Samaysar-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 84 of 642
PDF/HTML Page 117 of 675

 

samayasAr
[ bhagavAnashrIkundakunda-
AplAvya vibhramatiraskariNIn bhareN
pronmagna eSh bhagavAnavabodhasindhu
..32..

usakA svarUp dikhAI nahIn detA thA; ab vibhram dUr ho jAnese yathAsvarUp (jyonkA tyon svarUp) pragaT ho gayA; isalie ‘ab usake vItarAg vignAnarUp shAntarasamen ek hI sAth sarva lok magna hoo’ isaprakAr AchAryadevane preraNA kI hai . athavA isakA artha yah bhI hai ki jab AtmAkA agnAn dUr hotA hai tab kevalagnAn pragaT hotA hai aur kevalagnAn pragaT hone par samasta lokamen rahanevAle padArtha ek hI samay gnAnamen jhalakate hain use samasta lok dekho .32.

isaprakAr is samayaprAbhRutagranthakI AtmakhyAti nAmak TIkAmen TIkAkArane pUrvaranggasthal kahA .

yahAn TIkAkArakA yah Ashay hai ki is granthako alangkArase nATakarUpamen varNan kiyA hai . nATakamen pahale ranggabhUmi rachI jAtI hai . vahAn dekhanevAle nAyak tathA sabhA hotI hai aur nRitya (nATay, nATak) karanevAle hote hain jo vividh prakArake svAng rachate hain tathA shrRunggArAdik ATh rasonkA rUp dikhalAte hain . vahAn shrRungAr, hAsya, raudra, karuNA, vIr, bhayAnak, bIbhatsa aur adbhutyah ATh ras laukik ras hain; nATakamen inhInkA adhikAr hai . navavAn shAntaras hai jo ki alaukik hai; nRityamen usakA adhikAr nahIn hai . in rasonke sthAyI bhAv, sAttvik bhAv, anubhAvI bhAv, vyabhichArI bhAv aur unakI dRuShTi AdikA varNan rasagranthommen hai vahAnse jAn lenA . sAmAnyatayA rasakA yah svarUp hai ki gnAnamen jo gney AyA usamen gnAn tadAkAr ho jAy, usamen puruShakA bhAv lIn ho jAy aur anya gneyakI ichchhA nahIn rahe so ras hai . un ATh rasonkA rUp nRityamen nRityakAr batalAte hain; aur unakA varNan karate hue kavIshvar jab anya rasako anya rasake samAn kar bhI varNan karate hain tab anya rasakA anya ras anggabhUt honese tathA anyabhAv rasonkA angga honese, rasavat Adi alangkArase use nRityarUpamen varNan kiyA jAtA hai .

yahAn pahale rangabhUmisthal kahA . vahAn dekhanevAle to samyagdRuShTi puruSh hain aur anya mithyAdRuShTi puruShonkI sabhA hai, unako dikhalAte hain . nRitya karanevAle jIv-ajIv padArtha hain aur dononkA ekapanA, kartAkarmapanA Adi unake svAng hain . unamen ve paraspar anekarUp hote hain, ATh rasarUp hokar pariNaman karate hain, so vah nRitya hai . vahAn samyagdRuShTi darshak jIv-ajIvake bhinna svarUpako jAnatA hai; vah to in sab svAngonko karmakRut jAnakar shAnta rasamen hI magna hai aur mithyAdRuShTi jIv-ajIvakA bhed nahIn jAnate, isaliye ve in svAngonko hI yathArtha jAnakar usamen lIn ho jAte hain . unhen samyagdRuShTi yathArtha svarUp batalAkar, unakA bhram miTAkar, unhen

84