danya shUdra svayamahamiti snAti nityan tayaiv .
shUdrau sAkShAdapi cha charato jAtibhedabhrameN ..101..
kammamasuhan kusIlan suhakamman chAvi jANahan susIlan .
bhAvArtha : — agnAnase ek hI karma do prakAr dikhAI detA thA use samyakgnAnane ek prakArakA batAyA hai . gnAn par jo moharUp raj chaDhI huI thI use dUr kar denase yathArtha gnAn pragaT huA hai; jaise bAdal yA kuhareke paTalase chandramAkA yathArtha prakAshan nahIn hotA, kintu AvaraNake dUr hone par vah yathArtha prakAshamAn hotA hai, isIprakAr yahAn bhI samajh lenA chAhie .100.
ab puNya-pApake svarUpakA dRuShTAntarUp kAvya kahate hain : —
shlokArtha : — (shUdrAke peTase ek hI sAth janmako prApta do putrommense ek brAhmaNake yahAn aur dUsarA shUdrAke ghar palA . unamense) [ek : ] ek to [brAhmaNatva-abhimAnAt ] ‘main brAhmaN hUn’ isaprakAr brAhmaNatvake abhimAnase [dUrAt ] dUrase hI [madirAn ] madirAkA [tyajati ] tyAg karatA hai, use sparsha tak nahIn karatA; tab [anya ] dUsarA [aham svayam shUdra iti ] ‘main svayam shUdra hUn’ yah mAnakar [nityan ] nitya [tayA ev ] madirAse hI [snAti ] snAn ka ratA hai arthAt use pavitra mAnatA hai . [etau dvau api ] yadyapi ve donon [shUdrikAyA udarAt yugapat nirgatau ] shUDDadrAke peTase ek hI sAth utpanna hue hain ve [sAkShAt shUdrau ] (paramArthata) donon sAkShAt shUdra hain, [api cha ] tathApi [jAtibhedabhrameN ] jAtibhedake bhram sahit [charata ] pravRutti (AcharaN) ka rate hain . isIprakAr puNya aur pApake sambandhamen samajhanA chAhie .
bhAvArtha : — puNya – pAp donon vibhAvapariNatise utpanna hue hain, isaliye donon bandhanarUp hI hain . vyavahAradRuShTise bhramavash unakI pravRutti bhinna-bhinna bhAsit honese, ve achchhe aur bUre rUpase do prakAr dikhAI dete hain . paramArthadRuShTi to unhen ekarUp hI, bandharUp hI, burA hI jAnatI hai .101.
ab shubhAshubh karmake svabhAvakA varNan gAthAmen karate hain : —
kis rIt hoy sushIl jo sansAramen dAkhil kare ? 145..
236