Page 608 of 642
PDF/HTML Page 641 of 675
single page version
హుఆ, [స్వయమేవ అనుభూయతే ] స్వయమేవ అనుభవమేం ఆతా హై
జ్ఞానమాత్ర ఆత్మతత్త్వకా నాశ కరతే హైం
ధర్మయుక్త ప్రత్యక్ష అనుభవగోచర హోతీ హై
భావసే అసత్స్వరూప, నిత్యస్వరూప, అనిత్యస్వరూప ఇత్యాది అనేక ధర్మస్వరూప ప్రత్యక్ష అనుభవగోచర
కరకే ప్రతీతిమేం లాఓ
ఆపకో స్థాపిత కరతా హుఆ [వ్యవస్థితః ] స్థిత హుఆ
Page 609 of 642
PDF/HTML Page 642 of 675
single page version
క్యోం కహా జాతా హై ? జ్ఞానమాత్ర కహనేసే తో అన్య ధర్మోంకా నిషేధ సమఝా జాతా హై
Page 610 of 642
PDF/HTML Page 643 of 675
single page version
(
ఆత్మా ఉస జ్ఞానకే ద్వారా ప్రసాధ్యమాన హై
జో ఏక జాననక్రియా హై, ఉస జాననక్రియామాత్ర భావరూపసే స్వయం హీ హై, ఇసలియే) ఆత్మాకే జ్ఞానమాత్రతా
హై
Page 611 of 642
PDF/HTML Page 644 of 675
single page version
శోభాయమానపనా జిసకా లక్షణ హై ఐసీ ప్రభుత్వశక్తి
లోకాలోకకో సత్తామాత్ర గ్రహణ కరనేరూపసే) పరిణమిత ఐసే ఆత్మదర్శనమయీ సర్వదర్శిత్వశక్తి
సర్వజ్ఞత్వశక్తి
ఉసీప్రకార ఆత్మాకీ స్వచ్ఛత్వశక్తిసే ఉసకే ఉపయోగమేం లోకాలోకకే ఆకార ప్రకాశిత హోతే
హైం
Page 612 of 642
PDF/HTML Page 645 of 675
single page version
శక్తి
స్వభావరూప పరిణమ్యపరిణామకత్వశక్తి
గుణ ఆత్మామేం హై; ఉసే అగురులఘుత్వగుణ కహా జాతా హై
Page 613 of 642
PDF/HTML Page 646 of 675
single page version
నిష్క్రియత్వశక్తి
హోతా హై ఐసా లోకాకాశకే మాప జితనా మాపవాలా ఆత్మ-అవయవత్వ జిసకా లక్షణ హై ఐసీ
నియతప్రదేశత్వశక్తి
పరిమాణసే స్థిత రహతే హైం
హై
అనన్తధర్మత్వశక్తి
Page 614 of 642
PDF/HTML Page 647 of 675
single page version
Page 615 of 642
PDF/HTML Page 648 of 675
single page version
యో జ్ఞానమాత్రమయతాం న జహాతి భావః
తద్ద్రవ్యపర్యయమయం చిదిహాస్తి వస్తు
జ్ఞానీభవన్తి జిననీతిమలంఘయన్తః
న జహాతి ] జో భావ జ్ఞానమాత్రమయతాకో నహీం ఛోడతా, [తద్ ] ఐసా వహ, [ఏవం క్రమ-అక్రమ-వివర్తి-
వివర్త-చిత్రమ్ ] పూర్వోక్త ప్రకారసే క్రమరూప ఔర అక్రమరూపసే వర్తమాన వివర్త్తసే (
చైతన్య భావ
Page 616 of 642
PDF/HTML Page 649 of 675
single page version
ర్మగ్ననిశ్చయసమ్యగ్దర్శనజ్ఞానచారిత్రవిశేషతయా సాధకరూపేణ తథా పరమప్రకర్షమకరికాధిరూఢ-
[స్యాద్వాద-శుద్ధిమ్ అధికామ్ అధిగమ్య ] స్యాద్వాదకీ అత్యన్త శుద్ధికో జానకర, [జిన-నీతిమ్
