Samaysar (Hindi). Gatha: 16 Kalash: 15.

< Previous Page   Next Page >


Page 46 of 642
PDF/HTML Page 79 of 675

 

४६
समयसार
[ भगवानश्रीकुन्दकुन्द-
(अनुष्टुभ्)
एष ज्ञानघनो नित्यमात्मा सिद्धिमभीप्सुभिः
साध्यसाधकभावेन द्विधैकः समुपास्यताम् ।।१५।।
दंसणणाणचरित्ताणि सेविदव्वाणि साहुणा णिच्चं
ताणि पुण जाण तिण्णि वि अप्पाणं चेव णिच्छयदो ।।१६।।
दर्शनज्ञानचरित्राणि सेवितव्यानि साधुना नित्यम्
तानि पुनर्जानीहि त्रीण्यप्यात्मानं चैव निश्चयतः ।।१६।।
येनैव हि भावेनात्मा साध्यः साधनं च स्यात्तेनैवायं नित्यमुपास्य इति स्वयमाकूय परेषां

भावार्थ :आचार्यदेवने प्रार्थना की है कि यह ज्ञानानन्दमय एकाकार स्वरूपज्योति हमें सदा प्राप्त रहो ।१४।

अब, आगेकी गाथाकी सूचनारूप श्लोक कहते हैं :

श्लोकार्थ :[एषः ज्ञानघनः आत्मा ] यह (पूर्वकथित) ज्ञानस्वरूप आत्मा, [सिद्ध्मि् अभीप्सुभिः ] स्वरूपकी प्राप्तिके इच्छुक पुरुषोंको [साध्यसाधकभावेन ] साध्यसाधकभावके भेदसे [द्विधा ] दो प्रकारसे, [एकः ] एक ही [नित्यम् समुपास्यताम् ] नित्य सेवन करने योग्य है; उसका सेवन करो

भावार्थ :आत्मा तो ज्ञानस्वरूप एक ही है, परन्तु उसका पूर्णरूप साध्यभाव है और अपूर्णरूप साधकभाव है; ऐसे भावभेदसे दो प्रकारसे एकका ही सेवन करना चाहिए ।१५।

अब, दर्शन-ज्ञान-चारित्ररूप साधकभाव है यह इस गाथामें कहते हैं :
दर्शनसहित नित ज्ञान अरु, चारित्र साधु सेइये
पर ये तीनों आत्मा हि केवल, जान निश्चयदृष्टिमें ।।१६।।

गाथार्थ :[साधुना ] साधु पुरुषको [दर्शनज्ञानचारित्राणि ] दर्शन, ज्ञान और चारित्र [नित्यम् ] सदा [सेवितव्यानि ] सेवन करने योग्य हैं; [पुनः ] और [तानि त्रीणि अपि ] उन तीनोंको [निश्चयतः ] निश्चयनयसे [आत्मानं च एव ] एक आत्मा ही [जानीहि ] जानो

टीका :यह आत्मा जिस भावसे साध्य तथा साधन हो उस भावसे ही नित्य