా బ్రువన్తి ..౩౯౩..
గన్ధో జ్ఞాన న భవతి యస్మాద్గన్ధో న జానాతి కిఞ్చిత్ .
తస్మాదన్యజ్జ్ఞానమన్యం గన్ధం జినా బ్రువన్తి ..౩౯౪..
న రసస్తు భవతి జ్ఞానం యస్మాత్తు రసో న జానాతి కిఞ్చిత్ .
తస్మాదన్యజ్జ్ఞానం రసం చాన్యం జినా బ్రువన్తి ..౩౯౫..
స్పర్శో న భవతి జ్ఞానం యస్మాత్స్పర్శో న జానాతి కిఞ్చిత్ .
తస్మాదన్యజ్జ్ఞానమన్యం స్పర్శం జినా బ్రువన్తి ..౩౯౬..
కర్మ జ్ఞానం న భవతి యస్మాత్కర్మ న జానాతి కిఞ్చిత్ .
తస్మాదన్యజ్జ్ఞానమన్యత్కర్మ జినా బ్రువన్తి ..౩౯౭..
ధర్మో జ్ఞానం న భవతి యస్మాద్ధర్మో న జానాతి కిఞ్చిత్ .
తస్మాదన్యజ్జ్ఞానమన్యం ధర్మం జినా బ్రువన్తి ..౩౯౮..
[యస్మాత్ ] క్యోంకి [రూపం కించిత్ న జానాతి ] రూప కుఛ జానతా నహీం హై, [తస్మాత్ ] ఇసలియే
[జ్ఞానమ్ అన్యత్ ] జ్ఞాన అన్య హై, [రూపం అన్యత్ ] రూప అన్య హై
[జినాః బ్రువన్తి ] ఐసా జినదేవ
కహతే హైం. [వర్ణః జ్ఞానం న భవతి ] వర్ణ జ్ఞాన నహీం హై, [యస్మాత్ ] క్యోంకి [వర్ణః కించిత్ న జానాతి ]
వర్ణ కుఛ జానతా నహీం హై, [తస్మాత్ ] ఇసలియే [జ్ఞానమ్ అన్యత్ ] జ్ఞాన అన్య హై, [వర్ణం అన్యం ] వర్ణ
అన్య హై
[జినాః బ్రువన్తి ] ఐసా జినదేవ కహతే హైం. [గంధః జ్ఞానం న భవతి ] గంధ జ్ఞాన నహీం హై,
[యస్మాత్ ] క్యోంకి [గంధః కించిత్ న జానాతి ] గంధ కుఛ జానతీ నహీం హై, [తస్మాత్ ] ఇసలియే
[జ్ఞానమ్ అన్యత్ ] జ్ఞాన అన్య హై, [గంధం అన్యం ] గంధ అన్య హై
[జినాః బ్రువన్తి ] ఐసా జినదేవ కహతే
హైం. [రసః తు జ్ఞానం న భవతి ] రస జ్ఞాన నహీం హై, [యస్మాత్ తు ] క్యోంకి [రసః కించిత్ న జానాతి ]
రస కుఛ జానతా నహీం హై, [తస్మాత్ ] ఇసలియే [జ్ఞానం అన్యత్ ] జ్ఞాన అన్య హై [రసం చ అన్యం ] ఔర
రస అన్య హై
[జినాః బ్రువన్తి ] ఐసా జినదేవ కహతే హైం. [స్పర్శః జ్ఞానం న భవతి ] స్పర్శ జ్ఞాన నహీం
హై, [యస్మాత్ ] క్యోంకి [స్పర్శః కించిత్ న జానాతి ] స్పర్శ కుఛ జానతా నహీం హై, [తస్మాత్ ] ఇసలియే
[జ్ఞానమ్ అన్యత్ ] జ్ఞాన అన్య హై, [స్పర్శం అన్యం ] స్పర్శ అన్య హై
[జినాః బ్రువన్తి ] ఐసా జినదేవ
కహతే హైం. [కర్మ జ్ఞానం న భవతి ] కర్మ జ్ఞాన నహీం హై, [యస్మాత్ ] క్యోంకి [కర్మ కించిత్ న జానాతి ]
కర్మ కుఛ జానతా నహీం హై, [తస్మాత్ ] ఇసలియే [జ్ఞానమ్ అన్యత్ ] జ్ఞాన అన్య హై, [కర్మ అన్యత్ ]
కర్మ అన్య హై
[జినాః బ్రువన్తి ] ఐసా జినదేవ కహతే హైం. [ధర్మః జ్ఞానం న భవతి ] ధర్మ (అర్థాత్

Page 571 of 642
PDF/HTML Page 604 of 675
single page version

జ్ఞానమధర్మో న భవతి యస్మాదధర్మో న జానాతి కిఞ్చిత్ .
తస్మాదన్యజ్జ్ఞానమన్యమధర్మం జినా బ్రువన్తి ..౩౯౯..
కాలో జ్ఞానం న భవతి యస్మాత్కాలో న జానాతి కిఞ్చిత్ .
తస్మాదన్యజ్జ్ఞానమన్యం కాలం జినా బ్రువన్తి ..౪౦౦..
ఆకాశమపి న జ్ఞానం యస్మాదాకాశం న జానాతి కిఞ్చిత్ .
తస్మాదాకాశమన్యదన్యజ్జ్ఞానం జినా బ్రువన్తి ..౪౦౧..
నాధ్యవసానం జ్ఞానమధ్యవసానమచేతనం యస్మాత్ .
తస్మాదన్యజ్జ్ఞానమధ్యవసానం తథాన్యత్ ..౪౦౨..
యస్మాజ్జానాతి నిత్యం తస్మాజ్జీవస్తు జ్ఞాయకో జ్ఞానీ .
జ్ఞానం చ జ్ఞాయకాదవ్యతిరిక్తం జ్ఞాతవ్యమ్ ..౪౦౩..
ధర్మాస్తికాయ) జ్ఞాన నహీం హై, [యస్మాత్ ] క్యోంకి [ధర్మః కించిత్ న జానాతి ] ధర్మ కుఛ జానతా నహీం
హై, [తస్మాత్ ] ఇసలియే [జ్ఞానమ్ అన్యత్ ] జ్ఞాన అన్య హై, [ధర్మం అన్యం ] ధర్మ అన్య హై
[జినాః
బ్రువన్తి ] ఐసా జినదేవ కహతే హైం. [అధర్మః జ్ఞానం న భవతి ] అధర్మ (అర్థాత్ అధర్మాస్తికాయ) జ్ఞాన
నహీం హై, [యస్మాత్ ] క్యోంకి [అధర్మః కించిత్ న జానాతి ] అధర్మ కుఛ జానతా నహీం హై, [తస్మాత్ ]
ఇసలిఏ [జ్ఞానమ్ అన్యత్ ] జ్ఞాన అన్య హైం, [అధర్మం అన్యమ్ ] అధర్మ అన్య హై
[జినాః బ్రువన్తి ]
ఐసా జినదేవ కహతే హైం. [కాలః జ్ఞానం న భవతి ] కాల జ్ఞాన నహీం హై, [యస్మాత్ ] క్యోంకి [కాలః
కించిత్ న జానాతి ] కాల కుఛ జానతా నహీం హై, [తస్మాత్ ] ఇసలియే [జ్ఞానమ్ అన్యత్ ] జ్ఞాన అన్య
హై, [కాలం అన్యం ] కాల అన్య హై
[జినాః బ్రువన్తి ] ఐసా జినదేవ కహతే హైం. [ఆకాశమ్ అపి
జ్ఞానం న ] ఆకాశ భీ జ్ఞాన నహీం హై, [యస్మాత్ ] క్యోంకి [ఆకాశం కించిత్ న జానాతి ] ఆకాశ
కుఛ జానతా నహీం హై, [తస్మాత్ ] ఇసలియే [జ్ఞానం అన్యత్ ] జ్ఞాన అన్య హై, [ఆకాశమ్ అన్యత్ ]
ఆకాశ అన్య హై
[జినాః బ్రువన్తి ] ఐసా జినదేవ కహతే హైం. [అధ్యవసానం జ్ఞానమ్ న ] అధ్యవసాన
జ్ఞాన నహీం హై, [యస్మాత్ ] క్యోంకి [అధ్యవసానమ్ అచేతనం ] అధ్యవసాన అచేతన హై, [తస్మాత్ ]
ఇసలియే [జ్ఞానమ్ అన్యత్ ] జ్ఞాన అన్య హై [తథా అధ్యవసానం అన్యత్ ] తథా అధ్యవసాన అన్య హై (
ఐసా జినదేవ కహతే హైం).
[యస్మాత్ ] క్యోంకి [నిత్యం జానాతి ] (జీవ) నిరన్తర జానతా హై, [తస్మాత్ ] ఇసలియే
[జ్ఞాయకః జీవః తు ] జ్ఞాయక ఐసా జీవ [జ్ఞానీ ] జ్ఞానీ (జ్ఞానవాలా, జ్ఞానస్వరూప) హై, [జ్ఞానం చ ]
ఔర జ్ఞాన [జ్ఞాయకాత్ అవ్యతిరిక్తం ] జ్ఞాయకసే అవ్యతిరిక్త హై (‘అభిన్న’ హై, జుదా నహీం)