అలఙ్ఘయన్తః ] జిననీతికా (జినేశ్వరదేవకే మార్గకా) ఉల్లంఘన న కరతే హుఏ, [సన్తః జ్ఞానీభవన్తి ]
సత్పురుష జ్ఞానస్వరూప హోతే హైం
విచార కియా జాతా హై :
చ్యుత హోనేకే కారణ సంసారమేం భ్రమణ కరతే హుఏ, సునిశ్చలతయా గ్రహణ కియే గయే
వ్యవహారసమ్యగ్దర్శనజ్ఞానచారిత్రకే పాకకే ప్రకర్షకీ పరమ్పరాసే క్రమశః స్వరూపమేం ఆరోహణ కరాయే
జానేవాలే ఇస ఆత్మాకో, అన్తర్మగ్న జో నిశ్చయసమ్యగ్దర్శనజ్ఞానచారిత్రరూప భేద హైం ఉనకే సాథ తద్రూపతాకే
Page 617 of 642
PDF/HTML Page 650 of 675
single page version
పరిణమమానం జ్ఞానమాత్రమేకమేవోపాయోపేయభావం సాధయతి
భవతి భూమికాలాభః
అతిశయతాసే ప్రవర్తిత జో సకల కర్మకా క్షయ ఉససే ప్రజ్వలిత (దేదీప్యమాన) హువే జో అస్ఖలిత
విమల స్వభావభావత్వ ద్వారా స్వయం సిద్ధరూపసే పరిణమతా ఐసా ఏక హీ జ్ఞానమాత్ర (భావ) ఉపాయ-
ఉపేయభావకో సిద్ధ కరతా హై
నిశ్చయసమ్యగ్దర్శనజ్ఞానచారిత్రరూప భేద అన్తర్భూత హైం
జ్ఞానకా సాధక రూపసే పరిణమన హై
అస్ఖలిత నిర్మల స్వభావభావ ప్రగట దేదీప్యమాన హుఆ హై
ప్రాప్తి హోతీ హై; ఫి ర ఉసీమేం నిత్య మస్తీ కరతే హుఏ (
వే సదా అజ్ఞానీ రహతే హుఏ, జ్ఞానమాత్ర భావకా స్వరూపసే అభవన ఔర పరరూపసే భవన దేఖతే (
Page 618 of 642
PDF/HTML Page 651 of 675
single page version
భూమిం శ్రయన్తి కథమప్యపనీతమోహాః
మూఢాస్త్వమూమనుపలభ్య పరిభ్రమన్తి
యో భావయత్యహరహః స్వమిహోపయుక్త :
పాత్రీకృతః శ్రయతి భూమిమిమాం స ఏకః
హుఏ, ఉపాయ-ఉపేయభావసే అత్యన్త భ్రష్ట హోతే హుఏ సంసారమేం పరిభ్రమణ హీ కరతే హైం
నిజ భావమయ అకమ్ప భూమికాకా (అర్థాత్ జ్ఞానమాత్ర జో అపనా భావ ఉస-మయ నిశ్చల భూమికాకా)
[శ్రయన్తి ] ఆశ్రయ లేతే హైం [తే సాధకత్వమ్ అధిగమ్య సిద్ధాః భవన్తి ] వే సాధకత్వకో ప్రాప్త కరకే
సిద్ధ హో జాతే హైం; [తు ] పరన్తు [మూఢాః ] జో మూఢ (
హోతే హుఏ సిద్ధ హో జాతే హైం; పరన్తు జో జ్ఞానమాత్ర
Page 619 of 642
PDF/HTML Page 652 of 675
single page version
శుద్ధప్రకాశభరనిర్భరసుప్రభాతః
స్తస్యైవ చాయముదయత్యచలార్చిరాత్మా
హుఆ) [అహః అహః స్వమ్ భావయతి ] ప్రతిదిన అపనేకో భాతా హై (
జ్ఞాననయ ఔర క్రియానయకీ పరస్పర తీవ్ర మైత్రీకా పాత్రరూప హోతా హుఆ, [ఇమామ్ భూమిమ్ శ్రయతి ] ఇస
(జ్ఞాన మాత్ర నిజభావమయ) భూమికాకా ఆశ్రయ కరతా హై
ఆశ్రయ కరనేవాలా హై
వికాసరూప జిసకా ఖిలనా హై (అర్థాత్ చైతన్యపుంజకా అత్యన్త వికాస హోనా హీ జిసకా ఖిలనా
