Samaysar-Hindi (English transliteration). Kalash: 40.

< Previous Page   Next Page >


Page 122 of 642
PDF/HTML Page 155 of 675

 

samayasAr
[ bhagavAnashrIkundakunda-

yatkil bAdarasUkShmaikendriyadvitrichatupanychendriyaparyAptAparyAptA iti sharIrasya sangnA sUtre jIvasangnAtvenoktA aprayojanArtha paraprasiddhayA ghRutaghaTavadvayavahAra . yathA hi kasyachidAjanma- prasiddhaikaghRutakumbhasya taditarakumbhAnabhignasya prabodhanAy yoyan ghRutakumbha sa mRuNmayo, na ghRutamay iti tatprasiddhayA kumbhe ghRutakumbhavyavahAra, tathAsyAgnAnino lokasyAsansAraprasiddhAshuddhajIvasya shuddhajIvAnabhignasya prabodhanAy yoyan varNAdimAn jIva sa gnAnamayo, na varNAdimay iti tatprasiddhayA jIve varNAdimadvayavahAra .

(anuShTubh)
ghRutakumbhAbhidhAnepi kumbho ghRutamayo na chet .
jIvo varNAdimajjIvajalpanepi na tanmaya ..40..
aur bAdar Adi [ye cha ev ] jitanI [dehasya ] dehakI [jIvasangnA ] jIvasangnA kahI hain ve sab
[sUtre ] sUtramen [vyavahArata ] vyavahArase [uktA ] kahI hain
.

TIkA :bAdar, sUkShma, ekendriy, dvIndriy, trIndriy, chaturindriy, panchendriy, paryApta, aparyAptain sharIrakI sangnAonko (nAmonko) sUtramen jIvasangnArUpase kahA hai, vah parakI prasiddhike kAraN, ‘ghIke ghaDe’ kI bhAnti vyavahAr haiki jo vyavahAr aprayojanArtha hai (arthAt usamen prayojanabhUt vastu nahIn hai) . isI bAtako spaShTa kahate hain :

jaise kisI puruShako janmase lekar mAtra ‘ghIkA ghaDA’ hI prasiddha (gnAt) ho, usake atirikta vah dUsare ghaDeko na jAnatA ho, use samajhAneke liye ‘‘jo yah ‘ghIkA ghaDA’ hai so miTTImay hai, ghImay nahIn’’ isaprakAr (samajhAnevAleke dvArA) ghaDemen ‘ghIkA ghaDe’kA vyavahAr kiyA jAtA hai, kyonki us puruShako ‘ghIkA ghaDA’ hI prasiddha (gnAt) hai; isIprakAr is agnAnI lokako anAdi sansArase lekar ‘ashuddha jIv’ hI prasiddha (gnAt) hai, vah shuddha jIvako nahIn jAnatA, use samajhAneke liye (shuddha jIvakA gnAn karAneke liye) ‘‘jo yah ‘varNAdimAn jIv’ hai so gnAnamay hai , varNAdimay nahIn ’’ isaprakAr (sUtramen) jIvamen varNAdi-mAnapanekA vyavahAr kiyA gayA hai, kyonki us agnAnI lokako ‘varNAdimAn jIv’ hI prasiddha (gnAt) hain ..67..

ab isI arthakA kalasharUp kAvya kahate hain :

shlokArtha :[chet ] yadi [ghRutakumbhAbhidhAne api ] ‘ghIkA ghaDA’ aisA kahane par bhI [kumbha ghRutamaya na ] ghaDA hai vah ghImay nahIn hai (miTTImay hI hai), [varNAdimat-jIv-jalpane api ] to isIprakAr ‘varNAdimAn jIv’ aisA kahane par bhI [jIva na tanmaya ] jIv hai vah varNAdimay nahIn hai (-gnAnaghan hI hai) .

122