Page 572 of 642
PDF/HTML Page 605 of 675
single page version

జ్ఞానం సమ్యగ్ద్రష్టిం తు సంయమం సూత్రమఙ్గపూర్వగతమ్ .
ధర్మాధర్మం చ తథా ప్రవ్రజ్యామభ్యుపయాన్తి బుధాః ..౪౦౪..
న శ్రుతం జ్ఞానమచేతనత్వాత్, తతో జ్ఞానశ్రుతయోర్వ్యతిరేకః . న శబ్దో జ్ఞానమ-
చేతనత్వాత్, తతో జ్ఞానశబ్దయోర్వ్యతిరేకః . న రూపం జ్ఞానమచేతనత్వాత్, తతో జ్ఞానరూపయోర్వ్యతిరేకః .
న వర్ణో జ్ఞానమచేతనత్వాత్, తతో జ్ఞానవర్ణయోర్వ్యతిరేకః . న గన్ధో జ్ఞానమచేతనత్వాత్, తతో
జ్ఞానగన్ధయోర్వ్యతిరేకః . న రసో జ్ఞానమచేతనత్వాత్, తతో జ్ఞానరసయోర్వ్యతిరేకః . న స్పర్శో
జ్ఞానమచేతనత్వాత్, తతో జ్ఞానస్పర్శయోర్వ్యతిరేకః . న కర్మ జ్ఞానమచేతనత్వాత్, తతో జ్ఞాన-
కర్మణోర్వ్యతిరేకః . న ధర్మో జ్ఞానమచేతనత్వాత్, తతో జ్ఞానధర్మయోర్వ్యతిరేకః . నాధర్మో
జ్ఞానమచేతనత్వాత్, తతో జ్ఞానాధర్మయోర్వ్యతిరేకః . న కాలో జ్ఞానమచేతనత్వాత్, తతో
జ్ఞానకాలయోర్వ్యతిరేకః . నాకాశం జ్ఞానమచేతనత్వాత్, తతో జ్ఞానాకాశయోర్వ్యతిరేకః . నాధ్యవసానం
[జ్ఞాతవ్యమ్ ] ఐసా జాననా చాహిఏ.
[బుధాః ] బుధ పురుష (అర్థాత్ జ్ఞానీ జన) [జ్ఞానం ] జ్ఞానకో హీ [సమ్యగ్దృష్టిం తు ] సమ్యగ్దృష్టి,
[సంయమం ] (జ్ఞానకో హీ) సంయమ, [అంగపూర్వగతమ్ సూత్రమ్ ] అంగపూర్వగత సూత్ర, [ధర్మాధర్మం చ ] ధర్మ-అధర్మ
(పుణ్య-పాప) [తథా ప్రవ్రజ్యామ్ ] తథా దీక్షా [అభ్యుపయాన్తి ] మానతే హైం
.
టీకా :శ్రుత (అర్థాత్ వచనాత్మక ద్రవ్యశ్రుత) జ్ఞాన నహీం హై, క్యోంకి శ్రుత అచేతన హై;
ఇసలియే జ్ఞానకే ఔర శ్రుతకే వ్యతిరేక (అర్థాత్ భిన్నతా) హై. శబ్ద జ్ఞాన నహీం హై, క్యోంకి శబ్ద
(పుద్గలద్రవ్యకీ పర్యాయ హై,) అచేతన హై; ఇసలియే జ్ఞానకే ఔర శబ్దకే వ్యతిరేక (అర్థాత్ భేద) హై.
రూప జ్ఞాన నహీం హై, క్యోంకి రూప (పుద్గలద్రవ్యకా గుణ హై,) అచేతన హై; ఇసలియే జ్ఞానకే ఔర రూపకే
వ్యతిరేక హై (అర్థాత్ దోనోం భిన్న హైం)
. వర్ణ జ్ఞాన నహీం హై, క్యోంకి వర్ణ (పుద్గలద్రవ్యకా గుణ హై,)
అచేతన హై; ఇసలియే జ్ఞానకే ఔర వర్ణకే వ్యతిరేక హై (అర్థాత్ జ్ఞాన అన్య హై, వర్ణ అన్య హై). గంధ
జ్ఞాన నహీం హై, క్యోంకి గంధ (పుద్గలద్రవ్యకా గుణ హై,) అచేతన హై; ఇసలియే జ్ఞానకే ఔర గంధకే
వ్యతిరేక (
భేద, భిన్నతా) హై. రస జ్ఞాన నహీం హై, క్యోంకి రస (పుద్గలద్రవ్యకా గుణ హై,) అచేతన
హై; ఇసలియే జ్ఞానకే ఔర రసకే వ్యతిరేక హై. స్పర్శ జ్ఞాన నహీం హై, క్యోంకి స్పర్శ (పుద్గలద్రవ్యకా
గుణ హై,) అచేతన హై; ఇసలియే జ్ఞానకే ఔర స్పర్శకే వ్యతిరేక హై. కర్మ జ్ఞాన నహీం హై, క్యోంకి కర్మ
అచేతన హై; ఇసలియే జ్ఞానకే ఔర కర్మకే వ్యతిరేక హై. ధర్మ (ధర్మద్రవ్య) జ్ఞాన నహీం హై, క్యోంకి ధర్మ
అచేతన హై; ఇసలియే జ్ఞానకే ఔర ధర్మకే వ్యతిరేక హై. అధర్మ (అధర్మద్రవ్య) జ్ఞాన నహీం హై, క్యోంకి
అధర్మ అచేతన హై; ఇసలియే జ్ఞానకే ఔర అధర్మకే వ్యతిరేక హై.
కాల (కాలద్రవ్య) జ్ఞాన నహీం హై,

Page 573 of 642
PDF/HTML Page 606 of 675
single page version

జ్ఞానమచేతనత్వాత్, తతో జ్ఞానాధ్యవసానయోర్వ్యతిరేకః . ఇత్యేవం జ్ఞానస్య సర్వైరేవ పరద్రవ్యైః సహ వ్యతిరేకో
నిశ్చయసాధితో ద్రష్టవ్యః .
అథ జీవ ఏవైకో జ్ఞానం, చేతనత్వాత్; తతో జ్ఞానజీవయోరేవావ్యతిరేకః . న చ జీవస్య స్వయం
జ్ఞానత్వాత్తతో వ్యతిరేకః కశ్చనాపి శంక నీయః . ఏవం తు సతి జ్ఞానమేవ సమ్యగ్ద్రష్టిః, జ్ఞానమేవ సంయమః,
జ్ఞానమేవాంగపూర్వరూపం సూత్రం, జ్ఞానమేవ ధర్మాధర్మౌ, జ్ఞానమేవ ప్రవ్రజ్యేతి జ్ఞానస్య జీవపర్యాయైరపి సహావ్యతిరేకో
నిశ్చయసాధితో ద్రష్టవ్యః
.
అథైవం సర్వపరద్రవ్యవ్యతిరేకేణ సర్వదర్శనాదిజీవస్వభావావ్యతిరేకేణ వా అతివ్యాప్తిమవ్యాప్తిం చ
పరిహరమాణమనాదివిభ్రమమూలం ధర్మాధర్మరూపం పరసమయముద్వమ్య స్వయమేవ ప్రవ్రజ్యారూపమాపద్య దర్శనజ్ఞాన-
చారిత్రస్థితిరూపం స్వసమయమవాప్య మోక్షమార్గమాత్మన్యేవ పరిణతం కృత్వా సమవాప్తసమ్పూర్ణవిజ్ఞానఘనస్వభావం
క్యోంకి కాల అచేతన హై; ఇసలియే జ్ఞానకే ఔర కాలకే వ్యతిరేక హై. ఆకాశ (ఆకాశద్రవ్య)
జ్ఞాన నహీం హై, క్యోంకి ఆకాశ అచేతన హై; ఇసలియే జ్ఞానకే ఔర ఆకాశకే వ్యతిరేక హై. అధ్యవసాన
జ్ఞాన నహీం హై, క్యోంకి అధ్యవసాన అచేతన హై; ఇసలియే జ్ఞానకే ఔర (కర్మోదయకీ ప్రవృత్తిరూప)
అధ్యవసానకే వ్యతిరేక హై
. ఇసప్రకార యోం జ్ఞానకా సమస్త పరద్రవ్యోంకే సాథ వ్యతిరేక నిశ్చయసాధిత
దేఖనా చాహిఏ (అర్థాత్ నిశ్చయసే సిద్ధ హుఆ సమఝనాఅనుభవ కరనా చాహిఏ).
అబ, జీవ హీ ఏక జ్ఞాన హై, క్యోంకి జీవ చేతన హై; ఇసలియే జ్ఞానకే ఔర జీవకే అవ్యతిరేక
(అభేద) హై. ఔర జ్ఞానకా జీవకే సాథ వ్యతిరేక కించిత్మాత్ర భీ శంకా కరనే యోగ్య నహీం హై
(అర్థాత్ జ్ఞానకీ జీవసే భిన్నతా హోగీ ఐసీ జరా భీ శంకా కరనే యోగ్య నహీం హై), క్యోంకి జీవ స్వయం
హీ జ్ఞాన హై
. ఐసా (జ్ఞాన జీవసే అభిన్న) హోనేసే, జ్ఞాన హీ సమ్యగ్దృష్టి హై, జ్ఞాన హీ సంయమ హై, జ్ఞాన
హీ అంగపూర్వరూప సూత్ర హై, జ్ఞాన హీ ధర్మ-అధర్మ (అర్థాత్ పుణ్య-పాప) హై, జ్ఞాన హీ ప్రవ్రజ్యా (దీక్షా,
నిశ్చయచారిత్ర) హైఇసప్రకార జ్ఞానకా జీవపర్యాయోంకే సాథ భీ అవ్యతిరేక నిశ్చయసాధిత దేఖనా
(అర్థాత్ నిశ్చయ ద్వారా సిద్ధ హుఆ సమఝనాఅనుభవ కరనా) చాహిఏ.
అబ, ఇసప్రకార సర్వ పరద్రవ్యోంకే సాథ వ్యతిరేకకే ద్వారా ఔర సర్వ దర్శనాది
జీవస్వభావోంకే సాథ అవ్యతిరేకకే ద్వారా అతివ్యాప్తికో ఔర అవ్యాప్తికో దూర కరతా హుఆ,
అనాది విభ్రమ జిసకా మూల హై ఐసే ధర్మ-అధర్మరూప (పుణ్య-పాపరూప, శుభ-అశుభరూప,)
పరసమయకో దూర కరకే, స్వయం హీ ప్రవ్రజ్యారూపకో ప్రాప్త కరకే (అర్థాత్ స్వయం హీ నిశ్చయచారిత్రరూప
దీక్షాభావకో ప్రాప్త కరకే), దర్శన-జ్ఞాన-చారిత్రమేం స్థితిరూప స్వసమయకో ప్రాప్త కరకే,
మోక్షమార్గకో అపనేమేం హీ పరిణత కరకే, జిసనే సమ్పూర్ణ విజ్ఞానఘనస్వభావకో ప్రాప్త కియా హై
ఐసా, త్యాగగ్రహణసే రహిత, సాక్షాత్ సమయసారభూత పరమార్థరూప శుద్ధజ్ఞాన ఏక అవస్థిత