హై), [శుద్ధ-ప్రకాశ-భర-నిర్భర-సుప్రభాతః ] శుద్ధ ప్రకాశకీ అతిశయతాకే కారణ జో సుప్రభాతకే
సమాన హై, [ఆనన్ద-సుస్థిత-సదా-అస్ఖలిత-ఏక-రూపః ] ఆనన్దమేం సుస్థిత ఐసా జిసకా సదా
అస్ఖలిత ఏక రూప హై [చ ] ఔర [అచల-అర్చిః ] జిసకీ జ్యోతి అచల హై ఐసా [అయమ్ ఆత్మా
ఉదయతి ] యహ ఆత్మా ఉదయకో ప్రాప్త హోతా హై
Page 620 of 642
PDF/HTML Page 653 of 675
single page version
శుద్ధస్వభావమహిమన్యుదితే మయీతి
ర్నిత్యోదయః పరమయం స్ఫు రతు స్వభావః
సద్యః ప్రణశ్యతి నయేక్షణఖణ్డయమానః
మేకాన్తశాన్తమచలం చిదహం మహోస్మి
ప్రగట హోనా ఔర ‘అచలార్చి’ విశేషణసే అనన్త వీర్యకా ప్రగట హోనా బతాయా హై
హై ఐసా [ప్రకాశే ఉదితే మయి ఇతి ] యహ ప్రకాశ (జ్ఞానప్రకాశ) జహాఁ ముఝమేం ఉదయకో ప్రాప్త హుఆ హై,
వహాఁ [బన్ధ-మోక్ష-పథ-పాతిభిః అన్య-భావైః కిం ] బంధ-మోక్షకే మార్గమేం పడనేవాలే అన్య భావోంసే
ముఝే క్యా ప్రయోజన హై ? [నిత్య-ఉదయః పరమ్ అయం స్వభావః స్ఫు రతు ] ముఝే తో మేరా నిత్య ఉదిత
రహనేవాలా కేవల యహ (అనన్తచతుష్టయరూప) స్వభావ హీ స్ఫు రాయమాన హో
Page 621 of 642
PDF/HTML Page 654 of 675
single page version
జ్ఞేయో జ్ఞేయజ్ఞానమాత్రః స నైవ
జ్ఞానజ్ఞేయజ్ఞాతృమద్వస్తుమాత్రః
కియే జానే పర [సద్యః ] తత్కాల [ప్రణశ్యతి ] నాశకో ప్రాప్త హోతా హై; [తస్మాత్ ] ఇసలియే మైం ఐసా
అనుభవ కరతా హూఁ కి
కర్మోదయకా లేశమాత్ర భీ నహీం హై ఐసా అత్యన్త శాంత భావమయ హై) ఔర [అచలమ్ ] అచల హై (అర్థాత్
కర్మోదయసే చలాయమాన చ్యుత నహీం హోతా) ఐసా [చిద్ మహః అహమ్ అస్మి ] చైతన్యమాత్ర తేజ మైం హూఁ
హో జాయే
కరతా హూఁ ఔర న భావసే ఖణ్డిత కరతా హూఁ; సువిశుద్ధ ఏక జ్ఞానమాత్ర భావ హూఁ
Page 622 of 642
PDF/HTML Page 655 of 675
single page version
క్వచిత్పునరమేచకం సహజమేవ తత్త్వం మమ
పరస్పరసుసంహతప్రకటశక్తి చక్రం స్ఫు రత్
వల్గన్ ] (పరన్తు) జ్ఞేయోంకే ఆకారసే హోనేవాలే జ్ఞానకీ కల్లోలోంకే రూపమేం పరిణమిత హోతా హుఆ వహ
[జ్ఞాన-జ్ఞేయ-జ్ఞాతృమత్-వస్తుమాత్రః జ్ఞేయః ] జ్ఞాన-జ్ఞేయ-జ్ఞాతామయ వస్తుమాత్ర జాననా చాహియే
అశుద్ధ) దిఖాఈ దేతా హై, [క్వచిత్ మేచక-అమేచకం ] కభీ మేచక-అమేచక (దోనోంరూప) దిఖాఈ
దేతా హై [పునః క్వచిత్ అమేచకం ] ఔర కభీ అమేచక (-ఏకాకార శుద్ధ) దిఖాఈ దేతా హై; [తథాపి ]
తథాపి [పరస్పర-సుసంహత-ప్రగట-శక్తి-చక్రం స్ఫు రత్ తత్ ] పరస్పర సుసంహత (-సుమిలిత, సుగ్రథిత)
