Samaysar-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 193 of 642
PDF/HTML Page 226 of 675

 

kahAnajainashAstramAlA ]
kartA-karma adhikAr
193

pudgalakarmaNa kil pudgaladravyamevaikan kartRu; tadvisheShA mithyAtvAviratikaShAyayogA bandhasya sAmAnyahetutayA chatvAra kartAra . te ev vikalpyamAnA mithyAdRuShTayAdisayogakevalyantAstrayodash kartAra . athaite pudgalakarmavipAkavikalpatvAdatyantamachetanA santastrayodash kartAra kevalA ev yadi vyApyavyApakabhAven kinchanApi pudgalakarma kuryustadA kuryurev; kin jIvasyAtrApatitam ? athAyan tarkapudgalamayamithyAtvAdIn vedayamAno jIva svayamev mithyAdRuShTirbhUtvA pudgalakarma karoti . sa kilAviveka, yato na khalvAtmA bhAvyabhAvakabhAvAbhAvAt pudgaladravyamayamithyAtvAdi- vedakopi, kathan puna pudgalakarmaNa kartA nAm ? athaitadAyAtamyata pudgaladravyamayAnAn chaturNAn sAmAnyapratyayAnAn vikalpAstrayodash visheShapratyayA guNashabdavAchyA kevalA ev kurvanti karmANi, tata pudgalakarmaNAmakartA jIvo, guNA ev tatkartAra . te tu pudgaladravyamev . tata sthitan pudgalakarmaNa pudgaladravyamevaikan kartRu .

TIkA :vAstavamen pudgalakarmakA, pudgaladravya hI ek kartA hai; usake visheSh mithyAtva, avirati, kaShAy aur yog bandhake sAmAnya hetu honese chAr kartA hain; ve hI bhedarUp kiye jAne par (arthAt unhIn ke bhed karane par), mithyAdRuShTise lekar sayogakevalI paryant terah kartA hai . ab, jo pudgalakarmake vipAkake prakAr honese atyanta achetan hain aise terah kartA hI keval vyApyavyApakabhAvase yadi kuchh bhI pudgalakarmako karen to bhale karen; isamen jIvakA kyA AyA ? (kuchh bhI nahIn .) yahAn yah tarka hai ki ‘‘pudgalamay mithyAtvAdiko bhogatA huA jIv svayam hI mithyAdRuShTi hokar pudgalakarmako karatA hai’’ . (isakA samAdhAn yah hai ki :) yah tarka vAstavamen avivek hai, kyonki bhAvyabhAvakabhAvakA abhAv honese AtmA nishchayase pudgaladravyamay mithyAtvAdikA bhoktA bhI nahIn hai, tab phi ra pudgalakarmakA kartA kaise ho sakatA hai ? isaliye yah siddha huA kijo pudgaladravyamay chAr sAmAnyapratyayonke bhedarUp terah visheShapratyay hain jo ki ‘guN’ shabdase (guNasthAn nAmase) kahe jAte hain ve hI mAtra karmonko karate hain, isaliye jIv pudagalakarmonkA akartA hai, kintu ‘guN’ hI unake kartA hain; aur ve ‘guN’ to pudgaladravya hI hain; isase yah siddha huA ki pudgalakarmakA, pudgaladravya hI ek kartA hai .

bhAvArtha :shAstrommen pratyayonko bandhakA kartA kahA gayA hai . guNasthAn bhI visheSh pratyay hI hain, isaliye ye guNasthAn bandhake kartA hain arthAt pudgalakarmake kartA hain . aur mithyAtvAdi sAmAnya pratyay yA guNasthAnarUp visheSh pratyay achetan pudgaladravyamay hI hain; isase yah siddha huA ki pudgaladravya hI pudgalakarmakA kartA hai, jIv nahIn . jIvako pudgalakarmakA kartA mAnanA agnAn hai ..109 se 112..

25