Page 574 of 642
PDF/HTML Page 607 of 675
single page version

హానోపాదానశూన్యం సాక్షాత్సమయసారభూతం పరమార్థరూపం శుద్ధం జ్ఞానమేకమవస్థితం ద్రష్టవ్యమ్ .
(నిశ్చల) దేఖనా (అర్థాత్ ప్రత్యక్ష స్వసంవేదనసే అనుభవ కరనా) చాహిఏ.
భావార్థ :యహాఁ జ్ఞానకో సమస్త పరద్రవ్యోంసే భిన్న ఔర అపనీ పర్యాయోంసే అభిన్న బతాయా
హై, ఇసలిఏ అతివ్యాప్తి ఔర అవ్యాప్తి నామక లక్షణ-దోష దూర హో గయే. ఆత్మాకా లక్షణ ఉపయోగ
హై, ఔర ఉపయోగమేం జ్ఞాన ప్రధాన హై; వహ (జ్ఞాన) అన్య అచేతన ద్రవ్యోంమేం నహీం హై, ఇసలియే వహ
అతివ్యాప్తివాలా నహీం హై, ఔర అపనీ సర్వ అవస్థాఓంమేం హై; ఇసలిఏ అవ్యాప్తివాలా నహీం హై
. ఇసప్రకార
జ్ఞానలక్షణ కహనేసే అతివ్యాప్తి ఔర అవ్యాప్తి దోష నహీం ఆతే.
యహాఁ జ్ఞానకో హీ ప్రధాన కరకే ఆత్మాకా అధికార హై, క్యోంకి జ్ఞానలక్షణసే హీ ఆత్మా
సర్వ పరద్రవ్యోంసే భిన్న అనుభవగోచర హోతా హై. యద్యపి ఆత్మామేం అనన్త ధర్మ హైం, తథాపి ఉనమేంసే
కితనే హీ తో ఛద్మస్థకే అనుభవగోచర హీ నహీం హైం. ఉన ధర్మోంకే కహనేసే ఛద్మస్థ జ్ఞానీ
ఆత్మాకో కైసే పహిచాన సకతా హై ? ఔర కితనే హీ ధర్మ అనుభవగోచర హైం, పరన్తు ఉనమేంసే
కితనే హీ తో
అస్తిత్వ, వస్తుత్వ, ప్రమేయత్వ ఆది తోఅన్య ద్రవ్యోంకే సాథ సామాన్య అర్థాత్
సమాన హీ హైం, ఇసలియే ఉనకే కహనేసే పృథక్ ఆత్మా నహీం జానా జా సకతా, ఔర కితనే హీ
(ధర్మ) పరద్రవ్యకే నిమిత్తసే హుయే హైం ఉన్హేం కహనేసే పరమార్థభూత ఆత్మాకా శుద్ధ స్వరూప కైసే జానా
జా సకతా హై ? ఇసలిఏ జ్ఞానకే కహనేసే హీ ఛద్మస్థ జ్ఞానీ ఆత్మాకో పహిచాన సకతా హై
.
యహాఁ జ్ఞానకో ఆత్మాకా లక్షణ కహా హై ఇతనా హీ నహీం, కిన్తు జ్ఞానకో హీ ఆత్మా కహా
హై; క్యోంకి అభేదవివక్షామేం గుణగుణీకా అభేద హోనేసే, జ్ఞాన హై సో హీ ఆత్మా హై. అభేదవివక్షామేం
చాహే జ్ఞాన కహో యా ఆత్మాకోఈ విరోధ నహీం హై; ఇసలియే యహాఁ జ్ఞాన కహనేసే ఆత్మా హీ
సమఝనా చాహిఏ.
టీకామేం అన్తమేం యహ కహా గయా హై కిజో, అపనేమేం అనాది అజ్ఞానసే హోనేవాలీ
శుభాశుభ ఉపయోగరూప పరసమయకీ ప్రవృత్తికో దూర కరకే, సమ్యగ్దర్శన-జ్ఞాన-చారిత్రమేం ప్రవృత్తిరూప
స్వసమయకో ప్రాప్త కరకే, ఐసే స్వసమయరూప పరిణమనస్వరూప మోక్షమార్గమేం అపనేకో పరిణమిత
కరకే, సమ్పూర్ణవిజ్ఞానఘనస్వభావకో ప్రాప్త హుఆ హై, ఔర జిసమేం కోఈ త్యాగ-గ్రహణ నహీం హై, ఐసే
సాక్షాత్ సమయసారస్వరూప, పరమార్థభూత, నిశ్చల రహా హుఆ, శుద్ధ, పూర్ణ జ్ఞానకో (పూర్ణ
ఆత్మద్రవ్యకో) దేఖనా చాహిఏ
. యహాఁ ‘దేఖనా’ తీన ప్రకారసే సమఝనా చాహిఏ. (౧) శుద్ధనయకా
జ్ఞాన కరకే పూర్ణ జ్ఞానకా శ్రద్ధాన కరనా సో ప్రథమ ప్రకారకా దేఖనా హై. వహ అవిరత ఆది
అవస్థామేం భీ హోతా హై. (౨) జ్ఞాన-శ్రద్ధాన హోనేకే బాద బాహ్య సర్వ పరిగ్రహకా త్యాగ కరకే
ఉసకా (పూర్ణ జ్ఞానకా) అభ్యాస కరనా, ఉపయోగకో జ్ఞానమేం హీ స్థిర కరనా, జైసా శుద్ధనయసే

Page 575 of 642
PDF/HTML Page 608 of 675
single page version

(శార్దూలవిక్రీడిత)
అన్యేభ్యో వ్యతిరిక్త మాత్మనియతం బిభ్రత్పృథగ్వస్తుతా-
మాదానోజ్ఝనశూన్యమేతదమలం జ్ఞానం తథావస్థితమ్
.
మధ్యాద్యన్తవిభాగముక్త సహజస్ఫారప్రభాభాసురః
శుద్ధజ్ఞానఘనో యథాస్య మహిమా నిత్యోదితస్తిష్ఠతి
..౨౩౫..
అపనే స్వరూపకో సిద్ధ సమాన జానా-శ్రద్ధాన కియా థా వైసా హీ ధ్యానమేం లేకర చిత్తకో
ఏకాగ్ర
స్థిర కరనా, ఔర పునః పునః ఉసీకా అభ్యాస కరనా, సో దూసరే ప్రకారకా దేఖనా హై.
ఇసప్రకారకా దేఖనా అప్రమత్తదశామేం హోతా హై. జహాఁ తక ఉస ప్రకారకే అభ్యాససే కేవలజ్ఞాన
ఉత్పన్న న హో వహాఁ తక ఐసా అభ్యాస నిరన్తర రహతా హై. యహ, దేఖనేకా దూసరా ప్రకార హుఆ.
యహాఁ తక తో పూర్ణ జ్ఞానకా శుద్ధనయకే ఆశ్రయసే పరోక్ష దేఖనా హై. ఔర (౩) జబ కేవలజ్ఞాన
ఉత్పన్న హోతా హై తబ సాక్షాత్ దేఖనా హై, సో యహ తీసరే ప్రకారకా దేఖనా హై. ఉస స్థితిమేం జ్ఞాన
సర్వ విభావోంసే రహిత హోతా హుఆ సబకా జ్ఞాతా-ద్రష్టా హై, ఇసలిఏ యహ తీసరే ప్రకారకా దేఖనా
పూర్ణ జ్ఞానకా ప్రత్యక్ష దేఖనా హై
..౩౯౦ సే ౪౦౪..
అబ, ఇస అర్థకా కలశరూప కావ్య కహతే హైం :
శ్లోకార్థ :[అన్యేభ్యః వ్యతిరిక్తమ్ ] అన్య ద్రవ్యోంసే భిన్న, [ఆత్మ-నియతం ] అపనేమేం
హీ నియత, [పృథక్-వస్తుతామ్-బిభ్రత్ ] పృథక్ వస్తుత్వకో ధారణ కరతా హుఆ (వస్తుకా
స్వరూప సామాన్యవిశేషాత్మక హోనేసే స్వయం భీ సామాన్యవిశేషాత్మకతాకో ధారణ కరతా హుఆ),
[ఆదాన-ఉజ్ఝన-శూన్యమ్ ] గ్రహణత్యాగసే రహిత, [ఏతత్ అమలం జ్ఞానం ] యహ అమల (
రాగాదిక
మలసే రహిత) జ్ఞాన [తథా-అవస్థితమ్ యథా ] ఇసప్రకార అవస్థిత (నిశ్చల) అనుభవమేం ఆతా
హై కి జైసే [మధ్య-ఆది-అంత-విభాగ-ముక్త-సహజ-స్ఫార-ప్రభా-భాసురః అస్య శుద్ధ-జ్ఞాన-ఘనః
మహిమా ]
ఆది-మధ్య-అన్తరూప విభాగోంసే రహిత ఐసీ సహజ ఫై లీ హుఈ ప్రభాకే ద్వారా దేదీప్యమాన
ఐసీ ఉసకీ శుద్ధజ్ఞానఘనస్వరూప మహిమా [నిత్య-ఉదితః-తిష్ఠతి ] నిత్య-ఉదిత రహే (
శుద్ధ
జ్ఞానకీ పుంజరూప మహిమా సదా ఉదయమాన రహే).
భావార్థ :జ్ఞానకా పూర్ణ రూప సబకో జాననా హై. వహ జబ ప్రగట హోతా హై తబ సర్వ
విశేషణోంసే సహిత ప్రగట హోతా హై; ఇసలిఏ ఉసకీ మహిమాకో కోఈ బిగాడ నహీం సకతా, వహ
సదా ఉదిత రహతీ హై
.౨౩౫.
‘ఐసే జ్ఞానస్వరూప ఆత్మాకా ఆత్మామేం ధారణ కరనా సో యహీ గ్రహణ కరనే యోగ్య సబ కుఛ
గ్రహణ కియా ఔర త్యాగనే యోగ్య సబ కుఛ త్యాగ కియా హై’ఇస అర్థకా కావ్య కహతే హైం :