ప్రగట శక్తియోంకే సమూహరూపసే స్ఫు రాయమాన వహ ఆత్మతత్త్వ [అమలమేధసాం మనః ] నిర్మల బుద్ధివాలోంకే
మనకో [న విమోహయతి ] విమోహిత (
Page 623 of 642
PDF/HTML Page 656 of 675
single page version
మితః క్షణవిభంగురం ధ్రువమితః సదైవోదయాత్
రహో సహజమాత్మనస్తదిదమద్భుతం వైభవమ్
అవస్థామేం శుద్ధాశుద్ధ అనుభవమేం ఆతా హై; తథాపి యథార్థ జ్ఞానీ స్యాద్వాదకే బలకే కారణ భ్రమిత నహీం
హోతా, జైసా హై వైసా హీ మానతా హై, జ్ఞానమాత్రసే చ్యుత నహీం హోతా
ఏకతాకో ధారణ కరతా హై, [ఇతః క్షణవిభంగురమ్ ] ఏక ఓరసే దేఖనే పర క్షణభంగుర హై ఔర
[ఇతః సదా ఏవ ఉదయాత్ ధ్రువమ్ ] ఏక ఓరసే దేఖనే పర సదా ఉసకా ఉదయ హోనేసే ధ్రువ హై,
[ఇతః పరమ-విస్తృతమ్ ] ఏక ఓరసే దేఖనే పర పరమ విస్తృత హై ఔర [ఇతః నిజైః ప్రదేశైః
ధృతమ్ ] ఏక ఓరసే దేఖనే పర అపనే ప్రదేశోంసే హీ ధారణ కర రఖా హుఆ హై
సహభావీ గుణదృష్టిసే దేఖనే పర ధ్రువ; జ్ఞానకీ అపేక్షావాలీ సర్వగత దృష్టిసే దేఖనే పర పరమ
విస్తారకో ప్రాప్త దిఖాఈ దేతా హై ఔర ప్రదేశోంకీ అపేక్షావాలీ దృష్టిసే దేఖనే పర అపనే ప్రదేశోంమేం
హీ వ్యాప్త దిఖాఈ దేతా హై
యద్యపి జ్ఞానియోంకో వస్తుస్వభావమేం ఆశ్చర్య నహీం హోతా ఫి ర భీ ఉన్హేం కభీ నహీం హుఆ ఐసా అద్భుత
పరమానన్ద హోతా హై, ఔర ఇసలిఏ ఆశ్చర్య భీ హోతా హై
Page 624 of 642
PDF/HTML Page 657 of 675
single page version
భవోపహతిరేకతః స్పృశతి ముక్తి రప్యేకతః
స్వభావమహిమాత్మనో విజయతేద్భుతాదద్భుతః
స్ఖలదఖిలవికల్పోప్యేక ఏవ స్వరూపః
ప్రసభనియమితార్చిశ్చిచ్చమత్కార ఏషః
శాంతభావ) హై; [ఏకతః భవ-ఉపహతిః ] ఏక ఓరసే దేఖనే పర భవకీ (-సాంసారిక) పీడా దిఖాఈ దేతీ
హై ఔర [ఏకతః ముక్తిః అపి స్పృశతి ] ఏక ఓరసే దేఖనే పర (సంసారకే అభావరూప) ముక్తి భీ స్పర్శ
కరతీ హై; [ఏకతః త్రితయమ్ జగత్ స్ఫు రతి ] ఏక ఓరసే దేఖనే పర తీనోం లోక స్ఫు రాయమాన హోతే హైం (
చైతన్య హీ శోభిత హోతా హై
Page 625 of 642
PDF/HTML Page 658 of 675
single page version
న్యనవరతనిమగ్నం ధారయద్ ధ్వస్తమోహమ్
జ్జ్వలతు విమలపూర్ణం నిఃసపత్నస్వభావమ్
కేవలజ్ఞానమేం సర్వ పదార్థ ఝలకతే హైం, ఇసలియే జో అనేక జ్ఞేయాకారరూప దిఖాఈ దేతా హై తథాపి జో
చైతన్యరూప జ్ఞానాకారకీ దృష్టిమేం ఏకస్వరూప హీ హై), [స్వ-రస-విసర-పూర్ణ-అచ్ఛిన్న-తత్త్వ-
ఉపలమ్భః ] జిసమేం నిజ రసకే విస్తారసే పూర్ణ అచ్ఛిన్న తత్త్వోపలబ్ధి హై (అర్థాత్ ప్రతిపక్షీ కర్మకా
