nishchayata karmakaraNayorabhinnatvAt yadyen kriyate tattadeveti kRutvA, yathA kanakapatran kanaken kriyamANan kanakamev, na tvanyat, tathA jIvasthAnAni bAdarasUkShmaikendriyadvitrichatupanchendriy- paryAptAparyAptAbhidhAnAbhi pudgalamayIbhi nAmakarmaprakRitibhi kriyamANAni pudgal ev, na tu jIva . nAmakarmaprakRutInAn pudgalamayatvan chAgamaprasiddhan dRushyamAnasharIrAdimUrtakAryAnumeyan cha . evan gandharasasparsharUpasharIrasansthAnasanhananAnyapi pudgalamayanAmakarmaprakRitinirvRuttatve sati tadavyatirekA- jjIvasthAnairevoktAni . tato na varNAdayo jIv iti nishchayasiddhAnta .
tadev tatsyAnna kathanchanAnyat .
[karaNabhUtAbhi ] karaNasvarUp hokar [nirvRuttAni ] rachit [jIvasthAnAni ] jo jIvasthAn
(jIvasamAs) hain ve [jIva ] jIv [kathan ] kaise [bhaNyate ] kahe jA sakate hain ?
TIkA : — nishchayanayase karma aur karaNakI abhinnatA honese, jo jisase kiyA jAtA hai ( – hotA hai) vah vahI hai — yah samajhakar (nishchay karake), jaise suvarNapatra suvarNase kiyA jAtA honese suvarNa hI hai, anya kuchh nahIn hai, isIprakAr jIvasthAn bAdar, sUkShma, ekendriy, dvIndriy, trIndriy, chaturindriy, panchendriy, paryApta aur aparyApta nAmak pudgalamayI nAmakarmakI prakRitiyonse kiye jAte honese pudgal hI hain, jIv nahIn hain . aur nAmakarmakI prakRitiyonkI pudgalamayatA to Agamase prasiddha hai tathA anumAnase bhI jAnI jA sakatI hai, kyonki pratyakSha dikhAI denevAle sharIr Adi to mUrtik bhAv hain ve karmaprakRitiyonke kArya hain, isaliye karmaprakRitiyAn pudgalamay hain aisA anumAn ho sakatA hai .
isIprakAr gandha, ras, sparsha, rUp, sharIr, sansthAn aur sanhanan bhI pudgalamay nAmakarmakI prakRitiyonke dvArA rachit honese pudgalase abhinna hai; isaliye mAtra jIvasthAnonko pudgalamay kahane par, in sabako bhI pudgalamay hI kathit samajhanA chAhiye .
isaliye varNAdik jIv nahIn hain yah nishchayanayakA siddhAnta hai ..65-66..
yahAn isI arthakA kalasharUp kAvya kahate hain : —
shlokArtha : — [yen ] jis vastuse [atra yad kinchit nirvartyate ] jo bhAv bane, [tat ] vah bhAv [tad ev syAt ] vah vastu hI hai, [kathanchan ] kisI bhI prakAr [ anyat na ] anya vastu nahIn hai; [ih ] jaise jagatamen [rukmeN nirvRuttam asikoshan ] svarNanirmit myAnako [rukman pashyanti ] log
120