Page 576 of 642
PDF/HTML Page 609 of 675
single page version

(ఉపజాతి)
ఉన్ముక్త మున్మోచ్యమశేషతస్తత్
తథాత్తమాదేయమశేషతస్తత్
.
యదాత్మనః సంహృతసర్వశక్తే :
పూర్ణస్య సన్ధారణమాత్మనీహ
..౨౩౬..
(అనుష్టుభ్)
వ్యతిరిక్తం పరద్రవ్యాదేవం జ్ఞానమవస్థితమ్ .
కథమాహారకం తత్స్యాద్యేన దేహోస్య శంక్యతే ..౨౩౭..
అత్తా జస్సాముత్తో ణ హు సో ఆహారగో హవది ఏవం .
ఆహారో ఖలు ముత్తో జమ్హా సో పోగ్గలమఓ దు ..౪౦౫..
శ్లోకార్థ :[సంహృత-సర్వ-శక్తేః పూర్ణస్య ఆత్మనః ] జిసనే సర్వ శక్తియోంకో సమేట లియా
హై (అపనేమేం లీన కర లియా హై) ఐసే పూర్ణ ఆత్మాకా [ఆత్మని ఇహ ] ఆత్మామేం [యత్ సన్ధారణమ్ ]
ధారణ కరనా [తత్ ఉన్మోచ్యమ్ అశేషతః ఉన్ముక్తమ్ ] వహీ ఛోడనే యోగ్య సబ కుఛ ఛోడా హై [తథా ]
ఔర [ఆదేయమ్ తత్ అశేషతః ఆత్తమ్ ] గ్రహణ కరనే యోగ్య సబ గ్రహణ కియా హై
.
భావార్థ :పూర్ణజ్ఞానస్వరూప, సర్వ శక్తియోంకా సమూహరూప జో ఆత్మా హై ఉసే ఆత్మామేం ధారణ
కర రఖనా సో యహీ, జో కుఛ త్యాగనే యోగ్య థా ఉస సబకో త్యాగ దియా ఔర గ్రహణ కరనే యోగ్య
జో కుఛ థా ఉసే గ్రహణ కియా హై
. యహీ కృతకృత్యతా హై.౨౩౬.
‘ఐసే జ్ఞానకో దేహ హీ నహీం హై’ఇస అర్థకా, ఆగామీ గాథాకా సూచక శ్లోక కహతే హైం :
శ్లోకార్థ :[ఏవం జ్ఞానమ్ పరద్రవ్యాత్ వ్యతిరిక్తం అవస్థితమ్ ] ఇసప్రకార (పూర్వోక్త రీతిసే)
జ్ఞాన పరద్రవ్యసే పృథక్ అవస్థిత (నిశ్చల రహా హుఆ) హై; [తత్ ఆహారకం కథమ్ స్యాత్ యేన అస్య
దేహః శంక్యతే ] వహ (జ్ఞాన) ఆహారక (అర్థాత్ కర్మ-నోకర్మరూప ఆహార కరనేవాలా) కైసే హో సకతా
హై కి జిససే ఉసకే దేహకీ శంకా కీ జా సకే ? (జ్ఞానకే దేహ హో హీ నహీం సకతీ, క్యోంకి ఉసకే
కర్మ-నోకర్మరూప ఆహార హీ నహీం హై
.).౨౩౭.
అబ, ఇస అర్థకో గాథాఓంమేం కహతే హైం :
యోం ఆత్మా జిసకా అమూర్తిక సో న ఆహారక బనే.
పుద్గలమయీ ఆహార యోం ఆహార తో మూర్తిక అరే..౪౦౫..

Page 577 of 642
PDF/HTML Page 610 of 675
single page version

ణ వి సక్కది ఘేత్తుం జం ణ విమోత్తుం జం చ జం పరద్దవ్వం .
సో కో వి య తస్స గుణో పాఉగిఓ విస్ససో వా వి ..౪౦౬..
తమ్హా దు జో విసుద్ధో చేదా సో ణేవ గేణ్హదే కించి .
ణేవ విముంచది కించి వి జీవాజీవాణ దవ్వాణం ..౪౦౭..
ఆత్మా యస్యామూర్తో న ఖలు స ఆహారకో భవత్యేవమ్ .
ఆహారః ఖలు మూర్తో యస్మాత్స పుద్గలమయస్తు ..౪౦౫..
నాపి శక్యతే గ్రహీతుం యత్ న విమోక్తుం యచ్చ యత్పరద్రవ్యమ్ .
స కోపి చ తస్య గుణః ప్రాయోగికో వైస్రసో వాపి ..౪౦౬..
తస్మాత్తు యో విశుద్ధశ్చేతయితా స నైవ గృహ్ణాతి కిఞ్చిత్ .
నైవ విముఞ్చతి కిఞ్చిదపి జీవాజీవయోర్ద్రవ్యయోః ..౪౦౭..
73
జో ద్రవ్య హై పర, గ్రహణ నహిం, నహిం త్యాగ ఉసకా హో సకే.
ఐసా హి ఉసకా గుణ కోఈ ప్రాయోగి అరు వైస్రసిక హై..౪౦౬..
ఇస హేతుసే జో శుద్ధ ఆత్మా సో నహీం కుఛ భీ గ్రహే.
ఛోడే నహీం కుఛ భీ అహో ! పరద్రవ్య జీవ-అజీవమేం..౪౦౭..
గాథార్థ :[ఏవమ్ ] ఇసప్రకార [యస్య ఆత్మా ] జిసకా ఆత్మా [అమూర్తః ] అమూర్తిక హై
[సః ఖలు ] వహ వాస్తవమేం [ఆహారకః న భవతి ] ఆహారక నహీం హై; [ఆహారః ఖలు ] ఆహార తో
[మూర్తః ] మూర్తిక హై, [యస్మాత్ ] క్యోంకి [సః తు పుద్గలమయః ] వహ పుద్గలమయ హై
.
[యత్ పరద్రవ్యమ్ ] జో పరద్రవ్య హై [న అపి శక్యతే గ్రహీతుం యత్ ] వహ గ్రహణ నహీం కియా జా
సకతా [న విమోక్తుం యత్ చ ] ఔర ఛోడా నహీం జా సకతా; [సః కః అపి చ ] ఐసా హీ కోఈ
[తస్య ] ఉసకా (
ఆత్మాకా) [ప్రాయోగికః వా అపి వైస్రసః గుణః ] ప్రాయోగిక తథా వైస్రసిక గుణ
హై.
[తస్మాత్ తు ] ఇసలియే [యః విశుద్ధః చేతయితా ] జో విశుద్ధ ఆత్మా హై [సః ] వహ
[జీవాజీవయోః ద్రవ్యయోః ] జీవ ఔర అజీవ ద్రవ్యోంమేం (పరద్రవ్యోంమేం) [కించిత్ న ఏవ గృహ్ణాతి ] కుఛ
భీ గ్రహణ నహీం కరతా [కించిత్ అపి న ఏవ విముఞ్చతి ] తథా కుఛ భీ త్యాగ నహీం కరతా.