అభావ హో జానేసే జిసమేం స్వరూపానుభవనకా అభావ నహీం హోతా) [ప్రసభ-నియమిత-అర్చిః ] ఔర
జిసకీ జ్యోతి అత్యన్త నియమిత హై (అర్థాత్ జో అనన్తవీర్యసే నిష్కమ్ప రహతా హై) [ఏషః చిత్-
చమత్కారః జయతి ] ఐసా యహ (ప్రత్యక్ష అనుభవగోచర) చైతన్యచమత్కార జయవన్త వర్తతా హై
(అర్థాత్ ప్రాప్త కియే గయే స్వభావకో కభీ నహీం ఛోడతీ), [ధ్వస్త-మోహమ్ ] జిసనే మోహకా
(అజ్ఞానాంధకారకా) నాశ కియా హై, [నిఃసపత్నస్వభావమ్ ] జిసకా స్వభావ నిఃసపత్న (
జ్యోతిః ] యహ ఉదయకో ప్రాప్త అమృతచన్ద్రజ్యోతి (-అమృతమయ చన్ద్రమాకే సమాన జ్యోతి, జ్ఞాన, ఆత్మా)
[సమన్తాత్ జ్వలతు ] సర్వతః జాజ్వల్యమాన రహో
‘అమృతచన్ద్రజ్యోతిః’ హోతా హై
Page 626 of 642
PDF/HTML Page 659 of 675
single page version
రాగద్వేషపరిగ్రహే సతి యతో జాతం క్రియాకారకైః
తద్విజ్ఞానఘనౌఘమగ్నమధునా కించిన్న కించిత్కిల
బతలాతా హై, ‘విమలపూర్ణ’ విశేషణ లాంఛనరహితతా తథా పూర్ణతా బతలాతా హై, ‘నిఃసపత్నస్వభావ’
విశేషణ రాహుబిమ్బసే తథా బాదల ఆదిసే ఆచ్ఛాదిత న హోనా బతలాతా హై, ఔర ‘సమన్తాత్ జ్వలతు’
సర్వ క్షేత్ర ఔర సర్వ కాలమేం ప్రకాశ కరనా బతలాతా హై; చన్ద్రమా ఐసా నహీం హై
యథాసంభవ జాననే చాహియే
మిశ్రితపనారూప భావ హుఆ), [యతః అత్ర అన్తరం భూతం ] ద్వైతభావ హోనే పర జిససే స్వరూపమేం అన్తర పడ
గయా (అర్థాత్ బన్ధపర్యాయ హీ నిజరూప జ్ఞాత హుఈ), [యతః రాగ-ద్వేష-పరిగ్రహే సతి ] స్వరూపమేం అన్తర
పడనే పర జిససే రాగద్వేషకా గ్రహణ హుఆ, [క్రియా-కారకైః జాతం ] రాగద్వేషకా గ్రహణ హోనే పర జిససే
క్రియాకే కారక ఉత్పన్న హుఏ (అర్థాత్ క్రియా ఔర కర్త్తా-కర్మాది కారకోంకా భేద పడ గయా), [యతః
చ అనుభూతిః క్రియాయాః అఖిలం ఫలం భుఞ్జానా ఖిన్నా ] కారక ఉత్పన్న హోనే పర జిససే అనుభూతి
Page 627 of 642
PDF/HTML Page 660 of 675
single page version
ర్వ్యాఖ్యా కృతేయం సమయస్య శబ్దైః
కర్తవ్యమేవామృతచన్ద్రసూరేః
అబ విజ్ఞానఘనకే సమూహమేం మగ్న హుఆ (అర్థాత్ జ్ఞానరూపమేం పరిణమిత హుఆ) [అధునా కిల కిఞ్చిత్
న కిఞ్చిత్ ] ఇసలిఏ అబ వహ సబ వాస్తవమేం కుఛ భీ నహీం హై
రహా
వ్యాఖ్యా (ఆత్మవస్తుకా వ్యాఖ్యాన అథవా సమయప్రాభృతశాస్త్రకీ టీకా) [కృతా ] కీ హై; [స్వరూప-
గుప్తస్య అమృతచన్ద్రసూరేః ] స్వరూపగుప్త (
వాచ్యవాచక సమ్బన్ధ హై
ఆచార్యదేవనే కహా హై కి ‘ఇస సమయప్రాభృతకీ టీకా శబ్దోంనే కీ హై, మైం తో స్వరూపమేం లీన హూఁ, ఉసమేం
(