mithyAdRuShTayAdIni guNasthAnAni hi paudgalikamohakarmaprakRitivipAkapUrvakatve sati, nityamachetanatvAt, kAraNAnuvidhAyIni kAryANIti kRutvA, yavapUrvakA yavA yavA eveti nyAyen, pudgal ev, na tu jIva . guNasthAnAnAn nityamachetanatvan chAgamAchchaitanyasvabhAvavyAptasyAtmano-
bhAvArtha : — ghIse bhare hue ghaDeko vyavahArase ‘ghIkA ghaDA’ kahA jAtA hai tathApi nishchayase ghaDA ghI-svarUp nahIn hai; ghI ghI-svarUp hai, ghaDA miTTI-svarUp hai; isIprakAr varNa, paryApti, indriyAn ityAdike sAth ekakShetrAvagAharUp sambandhavAle jIvako sUtramen vyavahArase ‘panchendriy jIv, paryApta jIv, bAdar jIv, dev jIv, manuShya jIv’ ityAdi kahA gayA hai tathApi nishchayase jIv us-svarUp nahIn hai; varNa, paryApti, indriyAn ityAdi pudgalasvarUp hain, jIv gnAnasvarUp hai .40.
ab kahate hain ki (jaise varNAdi bhAv jIv nahIn hain yah siddha huA usIprakAr) yah bhI siddha huA ki rAgAdi bhAv bhI jIv nahIn hain : —
ve kyon bane AtmA, nirantar jo achetan jin kahe ? ..68..
gAthArtha : — [yAni imAni ] jo yah [guNasthAnAni ] guNasthAn hain ve [mohanakarmaNa udayAt tu ] mohakarmake udayase hote hain [varNitAni ] aisA (sarvagnake Agamamen) varNan kiyA gayA hai; [tAni ] ve [jIvA ] jIv [kathan ] kaise [bhavanti ] ho sakate hain [yAni ] ki jo [nityan ] sadA [achetanAni ] achetan [uktAni ] kahe gaye hain ?
TIkA : — ye mithyAdRuShTi Adi guNasthAn paudgalik mohakarmakI prakRitike udayapUrvak hote honese, sadA hI achetan honese, kAraN jaise hI kArya hote hain aisA samajhakar (nishchayakar) jaupUrvak honevAle jo jau, ve jau hI hote hain isI nyAyase, ve pudgal hI hain — jIv nahIn . aur guNasthAnonkA sadA hI achetanatva to Agamase siddha hotA hai tathA chaitanyasvabhAvase vyApta jo AtmA usase bhinnapanese ve guNasthAn bhedagnAniyonke dvArA svayam upalabhyamAn hain, isaliye bhI unakA sadA hI achetanatva siddha hotA hai .