Page 578 of 642
PDF/HTML Page 611 of 675
single page version

జ్ఞానం హి పరద్రవ్యం కించిదపి న గృహ్ణాతి న ముంచతి చ, ప్రాయోగికగుణసామర్థ్యాత్
వైస్రసికగుణసామర్థ్యాద్వా జ్ఞానేన పరద్రవ్యస్య గృహీతుం మోక్తుం చాశక్యత్వాత్ . పరద్రవ్యం చ న
జ్ఞానస్యామూర్తాత్మద్రవ్యస్య మూర్తపుద్గలద్రవ్యత్వాదాహారః . తతో జ్ఞానం నాహారకం భవతి . అతో జ్ఞానస్య
దేహో న శంక నీయః .
(అనుష్టుభ్)
ఏవం జ్ఞానస్య శుద్ధస్య దేహ ఏవ న విద్యతే .
తతో దేహమయం జ్ఞాతుర్న లింగం మోక్షకారణమ్ ..౨౩౮..
టీకా :జ్ఞాన పరద్రవ్యకో కించిత్మాత్ర భీ న తో గ్రహణ కరతా హై ఔర న ఛోడతా హై,
క్యోంకి ప్రాయోగిక (అర్థాత్ పర నిమిత్తసే ఉత్పన్న) గుణకీ సామర్థ్యసే తథా వైస్రసిక (అర్థాత్
స్వాభావిక) గుణకీ సామర్థ్యసే జ్ఞానకే ద్వారా పరద్రవ్యకా గ్రహణ తథా త్యాగ కరనా అశక్య హై
. ఔర,
(కర్మ-నోకర్మాదిరూప) పరద్రవ్య జ్ఞానకాఅమూర్తిక ఆత్మద్రవ్యకాఆహార నహీం హై, క్యోంకి వహ
మూర్తిక పుద్గలద్రవ్య హై; (అమూర్తికకే మూర్తిక ఆహార నహీం హోతా). ఇసలియే జ్ఞాన ఆహారక నహీం హై.
ఇసలియే జ్ఞానకే దేహకీ శంకా న కరనీ చాహిఏ.
(యహాఁ ‘జ్ఞాన’ సే ‘ఆత్మా’ సమఝనా చాహిఏ; క్యోంకి, అభేద వివక్షాసే లక్షణమేం హీ
లక్ష్యకా వ్యవహార కియా జాతా హై. ఇస న్యాయసే టీకాకార ఆచార్యదేవ ఆత్మాకో జ్ఞాన హీ కహతే
ఆయే హైం.)
భావార్థ :జ్ఞానస్వరూప ఆత్మా అమూర్తిక హై ఔర ఆహార తో కర్మ-నోకర్మరూప పుద్గలమయ
మూర్తిక హై; ఇసలిఏ పరమార్థతః ఆత్మాకే పుద్గలమయ ఆహార నహీం హై. ఔర ఆత్మాకా ఐసా హీ
స్వభావ హై కి వహ పరద్రవ్యకో కదాపి గ్రహణ నహీం కరతా;స్వభావరూప పరిణమిత హో యా
విభావరూప పరిణమిత హో,అపనే హీ పరిణామకా గ్రహణ-త్యాగ హోతా హై, పరద్రవ్యకా గ్రహణ-త్యాగ
తో కించిత్మాత్ర భీ నహీం హోతా.
ఇసప్రకార ఆత్మాకే ఆహార న హోనేసే ఉసకే దేహ హీ నహీం హై..౪౦౪ సే ౪౦౭..
జబ కి ఆత్మాకే దేహ హై హీ నహీం, ఇసలియే పుద్గలమయ దేహస్వరూప లింగ (వేష, బాహ్య
చిహ్న) మోక్షకా కారణ నహీం హైఇస అర్థకా, ఆగామీ గాథాఓంకా సూచక కావ్య కహతే హైంః
శ్లోకార్థ :[ఏవం శుద్ధస్య జ్ఞానస్య దేహః ఏవ న విద్యతే ] ఇసప్రకార శుద్ధజ్ఞానకే దేహ హీ
నహీం హై; [తతః జ్ఞాతుః దేహమయం లిఙ్గం మోక్షకారణమ్ న ] ఇసలిఏ జ్ఞాతాకో దేహమయ చిహ్న మోక్షకా
కారణ నహీం హై
.౨౩౮.

Page 579 of 642
PDF/HTML Page 612 of 675
single page version

పాసండీలింగాణి వ గిహిలింగాణి వ బహుప్పయారాణి .
ఘేత్తుం వదంతి మూఢా లింగమిణం మోక్ఖమగ్గో త్తి ..౪౦౮..
ణ దు హోది మోక్ఖమగ్గో లింగం జం దేహణిమ్మమా అరిహా .
లింగం ముఇత్తు దంసణణాణచరిత్తాణి సేవంతి ..౪౦౯..
పాషణ్డిలిఙ్గాని వా గృహిలిఙ్గాని వా బహుప్రకారాణి .
గృహీత్వా వదన్తి మూఢా లిఙ్గమిదం మోక్షమార్గ ఇతి ..౪౦౮..
న తు భవతి మోక్షమార్గో లిఙ్గ యద్దేహనిర్మమా అర్హన్తః .
లిఙ్గ ముక్త్వా దర్శనజ్ఞానచారిత్రాణి సేవన్తే ..౪౦౯..
కేచిద్ద్రవ్యలింగమజ్ఞానేన మోక్షమార్గం మన్యమానాః సన్తో మోహేన ద్రవ్యలింగమేవోపాదదతే .
తదనుపపన్నమ్; సర్వేషామేవ భగవతామర్హద్దేవానాం, శుద్ధజ్ఞానమయత్వే సతి ద్రవ్యలింగాశ్రయభూత-
అబ, ఇసీ అర్థకో గాథాఓం ద్వారా కహతే హైం :
మునిలింగకో అథవా గృహస్థీలింగకో బహుభాంతికే.
గ్రహకర కహత హై మూఢజన, ‘యహ లింగ ముక్తీమార్గ హై’..౪౦౮..
వహ లింగ ముక్తీమార్గ నహిం, అర్హన్త నిర్మమ దేహమేం.
బస లింగ తజకర జ్ఞాన అరు చారిత్ర, దర్శన సేవతే..౪౦౯..
గాథార్థ :[బహుప్రకారాణి ] బహుత ప్రకారకే [పాషణ్డిలిఙ్గాని వా ] మునిలింగోంకో
[గృహీలిఙ్గాని వా ] అథవా గృహీలింగోంకో [గృహీత్వా ] గ్రహణ కరకే [మూఢాః ] మూఢ (అజ్ఞానీ) జన
[వదన్తి ] యహ కహతే హైం కి [ఇదం లిఙ్గమ్ ] యహ (బాహ్య) లింగ [మోక్షమార్గః ఇతి ] మోక్షమార్గ హై
.
[తు ] పరన్తు [లిఙ్గం ] లింగ [మోక్షమార్గః న భవతి ] మోక్షమార్గ నహీం హై; [యత్ ] క్యోంకి
[అర్హన్తః ] అర్హన్తదేవ [దేహనిర్మమాః ] దేహకే ప్రతి నిర్మమ వర్తతే హుఏ [లిఙ్గం ముక్త్వా ] లింగకో ఛోడకర
[దర్శనజ్ఞానచారిత్రాణి సేవన్తే ] దర్శన-జ్ఞాన-చారిత్రకా హీ సేవన కరతే హైం
.
టీకా :కితనే హీ లోగ అజ్ఞానసే ద్రవ్యలింగకో మోక్షమార్గ మానతే హుఏ మోహసే ద్రవ్యలింగకో
హీ గ్రహణ కరతే హైం. యహ (ద్రవ్యలింగకో మోక్షమార్గ మానకర గ్రహణ కరనా సో) అనుపపన్న అర్థాత్
అయుక్త హై; క్యోంకి సభీ భగవాన అర్హన్తదేవోంకే, శుద్ధజ్ఞానమయతా హోనేసే ద్రవ్యలింగకే ఆశ్రయభూత శరీరకే

Page 580 of 642
PDF/HTML Page 613 of 675
single page version

శరీరమమకారత్యాగాత్, తదాశ్రితద్రవ్యలింగత్యాగేన దర్శనజ్ఞానచారిత్రాణాం మోక్షమార్గత్వేనోపాసనస్య
దర్శనాత్
.
అథైతదేవ సాధయతి
ణ వి ఏస మోక్ఖమగ్గో పాసండీగిహిమయాణి లింగాణి .
దంసణణాణచరిత్తాణి మోక్ఖమగ్గం జిణా బేంతి ..౪౧౦..
నాప్యేష మోక్షమార్గః పాషణ్డిగృహిమయాని లిఙ్గాని .
దర్శనజ్ఞానచారిత్రాణి మోక్షమార్గం జినా బ్రువన్తి ..౪౧౦..
న ఖలు ద్రవ్యలింగ మోక్షమార్గః, శరీరాశ్రితత్వే సతి పరద్రవ్యత్వాత్ . దర్శనజ్ఞానచారిత్రాణ్యేవ
మోక్షమార్గః, ఆత్మాశ్రితత్వే సతి స్వద్రవ్యత్వాత్ .
మమత్వకా త్యాగ హోతా హై ఇసలియే, శరీరాశ్రిత ద్రవ్యలింగకే త్యాగసే దర్శనజ్ఞానచారిత్రకీ మోక్షమార్గరూపసే
ఉపాసనా దేఖీ జాతీ హై (అర్థాత్ వే శరీరాశ్రిత ద్రవ్యలింగకా త్యాగ కరకే దర్శనజ్ఞానచారిత్రకో
మోక్షమార్గకే రూపమేం సేవన కరతే హుఏ దేఖే జాతే హైం)
.
భావార్థ :యది దేహమయ ద్రవ్యలింగ మోక్షకా కారణ హోతా తో అర్హన్తదేవ ఆది దేహకా మమత్వ
ఛోడకర దర్శన-జ్ఞాన-చారిత్రకా సేవన క్యోం కరతే ? ద్రవ్యలింగసే హీ మోక్ష ప్రాప్త కర లేతే ! ఇససే యహ
నిశ్చయ హుఆ కి
దేహమయ లింగ మోక్షమార్గ నహీం హై, పరమార్థతః దర్శనజ్ఞానచారిత్రరూప ఆత్మా హీ మోక్షకా
మార్గ హై..౪౦౮-౪౦౯..
అబ, యహీ సిద్ధ కరతే హైం (అర్థాత్ ద్రవ్యలింగ మోక్షమార్గ నహీం హై, దర్శన-జ్ఞాన-చారిత్ర హీ
మోక్షమార్గ హైయహ సిద్ధ కరతే హైం) :
మునిలింగ అరు గృహీలింగయే నహిం లింగ ముక్తీమార్గ హై.
చారిత్ర-దర్శన-జ్ఞానకో బస మోక్షమార్గ ప్రభూ కహే..౪౧౦..
గాథార్థ :[పాషణ్డిగృహిమయాని లిఙ్గాని ] మునియోం ఔర గృహస్థకే లింగ (చిహ్న)
[ఏషః ] యహ [మోక్షమార్గః న అపి ] మోక్షమార్గ నహీం హై; [దర్శనజ్ఞానచారిత్రాణి ] దర్శనజ్ఞానచారిత్రకో
[జినాః ] జినదేవ [మోక్షమార్గం బ్రువన్తి ] మోక్షమార్గ కహతే హైం.
టీకా :ద్రవ్యలింగ వాస్తవమేం మోక్షమార్గ నహీం హై, క్యోంకి వహ (ద్రవ్యలింగ) శరీరాశ్రిత
హోనేసే పరద్రవ్య హై. దర్శన-జ్ఞాన-చారిత్ర హీ మోక్షమార్గ హై, క్యోంకి వే ఆత్మాశ్రిత హోనేసే స్వద్రవ్య హైం.

Page 581 of 642
PDF/HTML Page 614 of 675
single page version

యత ఏవమ్
తమ్హా జహిత్తు లింగే సాగారణగారఏహిం వా గహిదే .
దంసణణాణచరిత్తే అప్పాణం జుంజ మోక్ఖపహే ..౪౧౧..
తస్మాత్ జహిత్వా లిఙ్గాని సాగారైరనగారకైర్వా గృహీతాని .
దర్శనజ్ఞానచారిత్రే ఆత్మానం యుంక్ష్వ మోక్షపథే ..౪౧౧..
యతో ద్రవ్యలింగ న మోక్షమార్గః, తతః సమస్తమపి ద్రవ్యలింగం త్యక్త్వా దర్శనజ్ఞానచారిత్రేష్వేవ,
మోక్షమార్గత్వాత్, ఆత్మా యోక్త వ్య ఇతి సూత్రానుమతిః .
భావార్థ :జో మోక్ష హై సో సర్వ కర్మోకే అభావరూప ఆత్మపరిణామ (ఆత్మాకే పరిణామ)
హైం, ఇసలియే ఉసకా కారణ భీ ఆత్మపరిణామ హీ హోనా చాహిఏ. దర్శన-జ్ఞాన-చారిత్ర ఆత్మాకే పరిణామ
హైం; ఇసలియే నిశ్చయసే వహీ మోక్షకా మార్గ హై. జో లింగ హై సో దేహమయ హై; ఔర జో దేహ హై వహ
పుద్గలద్రవ్యమయ హై; ఇసలియే ఆత్మాకే లియే దేహ మోక్షమార్గ నహీం హై. పరమార్థసే అన్య ద్రవ్యకో అన్య
ద్రవ్య కుఛ నహీం కరతా ఐసా నియమ హై..౪౧౦..
జబ కి ఐసా హై (అర్థాత్ యది ద్రవ్యలింగ మోక్షమార్గ నహీం హై ఔర దర్శనజ్ఞానచారిత్ర హీ మోక్షమార్గ
హై) తో ఇసప్రకార (నిమ్నప్రకార) సే కరనా చాహిఏయహ ఉపదేశ హైః
యోం ఛోడకర సాగార యా అనగార-ధారిత లింగకో.
చారిత్ర-దర్శన-జ్ఞానమేం తూ జోడ రే ! నిజ ఆత్మకో..౪౧౧..
గాథార్థ :[తస్మాత్ ] ఇసలియే [సాగారైః ] సాగారోం ద్వారా (గృహస్థోం ద్వారా) [అనగారకైః
వా ] అథవా అణగారోంకే ద్వారా (మునియోంకే ద్వారా) [గృహీతాని ] గ్రహణ కియే గయే [లిఙ్గాని ]
లింగోంకో [జహిత్వా ] ఛోడకర, [దర్శనజ్ఞానచారిత్రే ] దర్శనజ్ఞానచారిత్రమేం[మోక్షపథే ] జో కి
మోక్షమార్గ హై ఉసమేం[ఆత్మానం యుంక్ష్వ ] తూ ఆత్మాకో లగా.
టీకా :క్యోంకి ద్రవ్యలింగ మోక్షమార్గ నహీం హై, ఇసలిఏ సమస్త ద్రవ్యలింగకా త్యాగ కరకే
దర్శనజ్ఞానచారిత్రమేం హీ, వహ (దర్శనజ్ఞానచారిత్ర) మోక్షమార్గ హోనేసే, ఆత్మాకో లగానా యోగ్య హైఐసీ
సూత్రకీ అనుమతి హై.
భావార్థ :యహాఁ ద్రవ్యలింగకో ఛోడకర ఆత్మాకో దర్శనజ్ఞానచారిత్రమేం లగానేకా వచన హై వహ
సామాన్య పరమార్థ వచన హై. కోఈ యహ సమఝేగా కి యహ ముని-శ్రావకకే వ్రతోంకే ఛుడానేకా ఉపదేశ
హై. పరన్తు ఐసా నహీం హై. జో మాత్ర ద్రవ్యలింగకో హీ మోక్షమార్గ జానకర వేశ ధారణ కరతే హైం, ఉన్హేం

Page 582 of 642
PDF/HTML Page 615 of 675
single page version

(అనుష్టుభ్)
దర్శనజ్ఞానచారిత్రత్రయాత్మా తత్త్వమాత్మనః .
ఏక ఏవ సదా సేవ్యో మోక్షమార్గో ముముక్షుణా ..౨౩౯..
మోక్ఖపహే అప్పాణం ఠవేహి తం చేవ ఝాహి తం చేయ .
తత్థేవ విహర ణిచ్చం మా విహరసు అణ్ణదవ్వేసు ..౪౧౨..
మోక్షపథే ఆత్మానం స్థాపయ తం చైవ ధ్యాయస్వ తం చేతయస్వ .
తత్రైవ విహర నిత్యం మా విహార్షీరన్యద్రవ్యేషు ..౪౧౨..
ఆసంసారాత్పరద్రవ్యే రాగద్వేషాదౌ నిత్యమేవ స్వప్రజ్ఞాదోషేణావతిష్ఠమానమపి, స్వప్రజ్ఞాగుణేనైవ తతో
ద్రవ్యలింగకా పక్ష ఛుడానేకా ఉపదేశ దియా హై కిభేఖమాత్రసే (వేశమాత్రసే, బాహ్యవ్రతమాత్రసే) మోక్ష
నహీం హోతా. పరమార్థ మోక్షమార్గ తో ఆత్మాకే పరిణామ జో దర్శన-జ్ఞాన-చారిత్ర హైం వహీ హై. వ్యవహార
ఆచారసూత్రకే కథనానుసార జో ముని-శ్రావకకే బాహ్య వ్రత హైం, వే వ్యవహారసే నిశ్చయమోక్షమార్గకే సాధక
హైం; ఉన వ్రతోంకో యహాఁ నహీం ఛుడాయా హై, కిన్తు యహ కహా హై కి ఉన వ్రతోంకా భీ మమత్వ ఛోడకర పరమార్థ
మోక్షమార్గమేం లగనేసే మోక్ష హోతా హై, కేవల వేశమాత్రసే
వ్రతమాత్రసే మోక్ష నహీం హోతా..౪౧౧..
అబ, ఇసీ అర్థకో దృఢ కరనేవాలీ ఆగామీ గాథాకా సూచక శ్లోక కహతే హైం :
శ్లోకార్థ :[ఆత్మనః తత్త్వమ్ దర్శన-జ్ఞాన-చారిత్ర-త్రయ-ఆత్మా ] ఆత్మాకా తత్త్వ
దర్శనజ్ఞానచారిత్రత్రయాత్మక హై (అర్థాత్ ఆత్మాకా యథార్థ రూప దర్శన, జ్ఞాన ఔర చారిత్రకే త్రికస్వరూప
హై); [ముముక్షుణా మోక్షమార్గః ఏకః ఏవ సదా సేవ్యః ] ఇసలియే మోక్షకే ఇచ్ఛుక పురుషకో (యహ
దర్శనజ్ఞానచారిత్రస్వరూప) మోక్షమార్గ ఏక హీ సదా సేవన కరనే యోగ్య హై
.౨౩౯.
అబ, ఇసీ ఉపదేశకో గాథా ద్వారా కహతే హైం :
తూం స్థాప నిజకో మోక్షపథమేం, ధ్యా, అనుభవ తూ ఉసే.
ఉసమేం హి నిత్య విహార కర, న విహార కర పరద్రవ్యమేం..౪౧౨..
గాథార్థ :(హే భవ్య !) [మోక్షపథే ] తూ మోక్షమార్గమేం [ఆత్మానం స్థాపయ ] అపనే ఆత్మాకో
స్థాపిత కర, [తం చ ఏవ ధ్యాయస్వ ] ఉసీకా ధ్యాన కర, [తం చేతయస్వ ] ఉసీకో చేతఅనుభవ కర
[తత్ర ఏవ నిత్యం విహర ] ఔర ఉసీమేం నిరన్తర విహార కర; [అన్యద్రవ్యేషు మా విహార్షీః ] అన్య ద్రవ్యోంమేం
విహార మత కర
.
టీకా :(హే భవ్య !) స్వయం అర్థాత్ అపనా ఆత్మా అనాది సంసారసే లేకర అపనీ ప్రజ్ఞాకే

Page 583 of 642
PDF/HTML Page 616 of 675
single page version

వ్యావర్త్య దర్శనజ్ఞానచారిత్రేషు నిత్యమేవావస్థాపయాతినిశ్చలమాత్మానం; తథా సమస్తచిన్తాన్తర-
నిరోధేనాత్యన్తమేకాగ్రో భూత్వా దర్శనజ్ఞానచారిత్రాణ్యేవ ధ్యాయస్వ; తథా సకలకర్మకర్మఫలచేతనాసంన్యాసేన
శుద్ధజ్ఞానచేతనామయో భూత్వా దర్శనజ్ఞానచారిత్రాణ్యేవ చేతయస్వ; తథా ద్రవ్యస్వభావవశతః ప్రతిక్షణ-
విజృమ్భమాణపరిణామతయా తన్మయపరిణామో భూత్వా దర్శనజ్ఞానచారిత్రేష్వేవ విహర; తథా జ్ఞానరూప-
మేకమేవాచలితమవలమ్బమానో జ్ఞేయరూపేణోపాధితయా సర్వత ఏవ ప్రధావత్స్వపి పరద్రవ్యేషు సర్వేష్వపి మనాగపి
మా విహార్షీః
.
(శార్దూలవిక్రీడిత)
ఏకో మోక్షపథో య ఏష నియతో ద్రగ్జ్ఞప్తివృత్త్యాత్మక-
స్తత్రైవ స్థితిమేతి యస్తమనిశం ధ్యాయేచ్చ తం చేతతి .
తస్మిన్నేవ నిరన్తరం విహరతి ద్రవ్యాన్తరాణ్యస్పృశన్
సోవశ్యం సమయస్య సారమచిరాన్నిత్యోదయం విన్దతి
..౨౪౦..
(బుద్ధికే) దోషసే పరద్రవ్యమేంరాగద్వేషాదిమేం నిరన్తర స్థిత రహతా హుఆ భీ, అపనీ ప్రజ్ఞాకే గుణ ద్వారా
హీ ఉసమేంసే పీఛే హటాకర ఉసే అతి నిశ్చలతా పూర్వక దర్శన-జ్ఞాన-చారిత్రమేం నిరన్తర స్థాపిత కర, తథా
సమస్త అన్య చిన్తాకే నిరోధ ద్వారా అత్యన్త ఏకాగ్ర హోకర దర్శన-జ్ఞాన-చారిత్రకా హీ ధ్యాన కర; తథా
సమస్త కర్మచేతనా ఔర కర్మఫలచేతనాకే త్యాగ ద్వారా శుద్ధజ్ఞానచేతనామయ హోకర దర్శన-జ్ఞాన-చారిత్రకో
హీ చేత
అనుభవ కర; తథా ద్రవ్యకే స్వభావకే వశసే (అపనేకో) ప్రతిక్షణ జో పరిణామ ఉత్పన్న
హోతే హైం ఉనకే ద్వారా [అర్థాత్ పరిణామీపనేకే ద్వారా తన్మయ పరిణామవాలా (దర్శనజ్ఞానచారిత్రమయ
పరిణామవాలా) హోకర ] దర్శన-జ్ఞాన-చారిత్రమేం హీ విహార కర; తథా జ్ఞానరూపకో ఏకకో హీ అచలతయా
అవలమ్బన కరతా హుఆ, జో జ్ఞేయరూప హోనేసే ఉపాధిస్వరూప హైం ఐసే సర్వ ఓరసే ఫై లతే హుఏ సమస్త
పరద్రవ్యోంమేం కించిత్ మాత్ర భీ విహార మత కర
.
భావార్థ :పరమార్థరూప ఆత్మాకే పరిణామ దర్శన-జ్ఞాన-చారిత్ర హైం; వహీ మోక్షమార్గ హై.
ఉసీమేం (దర్శనజ్ఞానచారిత్రమేం హీ) ఆత్మాకో స్థాపిత కరనా చాహిఏ, ఉసీకా ధ్యాన కరనా చాహిఏ,
ఉసీకా అనుభవ కరనా చాహిఏ ఔర ఉసీమేం విహార (ప్రవర్తన) కరనా చాహిఏ, అన్య ద్రవ్యోంమేం ప్రవర్తన
నహీం కరనా చాహిఏ
. యహాఁ పరమార్థసే యహీ ఉపదేశ హై కినిశ్చయ మోక్షమార్గకా సేవన కరనా చాహిఏ,
మాత్ర వ్యవహారమేం హీ మూఢ నహీం రహనా చాహిఏ..౪౧౨..
అబ, ఇసీ అర్థకా కలశరూప కావ్య కహతే హైం :
శ్లోకార్థ :[దృగ్-జ్ఞప్తి-వృత్తి-ఆత్మకః యః ఏషః ఏకః నియతః మోక్షపథః ] దర్శనజ్ఞాన-
చారిత్రస్వరూప జో యహ ఏక నియత మోక్షమార్గ హై, [తత్ర ఏవ యః స్థితిమ్ ఏతి ] ఉసీమేం జో పురుష స్థితి

Page 584 of 642
PDF/HTML Page 617 of 675
single page version

(శార్దూలవిక్రీడిత)
యే త్వేనం పరిహృత్య సంవృతిపథప్రస్థాపితేనాత్మనా
లింగే ద్రవ్యమయే వహన్తి మమతాం తత్త్వావబోధచ్యుతాః
.
నిత్యోద్యోతమఖణ్డమేకమతులాలోకం స్వభావప్రభా-
ప్రాగ్భారం సమయస్య సారమమలం నాద్యాపి పశ్యన్తి తే
..౨౪౧..
ప్రాప్త కరతా హై అర్థాత్ స్థిత రహతా హై, [తమ్ అనిశం ధ్యాయేత్ ] ఉసీకా నిరన్తర ధ్యాన కరతా హై, [తం
చేతతి ]
ఉసీకో చేతతా హై
ఉసీకా అనుభవ కరతా హై, [చ ద్రవ్యాన్తరాణి అస్పృశన్ తస్మిన్ ఏవ
నిరన్తరం విహరతి ] ఔర అన్య ద్రవ్యోంకో స్పర్శ న కరతా హుఆ ఉసీమేం నిరన్తర విహార కరతా హై [సః
నిత్య-ఉదయం సమయస్య సారమ్ అచిరాత్ అవశ్యం విన్దతి ]
వహ పురుష, జిసకా ఉదయ నిత్య రహతా హై
ఐసే సమయకే సారకో (అర్థాత్ పరమాత్మాకే రూపకో) అల్ప కాలమేం హీ అవశ్య ప్రాప్త కరతా హై అర్థాత్
ఉసకా అనుభవ కరతా హై
.
భావార్థ :నిశ్చయమోక్షమార్గకే సేవనసే అల్ప కాలమేం హీ మోక్షకీ ప్రాప్తి హోతీ హై, యహ నియమ
హై.౨౪౦.
‘జో ద్రవ్యలింగకో హీ మోక్షమార్గ మానకర ఉసమేం మమత్వ రఖతే హైం, ఉన్హోంనే సమయసారకో అర్థాత్
శుద్ధ ఆత్మాకో నహీం జానా’ఇసప్రకార గాథా ద్వారా కహతే హైం.
యహాఁ ప్రథమ ఉసకా సూచక కావ్య కహతే హైం :
శ్లోకార్థ :[యే తు ఏనం పరిహృత్య సంవృతి-పథ-ప్రస్థాపితేన ఆత్మనా ద్రవ్యమయే లింఙ్గే మమతాం
వహన్తి ] జో పురుష ఇస పూర్వోక్త పరమార్థస్వరూప మోక్షమార్గకో ఛోడకర వ్యవహారమోక్షమార్గమేం స్థాపిత
అపనే ఆత్మాకే ద్వారా ద్రవ్యమయ లింగమేం మమతా కరతే హైం (అర్థాత్ యహ మానతే హైం కి యహ ద్రవ్యలింగ హీ
హమేం మోక్ష ప్రాప్త కరా దేగా), [తే తత్త్వ-అవబోధ-చ్యుతాః అద్య అపి సమయస్య సారమ్ న పశ్యన్తి ]
వే పురుష తత్త్వకే యథార్థ జ్ఞానసే రహిత హోతే హుఏ అభీ తక సమయకే సారకో (అర్థాత్ శుద్ధ ఆత్మాకో)
నహీం దేఖతే
అనుభవ నహీం కరతే. వహ సమయసార అర్థాత్ శుద్ధాత్మా కైసా హై ? [నిత్య-ఉద్యోతమ్ ]
నిత్య ప్రకాశమాన హై (అర్థాత్ కోఈ ప్రతిపక్షీ హోకర ఉసకే ఉదయకా నాశ నహీం కర సకతా),
[అఖణ్డమ్ ] అఖణ్డ హై (అర్థాత్ జిసమేం అన్య జ్ఞేయ ఆదికే నిమిత్త ఖణ్డ నహీం హోతే), [ఏకమ్ ]
ఏక హై (అర్థాత్ పర్యాయోంసే అనేక అవస్థారూప హోనే పర భీ జో ఏకరూపత్వకో నహీం ఛోడతా),
[అతుల-ఆలోకం ] అతుల (
ఉపమారహిత) ప్రకాశవాలా హై, (క్యోంకి జ్ఞానప్రకాశకో సూర్యాదికే
ప్రకాశకీ ఉపమా నహీం దీ జా సకతీ), [స్వభావ-ప్రభా-ప్రాగ్భారం ] స్వభావప్రభాకా పుంజ హై (అర్థాత్
చైతన్యప్రకాశకా సమూహరూప హై), [అమలం ] అమల హై (అర్థాత్ రాగాది-వికారరూపీ మలసే రహిత హై)
.

Page 585 of 642
PDF/HTML Page 618 of 675
single page version

పాసండీలింగేసు వ గిహిలింగేసు వ బహుప్పయారేసు .
కువ్వంతి జే మమత్తిం తేహిం ణ ణాదం సమయసారం ..౪౧౩..
పాషణ్డిలిఙ్గేషు వా గృహిలిఙ్గేషు వా బహుప్రకారేషు .
కుర్వన్తి యే మమత్వం తైర్న జ్ఞాతః సమయసారః ..౪౧౩..
యే ఖలు శ్రమణోహం శ్రమణోపాసకోహమితి ద్రవ్యలింగమమకారేణ మిథ్యాహంకారం కుర్వన్తి,
తేనాదిరూఢవ్యవహారమూఢాః ప్రౌఢవివేకం నిశ్చయమనారూఢాః పరమార్థసత్యం భగవన్తం సమయసారం న
పశ్యన్తి
.
74
(ఇసప్రకార, జో ద్రవ్యలింగమేం మమత్వ కరతే హైం ఉన్హే నిశ్చయ-కారణసమయసారకా అనుభవ నహీం
హై; తబ ఫి ర ఉనకో కార్యసమయసారకీ ప్రాప్తి కహాఁసే హోగీ ?).౨౪౧.
అబ, ఇస అర్థకీ గాథా కహతే హైం :
బహుభాంతికే మునిలింగ జో అథవా గృహస్థీలింగ జో.
మమతా కరే, ఉననే నహీం జానా ‘సమయకే సార’ కో..౪౧౩..
గాథార్థ :[యే ] జో [బహుప్రకారేషు ] బహుత ప్రకారకే [పాషణ్డిలిఙ్గేషు వా ] మునిలింగోంమేం
[గృహిలిఙ్గేషు వా ] అథవా గృహస్థలింగోంమేం [మమత్వం కుర్వన్తి ] మమతా కరతే హైం (అర్థాత్ యహ మానతే హైం
కి యహ ద్రవ్యలింగ హీ మోక్షకా దాతా హై), [తైః సమయసారః న జ్ఞాతః ] ఉన్హోంనే సమయసారకో నహీం జానా
.
టీకా :జో వాస్తవమేం ‘మైం శ్రమణ హూఁ, మైం శ్రమణోపాసక (శ్రావక) హూఁ’ ఇసప్రకార
ద్రవ్యలింగమేం మమత్వభావకే ద్వారా మిథ్యా అహంకార కరతే హైం, వే అనాదిరూఢ (అనాదికాలసే సమాగత)
వ్యవహారమేం మూఢ (మోహీ) హోతే హుఏ, ప్రౌఢ వివేకవాలే నిశ్చయ (
నిశ్చయనయ) పర ఆరూఢ న హోతే హుఏ,
పరమార్థసత్య (జో పరమార్థసే సత్యార్థ హై ఐసే) భగవాన సమయసారకో నహీం దేఖతేఅనుభవ నహీం
కరతే.
భావార్థ :అనాదికాలీన పరద్రవ్యకే సంయోగసే హోనేవాలే వ్యవహార హీ మేం జో పురుష మూఢ
అర్థాత్ మోహిత హైం, వే యహ మానతే హైం కి ‘యహ బాహ్య మహావ్రతాదిరూప వేశ హీ హమేం మోక్ష ప్రాప్త కరా దేగా’,
పరన్తు జిససే భేదజ్ఞాన హోతా హై ఐసే నిశ్చయకో వే నహీం జానతే
. ఐసే పురుష సత్యార్థ, పరమాత్మరూప,
శుద్ధజ్ఞానమయ సమయసారకో నహీం దేఖతే..౪౧౩..
అబ, ఇసీ అర్థకా కలశరూప కావ్య కహతే హైం :

Page 586 of 642
PDF/HTML Page 619 of 675
single page version

(వియోగినీ)
వ్యవహారవిమూఢద్రష్టయః పరమార్థం కలయన్తి నో జనాః .
తుషబోధవిముగ్ధబుద్ధయః కలయన్తీహ తుషం న తణ్డులమ్ ..౨౪౨..
(స్వాగతా)
ద్రవ్యలింగమమకారమీలితై-
ద్రర్శ్యతే సమయసార ఏవ న .
ద్రవ్యలింగమిహ యత్కిలాన్యతో
జ్ఞానమేకమిదమేవ హి స్వతః
..౨౪౩..
శ్లోకార్థ :[వ్యవహార-విమూఢ-దృష్టయః జనాః పరమార్థ నో కలయన్తి ] జినకీ దృష్టి
(బుద్ధి) వ్యవహారమేం హీ మోహిత హై ఐసే పురుష పరమార్థకో నహీం జానతే, [ఇహ తుష-బోధ-విముగ్ధ-
బుద్ధయః తుషం కలయన్తి, న తణ్డులమ్ ]
జైసే జగతమేం జినకీ బుద్ధి తుషకే జ్ఞానమేం హీ మోహిత హై
(
మోహకో ప్రాప్త హుఈ హై) ఐసే పురుష తుషకో హీ జానతే హైం, తందుల (చావల) కో నహీం జానతే.
భావార్థ :జో ధానకే ఛిలకోం పర హీ మోహిత హో రహే హైం, ఉన్హీంకో కూటతే రహతే హైం,
ఉన్హోంనే చావలోంకో జానా హీ నహీం హై; ఇసీప్రకార జో ద్రవ్యలింగ ఆది వ్యవహారమేం ముగ్ధ హో రహే హైం
(అర్థాత్ జో శరీరాదికీ క్రియామేం మమత్వ కియా కరతే హైం), ఉన్హోంనే శుద్ధాత్మానుభవనరూప పరమార్థకో
జానా నహీం హై; అర్థాత్ ఐసే జీవ శరీరాది పరద్రవ్యకో హీ ఆత్మా జానతే హైం, వే పరమార్థ ఆత్మాకే
స్వరూపకో జానతే హీ నహీం
.౨౪౨.
అబ, ఆగామీ గాథాకా సూచక కావ్య కహతే హైం :
శ్లోకార్థ :[ద్రవ్యలిఙ్గ-మమకార-మీలితైః సమయసారః ఏవ న దృశ్యతే ] జో ద్రవ్యలింగమేం
మమకారకే ద్వారా అంధవివేక రహిత హైం, వే సమయసారకో హీ నహీం దేఖతే; [యత్ ఇహ ద్రవ్యలింగమ్
కిల అన్యతః ] క్యోంకి ఇస జగతమేం ద్రవ్యలింగ తో వాస్తవమేం అన్య ద్రవ్యసే హోతా హై, [ఇదమ్
జ్ఞానమ్ ఏవ హి ఏకమ్ స్వతః ]
మాత్ర యహ జ్ఞాన హీ నిజసే (ఆత్మద్రవ్యసే) హోతా హై
.
భావార్థ :జో ద్రవ్యలింగమేం మమత్వకే ద్వారా అంధ హై ఉన్హేం శుద్ధాత్మద్రవ్యకా అనుభవ హీ
నహీం హై, క్యోంకి వే వ్యవహారకో హీ పరమార్థ మానతే హైం, ఇసలియే పరద్రవ్యకో హీ ఆత్మద్రవ్య మానతే
హైం
.౨౪౩.

Page 587 of 642
PDF/HTML Page 620 of 675
single page version

వవహారిఓ పుణ ణఓ దోణ్ణి వి లింగాణి భణది మోక్ఖపహే .
ణిచ్ఛయణఓ ణ ఇచ్ఛది మోక్ఖపహే సవ్వలింగాణి ..౪౧౪..
వ్యావహారికః పునర్నయో ద్వే అపి లిఙ్గే భణతి మోక్షపథే .
నిశ్చయనయో నేచ్ఛతి మోక్షపథే సర్వలిఙ్గాని ..౪౧౪..
యః ఖలు శ్రమణశ్రమణోపాసకభేదేన ద్వివిధం ద్రవ్యలింగంం భవతి మోక్షమార్గ ఇతి ప్రరూపణప్రకారః
స కేవలం వ్యవహార ఏవ, న పరమార్థః, తస్య స్వయమశుద్ధద్రవ్యానుభవనాత్మకత్వే సతి పరమార్థత్వా-
భావాత్; యదేవ శ్రమణశ్రమణోపాసకవికల్పాతిక్రాన్తం
ద్రశిజ్ఞప్తిప్రవృత్తవృత్తిమాత్రం శుద్ధజ్ఞానమేవైకమితి
నిస్తుషసంచేతనం పరమార్థః, తస్యైవ స్వయం శుద్ధద్రవ్యానుభవనాత్మకత్వే సతి పరమార్థత్వాత్ . తతో యే
వ్యవహారమేవ పరమార్థబుద్ధయా చేతయన్తే, తే సమయసారమేవ న సంచేతయన్తే; య ఏవ పరమార్థం పరమార్థబుద్ధయా
‘వ్యవహారనయ హీ మునిలింగకో ఔర శ్రావకలింగకోదోనోంకో మోక్షమార్గ కహతా హై, నిశ్చయనయ
కిసీ లింగకో మోక్షమార్గ నహీం కహతా’యహ గాథా ద్వారా కహతే హైం :
వ్యవహారనయ, ఇన లింగ ద్వయకో మోక్షకే పథమేం కహే.
నిశ్చయ నహీం మానే కభీ కో లింగ ముక్తీపంథమేం..౪౧౪..
గాథార్థ :[వ్యావహారికః నయః పునః ] వ్యవహారనయ [ద్వే లిఙ్గే అపి ] దోనోం లింగోంకో
[మోక్షపథే భణతి ] మోక్షమార్గమేం కహతా హై (అర్థాత్ వ్యవహారనయ మునిలింగ ఔర గృహీలింగకో మోక్షమార్గ
కహతా హై); [నిశ్చయనయః ] నిశ్చయనయ [సర్వలిఙ్గాని ] సభీ లింగోంకో (అర్థాత్ కిసీ భీ లింగకో)
[మోక్షపథే న ఇచ్ఛతి ] మోక్షమార్గమేం నహీం మానతా
.
టీకా :శ్రమణ ఔర శ్రమణోపాసకకే భేదసే దో ప్రకారకే ద్రవ్యలింగ మోక్షమార్గ హైం
ఇసప్రకారకా జో ప్రరూపణ-ప్రకార (అర్థాత్ ఇసప్రకారకీ జో ప్రరూపణా) వహ కేవల వ్యవహార హీ హై,
పరమార్థ నహీం, క్యోంకి వహ (ప్రరూపణా) స్వయం అశుద్ధ ద్రవ్యకీ అనుభవనస్వరూప హై, ఇసలియే ఉసకో
పరమార్థతాకా అభావ హై; శ్రమణ ఔర శ్రమణోపాసకకే భేదోంసే అతిక్రాన్త, దర్శనజ్ఞానమేం ప్రవృత్త
పరిణతిమాత్ర (
మాత్ర దర్శన-జ్ఞానమేం ప్రవర్తిత హుఈ పరిణతిరూప) శుద్ధ జ్ఞాన హీ ఏక హైఐసా జో నిష్తుష
(నిర్మల) అనుభవన హీ పరమార్థ హై, క్యోంకి వహ (అనుభవన) స్వయం శుద్ధ ద్రవ్యకా అనుభవనస్వరూప
హోనేసే ఉసీకే పరమార్థత్వ హై. ఇసలియే జో వ్యవహారకో హీ పరమార్థబుద్ధిసే (పరమార్థ మానకర)
అనుభవ కరతే హైం, వే సమయసారకా హీ అనుభవ నహీం కరతే; జో పరమార్థకో పరమార్థబుద్ధిసే అనుభవ కరతే